CAPUT V.

De inspectione ad differentiam comparatam ad ea quae sunt in linea praedicamentali.

Rursum considerandum est in differentiae diffinitione ad interimendam differentiam et diffinitionem, et quia hoc contingit secundum considerationem faciam ad differentiam comparatam ad ea quae sunt in linea praedicamentali, et differentiam comparatam secundum praedicationem et ordinem quem habet ad illa, utrumque istorum considerando ponemus, ut contingat abundare, eum qui diffinitionem vult interimere ex defectu differentiae. Comparatur enim ad ea quae sunt in recta linea praedicamentali tripliciter, ut ad speciem, ad genus, et ad individuum.

Primo ergo considerandum si aliquis in diffinitione speciem ut differentiam assignavit. Cujus exemplum est, ut qui fraudem diffiniens, dixit quod fraus est injuria cum illusione : nam illusio quaedam species est injuriae, sicut et fraus : propter quod non differentia est illusio constitutiva, sed condivisa species cumfraude sub hoc genere quod est injuria. Et adver tendum, quod loco ejus secundum aliam expositionem ponitur opprobrium: opprobrium autem est cum illusione facta injuria : fraus autem est deceptio cum damno.

Amplius inspiciendum ad differentiam comparatam ad genus. Considerandum ergo si aliquis genus ut differentiam in diffinitione assignata posuit. Cujus exemplum est, si diffiniens virtutem, posuit esse habitum bonum vel studiosum: nam bonum quod loco differentiae posuit, genus est virtutis : et similiter studiosum. Utroque istorum modorum etiam interimitur differentia, et per consequens interimitur diffinitio. Sed quia bonum et studiosum dupliciter dicuntur: et pro natura boni quae est bonitas, ut in magnis moralibus dicit Aristoteles, et pro forma boni. Et primo modo bonum est genus praedicatum de virtute: quia dicit Aristoteles quod virtus est bonitas quaedam: forma autem boni (quae ex essentialibus sumitur) est virtutis differentia : ideo ut bene intelligatur inducta consideratio, colligenda est sic, quod aut dicatur quod bonum sit bonum sicut praetendit consideratio, aut quod bonum non sit genus habitus vel virtutis, sed differentia. Adhuc considerandum, quod verum est quod in Praedicamentis dictum est: quoniam non contingit idem in duobus generibus se non continentibus esse, hoc est, non subalternatim positis: et sic se habent ad invicem bonum et habitus ut duo genera non subalternatim posita : nam neque hoc genus quod est bonum, continet habitum, neque habitus continet bonum ut subalternatim. Cujus probatio est, quia a neutro ad alterum convertitur consequentia universali facta praedicatione, sicut genus de specie praedicatur : neque enim omne bonum est habitus, neque omnis habitus est bonum : propter quod non erunt genera haec ambo seipsa ad invicem continentia, et diversorum generum et non subalternatim positorum esset una ut eadem species : et quoniam habitus est genus virtutis, palam quoniam bonum concretive de virtute dictum, non est genus, sed differentia magis.

Amplius ad hoc idem alia ratio : quia habitus significat quid est virtus et genus : bonum autem formaliter acceptum, non significat quid est virtus ut genus, sed quale significat virtutis : et differentia videtur quale quid (hoc est, quale aliquid est) significare : id etiam quod diffe-

rentia informat, et hoc est suppositum speciei. Attendendum autem, quod virtus dupliciter consideratur: secundum

relationem ad potentiam, cujus est ultimum et perfectio in bono, et sic consideratur virtus ut virtus ad alterum dicitur : et sic est in genere habitus, quia, ut dicit Avicenna, habitus est quo quis aliquid agit cum voluerit. Consideratur etiam secundum id quod est virtus : et secundum hoc quod supponit in nomine virtutis, et sic est in genere boni, et bene quidem sic considerata est virtus : et hoc modo dicit Aristoteles. Nihil prohibet idem esse in diversis generibus.

Videndum in tertia consideratione si in diffinitione assignata, id quod ponitur pro differentia, non significat quale quid est: sed hoc aliquid significat ut individuum. Videtur enim omnis differentia significare qualitatem essentialem, qua quale est aliquid quod est speciei suppositum: si enim non significat sic quale, sed hoc aliquid, interimitur et differentia assignata et diffinitio in qua ponitur. Et nota quod differenter differentia et spe-

cies significat quale quid : species enim quale quid significat, ita quod est quid et quale aliquid est sui, quia significat quid formatum quali: differentia autem significat quale quid, ita quod nihil sui est quid, sed ipsa est qualitas ejus quod est quid in specie.

Attendendum autem ad differentiam ad accidens comparatam, quod quale significat : et considerandum si secundum accidens sive modum accidentis inest differentia ipsi diffinito : si enim sic, interimitur et differentia et diffinitio. Cujus ratio est, quia nulla differentia inest diffinito ad modum eorum quae secundum accidens insunt: sicut nec genus diffinito inest ut accidens. Cujus ratio est, quia non contingit differentiam alicui cujus est differentia inesse et non inesse, sed semper essentialiter inest ei cujus est differentia ut actus proprius et forma substantialis, quae sui essentia constituit in

esse substantiali id cujus est differentia constitutiva.