CAPUT IV.

De determinatione proprii per locum a simili.

Deinde per locum a simili ex bis quae similiter insunt, problema de proprio terminandum est, primo comparando duo praedicata sive propria duobus subjectis. Primo igitur destruenti considerandum est, si proprium unum quod simile est quantum ad inesse uni subjecto, alteri proprio quod simile est quantum ad inesse alteri subjecto, non est proprium illius subjecti cui similiter inest : tunc nec propositum proprium quod similiter inest assignato subjecto, erit proprium illius subjecti cui similiter inest. Cujus exemplum est, ut quoniam sunt duo subjecta concupiscibilis et rationalis potentiae, et duo propria concupiscere et ratiocinari, et concupiscibilis similiter sit concupiscere, et rationalis ratiocinari sunt haec propria per proprios casus sua subjecta consequentes : si concedatur concupiscibilis non esse proprium concupiscere, sequitur quod nec etiam rationalis erit proprium ratiocinari.

Construenti autem hac consideratione per oppositum utendum est sic, quod si alicujus subjecti est proprium ejus cujus similiter est proprium, erit et hujus in proposito et assignato subjecto, cujus similiter assignatum est proprium. Cujus exemplum est, ut quoniam est rationalis, quod sit prudens et prudentiae habitus, sicut concupiscibilis temperans habitus : est autem rationalis potentiae primum et per se habitus prudens sive prudentiae : erit et concupiscibilis primum et per se temperans habitus.

Secundo autem per locum a simili comparando praedicata ad unum subjectum destruenti considerandum est, si duobus propriis similiter se habentibus ad unum subjectum, si quod similiter est proprium non est illius subjecti proprium, sequitur quod nec propositum proprium quod similiter videtur esse proprium, erit proprium. Ut gratia exempli, quoniam similiter est hominis proprium videre et audire ; non est hominis proprium videre, sequitur quod nec audire.

Construenti autem hac consideratione opposito modo est utendum sic, si quod similiter, et quod similiter, ut patet in exemplo posito in littera. Ut animae proprium esse concupiscibile esse : primae autem etiam proprium animae partis ejus esse rationale primae. Dico autem primae, quod in actus primo sunt potentiae, et secundo animae, et tertio hominis : quia per potentiam sunt animae, et per animam sunt hominis.

Tertio vero per locum a simili, comparando unum praedicatum duobus subjectis terminandum est problema de proprio : et hoc modo destruenti considerandum, si id quod similiter est propositum duobus subjectis, non est proprium unius eorum, sequitur quod nec est proprium assignati subjecti cui similiter videtur inesse ut proprium : sequitur quoniam etiam non erit alterius proprium subjecti. Et causa jam saepius dicta est,

quia non potest esse unum proprium diversorum subjectorum proprie sive bene: sic enim esset commune non proprium, Hujus exemplum est, ut quoniam simililiter est flammae urere sicut carbonis : non est autem proprium flammae urere : non erit etiam carbonis proprium urere : propter causam dictam. Et sic hic locus construenti non est utilis.

Quia autem in praehabitis proprium per similes habitudines proportionum terminatum est, non superfluum quod hic sumitur per locum a simili : quia differt hoc quod est secundum proportionem ex similiter se habentibus ad invicem, vel ad aliquod, ab eo loco qui ex his quae similiter insunt eidem vel diversis, in hoc, quod hoc quidem quod est ex similiter se habentibus secundum proportionem ex similitudine habitudinum sumitur, non in eo quod similiter aliud inest tantum considerandum est. Id autem quod est ex similibus, ex eo tantum quod inest similiter alicui vel aliquibus comparatur, si non per similem comparationem accipiatur.