CAPUT VI.

De modis specialibus propriorum deficientium a vero proprio.

Sic autem determinato proprio per conditiones proprii communes, et per ea quae sequuntur ad illas, considerandum est qualiter terminetur destructive et constructive per modos substantiales propriorum deficientium a vero proprio quod convenit omni et soli et semper ; et dabimus primo considerationes quatuor ex parte proprii sumptas, et secundo dabimus sex modos sumptos ex parte subjecti. Deinde docebitur qualiter terminatur problema de proprio secundum modos illos.

Dicimus igitur, Deinde (post considerationes sumptas a conditionibus communibus propriD oportet destruentem proprium inspicere si aliquis assignans proprium quod naturaliter, hoc est, secundum aptitudinem et ordinem et potesta- tem solam naturae inest, sicut in sermone assignavit hoc modo secundum locutionem, sicut quod semper inest secundum actum : tunc enim videbitur aliquando moveri (hoc est, a subjecto removerD id quod positum est proprium : quod est contra proprii rationem, cujus est non derelinquere subjectum : secundum autem locutionem semper inesse significat qui in locutione non determinat modum specialem quo inest proprium, quia tunc non intelligitur in sermone nisi modus simpliciter proprii. Cujus exemplum est, ut qui dixit hominis proprium esse, quod sit bipes, vult quidem sive intendit assignare non simpliciter proprium, sed proprium quod naturaliter (hoc est, secundum naturae potestatem et ordinem) inest : locutioni autem quia non determinat modum specialem proprii, non relinquitur nisi modus proprii : simpliciter enim significat proprium quod simpliciter ex actu et semper inest, et tale est proprium : ideo quod est esse bipes, non erit hominis proprium : non enim omnis homo est duos pedes habens : quia per accidens violentiae, vel infirmitatis, vel materiae malitia in formatione generati potest non duos pedes habere secundum actum.

Construentem autem problema idem oportet per oppositum modum considerare si aliquis vult vel intendit de proprio assignare aliquid quod naturaliter inest, quod locutione significans determinat hoc modo inesse, ut dicat hoc esse naturaliter proprium et non simpliciter : quia tunc sequitur quod significat secundum naturam inesse, nec removeatur, hoc est, de subjecto removeatur, quin semper secundum naturae aptitudinem et potestatem insit. Cujus exemplum est, ut quoniam qui hominis proprium assignavit quod secundum naturam est animal susceptibile disciplinae, vult locutione m significare, quod naturaliter est proprium, et ita proprium quod a subjecto non removebitur, sed in hoc quoniam est secundum naturam proprium hominis animal susceptibile disci-

plinae. Quamvis per occasionem et accidens violentiae vel infirmitatis non semper conveniat, ut patet in junioribus et appoplecticis et cerebro laesis, qui disciplinae non sunt susceptibiles.

Amplius specialis modus interimendi proprium est assignare propria quaecumque dicuntur propria inesse ut secundum aliud aliquid prius, sicut ipsum subjectum quod prius est natura et causalitate, aut ut prius sicut ipsum subjectum, opera quidem est (hoc est, labor) assignare talium subjectorum proprium : nam si ejus sub quo secundum aliud illius proprium assignavit : et tunc proprium de priori verum erit, et de omnibus partibus illius : et sic non soli convenit. Si autem prioris secundum se accepti proprium non posuit, tunc proprium etiam de priori verum erit, et de omnibus partibus illius : et sic non soli convenit. Si autem prioris secundum se accepti proprium posuit, tunc proprium de eo praedicabitur quod est secundum aliquid: et sic non convenit proprium secundum ipsum subjecto : et sic iterum non erit proprium, quia inesse subjecto est una substantialium conditionum proprii. Cujus exemplum est, ut si quis alicui colorato assignavit proprium quod superficiei convenit, dicens superficiem coloratum quid esse : quia tunc et de corpore terminato superficie verum erit dicere corpus coloratum esse : et si proprium dicat corpus coloratum esse, etiam de superficie verum erit et praedicabitur coloratum esse: et sic non erit verum, quod de quo praedicatur ratio quae est proprium, praedicetur et non nomen quod est subjectum. Quaestio tamen est de conditionibus essentialibus proprii, quod de quo praedicatur ratio quae est proprium, praedicetur et nomen quod est subjectum significans. Hoc autem modo praedicatur superficies de corpore, nec corpus de superficie : de quibus tamen hic praedicatur hoc modo assignatum proprium, quod est esse coloratum, quod prius inest secundum superficiem, et posterius secundum corpus. Istae ergo sunt substantiales conditiones modorum proprii, quos per determinationem in locutione factam assignare oportet.

Ergo quidem accidit in quibusdam talibus propriis ut plurimum fieri peccatum aliquod : eo quod non determinatur in locutione circumloquente proprium, quo modo speciali et quibus : nam subjectis determinatur proprium, sive quorum subjectorum antecedentium vel consequentium ponitur proprium sive assignatur. Enumeratis ergo quatuor modis in quibus non determinatur talis modus vel talis in locutione, contingit peccare circa proprium. Dicimus ergo quod omnes conantur assignare aut quod naturaliter inest, eo quod proprium fluit a naturalibus et essentialibus subjecti : et iste est modus primus juxta naturam subjecti proprii acceptus, ut proprium hominis dicitur esse bipes. Aut quod ut nunc inest et alicui, ut alicujus hominis proprium ponitur quatuor digitos habere tantum per naturae defectum vel violentiae infirmitatis : et iste est modus secundus. Aut quod est consequens speciem, velut ignis est proprium subtilissimum esse corporum : quia non nisi in subtilissimo salvatur species ignis : et iste est modus tertius. Autquod consequitur naturam simpliciter, hoc est, universaliter, velut animalis proprium dicitur esse vivere vita manifesta : quia vita occulta vivere habet plus modos corporis quam animae, cujus proprius effectus est vivere : et iste quidem sumitur vel causatur a substantialibus subjecti, vel deficientibus ab illis : et iste est modus quartus. Aut assignatur modus proprii inhaerentis secundum aliquid ipsi subjecto, velut animae assignatur, quod sit prudens, quod convenit secundum rationem : et iste modus est quintus. Per aliud enim quam per rationabilem partem non est quis prudens nisi per rationem, cui ut prius inest prudentia : et iste est modus sextus. Aut ut id quod convenit subjecto in eo quod aliud habet, ut scientis proprium dicatur irreprobabile esse sub

ratione qua convenit quod convenit, et inest per scientiam quam habet prudens : et iste est modus septimus. Nihil enim aliud est scientem irreprobabilem esse sub ratione, quam habere aliquid quo sit irreprobabilis sub ratione. Aut assignatur in eo quod habetur cui convenit gratia ejus quod habetur, ut scientiae ponitur proprium irreprobabile esse sub ratione : hoc enim convenit scienti in eo quod habetur ab ipso scientia irreprobabilis sub ratione : et iste est modus octavus. Aut assignatur proprium in eo quod participatur ab aliquo, sicut essentialiter superius participatur ab inferiori aliquo, sicut animalis proprium dicitur esse sentire, quia participatur ab ipso sensibile : et iste est modus nonus. Sentit enim et aliud quod inferius illo est, ut homo : sed non sentit nisi ut jam hoc participans quod estscnsibile. Aut significatur proprium ineo quod aliquid aliud participat ut inferius participat suum superius, sicut dicitur proprium alicujus animalis esse vivere in eo quod participat vitam vel vitae principium : et iste est modus decimus. Quatuor istorum modorum primi sunt juxta proprium sumpti. Sex autem posteriores sumpti sunt juxta modos subjecti, ut communiter dicitur.

Possunt autem modi inducti sic assignari : omne enim proprium, aut est simpliciter proprium et in nullo deficiens a ratione proprii : et sic est vere proprium. Aut est in aliquo deficiens a proprii ratione : et tunc secundum quid est proprium, et non vere. Si autem deficit a proprii ratione, cum proprium simpliciter sit aut in eo quod est soli, aut in eo quod est omni inesse. Si deficitin eo quod est omni quod convenit omni et soli et semper : aut deficit in eo quod est omni, et est proprium species quod uni soli convenit, sicut patebit inferius. Si autem deficit ab eo quod est semper inesse : hoc contingit dupliciter. Aut enim respicit tempus simpliciter secundum naturae ordinem determinatum : et hoc est proprium quod naturaliter inest. Aut re- spieit tempus determinatum ut nunc : et sic est ut nunc proprium. Si autem deficit ab eo quod est soli inesse, hoc convenit etiam alii subjecto : et tunc ista duo (quibus inest proprium) aut sic se habent ad invicem, quod unum est de essentia alterius : aut non sic se habent, quod unum sit de essentia alterius. Si sic se habent, quod unum sit de essentia alterius, sic est proprium quod participatur, aut ubi illud de cujus essentia est reliquum : et sic est vere proprium in eo quod participat. Si autem unum non est de essentia alterius : tunc accidentaliter se habent ad invicem subjecta quibus inest proprium, et tunc aut se habent ad invicem secundum ordinem susceptionis proprii aequaliter, aut secundum prius et posterius. Si secundum prius et posterius : tunc aut est proprium cui inest per prius, et sic est proprium quod prius inest : aut est ejus cui inest per posterius, et tunc est proprium quod inest secundum aliud. Si autem aequaliter se habeant ad proprii susceptionem : aut ergo assignatur proprium ejus quod habet, et sic dicitur proprium in eo quod habet : aut est ejus quod habetur, et sic est acceptio propriorum.

Tamen melius colligitur numerus et ordo priorum ex his quae dicta sunt in explanatione singulorum modorum, sicut cuilibet patere potest per ea quae dicta sunt, diligenter consideranti quae circa singula dicta sunt ex parte modi propriorum, vel ex parte subjectorum a quibus sumuntur propria.