CAPUT VIII.

De considerationibus quae fiunt post factam digressionem in antecedentibus et consequentibus simplicibus quae sunt ejusdem essentiae.

Amplius facta jam digressione considerandum est in antecedentibus et consequentibus quae sunt unius essentiae vel substantiae. Omnis enim qui dixit quodlibet antecedens essentiale unum, quodammodo implicite dixit multa, quae in ipso sunt per intellectum consequentia ad ipsum : eo quod plura sunt quae ex necessitate insunt illi uni antecedenti consequentia secundum illationem, quamvis priora sint ipso secundum naturam, causam, et rationem : ut qui dixit hoc antecedens quod est hominem, dixit etiam per consequens quod est animal, et quod est animatum, et quod est consequens ad animal, et quod est bipes quod est differentia ipsius, et quod est disciplinae susceptibile quod proprium ipsius : et ideo ponitur ipso posito. Propter quod quolibet illorum consequentium unico interempto, interimitur antecedens ipsum. Si enim non est animal, non est homo : si non est animatum, non est homo, et sic de aliis. Quolibet ergo interempto, interimitur antecedens quod primo positum est esse. In tali autem consideratione in qua sic destruitur antecedens consequente destructo oportet cavere : quia alii consequentis assumptio difficilior est, ita quod plura exiguntur ad consequentis destructionem quam antecedentis : et ad magis difficile non debet digredi opponens : sicut si dicam, putasne bomo est albus, cavendum estne assumatur, quod homo non est disgregativus visus, quam homo non est albus : idem est quia magis difficile est destruere quod homo sit disgregativus visus, quam homo non est albus. Idem est si dicam, putasne homo est: assumam quod sit animal : magis enim est difficile respondere quod non sit animal, quam quod non sit homo : cum plura ad destructionem quod hic non sit animal requirantur, quam quod non sit homo. Quandoque enim facile est interimere consequens, quando et est accidentale, et tunc assumendum est ad destructionem antecedentis : quandoque autem facile est interimere id quod praecedit, hoc est, antecedens.

In sequentibus autem quae sunt contraria in quibus alterum necesse est inesse subjecto antecedenti, ut homini necesse est inesse aegritudinem vel sanitatem, eo quod necesse est omne animal sanum vel aegrum esse, in his est aequalis facultas et ad construendum et ad destruendum : unde si ad alterum horum facile est disputare, quoniam inest vel non inest, eadem facilitate poterimus disputare ad reliquum illi contrarium, quoniam inest vel non inest eadem. Talis autem consideratio in contrariis vel oppositis immediatis convertitur ad utrumque inesse et non inesse : ostendentes enim quoniam non inest alterum immediate oppositorum, eo ipso ostendentes erimus quoniam reliquum inest: inter ea enim non est medium. Palam igitur est quoniam convertitur ad utrum que ad destruendum et ad construendum conclusiones. Locus autem iste ab oppositis sumptus hic ponitur inter locos intrinsecos : quia non trahitur consideratio ab oppositis secundum quod sunt opposita, sed ab antecedente et consequente quod est alii oppositum : et talis locus est intrinsecus sicut locus a genere et specie.

Consideratis autem et antecedente et consequente ejusdem essentiae vel oppositae essentiae secundum rem, considerandum quod in voce qua significatur antecedens vel consequens : unde amplius praeter ea quae dicta sunt, oportet argumentari aliquando de proposito transferentes nomen antecedentis vel consequentis in orationem nomen illud declarantem, velut maxime congruum oppositum quod assumat orationem : quia magis congruit ei quam nomen impositum.,

et facilius arguitur propositum ejus. Unde si nomen antecedentis sit aequanimus, non transferatur in unum nomen quod significat ex impositione, hoc est, in modestum, sed transferatur in hac oratione quae est extra, aequam animam habentem esse aequanimum, quemadmodum magnanimum non transferat in fortem sicut impositum est, sed in hac oratione, magnum animum habentem esse magnanimum. Similiter et fortunatum in bene fortunatum secundum quod est una dictio non transferat, sed in orationem transferat dicens, quod bene fortunatus est cui fuerit anima studiosa, quemadmodum Xenorates dixit fortunam esse : dixit enim hanc uniuscujusque fortunam esse qui habet animam studiosam : eo quod felicem fortunam, fortunam esse dixit : felicitatem autem posuit inesse studiosis. Haec autem translatio nominis in orationem idem quod nomen significantem, sed clarius et apertius, differt ab ea quae in praecedentibus habita est, in hoc : quia illa fuit nominis ad nomen, et sine digressione ad aliud : haec autem est nominis ad orationem, et cum digressione.