Et hoc est quod sequitur :

" Et recordatus est Petrus. "

Isa. XLVI, 8 : Redite, praevaricatores, ad cor.

" Verbi Domini sicut dixerat, " praedicendo negationem istam, " quia prius quam gallus cantel, " hoc est, gallicinium expleat, " ter me negabis. " Ut si quis negaret corde, et si quis ore, et si quis opere negaret. Petrus compati sciret, et usque sepluagies septies remitteret.

" Et egressus foras, "

Extra consortium malorum, qui sibi causa negationis exstiterant, ut liberas habenas lacrymis dimitteret. Genes.

XIX, 17 : Non stes in omni circa regione. Numer. XVI, 26 : Recedite a tabernaculis hominum impiorum.

" Petrus flevit amare. "

Rulh, I, 20 : Vocate me Mara, id est amaram : quia amariludine valde repleo vit me Omnipotens. Thren. I, 20 : Vide, Domine, quoniam amariiudine plena sum. Tamen egressio Petri foras ostensionem peccati per confessionem significat. Proverb. XXVIII, 13 : Qui abscondit selera sua, non dirigetur : qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur.

" Et viri qui tenebant illum, illudebant ei, caedentes.

Et velaverunt eum, et percutiebant faciem ejus: et interrogabant eum, dicentes : Prophetiza, quis est qui te percussit ?

Et alia multa blasphemantes dicebant in eum. "

Ista est ultima pars capituli.

Et habet duas partes: in quarum prima agilur de illusione Domini: in secunda autem, de accusationis inquisitione.

In prima harum tria dicuntur. Primo enim ponit quod illudebant ei in communi : deinde, ponit tres modos illusionum in speciali : lertio, innuit quod multos alios modos blasphemiae inlulerunt.

De primo dicit: " Et viri, " hoc est, ministri sacerdotum,a qui, " sicut tortores, " tenebant illum " ne elaberetur, " illudebant ei. " Abdiae, v. 7 : Omnes viri foederis tui illuserunt tibi: invaluerunt adversum te viri pacis luae. Proverb. iii, 32 : Abominalio Domini est omnis illusor. Et post pauca, ibidem, v. 34 : Ipse deludet illusores, et mansuetis dabit gratiam. Isa. XXVIII, 14 et 22: Audite verbum Domini, viri illusores, ne forte constringantur vincula vestra. Illusores autem erant qui verba et aclus ejus deridendo perverterunt.

" Caedentes. "

Tres modos ponit in speciali. Credebant autem maxillam et collum palmis. Job, XVI, 11 : Exprobrantes percusserunt maxillam meam, satiali sunt pomis meis. Thren. III, 30 : Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis,

" Et velaverunt eum, "

Hoc est, oculos suos. Et hoc quidem erat inconveniens valde velari speciosum prae filiis hominum, in quem desiderant Angeli prospicere, ut dicitur, I Petr. 1, 12. Cujus faciem Moyses desiderat videre, Exod.XXXIII, 13: Si inveni gratiam in cons pectu tuo, ostende mihi faciem tiiam . Quem sponsa desiderat intueri, Cantic.

II, 14 : Ostende mihi faciem litam. Cujus facies salvat intuentes, Genes.XXXII, 30 : Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. Cujus vultum universa desiderat terra. II Paral. IX, 23, universa terra desiderabat videre vultum Salomonis. Haec ergo facies revelanda erat, et non abscondenda.

Velat autem faciem Domini qui abscondit veritatem. Isa. XXIX, 15: Vae qui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis consilium.

" EI percutiebant faciem ejus. "

Tertium est : quia velatum percusserunt in faciem. Isa. l, 6 : Corpus meum dedi percutientibus, et genos meas vellenlibus : faciem meam non averli ab increpantibus et conspuentibus in me. Ibi habent Septuaginta sic : " Dorsum meum " posui ad flagella, et genas meas ad ala-" pas, faciem meam non averti a con-" versione sputorum. " Mich. v, 1 : In virga percutient maxillam judicis Israel.

" Et interrogabant eum, dicentes, "

Illudendo. Matth. xx, 19: Tradent eum Gentibus ad illudendum." Prophetiza, " quia propheta vocaris a turbis, et occultorum conscius.

Die ergo :

" Quis est qui te percussit? "

Proverb. XVII, 26 : Non est bonum damnum inferre justo, nec percuteres principem qui reda judicat. Job, XII, 4 et 5 : Deridetur justi simplicitas. Lampas contempta apud cogitationes diuitum, parata ad lempus stalutum. Qucimvis enim modo veletur, non diu postea latebit, quando implebitur quod dicitur, Isa. lxii, 1 : Egrediatur ut splendor justus ejus, et Salvator ejusut lampas accendalur. Haec autem omnia Dominus majestatis sustinuit, ut nobis formam daret humilitatis et patientiae, et nos suae charitati obligaret. Ad Hebr. XII, 3 et 4: Recogitate eum qui talem sustinuit a peccatoribus adversus semelipsum contradictionem, ut ne fatigemini animis -vestris deficientes. Nondum enim usque ad sanguinem restitistis, adversus peccatum repugnantes. Ad Philip. II, 5: Hoc senlile in vobis quod et in Chrislo Jesu.

" Et alia multa blasphemantes, "

Hoc est, falso imponentes, " dicebant in eum, " hoc est, contra eum. Et hoc est quod in communi supponit Evangelista, quia per singula narrare longum esset. Isa. I, 4 : Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis! Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienali sunt retrorsum. Hoc praevidens in spiritu Isaias, lvii, 3 et 4, contra Israelitas sic dicit: Vos autem accedite huc, filii aiiguratricis, semen adulteri, et fornicariae. Super quem lusistis? Super quem dilatastis os, et ejecistis linguam ? numquid non vos filii scelesti, et semen mendax ?

" Et ut factus est dies, convenerunt seniores plebis, et principes sacerdo

tum, et Scribae, et duxerunt illum in concilium suum, dicentes: Si tu es

Christus, die nobis.

Et ait illis : Si vobis dixero, non credetis mihi:

Si autem et interrogavero, non respondebitis mihi, neque dimittetis. Ex hoc autem erit Filius hominis sedens a dextris virtutis Dei.

Dixerunt autem omnes: Tu ergo es Filius Dei? Qui ait: Vos dicitis, quia ego sum.

At illi dixerunt: Quid adhuc desideramus testimonium ? ipsi enim audivimus de ore ejus. "

Hc tangitur de inquisitione accusationis contra Christum.

Dicit autem hic tria: inquirenlium malignam inquisitionem, veritatis humillimam confessionem, et ex hoc perversam acceptam accusationem.

In primo determinat tempus inquisitionis, consensum malignitatis, et dolum totius eorum in unum conllalae poteslalis.

Dicit igitur: " Et ut factus est dies, " quia nocte afflixerant eum verberibus et spulis et illusionibus. Psal.XXXVII, 8 et 13 : Lumbi mei impleti sunl illusionibus: vim faciebant qui quaerebant animam meam. Dies autem est, hoc est, non illustratione luminis, sed potius turbine caliginis ettempestatis sacerdolum obvoluta. Job, XXIV, 14: Mane primo consurgit homicida, interficit egenum et pauperem. Job, XVII, 12: Noctem verterunt in diem: et rursum post tenebras spero lucem." Convenerunt. "

Ecce malitiae consensus. Psal. II, 2:

Principes convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus.

"Seniores plebis. "

Praefecti erant tribuum. Vel eliam, qui quasi senatores inter eos plebibus praeerant.

" Et principes sacerdotum, " ut quasi de sacris divinis videretur procedere judicium eorum : " et Scribae, " ut sententia quasi de lege procederet, et ex his erat conflala iniqua potestas eorum, et sic melius posset palliari coram populo, et justior coram Pilato videretur. Psal. XXI, 17: Concilium malignantium obsedit me. Eccli. XVI, 7 : In synagoga peccantium exardebit ignis.

Isti ergo tales " duxerunt illum " examinandum " in concilium suum, " in quo Deus nihil iacere habuit. Genes. xlix, 6 : In consilium eorum non venial anima mea, et in caelu illorum non sit gloria mea. Isa. I, 13 : Iniqui sunt emtus vestri.

" Dicentes : Si tu es Christus, die nobis. "

Ecce dolosa examinatio : et adhuc adhibitum est concilium, quod confessio quam de se faceret sibi praejudicaret. Joan. x, 24 : Si tu es Christus, die nobis palam. Accusabant enim Christum de duobus, scilicet, de blasphemia, et de calumnia. De blasphemia quidem, quia se diceret Filium Dei, cum homo esset. Joan. x, 33 : Nos de bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia: et quia tu, homo cum sis, facis teipsum Deum. De calumnia autem, quia dixit se esse Christum : et per consequens regem super Judaeos. Sed cum Pilatus non moveretur ad primum, quasi hoc frivolum reputaret, ideo insistunt quaerentes de secundo : quia per hoc Caesari videretur contradicere, et regnum de potestate Caesaris avertere : et sic Pilatum propler hoc contra eum moveri putabant. Et hac usi calliditate, dicunt: " Si tu es Christus, die nobis " hoc ore proprio tuo, ut os tuum te condemnet. Luc. XIX, 22 : De ore tuo te judico. Job, xv, 6 : Condemnabit te os tuum, et non ego : et labia tua respondebunt tibi. Matth. XII, 37 : Ex verbis tuis justificaberis, et ex verbis tuis condemnaberis.

" Et ait illis, etc. "

Ecce simplicissima et in nullo sibi praejudicans confessio veritatis.

Et continet quatuor : redargutionem incredulitatis, et contra veritatis confessionem obdurationem cordis, et obstinationem animi ad crudelitatem suae interfectionis, et talem confessionem, quae omnino liberat eum, simplicis veritatis.

De primo dicit: " Si vobis dixero " veritatem, " non credetis mihi, " quia inimici estis veritatis. Joan, VIII, 44: Vos ex patre diabolo estis. Et post pauca, ibidem : Ille homicida erat ab initio, et in verilate non stetit... Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater ejus. Et ita isti mendaciis se armaverunt: et ideo veritatem credere noluerunt. Isa. XXVIII, 15 : Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio proiecti sumus.

" Si autem et interrogavero "

De veritatis meae probatione, " non respondebitis " per veritatis consensum, vel confessionem. Luc. xx, 1-7, impositum est eis silentium cum quaereretur: Utrum Christus sit filius David ? et de baptismo Joannis, unde esset? Mendax enim animus convictus et de veritate tabescens, tacet potius in seipso quam veritatem confiteatur. Psal. CXI, 10: Peccator videbit, et irascetur, dentibus suis fremet et tabescet: desiderium peccatorum peribit." Neque dimittetis. "

Obstinati ad occisionem meam, si confessionem audieritis Caesari non praejudicantem, non propter hoc dimittetis, sed falsas calumnias fabricabilis. Matth. XXVI, 59 et 60 : Principes sacerdolum, et omne concilium, quaerebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent: et non invenerunt, cum multi falsi testes accessissent.

" Ex hoc autem, etc. "

Ecce confessio veritatis nihil penitus habens accusationis.

Dicit ergo : " Ex hoc, " id est, post hanc quam infertis passionem. Vel, " ex hoc, " hoc pro passione: ut praepositio, ex, nolet causam et ordinem lempo.ris. Ad Hebr, II, 9 : Eum, qui modico quam Angeli minoratus est, videmus Jesum, propter passionem mortis, gloria et honore coronatum.v Erit Filius hominis, " secundum humanitatem, in qua meruit merilo operis et merito passionis, " sedens, " ut quiescens et regens, " a dextris, " in potioribus bonis, " virtulis Dei, " hoc est, omnipotentiae Dei, non amplius circumdatus infirmitate. Psal. CIX, 1 : Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Quasi dicat : Ego ero sedens, et vos conculcati. Ad Hebr. XII, 2 : Proposito sibi gaudio sustinuit crucem :... atque in dextera sedis Dei sedel. Ad Coloss. III, 1: Ubi Christus est in dextera Dei sedens.

" Dixerunt autem omnes, "

Quasi avidi rapientes certatim verbum ex ore ejus.

Et tangilur hic veritatis calumnia.

Et habet tres partes : calumniam, et calumniae judicium, et iniquum testimonium.

" Tu es ergo Filius Dei? "

Ecce calumnia, quia hoc ipse non dixit, sed illi iniqui interprelnti sunt: quia omnium electorum est sedere in dextris virtutis Dei. Jerem. IX, 5: Ut inique agerent laboraverunt. Psal. cxviii, 134 : Redime me a calumniis hominum.

" Qui ait, "

Benignissime et sapientissime respondens : quia in dicto suo apparebat regnum suum non esse de hoc mundo : et ideo Ceesari terreno nullum fieri praejudicium.

Et ideo dicit: " Vos dicitis " inlerpretando sermones meos prout vullis : quamvis tamen in conscientiis vestris ex operibus a me visis sciatis, " quia ego sum " Christus Filius Dei. Job, VI, 25 et seq: Quare detraxistis sermonibus veritatis, cum e vobis nullus sit qui possit me arguere ? Ad increpandum tanlum eloquia concinnalis, et in venlum verba profertis. Super pupillum irruitis, et subverlere nitimini amicum veslrum.

" At illi dixerunt, "

Judicando de calumnia sua iniquum judicium et falsam interpretationem :

" Quid adhuc desideramus testimonium, "

Ut per illud ipsum mortis reum convincamus. Job, XVI, 9 : Suscitatur falsiloquus adversus faciem meam, contradicens mihi. Tales sunt non advocati, sed calumniatores, qui se advocalos faciunt, omne verbum de ore simplicium rapientes, et in nocumentum eorum pervertentes. Judicum, XII, 6 : Die ergo : Scibboleth, quod interpretatur spica. Qui respondebat : Sibbolelh, eadem littera spicam exprimere non valens. Slalimque apprehensum iugulabant,

" Ipsi enim audivimus de ore ejus. "

Et sic voluerunt esse et actores, et testes, et accusatores: quia omne quod justum est subvertere quaerebant. Amos,

VI, 3 : Separali estis in diem malum, et appropinqualis solio iniquitatis. II Machab, IV, 47 : Miseros, qui, etiamsi apud Scylhas causam dixissent, innocentes judicarentur, hos morte damnavit.