CAPUT III.

De inspectione in oppositis secundum privationem et habitum.

Inspiciendo autem in oppositis secundum privationem et habitum pro construi et destrui problema de genere. Et ponamus primo considerationes destructivas, et deinde constructivas. Et primo prima destructiva ex comparatione duorum ad unum talis est : si enim id oppositum assignatae speciei duobus interimere est problema de genere. Considerandum est enim si positum est aliud oppositum assignatae speciei, et id quod est oppositum assignatae speciei sit in eodem genere assignato in quo est species assignata, male est assignatum genus quod est dictum esse genus. Privatio enim aut in nullo genere est eodem cum habitu simpliciter aut universaliter, aut cum habitu est in genere ultimo, hoc est, proximo. Cujus exemplum est, ut visus quae est assignata species, est in ultimo sive proximo genere assignato, quod est sensus : caecitas quod est privatio visus, non erit sensus : ita quod sensus de ipsa caecitate praedicatur ut genus, sed vel in nullo simpliciter, eo quod privat formam generis, vel non est in eodem ultimo genere, si privatio relinquat genus et privet formam speciei sicut facit caecitas.

Secundo destructive comparatur si consideretur comparatione duorum ad duo, hoc. est, comparatione habitus generis et habitus speciei, et oppositas privationes eorum : et considerandum est si oppositum in genere est oppositum in opposito, sicut propositum in proposito : si enim non sic est, male assignatum est genus. Interimere ergo volenti problema de genere inspectione in privationem et habitum, quemadmodum dicunt, est utendum. Construenti autem sive construere volenti idem problema, eadem inspectione utendum est juxta secundo dictam considerationem, secundum quod opposi- tum ut privatio speciei assignatae est in opposito sicut in genere, propositum in proposito est sicut in genere : tunc genus est bene assignatum. Nec obstat quod ante dictum est, qnod privatio aut in nullo genere est aut non est in proximo sive in ultimo : quia ibi dicitur genus generalis forma in natura, quam quoniam est genus, et illam non ponit privatio : hic autem dicitur genus commune a quo non convertitur consequentia sive sit affirmatio et negatio, sive habitus sive privatio : ut si caecitas est insensibilitas quaedam, ita quod sit in ea sicut in genere, sequitur quod visus secundum suum genus est sensus, etc.