CAPUT I.

De praeambulis et pi oaemio.

Dictum est in primo libro hujus scientiae, quod problema est speculatio contendens ad electionem vel fugam, et ad veritatem et scientiam : propter qnod cum ea quae ponuntur in diffinitione alicujus formaliter distinguant ipsum, patet quod problema de eligendo vel fugiendo formaliter differt ab aliis problematibus : et ideo per alia principia terminandum est: et ideo substantialem librum de eo oportet introduci, et cum problemate de inesse simpliciter non potest determinari. Quia autem iterum in primo libro determinatum est, quod problematum quaedam sunt ethica, quaedam physica, quaedam logica, et problemata ethica in una forma eligendi vel fugiendi unita sunt et finita sunt ad formam unam communem, constat quod finita sunt quae hoc modo in problematibus ethicis. Physica autem et logica in una forma uniuntur, sed secundum materiam remanent infinita : et ideo patet quod infinita sunt quae in physicis et logicis ad materiam contracta quaeruntur. Propter quod substantiales libri fieri non possunt de problematibus ad materiam contractis physicis et logicis, sed de ethicis ad materiam contractis secundum rationem dictam oportet librum fieri specialem.

Cum autem iterum dictum sit in primo hujus scientiae, quod quaedam problemata sunt principalia, et quaedam adjuncta principalibus, ut problema de differentia adjungitur problemati de genere, et terminatur in eodem libro cum genere, eo quod differentia est generalis, et problema de accidente contracto et comparato est praedicatum accidenti, non debuit in eodem libro cum problemate de accidente terminari : quia differentiam formalem habent ad ipsum, ut dictum est : quod non habet problema de differentia ad

problema de genere, quamvis genus et differentia constituantur in diversis essentiis secundum quod constituunt tertium, ut differentia, cum sit non convertibilis et generalis, cadit in intentionem generis : et quando est generalis et (convertibilis, accipit in praedicando et subjiciendo speciei intentionem, et sic ad idem pertinet cum genere et specie. Accidens autem absolutum et comparatio accidentis quamvis in eadem essentia fundetur, cum alia et alia habent esse suae terminationis ad formam : quia accidens secundum esse absolutum eligendum, eligibilis vel fugibilis formam non habet: quam tamen formam habet accidens comparatum. Et haec est forma ad quam contendit problema per principia specialia differentia a principiis illis quibus habet terminari inesse ut accidens. Et ideo de hoc adjuncto praedicato oportet substantialem induci librum, cujus primum tractatum faciemus de accidente contracto et comparato : quia hoc immediate contingit post considerationem de inesse simpliciter : quia tam contractum quam comparatum in eo quod inest ut accidens, fundatur, et contractum per se et comparatum per se continentur sub hoc generali quod est contractum et comparatum : et ideo prius de accidente tam contracto quam comparato dicendum occurrit : quia per loca illius determinatur et accidens comparatum et non contractum, et etiam accidens contractum et comparatum.

His igitur sic habitis et praemissis proOEmialiter, primo dicimus quod utrum duorum vel plurium nobis propositorum accidentium contractorum ad materiam, et secundum magis et minus comparatorum ad invicem, et ad nos, et sit magis et minus eligendum simpliciter vel nobis, aut quid sit melius duorum vel plurium propositorum, ex his quae in hoc libro dicenda sunt, est perspiciendum : electio enim, ut dicit Damascenus, est duobus vel pluribus propositis, hoc alteri vel alteris praeoptare. Primum autem in hoc proOEmio determinetur : quoniam determinationem non facimus de plurimum distantibus in eligendo : quia scire hoc facile est, et arte non indiget : et ideo non faciemus considerationem de his, et magnam in bono et eligendo habentibus differentiam : nullus enim dubitat in talibus. Cujus exemplum : quia nullus dubitat utrum beatitudo vel divitiae sint magis appetendae. Omnes enim appetunt beatitudinem quae consistit in bono sine impedimento miseriae vivere : et propter illam beatitudinem agunt quidquid agunt, ut dicunt Stoici. Divitiae autem non appetuntur nisi in quantum partes sunt beatitudini permixtae : quae pars est sufficientes esse, quia divitiae sufficientiam dare putantur : eo quod generalis fidejussor sunt futurae necessatis, ut de numismate mensurali dicit Aristoteles secundo Ethicorum : et ideo divitiae referuntur ad beatitudinem ab his quibus appetuntur. Propter quod nulli dubitant beatitudinem plus quam divitias appetendam. De sic ergo distantibus non oportet facere artis considerationem, sed de his consideratione artis opus est, quae propinqua in forma boni et eligibilis, et de his quibus rationabiliter dubitare possumus, utrum comparatorum oportet magis bonum esse, vel magis eligendum : eo quod nullam statim et prima facie videamus alterius ad alterum praeeminentiam in bono et eligendo, sed de hoc comparato oportet habere scientiam et considerationem.

Palam ergo ex his quae dicta sunt, quoniam in his talibus ostensa per artem differentia secundum praeeminentiam in bono vel eligibili, vel una differentia sive praeeminentia, vel pluribus (si plures sint rationes praeeminentiarum) construetur et conformabitur intellectus practicus : quod est magis appetendum quod inter ea est praeeminens alteri, in primo libro in quo constructum est inesse ut accidens, quod ad veritatem et scientiam contendit, constructus est intellectus speculativus. In hoc autem tertio de eligen-

dis construitur intellectus affectivus sive practicus, quo voluntati permixtus est.

Propter quod notandum quod ethicorum duplex est cognitio. Una quidem ex propriis principiis, quae sunt natura, consuetudo , voluntarium, involuntarium, electio, consilium, et hujusmodi quae ad ethicam pertinent. Alia autem speculativa rationum, quare quid eligibile sive fugibile contenditur, quae pertinent ad dialecticum : et hanc hic tradimus. Tradendo autem non faciemus considerationes per inspectionem eorum quae antecedunt vel sequuntur praedicatum vel subjectum problematis, sicut in anteriori hujus scientiae libro fecimus, sed tantum dabimus maximas eligendi regulas : quia illae rectificant intellectum practicum ad recte eligendi considerationem, per inspectionem eorum quae sunt in subjecto vel praedicato problematis, et magis sunt ad destruendum intellectum speculativum. Dabimus autem praecipue maximas constructivas electionis : quia per istas scietur discretive quid fugiendum et quid non eligendum. Sic ergo in hoc tertio libro Topicorum procedemus.