CAPUT IV.

De distinctione multiplicis in mediis.

Amplius ad distinctionem multiplicium inveniendam non in extremis tantum considerandum est, sed etiam in mediis si huic quidem in una significatione est medium : illi autem in alia significatione accepto nihil est medium : tunc enim constat illud esse in multiplex et multipliciter dictum. Cujus exemplum est, ut albi et nigri in coloribus medium est fuscum : in voce autem inter albam vocem et nigram nihil est medium : quia vox dicitur nigra per privationem, et alba per habitum. At si forte dicatur aliquid medium, illud erit raucum, quod quasi aequaliter distat ab acuto et gravi : hoc autem aliud est medium a fusco, quemadmodum dicunt quidam vocem raucam mediam esse inter acutam et gravem, quamvis proprie loquendo non sit verum: quia medium inter contraria stat in actu completo medium perfectum : raucum autem in nullo actu stat, sed est corruptio vocis acutae, ut dictum est. Propter quod patet per talem medii inspectionem, quod aequivoce dictum est album de colore et voce. Similiter autem per eamdem consimilitudinem aequivoce est dictum nigrum de eisdem.

Amplius quidem alia inspectione invenitur multiplex et multiplicis distinctio, si horum in uno sensu acceptorum contrariorum plura sunt media, illorum autem in alio sensu acceptorum contrariorum est tantum unum medium, sicut patet in albo et nigro. Nam horum in coloribus acceptorum plura sunt media, quia septem, ut in libro de sensu et sensato probatur. In voce autem accepti albi et nigri est tantum unum medium, secundum quosdam raucum. Patet ergo quod album multipliciter dicitur de colore et voce.

Rursum non tantum inspiciendo in contraria et media invenitur multiplicitatis distinctio, sed etiam inspiciendo in contrarium est generalior, quam inspiciendo in contradictionem : quia contradictio non opponitur termino simplici, sed complexo . Considerando ergo in illud, inspiciendum si quod secundum contradictionem opponitur, multipliciter dicitur vel non : nam si hoc multipliciter dicitur, tunc propositum quod secundum contradictionem huic opponitur, dicitur multipliciter. Cujus exemplum est, non videre dicitur dupliciter : unum quidem non videre in uno sensu dictum, non habere visum, sicut caecus dicitur non vi-

dere : alterum autem non videre dicitur non uti visu, in quo sensu aliquis clausis oculis dicitur non videre : si hoc negativum dicitur multipliciter, necessarium est et affirmativum quod est videre, multipliciter dici ad habere visum et ad uti visu. Sed quia forte objiceret aliquis, quod saepe in contradictoriis negativa est multiplex, cum tamen affirmativa non sit multiplex, ideo addendum quod hoc non est ita : quia negativa in utroque sensu habet affirmativam etiam oppositam : utrique enim non videre utroque modo dicto opponitur videre, quod est habere visum : ei autem non videre, quod est non uti visu, opponitur videre quod est uti visu : quando negativa est multiplex et non affirmativa, tunc negativa non nisi in uno sensu opponitur affirmativae.

Amplius ad inveniendum multiplex , considerandum est in his quae opponuntur secundum privationem et habitum : si enim alterum privative oppositorum multipliciter dicitur, scilicet animam in operatione sentire virtutis quod est idem quod habere sensum, et dicitur etiam secundum corpus sentire in actu operatum quod est quasi uti sensu, tunc etiam insensibile dicitur multipliciter, hoc est, non potens sentire, hoc est potentiam sensitivam vel virtutem ut organo, vel non operans secundum eam dicitur non sentire, et insensibile, non a privatione animae sensibilis in genere, sed a privatione actus, scilicet sentiendi secundum actum, et secundum habitum : hoc enim dicitur secundum animam a privatione virtutis in organo, et secundum privationem actus sensitivi organi. Quoniam autem quae nunc dicta sunt, opponuntur secundum privationem et habitum, sensibile etiam et insensibile palam est per seipsum eo quod animalia nata sunt habere utrumque sensum, etiam in habitu virtutis et in actu, et sic utroque privari possunt et sensu secundum animam sive animae organicam virtutem, et secundum corpus hoc est, secundum organa corporalis operationis et actum : et sic hac consideratione est multiplicitatis intentio. Disputare autem hic de diffinitione generis oppositionis et differentia et ordine, non est opportunum : eo quod non intendit hic de hoc, sed in Praedicamentis. Hic autem non inducuntur genera oppositionum nisi ad multiplicis inventionem. Nec etiam oportet hic disputare quae mediata sint contraria, et quae immediata, etiam quae plura habeant media, et quae unum : et propter quod propter eamdem causam, et quia tales quaestiones sufficienter per rationes dialecticas terminari non possunt, et his dimittantur rationibus, quia plus impediunt quam praedictae valeant: in aliis enim a nobis est disputandum.