CAPUT I.

De considerationibus acceptis a contrariis.

Sic autem determinato problemate de genere per locos intrinsecos, videndum est quomodo idem problema per locos extrinsecos habeat terminari. Considerabimus autem primo in contrarie oppositis dicentes et ponentes primo considerationes destructivas : post constructivas etiam ponemus ad doctrinae sufficientiam. Docemus ergo discernere genus comparatum ad suam speciem, quando species habet contrarium suum. Et deinde ponemus considerationes a contrariis, specie contrarium non habente, dicentes.

Amplius (praeter omnia quae intrinsecus generi sunt adducta ad generis destructionem) considerandum est si ei quod assignatum est pro specie, aliquid sit contrarium. Est autem multiplex haec consideratio : quia variatur tam inspiciendo in extrema contrariorum, quam etiam inspiciendo in media. Inspiciendo quidem extrema secundum quod sunt in eodem genere, et secundum quod sunt in diverso genere, et secundum quod sunt in uno genere : et sic inspectio in extrema variatur. Primum quidem igitur considerandum si contrarium assignatae speciei sit in eodem genere cum ipsa specie: quia contraria sunt quae posita sub eodem genere maxime a se distant. Adhuc autem (quia vera contraria habent fieri circa idem materiale cui respondet genus) oportet igitur contrarium speciei assignatae in eodem genere esse, si nihil sit contrarium generi, sed speciei tantum : et si contrarium speciei non est in eodem genere cum specie assignata, non est genus quod assignatum est pro genere.

Consideratione autem secunda considerandum si tam species assignata quam genus habent contrarium. Inspiciendum autem si contrarium speciei sit in contrario genere, sicut est assignata in proposito genere : necesse est enim contrarium speciei esse in contrario genere cum sit generi assignato ad contrarium. Palam est unumquodque eorum quae dicta sunt per inductionem : et si contrarium specie non in contrario genere, non est bene assignatum genus quod pro genere dictum est inesse.

Rursum si ambo habeant contraria et genus et species, considerandum est in contrario speciei utrum sit in genere, vel genus in genere, ut bonum : bonum enim et malum genera sunt aliorum, praecipue in moribus : quia ad ipsa omnia alia referuntur per praedicationem, et non convertitur. Sunt autem contraria secundum quod in habitibus et actibus accipiuntur. Considerandum ergo si contrarium speciei non est in genere, sed genus sit : si enim hoc non est in genere, sed genus, nec contrarium generi est in genere sed genus : et si assignatum sit in genere existens, est male assignatum : sicut accidit in bono et in malo : neutrum

enim horum est in genere, sed utrumque est genus.

Deinde considerandum est in contrariis medium habentibus per inspectionem ad media. Considerandum ergo si contrarium alicui et in genere et in specie, ita quod genus et species habeant contraria et contrariorum generum vel specierum est aliquod medium : illorum autem reliquorum nihil est medium : tunc male assignatum est genus. Nam si contrariorum generum est aliquod medium, et contrariarum specierum erit aliquod medium : et si specierum contrariarum est aliquod medium, erit etiam contrariorum generum aliquod medium, sicut patet in virtute et vitio quae sunt contraria genera, et justitia et injustitia quae sunt contrariae species : utrorumque enim est aliquod medium : virtutis quidem et vitii indifferens quod nec vitium nec virtus est, vel bonum in genero : sed potentia est utrumque. Justitiae autem et injustitiae medium est quod nec communicativum nec distributivum est. De speciali enim justitia loquimur : et non de generali vel heroica justitia : quia taliter dicta justitia et injustitia medium non habent.

Instantia tamen videtur hujus considerationis : quoniam sanitatis et aegritudinis in corporalibus non est medium : boni autem et mali medium est. Sed hujus solutio est, quod bonum et malum non uno modo sumuntur secundum quod sunt genera in moribus, et secundum quod sunt genera sanitatis et aegritudinis. In moribus enim medium habent in quibus est bonum simpliciter, et malum simpliciter sive per se. Secundum autem quod sunt consequentia ad sanitatem et aegritudinem, non sunt genera, sed transcendentia quae sunt in omni genere et non in uno genere qualitatis : et sicut in genere logico hoc modo non sunt contraria : sed opponuntur ut privatio et habitus : quae medium non habent : et ideo instantia non impedit considerationem. Unde quidam dicunt quod de moralibus contrariis intelligitur, et non de naturalibus. Primum dictum est melius.

Adhuc autem si utraque contraria et genera et species habeant, et utraque habeant media . Considerandum est si similiter sive uniformiter ponantur utrorumque media, vel non uniformiter : sed horum quaedam media ponantur per extremorum abnegationem : illorum autem ponantur ut subjectum in extremis, hoc est, per extremorum participationem : quia id quod extrema participant, subjicitur eisdem ut principiis constituentibus ipsum : quamvis hoc non sit necessarium : tamen probabile et ut in pluribus est verum, quod medium in utrisque, hoc est, contrariis generibus et contrariis speciebus sit similiter sive uniformiter, sicut in virtute et vitio, inter quae est medium per abnegationem : et justitia et injustitia, inter quae est medium similiter per abnegationem : in utrisque enim horum secundum abnegationem est medium.

Amplius adhuc tertio inspiciendum est etiam ad contrariorum medium : quando enim non est generi assignato aliquid contrarium, sed species assignata habet contrarium : tunc enim tantum non considerandum est ad contrarium, sed ad medium quod est inter contraria, ita quod tunc non tantum contrarium cum contrario debet esse in eodem genere, sed etiam medium quod est inter ea, debet esse ejusdem in eodem genere : et si non, male assignatum est genus : quia in genere in quo sunt summa (hoc est, extrema) in eodem est medium inter ea, praecipue si dicitur medium participatione extremorum, sicut patet in albo et nigro extremis in colore : quia color est unum genus horum mediorum colorum.

Instantia tamen etiam contra hanc

considerationem esse videtur : quia egestas et abundantia in vitiis distant a medio : et audacia et timiditas sunt extrema : et fortitudo quae media est. non est in eodem genere cum extremis : cum extrema sint in genere mali, virtus autem medium est in genere boni. Nec videtur esse instantia contra banc considerationem in media : quia ista est de eo quod habet contrarium in genere. Instantia autem de eodem quod in genere habet : quia egestas et abundantia sunt contraria genera : et ideo dicunt quidam quod instantia est, quae videtur et non est. Et sic ad minus est instantia contra hoc quod dictum est, in eodem genere sunt extrema et medium. Sed intelligendum est quod extrema superabundantia et defectus sunt extrema in malo, et ideo sunt in genere uno : utrumque enim et abundat et deficit a genere boni: quod est in medio. Et hoc modo virtus in medio est, quae nihil abundat nec deficit a medio. Et ideo in bono virtus est extremum non medium. Consideratio autem est de his quae omni modo medium sunt per participationem extremorum, sicut est in coloribus in quibus medium participat genus sicut et extremum coloris : quod non potest esse in egestate et abundantia : quia medium causa est quod cum extremis in eodem genere esse non potest : eo quod in bonum extremum esse causatur ab ipsa mediatione, quae causat abnegationem generis extremorum : et haec est vera sententia instantiae et causa : sed si medium non esset nisi medium et non extremum, sequitur, quod si contrarium haberet species et medium, et genus, non quod in eodem genere esset medium cum extremis : sed quia ab eo efficitur medium per circumstantias et extremum in bono, ideo oportet quod sit in alio genere quam extremum. Medius autem color per ipsam mediationem non constituitur nisi in natura ipsa ejusdem generis et ad speciem determinatur in illa, et ideo oportet quod sit in eodem genere cum extremis.

Et si quis objiciat, quod tunc non est generalis consideratio, Dicendum quod sufficit quod ipsa dialectica sit in pluriribus : et si non in omnibus, tamen generalis est in talibus mediis de quibus dictum est.

Amplius autem inspiciendo ad medium e contrario inductae considerationi : et si genus quidem aliquod contrarium est assignato generi, species autem assignata non est contraria alicui speciei : nam si genus est alicui contrarium, oportet quod species sit contraria eidem in speciem considerato, et ad speciem deducto, quemadmodum virtus et vitia contraria sunt genera, et justitia et injustitia contrariae species : et si justitia est virtus, erit injustitia vitium. Unde si genus assignatum habeat contrarium, assignata autem species non habeat contrarium, non est genus quod assignatum est pro genere. Exemplum autem hujus per oppositum : quemadmodum virtus et vitium sunt genera contraria, et justitia et injustitia sunt contrariae species : ut etiam hoc modo homo species non habeat contrarium, sicut justitia et injustitia contrariae sunt. Similiter et in aliis exemplis consideranti medium esse videtur.

Instantia tamen videtur esse in quibusdam : in sanitate enim et aegritudine, et simpliciter universaliter sanitas aegritudini contraria est. Quaedam autem aegritudo species est aegritudinis, nullum habens contrarium in specie : cum tamen sanitas et aegritudo bene sunt assignata genera. Quaedam autem aegritudo nullum habens contrarium sicut febris et ophtalmia, quod est oculi apostema. Et intellige quod haec instantia non impedit considerationem, quia revera contraria genera contrarias habent species. Sed quando species causatur a privatione medii quod genus constituit tunc non habet nomen nisi in genere, sicut ophtalmia dicitur aegritudo : quia sanitas est medium in complexione et debita proportione compositionis et figurae totius corporis et omnium membrorum. et ophtalmia est so-

Iulio figurae in debita proportione, et febris solutio medii in debita complexione, quod in spcciali hoc vel isto non habet nisi genus in quod dicatur haec ut infirmitas aliquo speciali sic dicta : et cum primum habitum sanitatis in toto corpore et medium contrarium non babel secundum quod est in hoc, sed secundum quod est in toto corpore, quia pars in toto et non totum in parte, aegritudo partis solvit medii rationem : quia non omnes istae considerationes a contrariis et mediis destructi vae sunt.

Ideo epilogando subjungimus, quod ei qui intendit interimere problema de genere inspiciendo in contrariis et mediis, tot modis qui dicti sunt inspiciendum est: si enim insunt generi vel speciei secundum inspectionem ad contraria vel media quae dicta sunt, palam quoniam non est genus quod assignatum est pro genere.

Construere autem volenti problema de genere, tripliciter considerandum est in istis. Primum quidem si genere non habente contrarium, sed specie habente contrarium, considerandum est si contrarium speciei sit in dicto genere : nam si contrarium est in genere assignato, tunc est medium quod etiam species proposita est in eodem, quia contraria sunt in eodem genere : et sic verum assignatum est genus. Amplius si medium inter contraria speciei sit in eodem genere : quia tunc bene assignatum est genus loquendo de medio participatione extremorum, ut paulo ante dictum est. Rursum tertio modo quando et generi et speciei est contrarium, si contraria species in contrario, et alterum contrarium in altero generi illi contrario : tunc enim palam est, quod sicut contrarium est in contrario, etiam propositum est in proposito : et tunc iterum bene assignatum est genus.