Sequitur :

" Ut, cum venerif et pulsaverit, confestim aperiant ei. "

Tria hic dicit propter quae paratos oportet nos esse : unutn est adveutus, qui est ex parte Dei : secundum est pulsatio, quae etiam ex parte sua est: lertium est ex parte nostra, quod est apertio. Advenlus enim debet esse gratus, pulsatio desiderata, apertio autem festinata.

Venit autem Dominus dupliciter: visitando per bonum proposilum in gratia, et vocando per infirmitates in fine vitae. Similiter pulsat dupliciter : pulsat enim incitando ad perfectionem boni concepti per impulsationem Spiritus, et pulsat per symptomata mortis in finem exitus.

De primo adventu, I ad Corinth. IV, 5 : Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondila tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, et tunc laus erit unicuique a Deo. Cum enim Dominus per gratiae devotionem mentem intravit, stalim cor illuminatur ad bonum concipiendum propositum, et manifestat consilia perfectionis adsalutem. Psal. xcv, 12 et 13: Exsultabunt omnia ligna silvarum a facie Domini, quia venit. Omnia enim in anima quasi virentia tunc exsultant. Viret enim mens virtute, floret boni propositi conceptione, frondet verbis salutis in Dei confessione.

De pulsatione autem illi advenlui respondente dicitur, Cantic. v, 2 : Vox dilecti mei pulsantis : Aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea : quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Sic enim dicit pulsans, per incitationem

Spiritus ad boni propositi perfectionem. Sororem autem vocat, propter caslitateni amoris : amicam, propter teneritudinem dilectionis : columbam, propter innocentiam simplicitatis : immaculatam, propter immunitatem peccati in honestate conversationis : promittens quod caput divinitatis ejus plenum est rore gratiae ad foecunditatem spiritualis germinis. Et cincinni (per quos evaporanlia a capite divinitatis in humanitatem signantur) sunt pleni guttis noctium, hoc est, humore consolationis, aestum tribulationis refrigerantibus in noctibus adversitatum hujus saeculi. Apocal. iii, 20 : Ecce ego sto ad ostium, et pulso : si quis audierit vocem meam, et operuerit mihi januam, intrabo ad illum, et caenabo cum illo, et ipse mecum. Quia interiores in gratia praeparabo refectiones.

De adventu autem secundo, qui est per immissionem infirmitatis, dicit Isaias, v, 26 et 27 : Ecce festinus velociler veniet. Non est deficiens, neque laborans in eo, non dormitabit, neque dormiet. Quia per infirmitatem mors appropinquare non cessat : et non deficit, quia continuo plus et plus aggravatur.

De pulsatione illi adventui respondente dicitur, Proverb. XVI, 14 : Indignatio regis nuntii mortis. Isa. xxv, 4 : Spiritus robuslorum quasi turbo impellens parietem. Hoc enim fit, quando mors pulsat ad intrandum.

" Confestim aperiant ei. "

Diligens enim advenientem Dominum sive ad gratiae augmentum, sive ad remunerandum venientem, statim aperit venienti. Aperit autem primo adventui per devotionem : secundo autem per exitus ad eum congratulationem.

De primo dicit cum sponsa, Cantic. V, 5 : Surrexi, ut aperiremdilecto meo. Quia nisi cito aperiatur ei per occursum devotionis, finiendum est quod transeat: sicut, Ibidem, v, 6, sequitur : At ille declinaverat, atque transieral.

De apertione respondente secundo adventui et pulsationi, quando per desiderium moriendi desiderat aninia transire cum judice desiderato ad requiem, dicitur in Psalmo cxvii, 19 et 20 : Aperite mihi portas justitiae, ingressus in eas confitebor Domino : haec porta Domini, justi intrabunt in eam. Qui enim scit se adj requiem transiturum, quod mors sua introitus est vitae, iste statim dicit cum Paulo, ad Philip. I, 23 : Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius.

" Beati servi illi, quos, cum venerit dominus, invenerit vigilantes. "

Hic post admonitionem, tangit hujus sollicitudinis rationem.

Tangit autem duas rationes. Unam quidem sumptam a ratione mercedis : aliam autem a ratione periculi furis, quod imminet ei qui nonvigilat sollicite.

Illa autem quae sumitur a ratione mercedis tres habet paragraphos. Unus quidem sumitur a ratione beatitudinis in genere : alius autem sumitur a quadam illius beatitudinis in specie : tertius autem est quasi conclusio istorum duorum. Et explicat vigilandi modum, secundum distinctiones vigiliarum.

De primo autem exprimit tria : rationem mercedis et laudis, conditionem et debitum vigilantis, et vigilantis meritum laboris.

De primo dicit: " Beati. " Jam dudum dictum est quod beatitudo sonat aliquid perfectum : unde beatus in vigilando est, perfectionem attingensvigiliae. Vigiliae autem beatitudo est, sobrietatem sensuum ab ineunte aetate ad Dominum et sapientiam extendere, et omnem modum observantiae ostendere ad studium sapientiae. Eccli. XXXIX, 6: Cor suum tradet ad vigilandum dilu-culo ad Dominum qui fecit illum, et in conspectu Altissimi deprecabitur. Vigilia enim, sicut dicit Philosophus, est expansio caloris et spiritus ad exteriora organa sensuum. Et summum ejus est, quodad Deum et sapientiam extendatur. Iste enim semper vigilat, qui spiritum totum ad Domini adventum extendit. Et ille talis est beatus qui semper corde ad Deum vigilat. Cantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. Si enim semper homo sit vigil, et quando dormit pro necessitate corporis, quod etiam somniat Domini adventum, ille vigilia sua beatus est. Isa. XXVI, 9 : Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. Psal. lxii, 2 : Deus, Deus meus, ad te de luce vigilo. Somnus enim pigri est. Piger autem omnia negligit. Proverb. VI, 9, 10 et 11 : Vsquequo, piger, dormies ? Quando consurges e somno tuo ? Paululum dormies, paululum dormitabis, paululum conseres manus ut dormias : et veniet tibi quasi vialor egestas, et pauperies quasi vir armatus. Est ergo beatitudo ista in hoc quod homo corde vigilet, et sollicitudine continua, sensus et spiritum extendat ad ea quae Dei sunt, quae sunt sibi commissa de curaproximorum.

Conditionem autem tangit, quando dicit: " Servi illi, " in domo nati, pretio sanguinis comparati, et in bello acquisiti et reservati. Psal. cxv, 16 : 0 Domine, quia ego servus tuus, ego servus tuus, et filius ancillae tuae. Servus, inquam, in bello acquisitus et reservatus, et iterum servus pretio sanguinis emptus, et filius ancillae, hoc est, Ecclesiae in domo natus, ejus a sacramentis nutritus.

Causam autem beatitudinis istorum enumerat, quando dicit :

" Quos cum venerit dominus, invenerit vigilantes. "

Venit enim Dominus sicut fur, I ad

Thessal. v, 2 : Dies Domini sicut fur in nocte ita veniet. Apocal. iii, 3 : Veniam ad te tamquam fur, et nescies qua hora veniam ad te. Hoc enim jn bonis magis est laudabile, quod fit ex habitu plusquam ex praemeditatione, sicut dicit Philosophus. Et ideo si non praevisos, invenire paratos, signum est quod ex habitu vigilent. Et illi non vigilant nisi propter bonum, et ideo prae omnibus sunt laudabiles. Matth. XXVI, 41: Vigilate et orate, ut non iniretis in tentarionem. I Petr. v, 8 et 9 : Sobrii estote, et vigilate : quia adversarius vesler diabolus tamquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret, cui resistite fortes in fide.

Sumnia enim sollicitudine vigilandum est, tum propter adventus Domini incertitudinem, tum propter studium adipiscendae sapienliae et laborem, tum propter commissorum provisionem, tum propter ipsius vigiliae utilitatem. De adventus quidem incertitudine dicitur, Matth. XXIV, 42 : Vigilate, quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit. De studio autem sapientiae, cui semper attendendum, Gantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. De vigilia commissorum, Luc. II, 8 : Pastores erant in regione eadem vigilantes, et custodientes vigilias noctis super gregem suum. Psal. cxx, 4 : Ecce non dormitabit, neque dormiet, qui custodit Israel. De utilitate vigiliae et sobrietate, Eccli. XXXI, 1 : Vigilia honestatis tabefaciet carnes, hoc est, carnalem concupiscentiam, et cogitatus illius aufcret somnum, hoc est, pigritiam dormitantem. Vigil enim praeparat seipsum : somnolentus autem praeoccupatur a periculo. II Reg. IV, 6 et seq., Baana et Rechab interfecerunt Isboseth (vir confusionis) dormientem in ferventi die, dormientem super lectum, cum ostiaria purgans triticum obdormivisset. Baana respondens significat paenam peccato respondentem. Rechab au- tem mollis pater signat carnis mollitiem. Hi intrant in domum viri confusionis interne dormientis in fervore diei, hoc est, in domum concupiscentiae carnali servientis et lascivientis in strato suo : ostiaria ancilla, hoc est, ratione (quae purgare deberet triticum, hoc est, animi in verbo Dei refectionem) dormiente. Et percusserunt eum in inguine, per appetitum fornicationis. Et mortuus est, et regnum et honor regni ablala sunt ab ipso. Haec omnia effugit qui sobrietatem et vigilias diligit. Et ideo dicit etiam Cato :

Plus vigila semper, nec somno deditus esto.

Ideo etiam dixit Dominus Petro : Simon, dormis ? non potuisti una hora vigilare .

Et hoc est quod dicit: " Quos cum venerit dominus, invenerit vigilantes. "

" Amen dico vobis, quod praecinget se, et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis. "

Hic ponit retributiouis promissionem, praemittens promissionis confirmationem, cum dicit : " Amen dico vobis, " hoc est, vere dico vobis. Quamvis immobile sit Dei verbum simplicis promissionis, tamen humano modo nobis et infirmitati nostrae condesceudens ad promissionem ponit assertionis et juramenti continuationis. Ad Hebr. VI, 17 et seq. : Abundantius volens Deus ostendere pollicitationis haeredibus immobilitatem consilii sui, interposuit jusjurandum, ut per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum habeamus solatium, qui confugimus ad tenendam propositam spem : quam sicut anchoram habemus animae tutam ac firmam.

" Quod praecinget se."

Ecce promissio retributionis.

Et tangit tria : gloriosam scilicet retribuentis praeparationem, nostri commodam dispositionem, ad suscipiendum retributionem, et honorificam nimis in retribuente remunerationem.

De primo dicit quod " praecinget se, " hoc est, gloriose se ad retribuendum per seipsum praeparabit. Praecinxit enim se humiliter in obsequio, Joan. XIII, 4 et 5, quando adhuc mortalis, surgit a caena, et ponit vestimenta sua, et cum decepisset linteum praecinxit se. Deinde mittit aquam in pelvim, et caepit lavare pedes discipulorum suorum, et extergere linteo quo erat praecinctus. Et quod tunc fecit ad humilitatis obsequium, in gloria immortali exhibet ad decoris praemium. Sicut autem dicit Augustinus super illud Psalmi XCII, 1 : Dominus regnavit, decorem indutus est: indutus est fortitudinem, et praecinxit se, scilicet virtute. " Nos cingimur ad operandum, succingimur ad ambulandum, accingimur ad pugnandum, praecingimur autem ad ministrandum. "

Et de cinctione quidem dicitur, Isa. XI, 3 : Erit justitia cingulum lumborum ejus, et fides cinclorium renum ejus. Quia non bene operatur cujus lumbi per fluxum defluunt: nec bene accepta est Deo operatio in qua delectamenta carnalia fides non restringit.

De accinctione autem dicit Psalmus XLIV, 4 : Accingere gladio tuo super femur tuum,potentissime.Gladxas enimver. bi Dei peccatores transverberans, femur premit, quando in nobis illecebras occidit. Et tunc dicere possumus illud Apostoli, I ad Corinth. IX, 27 : Castigo corpus meum, et in serviiulem redigo, ne forte cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar.

De succinctione autem dicitur, I Petr. 1, 13 : Propter quod succincli lumbos mentis veslrae, sobrii perfecte sperale in eam, quae offertur vobis, gratiam. Ad

Ephes. VI, 14 : State ergo succincli lumbos veslros in veritate, praeparati ad iter ereptum in profectu meritorum.

De praecinctione autem dicitur, Job, XII, 18 : Balteum regum dissolvit, et praecingit fune renes eorum, hoc est, in ministris suis, saeculari pompa deposita, in asperitate et humilitate facit eos sibi ministrare. Sicut et ipse Dominus saecularibus pompis dimissis, asperitate et humilitate praecinctus, discipulis ministravit. In gloria autem jam indutus decore gloriae corporis, praecinget se quando decorem omnium Angelorum et beatorum anterius sibi adhibebit. Hoc enim est praecingi, anterius sibi aliquid adhibere. Adhibebit igitur sibi anterius illum pretiosum decorem beatorum, quos omnes in gloriam Sanctorum convertet, et sic se ad obsequendum praeparabit. Sic enim etiam verum est quod dicitur, ad Hebr. I, 14 : Nonne omnes sunt adminislralorii spirilus, in ministerium missi propter eos qui haereditatem capient salulis. Job, XL, 5 : Circumda tibi decorem, et in sublime erigere, et esto gloriosus.

" Et faciet illos discumbere. "

Ecce commoda multum nostra dispositio. Sicut enim dicit Glossa : " Nostrum discumbere est in regno quiescere. " Discubitus enim est commoda corporis positio, composita ex jacendo et sedendo, quando dorsum molli recipitur reclinatorio, et inferiora molli culcilra recipiuntur. Matth. VIII, 11: Recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno caelorum. Recubitus autem iste sive discubitus est secundum sedes, et loca, et mansiones paratas in gloriosa: de quibus dicitur, Joan. XIV, 2 et 3 : Vado parare vobis locum. Et si obiero, et praeparavero vobis locum, iterum venio, et accipiam vos ad meipsum. Et, ante, v. 2: In domo Patris mei mansiones multae sunt. In his gloriae sempiternae receptaculis faciet illos discumbere : sicut,

Genes. xlui, 33, fratres Joseph sederunt, et discubuerunt coram eo in gloria sua, remoto omni incommodo corporis et animae. Apocal. XXI, 4 : Mors ullra non erit, neque lucius, neque clamor, neque dolor erit ullra, quia prima obierunt.

" Et transiens ministrabit illis. "

Transibit qui numquam transibit, qui stabilis manens dat cuncta moveri. Psal. CI, 28 : Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient.

Transibit tamen triplici transitu in gloria ministrando : corporali videlicet, mentali, et corporali simul et mentali. Corporali quidem transibit in seipso, quando post judicium de aere in quo occurrent ei Sancti cum eis movebitur. I ad Thessal. IV, 17 : Rapiemur cum illis in nubibus obviam Chrislo in aera, et sic semper cum Domino erimus. Mentali autem transitu non transibit in se, sed in Sanctis : quando novis illuminationibus et consolationibus reficiet Sanctos. Eccli.XXIV, 26 : Transite ad me, omnes qui concupiscilis me, et a generationibus meis implemini. Simul autem corporali et mentali transibit in Sanctis, quando sensibus corporis exhibebit gloriam corporis, et menti exhibebit gloriam deitatis. Joan. x, 9 : Per me si qui introierit, salvabitur, et ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet. Glossa Augustini : " Foris egrediens pascetur in Salvatoris humanitate. Intus egrediens pascetur in Salvatoris divinitate. Et sic utrobique pascua inveniet. " Ezechiel. XXXIV, 15 : Ego pascam oves meas, et ego eas accubare faciam.

Sic igitur " transiens ministrabit ilIis."" Et si venerit in secunda vigilia, et si in terlia vigilia venerit, et ita invenerit, beati sunt servi illi. "

Hic ponit sub distinctione vigiliarum, beatitudines vigilanlium.

Tangit autem duas vigilias, in quibus magis laudabile est vigilare.

Ad hoc autem inlelligendum notandum est, quod quatuor sunt vigiliae noctis, quae distinctae sunt a Sanctis, et in quibus nox nihil de lumine diei habet admixtum.

Quarum prima vocatur intempestum, quae est quasi primus somnus in primis tribus horis noctis, et tunc somnus est valde profundus, et obscurus : et ideo paucissima somnia sunt illius horae sive vigiliae : quia spissus fumus resolutus a loco digestionis ita obscurat organa sen-. suuin et oppilat organa, quod phantasmata et motus a sensibilibus facti in eis apparere non possunt. De hac vigilia mentio fit, III Reg. III, 20 : Consurgens intempestae noctis silentio, tulii filium meum de latere meo ancillae tuae dormientis, et coI locavit in sinu meo. Quasi dicat: Quando gravissimus sopor erat, non potui percipere ablationem filii mei vivi, et reposilionem filii sui mortui in sinum meum.

Secunda autem vocatur conticinium, quae est quasi secundus somnus : quando jam spissitudo furnorum et cibi aliquantulum sunt attenuati, et membra corporis conquiescunt jam suaviori somno, membra reficiente et nutrimentum separante tam in stomacho quam in hepate : ita quod humor cibalis jam infundi incipit et trahi versus venas, et gravat eas. Et quia tunc motus inordinati caloris residere incipiunt, ideo conticinium vocatur. Et de hac vigilia mentio fit, Sapient. XVIII, 14 et 15 : Cum enim quietum silentium contineret omnia, et nox in suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus venit. Haec enim vigilia extenditur usque ad medium noctis, et habet etiam tres horas particulares.

Tertia autem vigilia vocatur gallicinium, quando jam ab angulo mediae noctis sub terra sol incipit ascendere. Et de hac vigilia mentionem facit Dominus, Matth. XXVI,34 : Hac nocte, antequamgallus canlet, ter me negabis. T uno enim propter solis ascensum moveri incipit nutrimentum ad exteriora organa sensuum. Et ideo somniare incipiunt paulatim animalia, et moveri. Et ideo quaedam garriunt, et galli cantant.

Quarta autem vigilia vocatur anlelucamim, quando sol versus horizontem appropinquare incipit : et ideo tunc nutrimentum ab interiori motu in tertia vigilia incipit superfnndi organis sensuum, et somnus incipit altenuari et dulcescere, et somnia incipiunt multiplicari ex suavi motu organorum a nutrimento. Et ideo animalia tunc sunt multi garritus, et gallorum cantus crebrescunt. Et de hac vigilia mentio fit, Exod. XIV, 24 et 25 : Jamque advenerat vigilia matutina, et ecce respiciens Dominus super castra aegypiiorum per columnam ignis et nubis, inlerfecit exercitum eorum : et subvertit ratas curruum, ferebanturque in profundum. Matth. XIV, 2b : Quarta autem vigilia noctis venit ad eos, ambulans supra mare.

De omnibus his quatuor vigiliis simul dicitur, Marc. XIII, 35 : Nescitis quando dominus domus veniat : sero, an media nocte, an galli cantu, an mane.

Quaelibet autem istarum vigiliarum secundum Astronomos in tres horas distribuitur : et sic nox habet duodecim horas, sicut et dies. Joan. II, 9 : Nonne duodecim sunt horae dici ? Sed tunc prima hora noctis vocatur crepusciilum, et ultima vocatur diluculum : quia prima hora noctis lucem solis habet vergentem intenebras,et ultima habet eamdem emersam de tenebris ad lucem diei. Sed illae duae partes horarum non vocantur vigiliae : quia in illis excubiae non solent poni, eo quod in illis communiter homines vigilant.

Hae quatuor vigiliae solent a Sanctis attribui quatuor aetatibus hominum : ita quod prima sit pueritia et juventus, habens ante se quasi unam partem horae infantiam. Secunda autem sit virilis aetas, quando vita naturae stat in robore.

Tertia autem sit senectus, quando jam declinante virtute, stat adhuc subs lanii a et corporum et membrorum habitudo. Quarta autem sit senium, quando defecta jam virtute etiam corpus incipit rugari, et incurvari, et deformari. Et secundum hoc de prima vigilia non facit Dominus mentionem : quia illa mersa est in aetate humida, et nullam habet experientiam : et ideo in illa dormitare habet per ignoscentiam et misericordiam. De ultima etiam non facit mentionem : quia illa et virtute et corpore deficit et defecta est, et ideo a labore solliciludinis excusata, quia quasi enervata est : sed de secunda quae est in robore, et virtutis, et corporis : et de tertia, quae licet jam virtute declinet, non tamen est notabilis defectus, et habet jam experientiam faciendorum. Et ideo illis duabus major indicitur sollicitudo, et fures et latrones illis magis insidiantur : quia in illis horis magis quietus est somnus. Hoc est ergo quod dicit :

" Et si venerit in secunda vigilia, et si in tertia vigilia venerit, "

Quando . fures solent insidiari. I ad Thessal. v, 2 : Ipsi diligenter scilisquia dies Domini, sicut fur in nocte, ita Deuiet. Apocal. III, 3 : Si ergo non vigilaveris, veniam ad te tamquam fur, et nescies qua hora veniam ad te. Fur enim, ut Labeo dicit, a furno dicitur, quod est nigrum . quia in nigro, hoc est, in obscuro venit. Voluit enim Dominus incertam et ignoratam nobis esse horam mortis, ut semper simus parati. Matth. XXIV, 44 : Et vos estote parati, quia qua nescitis hora Filius hominis venlurus est. Et ideo dicitur, Amos, IV, 12 : Praeparare occursum Dei tui, Israel. Exod. XIX, 15 : Estote parati in diem tertium, hoc est, in quodlibet futurum. Genes. xxx, 33 : Respondebit mihi cras justitia mea, quando placiti tempus advenerit.