Et hoc est quod sequitur :

" A Deo. "

Leguntur enim nonnumquam Angeli missi ab Angelis aliis : sed haec nova superveniens auctoritas inducitur in annuntiatione mysterii quod a nullo nisi a Deo praesumeretur. Isa. lii, 6 : Proptetm hoc sciet populus meus nomen meum in die illa: quia ego ipse qui loquebar, ecce adsum. Morem etiam in hoc servat Dei benignitas. Quantumcumque enim pauperem ad nuptias suas vocat rex magnus puellam, nuntio quem mittit, ipse rex legationem injungit, et non alius parvus vel magnus de curia. Sic ergo desponsaturus naturam nostram rex caelestis, per seipsum legationem injunxit, Sapient. viii, 2 : Quaesivi sponsam mihi eam assumere : et amator factus sum formae illius.

Possumus autem in hoc notare tria : tantam in Domino majestatis ad nos charitatem, compassionem, et in miseriis nostris ei esse delicias. Et de charitate .

quidem, Jerem. XXXI, 3 : In charitate perpetua dilexi te, etc. De secundo autem, Osee, XI, 4 : In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis. Funiculi enim Adam fuerunt compassio, et affectus, et miseratio quam ad nos habuit : qui cum non rapinam arbitraretur ge fieri aequalem esse Deo , compatiendo ex visceribus affectus et miserationis clamavit : Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est . Et haec compassio in Deo perseveravit : donec unus de naturalibus quasi unus ex nobis factus est in similitudinem hominum, et habitu inventus ut homo . Et si Deus ut unus ex nobis, et nos sumus consequenter sicut unus ex tribus personis : ecce funes Adam trahentes nos ad Deum, et Deum ad nos.

De deliciis suis reputatis ut sit nobiscum, habetur, Proverb. VIII, 30 et 31 : Delectabar per singulos dies... ludens in orbe terrarum : et deliciae meae esse cum filiis hominum. Ideo juste, Isa. VII, 14, vocatur nomen ejus Emmanuel : quod est, nobiscum Deus. Vide quam verum est, quod dicit Michaeas, VI, 8 : Sollicitum te ambulare cum Deo tuo, qui delicias reputat esse tecum in miseriis, ut tuam tecum operetur salutem. Denique sustinuit crucem, confusione contempta : ut te redimeret proposito sibi gaudio tuae redemptionis. Pudeat ergo nolle te secum esse, qui ad hoc quod tecum sit, misit Angelos.

His et similibus causis a Deo missus est, et non ab alio.

" In civitatem. "

Sequitur de descriptione personae ad quam mittitur hic tam nobilis nuntius.

Describitur autem a loco suae habitationis, et a proprietatibus sibi convenientibus.

A loco quidem tripliciter, communissi- mo, qui est provincia : speciali, qui est civitas : et tandem proprium adjungitur nomen civitatis, quae vocatur Nazareth.

Dicit ergo quia missus est " in civitatem, " tangens locum specialem habitationis beatae Virginis. Civitas autem (ut dicit Tullius) dicitur quasi civium unitas: et hoc est quod dicit Psalmus cxxxi, 3 : Jerusalem, quae aedificatur ut civitas : cujus participatio ejus in idipsum. Habitantium enim communi participantium idipsum locus habitationis, civitas vocatur.

Hujus autem quatuor sunt unitates, jus unum, libertas una, locus habitationis unus, communitas una. Haec autem maxime huic congruunt civitati. Isa. I, 26 et 27 : Restituam judices tuos ut fuerunt prius, et consiliarios tuos sicut antiquitus : post haec vocaberis civitas justi, urbs fidelis. Sion in judicio redimetur, et reducent eam in justitia. Hoc autem factum est, quando descendit et regnavit in ea ille, de quo dicitur, Jerem. xxiii, 5 et 6 : Regnabit rex et sapiens erit, et faciei judicium et justitiam in terra... Et hoc est nomen quod vocabunt eum : Dominus justus noster. In hac enim civitate Dominus noster rex est : senatores Angeli venientes : et regina Virgo gloriosa : populus autem universitas fidelium.

De libertate autem dicitur, Job, VIII, 36 : Si vos Filius liberaverit, vere liberi eritis. Ad Galat. V, 13 : Vos in libertatem vocati estis. Ad Galat. IV, 31 : Non sumus ancillae filii, sed liberae.

De communione dicitur, Act. IV. 32 : Multitudinis credentium erat cor unum et anima una : nec quisquam eorum quae possidebat, aliquid suum esse dicebat, etc.: quia licet possessio sit privata fidelium, tamen usus temporalium est communis. I Joan. III, 17 : Qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauseritviscera sua ab eo : quomodo charitas Dei manet in eo ?

De habitatione dicitur, Psal. lxxxvi, 5 : Ecce alienigenae, et Tyrus, et populus aethiopum, hi fuerunt illic. Omnes enim venientes ab Oriente et Occidente, recumbent cum Abraham, Isaac , et Jacob : alieni conversi ad fidem, de angustia Tyri, et de nigredine peccatorum venientes.

Et de omnibus his subinfertur, quod sicut laetantium omnium in suffragiis hujus civitatis existentium habitatio est in te : et Nomen civitatis ex die illa: Dominus ibidem . Isa. lxii, 4 : Non vocaberis ultra Derelicta, et terra tua non vocatur amplius Desolata : sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inhabitata : quia complacuit Domino in te.

Sic igitur in hanc civitatem est missus.

Haec est civitas

" Galilaeae. "

Quam provinciam vocat propter nominis interpretationem sacramento convenientem, propter prophetiae completionem, et propter fidei in provincia illa dilatationem.

Et nominis quidem interpretatio est transmigratio facta, vel rota, quae etiam volubilis semper migrare videtur. Psal. lxxvi, 19 : Vox tonitrui tui, Deus, in rota, hoc est, sonus annuntiationis in Galilaea transmigrationis. Habitum in ea assumpsit ille, qui stabilis manens, dat cuncta moveri. Jerem. XIV, 8 : Quasi colonus futurus es in terra, et quasi viator declinans ad manendum. Ezechiel. XII, 3 : Fili hominis, fac tibi vasa transmigrationis, etc. Matth. viii, 20 : Vulpes foveas habent, etc.

Congruit autem prophetiae : quia ibi . erant gentes quas ibi posuerat Hiram, rex Tyri, in tempore Salomonis. Unde,

Isa. IX, 1 et2 : Trans Jordanem Galilaeae gentium. Populas qui ambulabat in tenebris, vidit lucem magnam : habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis. Ibi enim lux caelestis primo oriri debuit, ubi prophetia praedixerat: ut veritas umbrae responderet. Et ideo ibi suam incipit praedicationem : et ibi: ostendit discipulis lucem suae resurrectionis : propter quod etiam discipuli Galilaei sunt vocati. Luc. xxiii, 5 : Commovet populum docens per universam Judaeam, incipiens a Galilaea usque huc. Matth. xxviii, 16 : Undecim discipuli abierunt in Galilaeam, etc. Lux ergo oriens annuntiationis, lux praedicationis, lux resurrectionis in Galilaea fulsit : et ideo Galilaei fideles vocantur, Act. II, 7 : Nonne ecce omnes isti qui loquuntur, Galilaei sunt? Ibid., i, 11 : Viri Galilaei, quid statis, etc.

Notatur etiam in hoc fidei dilatatio, et transitus a Judaeis ad Gentes. Isa. xlix, 6 : Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et faeces Israel convertendas : ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Malach. I, 11 : Ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus, etc. Matth. V, 15 : Nemo accendit lucernam, etc. Hieronymus : " Significat notitiam claritatis nequaquam abscondendam, neque sub modio, hoc est, inter terminos Judaeae claudendam, sed palam omnibus exhibendam. Et hoc congrue fecit in Galilaea, ubi et Gentiles et Judaei habitant. "

Sic ergo ista civitas fuit Galilaeae.

" Cui nomen Nazareth. "

Locus est proprius habitationis. Nazarelh autem convenienternominatur : quia Nazareth sanctum, vel flos interpretatur.

Sanctus autem, ut dicit Glossa, quia

concipi ibi debuit Sanctus sanctorum . Et qui sanctificat omnes. Ad Hebr. ii, 11 : Et qui sanctificat, et qui sanctificantur, ex uno omnes. Quod enim in hac civitate natum est sanctum in utero Virginis, causa est sanctificationis omnium. Joan. XVII, 17 : Sanctifica eos in veritate.

Flos autem congruit : quia ibi flos campi nasci in utero et concipi voluit. Cantic. II, 1 : Ego flos campi, et Ulium convallium. " Amat enim, ut dicit Ber-" nardus, florigeram patriam, flos de " radice Jesse : nec concipitur nisi ab eo " qui se florem, et non cicutam per munit di insaniam, vel urticam per carnalis " peccati pruritum, vel spinam per mun-" di sollicitudines exhibuerit. " In flore autem est species pulchritudinis, et fragrantia odoris, et spes fructificationis. Et species quidem pulchritudinis in virtute conservationis : fragantia vero odoris in odore bonae opinionis : spes autem fructificationis in intentione bonae retributionis : quae omnia competunt fidelibus, et praecipue beatae Virgini. De specie conservationis, Judith, x, 4 : Cui eliam Dominus contulit splendorem : quoniam omnis ista compositio non ex libidine, sed ex virtute pendebat: et ideo Dominus hanc in illam pulchritudinem ampliavit, ut incomparabili decore omnium oculis appareret. De odore bonae opinionis, II ad Corinth. II, 15 : Christi bonus odor sumus Deo in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt. Ibid., v. 14 : Et odorem notitiae suae manifestat Deus per nos. Cantic. IV, 11 : Odor vestimentorum tuorum, etc. Psal. xliv, 9 : Myrrha, et gutta, et casia (supple, suspirant) a vestimentis tuis, a domibus eburneis, hoc est, a corporibus castis. De intentione aeternae retributionis, II Reg. XXIII, 5 : Cuncta salus mea. Osee, XIV, 6 : Israel, vel justus, germinabit sicut Ulium. Sic etiam thalamus conscientiae in quo sus- ceptus est, floridus est. Cantic. I, 15 : Lectulus noster floridus, supple, est. Matthaeus assignat rationem, quare in Nazareth nutritur et concipitur, impletionem scilicet prophetiae : Quoniam Nazareus vocabitur. Et de hoc ibi satis dictum est, cum exponeretur Matthaeus .

" Ad virginem. "

Hic describit Virginem salutatam a suis proprietatibus. Et ponit titulum pudicitiae virginalis, et sponsionem vinculi matrimonialis, et excellentiam gloriosi nominis.

De titulo quidem pudicitiae virginalis dicit : " Ad virginem. " Bene virginem, ut dicit Glossa, quae prima inter foeminas Deo virginitatis gloriosum munus obtulit. Non enim haec de fatuis virginibus, quae lampades castitatis habent exstinctas : sed cujus lampas flamma limpidissima lucet in conspectu Domini. Et ideo ex ea ortus est ille, de quo dicitur, Isa. lxii, I : Egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut lampas accendatur.

Virginitatis autem lampas in quinque rutilabat in ea : in corde quidem in tribus, et in duobus in corpore.

Primum in corde est, quod virginitatis integritatem et incorruptionem continuo quantum potuit referebat. Secundum, quia angelicae munditiae aemula, vitam caelibem in contemplatione ducebat.Tertium, quod hoc in voto prima quantum valuit et licuit Deo continentiam offerebat.

De primo dicit Augustinus, quia virginitas est in carne corruptibili incorruptionis perpetuae meditatio. Et hoc significatum est, Exod. XXV, 10, ubi praecipitur arca Dei de lignis setim fieri, quod est lignum imputribile.

De secundo dicitur, Cantic. VI, 3 :

Decora sicut Jerusalem, quae est civitas munditiae Angelorum.

De tertio vero dicitur, I ad Corinth. vii, 34 : Virgo cogitat quae Domini sunt, etc. Hoc enim intelligitur de voventibus virginitatem : quia aliis non est prohibitum cogitare de nuptiis. Luc. I, 34 : Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco ? Hoc est, me non cognituram propono. Haec est Rebecca, quae multum gratiae recepit : virgo pulcherrima et incognita viro, quam summus Patriarcha filio suo Isaac gaudio universae terrae elegit in matrem.

Duo autem lucent in corpore : integritas pudoris, et verecundia virginalis. De integritate quidem corporis dicitur in figura ejus, Tob. iii, 16 : Tu scis. Domine, quia numquam concupivi virum, et mundam servavi animam meam ab omni concupiscentia. De verecundia virginali, Eccli. XXVI, 19 : Gratia super gratiam mulier sancta et pudorata. Eccli. xxxii, 14 : Ante verecundiam praeibit gratia.

" Desponsatam. "

Esse descriptio a vinculo conjugali.

Quaerunt autem Patres, quare de foemina ? Et quare de foemina virgine 1 Et quare de foemina virgine desponsata Christus nasci voluit ?

Quare autem de foemina, Beda reddit rationem : quia " sicut foemina ini-" tium peccati et mortis fuit, ita foemina " initium et via salutis. " Quia igitur foemina spiritu superbiae viro gustum necis obtulit, ita foemina ab Angelo salutata mundo salutis auctorem edidit : aliter enim ille sexus omnino contemptibilis esset, et despectus. Quia igitur masculini sexus salutem est operatus, congruum fuit, ut idem salutis auctor de foemina sit natus, ut uterque sexus ad vitam pertinere se praesumat. Ad Galat. IV, 4 : Misit Deus Filium suum factum ex muliere, etc.

Voluit autem de foemina virgine prop- ter tria : scilicet, ut generatio sua humana divinae quantum possibile est assimilaretur, ut omnis generationis series 1 impleretur, ut miraculum matris miraculo filii proportionaretur.

Divina autem generatio est de Patre sine foemina sine corruptione, sicut candor nascitur de luce : et ita humana generatio de matre, sine patre sine omni corruptione, sicut radius nascitur de stella : et ideo flos vocatur, quia (sicut dicit Pythagoras) flos in terra est sine 1 patre, sed in caelo habet patrem solem, in terra autem habet matrem terram. Sapient. VII, 26 : Candor est enim lucis aeternae, et speculum sine macula Dei majestatis, ei imago bonitatis illius. Omnis enim generationis series sic impleta est : ne aliquid in creaturarum ordine vacuum remaneret. Praecesserunt enim tres series generationum viri : videlicet de terra virgine, et mulieris virginis de viro virgine, et filiorum de viro et muliere corruptis : et restabat quarta secundae respondens, quod vir virgo de foemina virgine produceretur. Genes. XV, 16 : Generatione quarta revertentur huc: ad statum videlicet gratiae, et reconciliationis, et libertatis. Sicut etiam miraculo filii miraculum matris in quantum possibile est assimilatur. In nato enim impossibilia conjunguntur : per naturam quidem incompossibilia, divinae autem virtuti possibilia. Natus enim Deus homo creatus et increatus, passibilis et impassibilis, temporalis et aeternus. Mater autem gaudium matris habet cum virginitatis pudore, nec primam similem visa est nec habere sequentem : et ideo sola 1 est sine exemplo, et sic filius nullum habet in caelo vel in terra similem. Isa. lxvi, 7 et 8 : Antequam parturiret, peperit: antequam veniret partus ejus, peperit masculum. Quis audivit umquam tale ? et quis vidit huic simile ?

Quare autem de desponsata plurimae a Patribus tam mysticae quam litterales assignantur rationes valde convenientes, quarum et nos super Matthaeum plures assignavimus : hic autem tantum ponemus duas, quarum una est quam tangit Glossa, quia videlicet tanta cura erat ei de matris infamia, quod maluit aliquos de suo ortu, quam de matris infamia dubitare : et ideo maluit quod ipse filius crederetur esse Joseph, quam quod mater infamaretur de fornicatione, si gravida non desponsata apud vulgus inveniretur. Exod. XX, 12 : Honora patrem tuum et matrem tuam. Secunda causa est, quia si de non desponsata nasceretur, illegitimus haberetur, nec admitteretur ad actus legitimos : et sic doctrina ejus juste coram hominibus refutaretur. Isa. LII, 13 : Ecce intelliget servus metis : exaltabitur, et elevabitur, et sublimis erit valde. Haec autem sublimitas calumniam habuisset, si de matrimonio natus non fuisset. Deuter. xxiii, 2 : Non ingredietur mamzer, hoc est de scorto natus, in ecclesiam Domini. Adhuc autem, bonum summae prolis non esset alicujus matrimonii, sed suo summo bono privatum esset matrimonium. Dicit autem desponsatam

" Viro. "

Et describit hunc virum a sexu, a genere, et a nomine.

A sexu quidem, quia dicit : " Viro, " qui a virore dicitur : quia viret omni virtute. Jerem. XVII, 7 et 8 : Benedictus vir, qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas : et non timebit quum venerit aestus. Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollicitum, nec aliquando desinet faceret fructum. Gregorius : " Vir est qui contra biformes fortunae " insultus, uniformi constantia mentis " militat praemunitus. " De tali viro dicitur, Eccli. VI, 6 : Unus de mille : alii enim omnes effeminati sunt, et ad mulierum illecebras et mollitiem resoluti.

" Cui nomen erat Joseph. "

Esse descriptio per nomen.

Quatuor autem legimus hujus nominis insignes viros : quorum primus in figura Salvatoris mundi praecessit, unus et salvator mundi, Genes. xli, 45, est vocatus : qui fuit Joseph, filius Jacob Patriarchae. Secundus autem est iste qui obsequitur matri Salvatoris et parvulo. Tertius autem qui obsequitur sepulturae Domino mortuo : qui fuit Joseph ab Arimathaea. Quartus autem Joseph, qui Justus cognominabatur, qui testimonium perhibuit a mortuis resuscitato. In primo horum commendatur prudentia, quia patriam salvavit ab imminentibus famis periculis : in secundo, continentia sive temperantia, quia ab amplexu abstinuit in matrimonii thoris : tertius, a fortitudine, quia audacter introivit, et immisit se furiis populi et praesidis, corpus Jesu petens sepulturae tradendum officiis : quartus autem a justitia, quia a justitia cognominatus, testis fuit veritatis. Eccli. xlix, 17 : Joseph, qui natus est homo princeps fratrum, firmamentum gentis, rector fratrum, stabilimentum populi. Et primus quidem fuit fratrum princeps : alius autem gentis fulcimentum in custodia Domini: Joseph autem ab Arimathaea nobilis decurio, rector fuit fratrum dispersorum in morte Domini: stabilimentum autem populi contra perfidiam negantium Resurrectionem, fuit Joseph justus.

" De domo David. "

Ecce descriptio a genere. Et dicitur referri ad Joseph et ad Mariam, quia uterque fuit de domo David. Domus autem hic vocatur genus, sicut, Psal. CXXXIV, 19 : Domus Aaron, benedicite Domino.

Isti autem conjuges de domo fuerunt David et familia per successionem haereditariam. Infra, ii, 4 et 5 : Eo quod esset de domo, et familia David, ut profiteretur cum Maria desponsata sibi uxore praegnante.David autem hic propter sex praecipue nominatur : quorum unum est, quod in expugnandis adversariis in populo Dei nullus eo fortior. Secundum, quia in exemplo conversationis in populo Dei quoad exemplum nullus fuit adspectu desiderabilior : ita ut etiam animam Jonathae sibi conglutinaret . Tertium, quia in altis nullus humilior. Quartum, quia ad inimicos in adversitatibus nullus mitior et mansuetior : et haec quatuor habuit in seipso. Quintum, quia repromissionem expressius omnibus aliis Prophetis acceperat. Sextum, quod iste plus aliis peccatoribus, pro quibus salvandis Christus venit, spem salutis dare potuit.

De omnibus autem istis Scriptura dat testimonium. Quod enim iste propulsaverit populi Israel adversarios, 1 Reg. xviii, 7, ubi praecinebat ei populus : Percussit Saul mille, et David decem millia. Unde et leonem et ursum et Goliath Gethaeum interfecit : et ideo manu fortis interpretatur figura ejus, scilicet Christus, qui leonem, id est, diabolum stravit : et ursum, id est, nostrae carnis illecebras : et gigantem, id est, mundum cum tentatione congrediens interfecit .

Quod etiam adspectu desiderabilis sit suis in exemplo, II Reg. xxiii, 4 : Sicut lux aurorae, oriente sole, mane absque nubibus rutilat: significans eum qui pretiosus est prae filiis hominum et prae pulchritudinibus Angelorum. Et haec habuit Christus ex matre filia David, de cujus fortitudine dicitur, Genes. III, 15 : Ipsa conteret caput tuum. Et de pulchritudine, Cantic. VI, 9, quod praecessit

quasi aurora consurgens, pulchra ut luna.

In altissimis autem fastigiis regni erat, humilis, sicut dicitur, II Reg. VI, 22: Ludam, et vilior fiam plus quam factus sum: et ero humilis in oculis meis. Et hujus humilitatis erat beata Virgo, cum dixit, Luc. I, 48 : Respexit humilitatem ancillae suae. Et Christus, cum dicit, Matth. XI, 29 : Discite a me, quia initis . sum et humilis corde.

Quod autem inimicis in adversitatibus fuerit mitis et mansuetus, dicitur, II Reg. XVI, 11 et 12, ubi Semei maledicente sibi, et mittente contra ipsum lapides, dixit: Dimittite eum ut maledicat juxta praeceptum Domini: si forte respiciat Dominus afflictionem meam, et reddat mihi Dominus bonum pro maledictione hac hodierna. Et hujus haeres fuit beata Virgo, cum Simeon de ea dixit: Tuam ipsius animam pertransibit gladius . Et Christus, quando dixit : Pater, dimitte illis, etc. . Et ideo dicitur, quod ipse est quasi tenerrimus ligni vermiculus : qui adeo mollis est, quod tactu non sentitur.

De repromissione autem dicitur, Psal. CXXXI, 11 : De fructu ventris tui ponam, etc. Et, Isa. IX, 7 : Super solium David, et super regnum ejus sedebit :... amodo et usque in sempiternum.

Peccator autem fuit, adulter, homicida, et proditor fidelis militis sui : et tamen ad paenitentiam receptus, nec pro pter suum peccatum evacuata est promissio, sicut ipse dicit, Psal. l, 6 : Justificeris in sermonibus tuis, etc. Hoc est, veri fiant sermones promissionis tuae : et cum judicaverint homines quod cassanda sit promissio propter peccata, vincas peccata mea et judicium illorum : ut omnis peccator speret de misericordia tua promissa. Luc. V, 32 : Non veni vocare justos, sed peccatores ad poeniten- tiara. In oratione Manassae : Non posuisti paenitentiam his qui tibi non peccaverunt.

Ecce quare dictum est: " De domo David. "

" Et nomen Virginis Maria. "

Ecce descriptio Virginis ex nomine.

Habet autem quatuor interpretationes : interpretatur enim illuminatrix, stella, amarum mare, et, syriaca lingua, Maria interpretatur Domina. Illuminatrix quidem, quia illuminat in dubiis : stella poli, quia ducit in deviis : amarum mare, quia compungit in illecebris : Domina autem, quia protegit in adversis. Sic ergo tenebras nostras illuminatrix illuminat, fluctuationes tentationum nostrarum in hoc magno mari stella tranquillat, noxias delectationes nostras ut amarum mare abundanter amaricat, adversitates nostras ut Domina comprimit et sedat. Si ergo circumdatus es tenebris, et abscondita est tibi via tua , respice illuminatricem, invoca Dei genitricem, et nomina Mariam. Si autem surgunt venti suggestionum malarum, et eleventur procellae tentationum : respice ad stellam, et nomina Mariam. Quod si illecebrae carnis te trahant, et superantes jam ad illicitas delectationes te propellant: baptiza te in amaritudine maris, et invoca intercessionem Dei matris, et nomina Mariam. Tandem etiamsi adversitates tribulationum te jactent, et jam superantes te quasi prosternant : leva oculos ad Dominam, et invoca Mariam. Et sic pro certo in teipso experieris, quam juste vocatum est nomen Virginis Maria .

De illuminatrice enim habes, Apocal. XII, 1, ubi apparet in caelo mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus, etc. Amicitur enim gloria solis conversatione sanctitatis. Lunam puram habet sub pedi- bus, hoc est, Ecclesiam in gratiae suffragiis. Coronam autem duodecim stellarum in capite in virtutum radiis, prudentia, temperantia, fortitudine, et justitia. Ex prudentia quidem lucent stellae tres: ex prudentia enim siluit turbata, intellexit audita, sapienter et respondit ad proposita. Similiter ex temperantia fulgent stellae tres : carnis pudicitia, sermonis modestia, cordis munditia. Nihilominus ex fortitudine tres : quia ex fortitudine votum et propositum virginitatis Deo obtulit, oblatum firmiter tenuit, et rei tam immensae quantam promisit Angelus firmissime fidem adhibuit. Deinde etiam ex justitia micant tres stellae : reddidit enim omnibus debita, duris quidem gessit morem in sua desponsatione, in filii circumcisione, in legali purificatione: afflictis autem exhibuit compassionem in nuptiis, vini multiplicationem petendo a filio : Sanctis autem communionem, quia erat cum mulieribus et discipulis in oratione perseverans .

De stella autem habes, Numer. XXIV, 17 et 18 : Orietur stella ex Jacob: et consurget virga de Israel, et percutiet duces Moab, vastabitque omnes filios Seth. Et erit Idumaea possessio ejus.

De amaritudine ejus, Ruth, I, 20 : Ne vocetis me Noemi, (id est, pulchram): sed vocate me mara, (id est, amaram) : quia amaritudine valde replevit me Omnipotens. Et hoc fuit, quia tempus partus natura in eam repetebat in passione cum usura gemituum, quos paritura naturae detinuit.

De Domina autem habes in Canticis, VI, 8 : Viderunt eam filiae Sion, et beatissimam praedicaverunt, reginae et concubinae audaverunt eam, ut universitatis videlicet Dominam.

Sic ergo nomen Virginis est Maria.

" Et ingressus Angelus ad eam, dixit. "

Ecce salutatio.

Et dicuntur hic quatuor. Primo enim ibi eulogium innuitur : secundo, salutatio ex ordine ponitur : tertio, Virgo saluta puellariter turbatur : et quarto, ab Angelo more bonorum Angelorum consolatur.

De primo horum dicit: " Et ingressus. " Per quod habetur Mariam in secreto fuisse, videlicet in conclavi: sicut adhuc specus quaedam in monte demonstrat : in quam ingressus Angelus Virginem in secreto orantem invenit. Et in hoc patet, quod a mundi strepitu petivit orationis secretum : qualiter non ut vaga et vana, fugit fatuarum virginum spectaculum, quae internae consolationis sola sitivit affatum. De primo, Matth. VI, 6 : Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito: tunc invocabis et Dominus exaudiet. Isa. XXVI, 20 : Vade, populus meus, intra in cubicula tua, claude ostia tua super te. De secundo dicitur in Judith, VIII, 5, quod in superioribus domus suae cubiculum secretum fieri fecit: in quo cum puellis suis clausa commorabatur, et non ivit vaga per plateas. Similiter autem, Tob. iii, 10 : Perrexit Sara in superius cubiculum domus suae, etc. De consolatione autem divina sic est, quod non datur admittentibus alienam. Psal. xliv, 11: Audi, filia, etc, et tunc tandem concupiscet rex decorem tuum. Cantic. III, 4 : Paululum cum pertransissem eos, inveni, etc.

Ad interiora igitur penetralium suorum clausis ostiis, " ingressus Angelus : " Angelo enim ostia non obstant. " Ad eam, " sicut ad Cornelium : et sicut ad Petrum in solario orantem . Angeli frequenter et libenter sunt cum orantibus. Aliquando praevenientes orationis tempuS, Psal. lxvii, 26 : Praeve-nerunt principes conjuncti psallentibus. Haec autem Virgo beata nostra est tympanistria : quia sicut Maria soror Moysi sumpsit tympanum in manu sua, egressaque sunt omnes mulieres post eam cum tympanis et choris quibus praecinebat : sic et haec B. Virgo praecessit cum tympano mortificationis carnalis voluptatis, ludens in choro Angelorum : quam multitudo magna virginum, quibus ipsa praecinuit, est subsecuta. De qua dicitur, Jerem. XXXI, 4 : Virgo Israel, adhuc ornaberis tympanis tuis, et egredieris in choro ludentium.

Et inde aptum nostrae redemptionis initium. Sicut enim Angelus malus suasit Hevae gustum perditionis, ita e contra Angelus bonus obtulit Virgini eulogium salutationis. Et est notabile quod in annuntiatione Joannis (qui plus habuit de patre quam de matre, quia .senex plus aptus est generare quam vetula concipere) annuntiatio incepit a patre, et derivata est ad matrem: eo quod in talibus caput mulieris est vir, ut dicitur, I ad Corinth. XI, 3 : ita e contra in annuntiatione Christi (qui in terris est sine patre) annuntiatio incepit a matre : et deinde de multis praemonuit Angelus Joseph patrem putativum, sicut quod non timeret accipere eam, et propterea, quia quod in ea natum esset, de Spiritu sancto esset . Et eodem ordine praecesserat in figura. In annuntiatione enim Isaac (qui risus interpretaiur) incepit Angelus a patre et derivabatur in matrem : qui illum significat Isaac, in cujus nativitate multi gaudebunt. In annuntiatione autem Samsonis, Angelus primo nuntiat matri, et per mulierem venit ad patrem annuntiatio, quia Samson sol fortis interpretatur, et significat Christum, de quo dicitur, Malach. IV, 2 : Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae, ei sanitas in pennis ejus.

Sic ergo Angelus Gabriel ingressus in conclavis secretum ostio clauso et firmato ad beatam Virginem, dixit:

" Ave. "

Et, ut dicit B. Bernardus : " Haec sa-" iutalio tanto est pretiosior quanto est " rarior, et bonis omnibus plenior aliis " salutationibus. "

In ista enim salutatione duo sunt : amotio universalis mali, et imprecatio omnis boni. Et amotio quidem mali tangitur per hoc quod dicitur, Ave: et hoc habet ista salutatio singulare. Numquam enim legitur aliquis salutatus ante hoc per mali amotionem, sed potius malum est intimatum omnibus, sicut, Genes. iii, 16, 19 : Mulieri dixit : Multiplicabo aerumnas tuas : et viro : In sudore vultus tui vesceris pane: cum operatus fueris, terram, non dabit fructum, sed spinas et tribulos germinabit tibi: et ideo maledicta terra in opere tuo. Per terram intelligitur potius terra quam gerimus, quod est corpus nostrum, quam terra quam terimus, quae est possessio nostra: et ideo dicitur, Apocal. viii, 13 : Vae, vae, vae, habitantibus in terra ! concupiscentiae vae in carne, culpae vae in mente, et vae condemnationis in utroque. Quomodo ergo sine vae essent, qui tot vae subjacebant ? Apocal. xviii, 10 : Vae, vae civitas illa magna Babylon ! Et nulli pax in terra, sed omnia vae concludebat. Nunc autem cum praedicanda esset pax hominibus bonae voluntatis, electa est Virgo stirpis davidicae : ex cujus ave, etiam alii de posteritate Hevae a vae purgarentur : quae sicut canalis ad nos fluenta traducit gratiarum, quae ante per omne tempus defluxerunt. Canalis autem munda esse debet, ne aquam mundam turbet. Ezechiel. XXXVI, 25 : Effundam super vos aquam mundam, etc. De hoc aquaeductu, Eccli. XXIV, 41 et 42 : Sicut aquaeductus exivi de paradiso. Dixi: Rigabo hortum meum plantationum, et inebriaboprati mei fructum. Sic igitur ut purus sit per eam ad nos transitus gratiae, sine vae est concupiscentiae, culpae, et poenae aeternae : quam nemo umquam meruit, et ideo sola ut canalis gratiae sic digna fuit. Amos, v, 16 : In omnibus plateis planctus, et in cunctis quae foris sunt dicetur : vae, vae ! Planctus enim est tentationis concupiscentiae : et cunctis qui foris sunt extra conclave et triclinium gratiae, dicetur primo vae culpae, et consequenter vae reatus poenae aeternae. Propter quod et Dina egressa ad spectacula vanitatum, ut videret mulieres regionis illius, rapitur, et corrumpitur, et tristis blanditiis amatorum mundi delinilur . Maria autem in conclavi sine vae fit conclave Verbi, et thalamus sponsi aeterni, et vestibulum Filii Dei regis summi, et triclinium totius Trinitatis, et fabricatoris mundi fabrica: in quam ingressus Angelus, dixit: " Ave, " converso nomine Heva, notans quod et Hevam reducit ad benedictionem.

Fuit autem Hevae triplex vae, quod haereditario jure misit ad filias, in conceptione videlicet, et portatione, et parturitione.

In conceptione quidem est vae triplex: libidinis scilicet in tentatione, corruptionis in sexuum commixtione, et improbae delectationis, in seminis susceptione.

In portatione etiam est triplex vae, scilicet, ponderis in onere, pressurae in oneris portatione, et angustiae in uteri impletione.

Triplex etiam in partu est vae : doloris scilicet in parturitione, destitutionis virium in generatione, et effractionis sigillorum in emissione. Et post omnia haec dubia benedictio in prolis susceptione.

Ab omnibus autem his libera est Virgo regia Davidica puerpera. Libidinem enim numquam habuit : quia in persona sua dicitur, Tob. III, 16 : Mundam servavi animam meam ab omni concupiscentia. Deflorationis corruptionem non habuit,

quae dixit : Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco ? hoc est, non cognituram propono. A delectatione improba aliena fuit, in cujus persona dicitur, Tob. III, 17 : Numquam cum ludentibus miscui me : neque cum his qui in levitate ambulant, participem me praebui. Dicit enim Philosophus in VII Ethicorum, quod lusivus est incontinens. Et Hieronymus : " Tactus et joci, risus et sibili, " moriturae virginitatis solent esse prin-" cipia. " Et ideo significatur per fiscellam scirpeam , in qua vagit noster Moyses verus legislator, et dux, et liberator populi : quae bitumine linita fuit intus praesentia deitatis : extra, continentia perpetuae castitatis : ne alicubi subintraret aqua, et rumperet, et submergeretur flumine noxiae et illecebrosae carnalitatis. Similiter tria vae quae sunt in portatione non habuit. Onus enim nobile portavit sine sensu ponderis, quod de se dixit : Onus meum leve est : non tantum in se, sed etiam allevians portantem. Pressuram etiam non sensit ex portatione : quia portavit eum, qui portat omnia verbo virtutis suae . Neque coarctationis angustiam : quia virtus Altissimi obumbravit ei , ut ventris sui circulus sine coarctatione portaret, quem non continet ambitus caeli : et hoc significatur per vas illud, de quo dicitur, Exod. XVI, 33 : Sume vas unum, et mitte ibi Man, quantum potest capere gomor: et repone coram Domino ad servandum in generationes vestras. Vas enim illud, neque pondere caelestis panis est gravatum, nec oppressum : nec arctitudine aliqua coangustatum : et in miraculum omnium saeculorum conservatum. Gomor enim est mensura trium modiorum : quia nobile illud triclinium continebat corpulentam substantiam Christi, animam et deitatem, vetus, et novum, et aeternum : vetus in materia corporis, novum in anima tunc de novo creata, aeternum autem in deitate.

In parturitione etiam nullum habuit vae aliarum matrum. Non enim habuit dolorem cum parturiret : quia dicitur, Isa. lxvi, 7 : Antequam parturiret, peperit, hoc est, antequam dolorem sentiret parturitionis : quem post sensit in passione, cum sentiret gladium quem promiserat ei Simeon. Nec viribus destituta est in generatione : quia, Isa. ibidem, v. 7 : Antequam veniret partus ejus, scilicet per destitutionem virium, peperit masculum. Similiter etiam in emissione filii nihil claustri pudoris efiractum est: quia, Cantic. IV, 12, dicitur : Hortus conclusus, fons signatus. Et ideo merito exclamat Isaias, lxvi, 8 : Quis audivit umquam tale? et quis vidit huic simile ? Et hoc significatur, Ezechiel. xliv, 1, per portam templi orientalem, dequadicitur, ibidem, v. 2 : Porta haec clausa erit, non aperietur, et vir non transibit per eam : quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam.

Sic ergo merito dicitur ei et singulariter : " Ave. "

Isti sunt novem lapides pretiosi, de quibus dicitur, Ezechiel. XXVIII, 13 : Omnis lapis pretiosus operimentum tuum: sardius, topazius, et jaspis, chrgsolithus, . et onyx, et beryllus, sapphirus, et carbunculus, et smaragdus. Dccores enim, quos Angelus abjecit et ab Heva abstulit, Virgo beata assumpsit. Sic enim Deus posuit in capite ejus coronam de lapide pretioso .

Sic igitur sine vae existens, merito sola sic salutatur per " Ave. "

" Gratia plena. "

Sequitur secunda pars salutationis, quae est in omnis boni imprecatione. Colligit enim haec salutatio id quod bonam facit virginem in seipsa, et omne quod beatam facit ad Deum, et omne quod mirabilem facit ad Angelos et ad homines. Gratia enim bonam facit in seipsa : secum autem esse Dominum, beatam facit ad Deum : et benedictam esse in mulieribus, mirabilem facit ad Angelos et homines.

Attende autem quod haec bona nullis simul imprecata sunt, et perpaucis optata per partem. Vitam autem alicui per salutationem legimus optatam, Daniel. ii, 4 : Rex, in sempiternum vive. Quibusdam etiam salutem, sicut, II Reg. XVI, 16 : Salve, rex, salve, rex : et haec ab hominibus. Ab Angelis autem paucos legimus salutatos, et particulariter ista optata. Ad Gedeonem enim dixit Angelus : Dominus teum, virorum fortissime . Et hoc quidem est pars horum bonorum : sed a Gedeone excusatur, cum respondit: Si Dominus nobiscum est, quare apprehenderunt nos haec omnia ? Tobiam autem salutavit Angelus dicens : Gaudium tibi sit semper . Et quamvis hoc sit gratiae ejusdem, tamen nec ab eo receptum est. Quia respondit : Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo et lumen caeli non video . Hujus autem causa est : quia nisi vae absterso et purgato, benedictioni perfectae nullus est locus. Primo ergo tollatur vae per ave : et postea optentur et praedicentur dona gratiarum in virgine.

Omittit autem Angelus interponere nomen, Maria, quod tamen Ecclesia nominat : quia ante est nominatum, vel in aliud tempus nominandum, postquam gratiae ejus fuerunt explanatae, sine quibus tam plenae significationis nomen non intelligeretur. Quantum autem significet nomen, Maria, in parte superius est explanatum .

Dicatur ergo ut digna tanto nomine in-

telligatur : " Gratia plena. " Gratia quidem virtutis, et gratia dignitatis. Gratia virtutis est in ejus sanctitate, gratia dignitatis in admiratione.

Gratia virtutis in septem gradibus virtutum consistit : fidei quidem, et spei, et charitatis.

Fidem enim habuit in excellentissimo, quae tam immensae rei sibi promissae, fidem adhibuit, quae etiam discipulis dubitantibus non dubitavit, quae omnia possibilia esse credenti certissima fuit. De primo horum dicitur, Luc. I, 45 : Beata quae credidisti, quoniam perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino. De secundo dicitur, Job. XIX, 20 : Pelli meae, consumptis carnibus, adhaesit os meum. Consumptis enim carnibus, hoc est, mollibus discipulorum cordibus per dubitationem, adhaesit os solidum (cor Virginis gloriosae) pelli (extensae in cruce) per fidem. De tertio dicitur in figura sua : Abraham in repromissione Dei non haesitavit diffidentia, sed confortatus est fide, dans gloriam Deo : plenissime sciens quia quaecumqne promisit, scilicet ei Deus, potens est et facere .

Spem etiam in summo habuit : quae vivam, certam, affligentem cor ejus spem tenuit. Viva enim est spes firmata per gratiam, operibus meritorum innitens : de qua, I Petr. i, 3 : Regeneravit nos in spem vivam. Certa autem est spes, jam habens arrhas rei speratae et pignus : de qua, ad Hebr. VI, 18 et 19 : Confugimus ad tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus animae tutam ac firmam, et incedentem usque ad interiora velaminis. Affligens autem spes est, quae ex desiderio multo rei speratae ad languorem inducit sperantem. Proverb. xiii, 12 : Spes, quae differtur, affligit animam. Spe autem viva in rem speratam semper tetendit: spe certa coelesti- bus continuo inhaesit: et spe affligente peregrinationem istam continuo finiri cupivit.

Charitas etiam ejus in summo fuit. Charitas enim quoad fervorem est languens, et vulnerans, et interficiens : languens, ex desiderio amati, vulnerans ex penetratione amantis in amatum, interficiens ex occisione omnium praeter solum amatum qui in corde vivit amantis. Et talis fuit amor Virginis : ex amore enim amati in se destituta languet desiderio, ex penetratione amati vulnerata portat telum, ex interfectione amati non sibi sed tota vivit amato. De primo dicitur, Cantic. V, 8 : Nuntiate dilecto quia amore langueo. De secundo dicitur, Eccli. XXVIII, 22 : Vulnerata est anima ejus, quia charitate plena est. De tertio, Cantic. viii, 6 : Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus aemulatio. Sic ergo in summo has virtutes habuit.

De aliis autem quatuor cardinalibus supra dictum est .

Sic igitur fidem ad magna habuit indubitatam, et omnia omnipotentiae possibilia credidit: spem vivam, certam, et affligentem habuit : et charitatem languentem, vulnerantem, et interficientem.

His conjunge donum, quod est in adjutorium virtutum (ut dicit Gregorius) et beatitudinem, quae est perfectus status operum : et fructum spiritus, qui est gustus dulcedinis beatorum : et habebis iterum duodecim. Donum enim adjuvat virtutes, ut attingant praemium : beatitudo autem perficit statum, ut attingat id quod est perfectum : et fructus dulcorem gustus, ut desideretur finiri exsilium. De donis, Isa. XI, 2 et 3. De beatitudinibus, Matth. V, 3-11. De fructibus spiritus, ad Galat. V, 22 et 23. De virtutibus divinis, I ad Corinth. XXIII, 13.

Perfecta igitur in gratia est quae habet virtutem in summo, donum in adjutorio, beatitudinem in perfectione, et

fructum habet in gustu. Et licet dona sint septem, una tamen est ratio adjutorii virtutum. Et quamvis beatitudines sint octo, tamen unum statum perficiunt perfectionis. Et licet fructus duodecim, tamen unum ingerunt gustum dulcedinis aeternae. Et ideo haec in duodecim computantur, quia virtutes sic in uno non consistunt: sicut dona, et beatitudines, et fructus in unum tendunt.

Et isti sunt lapides duodecim qui internitentibus gemmis radiant in vestimento sacerdotis, et in plateis caelestis civitatis. Sapient. XVIII, 24 : Parentum magnalia in quatuor ordinibus lapidum erant sculpta. Quatuor enim ordines lapidum sunt ordines virtutum, donorum, beatitudinum, et fructuum. Apocal. XXI, 19 et 20 : Fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamentum primum, jaspis : secundum, sapphirus : tertium, chalcedonius : quartum, smaragdus : quintum, sardonyx: sextum, sardius : septimum : chrysolithus : octavum, beryllus : nonum, topazius : decimum, chrysoprasus : undecimum, hyacinthus : duodecimum, amethystus.

Talibus ergo fulta et repleta est gemmis virtutum. Fidei enim attribuuntur tres primi : magna enim fides viret, ut jaspis : indubitata coelicum colorem habet, ut sapphirus : et omnipotentia nitens in calce est, quo non potest amplius, ut chalcedonius.

Similiter spes viva est virens intus virtute et meritis, ut smaragdus : spes certa solida est et lucens, ut sardonyx : spes affligens est rutilans et rubens sanguine Christi, ut sardius.

Charitas autem languens solis speciem habet intus splendore auri, ut chrysolithus in virore speculum est aurei solis. Et charitas vulnerans elicit ignem in oppositione solis posita, ut beryllus : quia, Cantic. VIII, 6 : Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. Et charitas interficiens est ut topazius, typus auri fulvi perlucidi propter ardorem cordis et lucem veritatis.

Donum autem adjuvans virtutes est ut chrysoprasus, passionem auri primi sustinens et igniti : quia in ipso micant virtutes, sicut in adjutorio suo.

Et beatitudo, sicut hyacinthus. est caelestis color perfectionis, in aqua hujus mortalis et fluxibilis vitae.

Fructus autem est sicut amethystus, rubor scilicet caelestis in obscuritate mortalitatis terrenae. II ad Corinth. IV, 7 : Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis Dei, et non ex nobis.

Haec igitur Virgo fide fuit solidissima, spe certissima, charitate ferventissima, dono super omnes adjuta (plus enim omnibus donatum est ei), beatitudine perfectissima (quam beatam dicent omnes generationes ), quae gustavit et vidit quia bona est negotiatio ejus, non exstinguetur in nocte lucerna ejus . Et ideo datum est illi fidei donum electum, et sors in templo Dei acceptissima .

Sic igitur gratia virtutis est plena : si virtus in dono, et donum in beatitudine, et beatitudo in fructu perfecta esse intelligatur.

Sic igitur est gratia plena.

Est etiam gratia dignitatis ejus, ut dicit Beatus Bernardus, in duodecim. Quatuor micant de caelo, quatuor in carne, et quatuor in corde ipsius.

De caelo enim micat Virginis hujus sanctificatio, Angelica salutatio, Spiritus sancti superventio, et veneranda Filii incarnatio. In carne autem micat pudor virginalis, et quod est sine corruptione foecunda, sine gravitate gravida, et sine dolore puerpera. In corde vero micat devotio humilitatis, magnitudo credulitatis, munditia spiritualis, et martyrium cordis. Et de omnibus his jam in praemissis satis est dictum. Hi sunt duodecim lapides, quos sustulit Josue de Jordanis alveo cum portaretur arca per Jordanem hujus labentis vitae, et remanent in monimentum aeternum. Haec enim duodecim Matrem Dei ne concupiscentia deflueret, solidam esse fecerunt. Et ecce qualiter fuit gratia virtutis, et gratia dignitatis plenissima.

Est autem in his omnibus tripliciter plena, et signo plenitudinis duplici. Est enim in his plenitudo mentis, plenitudo ventris, plenitudo nostrae assumptionis. Plenitudo mentis communis est cum Sanctis : plenitudo ventris specialiter Virginis matris : plenitudo assumptionis est plenitudo Dei ad nos unionis.

De plenitudine mentis, quae communis est omnibus sanctis in persona Stephani, Act. VI, 8 : Stephanus plenus gratia et fortitudine, etc.

De plenitudine ventris, Judicum, VI, 38, in plenitudine conchae, quae expressa est de vellere.

De plenitudine nostrae assumptionis, ibidem, in plenitudine roris in vellere. Ad Coloss. ii, 9 : In ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter.

Prima plenitudine plena est gratia divina, secunda plenitudine plena est deitatis pluvia, tertia plenitudine plena partu divino. Ex prima est idonea, ex secunda delibationis massa, ex tertia delibationiset delibantisarca. Ad Roman.XI, 16 : Quodsi delibatio sancta est, et massa. Ex prima est pura, secunda nitet ea qua sub Deo nequit similior inveniri puritate, ex tertia candet puritate divina. Ex prima est concha gratiae, ex secunda, aquaeductus gratiae, ex tertia est vena fundens fontem misericordiae. De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia . Propter primam dicitur quod invenit gratiam, propter secundam quod fecit Dominus magna, propter tertiam dicitur ei, " Dominus tecum. "

Sic igitur iterum est gratia plena.

Signa vero plenitudinis duo in ea non deficiunt : exuberantia videlicet, et quod aliud nihil capere potest. Exuberantia quidem, quia effluit ex ea gratia in omnes. Omni qui obtulit vas vacuum, mulier in figuram hujus infudit gratiae et misericordiae oleum , non ex defectu copiae, sed ex defectu vasorum offerentium. Oleum enim effusum nomen ejus . De hoc autem quod aliud non recipit, dicitur, Sapient. VII, 24 et 25 : Propter suam munditiam.... nihil inquinatum in eam incurrit. Bernardus : " Non est " quo se ingerat vanitas, ubi totum re" plevit charitas. " Sic ergo est quod dicitur, Proverb. XXXI, 29 : Multae filiae congregaverunt gratiarum divitias : ipsa autem sola supergressa est universas.

Sic igitur est gratia plena.