CAPUT VI.

De inspectione ad differentiam comparatam ad ea quae in linea praedicamentali secundum comparationem ordinis et praedicationis.

Amplius autem ad interemptionem differentiae et diffinitionis per inspectionem differentiae comparatae ad genus et speciem, considerandum si universaliter praedicatur de genere assignato in diffinitione differentia assignata, aut species quae est diffinita, aut aliquid de numero eorum quae sunt inferiora specie : nullum enim eorum quae dicta sunt, contingit de genere universaliter praedicari, etiamsi secundum esse accipiatur. Et causa hujus est, quia genus (omnium eorum quae in diffinitione ponuntur, et ad quae diffinitio refertur ad diffinitum) amplissime sive communissime dicitur sive praedicatur : et ideo si differentia praedicatur de genere, communior erit genere, et non restringet genus cui apponitur : et sic imprimetur differentia et diffinitio: quia non valet ad propositum.

Rursus considerandum iterum si genus secundum hoc quod est genus, praedicetur de differentia ut differentia est, hoc est, quia essentia quae est genus de essentia quae est differentia praedicetur : tunc enim interimitur et differentia et diffinitio. Et hujus causa est, quia genus in eo quod genus, non praedicatur de differentia in eo quod differentia, sed de illis videtur dici sive praedicari de quibus est et differentia, ut de suppositis informatis per differentiam, ut animal genus praedicatur de homine, et bove, et de aliis gressibilibus (hoc est, gressibili tanquam differentia formatis animalibus) et non praedicatur de ea differentia quae de specie cujus est differentia, praedicatur. Hujus autem ratio prima ducens ad impossibile est : quia si genus quod est ani- mal, praedicaretur secundum unamquamque differentiam, ut quaelibet differentia participationis : tunc jure et multa animalia de specie praedicarentur. Et hujus causa est, quia differentia dividit genus, et multae differentiae in multa divident, et diversae divident in diversa : et sic numeraretur animal diversitate differentiarum ut participatum dividitur secundum participantia diversa : et sic tunc (quia una species habet plures differentias quae de specie praedicantur) multa animalia de eadem specie praedicarentur : quia quaelibet differentia infert genus quod ipsa participat.

Si autem quis objiciat, quando similiter a primo descenditur usque ad ultimum, multa genera praedicantur de uno. Non est simile : quia nullum eorum per quae descenditur per opposita, dividit genus : et ideo genus non numeratur in illis, sed est idem plus et minus coarctatum secundum quod plus est et minus descensus a primo.

Amplius ad idem alia ratio est : quia si genus de differentia praedicatur, et substantiali et essentiali praedicatione, non tamen talis praedicatio est superioris de inferiore secundum rectam lineam praedicabilium : quia si sic, sequitur quod differentiae omnes essent species vel individua : quia tali praedicatione non nisi de specie et individuo praedicatur genus : si quidem hoc certum est in his de quibus animal praedicatur : nam unumquodque animalium de quo animal genus praedicatur essentiali praedicatione, species est, aut individuum. Est autem hic attendendum, quod haec natura quae est genus, de hac natura quae est differentia nullo modo praedicatur, sed disparatae naturae sunt, quarum una est ut id quod est potentia et materiale quod est genus, et altera est sicut actus purus cujus nihil est id quod est subjectum et potentia : unde cum omne id quod praedicatur affirmative de aliquo, sui aliquid secundum esse habeat in eo de quo praedicatur, et genus secundum id quod est natura quae-

dam et subjectum et in potentia, sui nihil secundum esse habeat in differentia, eo quod est id quod est in subjectum in potentia existens, impossibile quod alterum de altero essentialiter praedicetur, sed sunt essentiae et naturae disparatae. Et hujus causas diversi diversas assignant : sed non alia causa est quam illa quam dicit Aristoteles et Philosophi, quod id quod est subjectum in potentia existens secundum rem, nunquam in idem cum forma et actu coincidit : sequeretur enim quod idem esset formans et formatum, et distinguibile et distinctum, et perficiens et perfectum : quae omnia sunt impossibilia et contra omnem intellectum. Ergo oportet dici quod quando genus de differentia vel differentia de genere praedicatur, vel quando species vel individuum de differentia, vel e converso praedicatur, quod differentia, secundum esse et concretionem quam habet ad suppositum quod informat, accipiatur : et sic dicitur quod animal est rationale, et rationale est animal : et quod homo est rationalis, et rationalis homo : et rationalis Socrates, et Socrates rationalis. Dicunt tamen quidam, quod cum dicitur, rationale est animal, vel e converso animal est rationale, quod duplex est locutio : ex eo quod hoc quod dico, rationale, potest stare formaliter : et sic falsa est locutio, quia sic rationalitas esset animal : vel potest stare pro supposito, et sic est vera. Et hoc est idem cum priore, sed dicit quod prior solum causam dicit eorum quae dicta sunt. Et ex his plane intelligitur quod hic dicitur.

Similiter adhuc inspiciendum in differentiam comparatam ad species, si species aut aliud inferius specie (sicut individuum, vel specialissimum quod subalterna specie continetur) praedicatur essentialiter et universaliter de differentia : hoc enim est impossibile : cujus prima ratio est, quia sic in amplius. Aliud inconveniens sequitur : quia sic accidit sive sequitur, quod species sit differentia: siquidem praedicabitur de differentia aliqua specierum, constat quod non accidentali praedicatione praedicatur, ut homo est albus : praedicabitur ergo essentialiter affirmative : constat ergo quod praedicata species aliquid sui habet in subjecto quod est differentia : constat autem quod cum non sit in specie nisi genus et differentia, quod alterum horum habet species in differentia : patet quod non genus : ergo differentiam : sequitur ergo quod species sit differentia, quod est inconveniens. Nam si praedicatur de differentia haec species, homo, palam quod sequitur, quod homo sit differentia : et sic interimitur differentia et diffinitio.

Rursum comparando differentiam ad speciem secundum prioritatem, considerandum est si non prior est differentia specie : sic enim interimitur differentia et diffinitio : eo quod genere posteriorem, specie autem priorem oportet esse differentiam.

Est autem objectio consueta quae in multis locis et hic et in secundo Posteriorum et in aliis locis fieri consuevit, quod dicit Aristoteles, quod differentia in amplius praedicatur quam species : et in vii Primae philosophiae dicit, quod differentia ultima specifica convertibilis est cum specie, et non est in amplius quam species ipsa : quae etiam esse videntur contraria et repugnantia. Sed ad hoc saepius a nobis in diversis libris est responsum, quod est quae secundum nomen et actum differentiae differentia est : et est quae dividit et differre facit in specie, quia alia non dividit : et si differre facit speciem ab aliis, hoc est ex consequenti : quia constituendo format : et sic per formam ab omnibus (quae ad illam formam disparata sunt) dividit. Et ideo differentia, secundum actum differentiae differentia existente, intelligitur quod quantum est de se, communior est quam species, de qua etiam supra in primo hujus scientiae libro dictum est, quod est

generalis et cum genere collocanda : et in prima philosophia in septimo innuit Aristoteles, quod omnes differentiae quae sunt ante ultimam, sunt ut genus, et pro genere ponuntur : quia in potentia sunt, non ut actus purus et stans et perfectus : sed illa quae est actus totus purus secundum se, est in actu formae constituentis et determinantis totam generis potentiam : et quod differre facit, non habet nisi ex consequenti: ideo non dividit inter se id cujus est differentia, hoc est, speciem, sicut facit differentia divisiva quae inter seipsam dividit genus cujus est differentia : sed ex consequenti dividit totam speciem integram ab abis. Et de tali differentia nec hic fit sermo, nec etiam in secundo Posteriorum, sed in vii primae philosophiae, ubi agitur de veris principiis earum constituentibus eas in substantia et inesse : et sic solvuntur contraria. Alii autem aliter solvunt, de quorum dicto non curamus.

Adhuc volenti interimere considerandum est ad differentiam comparatam ad aliud genus quod non est diffiniti genus, quod non continet genus diffiniti, nec continetur ab eo sicut genera subalternatim posita : quia non videtur, quod diversi generis neque subalternati simul, nec subalternantis genus diffiniti sit eadem et substantialis differentia, sicut nec una species est talium generum ita ad invicem se habentium. Hoc autem probatur per deductionem ad impossibile : quia si detur quod non est sic, ut dictum est, accidet sive sequetur, quod una species erit in duobus generibus non continentibus se invicem, hoc est, non subalternatim positis. Cujus ratio est haec : generale est, quod quaelibet differentia secundum se accepta infert suum proprium genus in quo est, velut gressibile et bipes quae sunt differentiae animalis, inferunt animal si secundum se accipiantur. Similiter quaelibet differentia cum suo genere accepta constituit unam speciem, et unica differentia constituit unicam speciem : unica ergo differentia cum uno genere constituit unicam speciem, et eadem cum alio genere accepta constituit speciem, quia unica est duorum generum, ut dicit hypothesis : et verum est quod de quo praedicatur differentia, de eodem praedicatur et genus illius differentiae. Sint ergo genera a b, et unica differentia sit c, species autem constituta sit D : praedicatur autem c de d, ergo et a genus praedicatur de d : per eamdem rationem praedicabitur et b de d per differentiam quae est c : quia ista duorum generum est differentia : ergo differentia et species una est in duobus generibus, ut in a et B, quod est contra hoc quod in Praedicamentis dicitur, quod diversorum generum, et caetera.

Hoc cum consilio (ut melius intelligatur) corrigendum est : quia quamvis sit generalis vera de differentia ultima constitutiva, tamen de aliis differentiis accepta indiget interemptione. Et quidem aut sic dicendum est ut posita est consideratio de ultima differentia, aut dicendum est quod impossibile est eamdem differentiam duorum generum esse non continentium se ad invicem, sive non subalternatim positorum : sed addendum quod duorum non subalternatim positorum quae ambo genera non supponuntur uni quod est commune genus ad utrumque : quia aliter consideratio habebit instantiam : nam gressibile animal et volatile animal genera sunt non subalternatim posita, et utriusque eorum est unica differentia quae est bipes : et ideo addendum est, quod nec utriusque generis sit genus unum, quod si unum sit genus utriusque generis existentis sub eodem communi genere ad utrumque : et tunc non habet instantiam : nam ambo quae dicta sunt genera quae sunt animal gressibile, et animal volatile, sunt sub uno communi utrique generi.

Palam autem pro secunda parte considerationis, quoniam et hoc habet in-

stantiam : quia in talibus differentiis non necesse est differentiam universaliter proprium genus inferre : eo quod contingit eamdem differentiam duorum esse generum non continentium se invicem : non enim sequitur, est bipes, ergo est volatile : nec sequitur, est bipes, ergo est gressibile vel homo : sed alterum tantum horum generum sub distinctione ad reliquum inferre necesse est : et superiora haec omnia simul sub disjunctione conjuncta ex suis inferioribus differentiis inferuntur : sequitur enim, bipes, ergo gressibile vel volatile : et haec inferunt animal, commune genus quod ambo illa genera continet.