CAPUT I.

De proOEmialiter praemittendis.

Cum autem jam determinatum sit qualiter dialectico syllogismo terminatur problema ejus quod est inesse ut accidens, secundum quod praedicatum accidit subjecto per hoc quod inest ei: et hoc est praedicatum inesse subjecto : et si non inest, non est praedicatum sicut accidentis esse est inesse : et si non inest, sequitur quod similiter non est accidens, et consequenter quod non est in eo. Quod si est: aut est substantia, aut accidens et non substantia. Item si non inest : ergo non est accidens, et sic nihil sinon inest. Ergo et in hoc simile est inesse praedicati (ut praedicatum est) accidenti : quia si non inest subjecto, non est praedicatum ipsius : et hoc fuit praedicatum primum elementare ad diffinitiones. Et ideo sequitur, si non inest, non inest ut diffinitio : ut si non inest, non est praedicatum. Et si non inest ut praedicatum, non inest ut diffinitio ; quia potissimum praedicatum est diffinitio.

Propter quod syllogismo dialectico ostensum est qualiter terminatur problema de genere, quod quid dicit in diffinitione praedicati de diffinito : et iterum qualiter terminandum est problema de proprio quod per inesse convertitur, quod convenit diffinitioni in quantum est terminus diffiniti, nec plus nec minus continens quam diffinitum : et non sint plura elementaliter ordinata ad diffinitionem. Restat nunc dicere qualiter syllogismo dialectico ex probabilibus habet terminari problema de diffinitione. De diffinitione enim docere qualiter est tota rei essentia, relinquendum docere primo Philosopho. Qualiter autem medium demonstrationis et causa passionis de subjecto, jam in doctrina Posteriorum de-

terminatum est. Qualiter communis praedicati est intentio, secundum quod communiter ad subjectum ut praedicatum referri habet per communia et probabilia habet determinari, hanc doctrinam habet facere dialecticus .

Sic autem hic loquentes de diffinitione dicimus, quod ejus negotii dialectici quod est circa diffinitiones, prout communia praedicata elementaria referuntur communiter ad quodcumque subjectum, partes sunt quinque. Aut enim sic quantum ad inesse comparatur ad subjectum, ita ut de quo subjecto de quocumque de quo verum est dicere vel praedicare nomen diffiniti secundum quod datur difinitio, non sit verum etiam dicere vel praedicare rationem sive diffinitionem : et sic per non inesse simpliciter intelligitur diffinitio : quod est propter hoc, quia oportet hominis rationem sive diffinitionem de omni homine veram esse. Et similiter dicendum est de qualibet vera diffinitione alia relata ad suum diffinitum. Et ista est pars prima negotii.

Aut genere existente diffiniti ille qui diffinit diffiniendo non ponit diffinitum in genus, quod primum est in diffinitione ponendum : vel si posuit ipsum in genus, non tamen posuit in genus conveniens, sed forte in remotum vel analogum : et hoc quia oportet quod qui diffinit ponat in genus primo, et sic post genus oportet differentias addere generi, quae genus usque ad ultimum actum determinent. Et hujus causa est, quia genus videtur maxime omnium eorum quae sunt in diffinitione, substantiam diffiniti significare.

Et si quis objiciat quod in diffinitione genus est potentia et sic materia, differentia autem forma et ut actus : actus autem in plus est et indicat quam potentia, Dicendum est quod genus est ut quid substans, et in quid praedicatum, et hoc modo confert etiam speciei in quid prae- dicari, et ut in quid stans et fixum in seipso esse videtur : differentia autem actus et conferre actu esse ut forma quae genus formatum per differentiam facit ipsum quale quid secundum formam et perfectionem substantiae, et perficit ad actum, sed non facit quid, sed potius quid generis format et perficit secundum quale formale ; et sic quantum ad hoc non indicat quid, sed quale : quia omnis forma in quale praedicatur. Et sic intelligitur quod dicitur, quod genus omnium eorum quae ponuntur in diffinitione, maxime significat quid diffiniti, sicut primum stans et primum formabile per differentias. Isfae ergo sunt duae partes hujus negotii.

Tertia autem est, ut quoniam non est diffinitio propria, hoc est, convertibilis cum specie diffinita : tunc enim est propria quando omni convenit et soli : quia tunc propria dicit speciei et essentialia : et quia soli convenit et ad alia non extenditur, oportet eam esse convertibile cum diffinito secundum nomen et speciem : oportet enim diffinitionem propriam esse, quemadmodum prius et nunc dictum est.

Quarta autem parsistius negotii, aut si omnia tria quae dicta sunt aliquis est faciens sive observans, diffinitio assignata non dicit quid est esse diffiniti per essentialia illius.

Adhuc autem quinta pars istius negotii est : quia aliquando praeter omnia quae dicta sunt, considerandum quod si etiam diffinitio determinavit quid est, non bene tamen et obscure, ita quod non clarum sed confusum generat intellectum. Istae sunt partes quinque negotii, non diffinitionis : quia diffinitio ex his non ponitur, sed negotium determinationis problematis diffinitionis interimendi circa ista versatur. Et haec quinque non ut partes integrales ad diffinitionem referuntur : sed modus inhaerendi quintuplex acceptus ab his quinque accipitur : et hoc

modo sunt partes et non aliter. De his igitur enumeratis partibus istius negotii dicamus, de quibus jam dictum est, et de quibus restat in boc libro considerandum.

Dicimus igitur, quod si considerari debeat prima harum partium, hoc est, quod si non est verum inesse vel praedicari rationem de quo ut de subjecto praedicatur nomen, secundum quod datur, vel est verum si inest eidem, nomen et rationem, considerandum ex his locis et considerationibus quae in secundo hujus scientiae libro ad inesse ut accidens adducta sunt : quia ex his quae ibi dicta sunt, terminatur simpliciter inesse praedicatum subjecto, sicut saepe dictum est: eo quod si quid accidit, accidit substantiae in qua est secundum inesse quod est accidentis secundum praedicatum per se stanti, accidit quantum ad inesse, quo subjectum informatur, non oportet hic adhoc specialem facere considerationem : quando enim in secundo libro superius disputavimus, quoniam inest generaliter accidens : tunc quia ab inesse causatur verum esse accidens praedicatum de subjecto, tunc satis ostensum fuit, quia verum est illud inesse : et quando disputare docuimus, quoniam non inest, tunc ostensum fuit quoniam non est verum praedicatum de subjecto : nam illic in secundo libro, utrum verum vel non verum sit praedicatum de subjecto per simpliciter inesse vel non inesse praedicatum in subjecto, omnis consideratio fit, sicut ibidem determinatum est.

Si vero aliquis subjectum non in conveniente genere posuit, quod est secunda pars negotii : aut etiam propter hoc si convertibilis est assignata ratio sive diffinitio, quod fuit tertia pars negotii praesentis : ex his considerationibus et locis quae ad genus sive inesse ut genus in quarto libro hujus scientiae, et quae ad proprium sive inesse ut proprium in quinto hujus scientiae libro adducta sunt: ex illis ubi de his duabus partibus est perspiciendum : ex illis enim haec duo sufficienter considerantur. Reliquum sive relictum est in hoc libro considerandum de quarto et quinto si diffinitiones non determinavit, per quod destruitur substantia diffinitionis : aut si bene non diffinivit, per quod destruitur bonitas diffinitionis. De his enim duobus in hac methodo sexta aliquo modo per communia et probabilia transeundo, et non determinando nec profundando subtiliter usque ad causarum assignationem relinquitur dare in hac methodo.

Et quamvis esse simpliciter sit ante bene esse, tamen primo ostendemus qualiter destruitur diffinitio quantum ad bene esse, et postea quomodo secundum esse destruitur. Cujus ratio est, quia facilius est quodlibet fecisse secundum substantiam et esse, quam fecisse bene secundum perfectam sui bonitatem : et ideo magis erratur circa benefacere aliquid, quam circa facere : eo quod laboriosius est benefacere quam facere : quia plura requiruntur ad bene facere, quam ad facere simpliciter : propter quod facilior est argumentatio opponentis, quae est contra hoc quod est bene facere, quam contra illud quod est simpliciter facere : a facilibus autem inchoandum est : et plura sunt ex quibus destruitur bene facere diffinitionem, quam ex quibus destruitur facere eam simpliciter, etc.