CAPUT VIII.

Qualiter construitur problema per media partim dialectica et partim sophistica ex appositione.

Eodem modo etiam considerandum est in his quae sunt appositione determinationis secundum quid (hoc est, secundum aliud et ad aliud) et secundum quando, et secundum ubi. Xam si aliquid secundum quid contingit frequenter, sequitur quod contingit simpliciter, quamvis in aliquo habeat instantiam : sequitur enim, iste est crispus secundum caput, ergo est crispus : iste legit aliquando, ergo legit : iste disputat aliquando, ergo disputat. Videtur autem haec consideratio per quamdam elargationem dari praecedentis et parte in modo et toto : destructivus enim est locus iste sicut a toto modali : quia quod simpliciter non convenit ut impossibile, hoc nec convenit secundum quid, nec secundum quando, nec secundum ubi, vel alicubi.

Hic autem locus quia partim sophisticus instantiam habet, et instantiam quidem ad id quod est secundum quid est, quod homines sunt secundum quid studiosi, sicut secundum quid liberales, et secundum quid sunt casti : quia naturaliter nati sunt istas virtutes suscipere. Simpliciter autem non sunt studiosi vel liberales vel casti, qui sic naturaliter sunt studiosi vel boni vel casti vel liberales. Similiter autem instantia est ad id quod est quando : contingit, enim secundum quando aliquid de numero corruptibilium non corrumpi, ut tempore augmenti : simpliciter tamen nihil corruptibilium contingit non corrumpi : omne enim corruptibile corrumpetur de necessitate. Eodem modo instantia est in ubi : alicubi expedit uti diaeta, ut in locis aegrotativis : simpliciter autem non expedit ea uti ut ubique. Amplius autem aliud exemplum de instantia ab ubi : alicubi enim non est possibile nisi unum esse tantum, ut in loco uno : simpliciter tamen non est possibile tantum unum esse, sed necesse est esse multa. Eodem modo instantia est contra ubi : quia ubi sive alicubi bonum est hoc, ut mactare patrem in Trivallis : non tamen simpliciter est bonum vel pium mactare patrem. Haec autem ultima instantia non significat duplicem instantiam contra ubi, sed signi-

ficat quibusdam gentibus esse bonum : ubi enim non facit differentiam ad simpliciter : nihil enim differt si illae gentes sint ubique, bonum enim erit eis mactare partes,sicut et bonum est eis in Trivallis: et ideo ubi in hoc non facit differentiam ad simpliciter, sed quibusdam esse bonum. Rursum autem instantia quae contra quando dicta est, ut quando sive alicui expedit medicari, ut quando aegrotat, non tamen simpliciter expedit medicari : aut forte nec hoc quando significat illud quod instet per quando ad simpliciter, sed instet per cuidam, sicut in eo qui afficitur aliquo modo aegritudinis : nihil enim differt quandocumque secundum tempus, dummodo affectus sit secundum aegritudinem.

Et quia jam saepius diximus simpliciter esse et secundum quid, oportet exponere quid simpliciter esse, et quid secundum aliquid. Dicimus ergo quod simpliciter dicitur esse quod est nullo addito quod determinat ad restringendum quod dicis, sicut simpliciter dicitur quod est bonum sine determinatione, aut de quo dicis simpliciter contrarium boni, ut patrem mactare non dicit simpliciter bonum esse, sed dicit quibusdam gentibus esse bonum, et religione hoc putare pietatem : sed non dicit hoc simpliciter bonum esse, sed dicit honorare deos simpliciter bonum esse, nihil addens determinationis : simpliciter enim bonum est quod nullo addito est vel videtur esse bonum, et simpliciter pravum est vel videtur esse, vel aliquod talium praedicatorum, quod nullo addito determinante vel restringente simpliciter dicitur illi inesse vel non inesse.

Ad intelligentiam autem horum notandum, quod in problemate de inesse vel de accidente, aut praedicatum gratia sui convenit subjecto, aut ratione determinationis, aut ratione utriusque. Si gratia sui convenit : tunc determinatum infert simpliciter, ut Socrates est homo albus : ergo Socrates est homo : vel Socrates est hic homo : ergo est homo : et sic sem- per est locus dialecticus. Si autem non gratia sui praedicatum inest subjecto vel gratia utriusque : tunc est locus sophisticus, qui dicitur secundum quid et simpliciter, si simpliciter inferatur ex ipso. Exemplum autem quod gratia determinationis refertur ad subjectum, ut Socrates est albus pede : ergo est albus : non sequitur. Exemplum ejus quod est in ratione utriusque referri ad subjectum etiam gratia sui et determinationis est, Socrates est homo mortuus : ergo est homo : non sequitur, sed est fallacia secundum quid et simpliciter.

Adhuc est notandum quod determinatio addita, aut nihil addit supra id quod simpliciter est et indeterminatum nisi ens rationis, ut cum dicitur, Socrates est unus homo, hoc quod est unus, non addit nisi rationem indivisionis : et talis determinatio infert simpliciter, ut Socrates est unus homo : ergo est homo. Aut addit aliquod restringens et determinans id quod est simpliciter : et tunc id additum, aut salvat inesse ipsum quod est simpliciter et solum determinat ipsum et restringit : et hoc iterum infert suum simpliciter, ut Socrates est homo albus: ergo est homo. Aut illud additum destruit et diminuit ipsum simpliciter, et hoc non infert suum simpliciter, ut Socrates est homo mortuus : ergo est homo : non sequitur. Aut non totaliter salvat, nec totaliter destruit, sed diminuendo trahit ipsum ad partem, ita quod cum illo salvatur in ipso deIIterminationis contrarium : et hoc iterum non infert simpliciter, ut aethiops est albus secundum dentem : non sequitur , ergo est albus : pluit in Anglia, ergo pluit, et sic de aliis.

Ad intelligentiam vero de Trivallis scias, quod littera corrupta est quae dicit, Trivallis per duas post mediam syllabam positis : sed vitio scriptoris u littera quae in figura duae II videtur quando duae lineae quae sunt in u littera protrahuntur in longum in duas 11 transformata. Dicitur enim gens illa Trivau,

quod in Latinis sonat mactatores vel occisores. Est autem gens Sclavorum in Dalmatia inter Graecos et Ungaros versus Orientem habitans, cujus quidem duces cum parte gentis super fluvium quae A1bia dicitur in terra quae nunc Saxonia dicitur, veniens, ibidem usque hodie habitat, et locum suae habitationis a prima a qua venerunt, nominaverunt Trivavia. Est autem usque hodie servans illud pro religione, quod miserrimos in vita reputant pium esse occidere. Propter quod gibbosos, claudos et caecos vel aliter inu- tiles filios occidunt, et patres senio confectos, et senes ne in miseriis vivant, occidunt et sepeliunt : et hoc reputant pietatem in terra ista. Igitur ego pro meipso et hoc ab incolis perquirens didici, et oculata fide aspexi, et tumulos sic occisorum, filiis (qui patres et matres occiderant) indicantibus aspexi. Sunt autem proceri homines, fortes et pulchri, usque hodie religionem patrum suorum in occisione parentum suorum observantes.