Dicit igitur :

" Et factum est, "

Secundum Dei providenliam et dispositionem. Sapient. XI, 21 : Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuit. Psal. CIII, 21 : Omnia in sapienlia fecisti.

" In una dierum, "

Hoc est, in quadam die. Non quidem continuo post antecedens, sed anle, ut quidam dicunt: quia dicunt quod istud factum est continuo post ficulneae maledictionem, de qua dicitur, Matth. XXI, 19 et 20. Sed Lucas non attendit ordinem temporis, sed ordinem probandae suae intentionis. Et quia factum est de constantibus principes ad persequen- dum Chrislum, ideo islud hic ordinat ante Passionem cum aliis quae provocabant eos.

Ideo ergo dicit : " In una dierum, " quando ad invidiam sacerdotum luce suae doctrinae relucebat. Psal. CXVII, 24 : Haec est dies quam fecit Dominus, exsultemus et laetemur in ea.

" Docente illo, " instanle doclrina.

II ad Timoth. IV, 2 : Praedica verbum, iusta opportune.

" Intemplo, " quod est locus doctrinae. Ezechiel. xlvii, 1 : Aquae egrediebantur, scilicet de templo, subter limen domus ad orientem, quae sunt aquae doctrinae aeternorum, quae per dexteram significantur.

" Populum, " qui doctrina indiguit, et ad doctrinam devotus fuit. Sic enim circuibat docens indoctos. Eccli. li, 31: Appropiale ad me, indocti, et congregate vos in domum disciplinae.

" Et evangelizante illo. " Ecce modum doctrinae : quia boni nuntii fuit bajulus.

III Reg. XVIII, 27 : Vir bonus est, et nuntium bonum portans venit. Est enim Evangelium bonum nuntium de regno Dei, et justitia ad regnum conducente. Isa. XLI, 27 : Jerusalem evangelistam dabo. Isa. xl, 9 : Super montem excelsum ascende, tu qui evangelizas Sion : exalta in fortitudine vocem luam, qui evangelizas Jerusalem.

Ecce qualiter utilibus operam dedit.

" Convenerunt. "

Tangit hic quatuor : malitiae consensum, potestatis auxilium, consilii adjutorium, senatus societatem.

Dicit ergo : " Convenerunt, " magis consensu malitiae quam corporum in congregatione. Psal. ii, 2 : Principes convenint in linum adversus Dominum, et adversum Christum ejus.

" Principes sacerdotum, " qui ex potestate auctores fuerunt malitiae. Isa. l, 23 : Principes tui infideles. Matlh. XXVI, 4 : Consilium fecerunt principessacerdotum, ut Jesum dolo lenerent, et occiderent.

" Et Scribae, " consilium iniquum adhibentes, ut caute et quasi sub forma justitiae perficeretur nequitia. Isa. x, 1 et 2 : Scribentes injustitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pauperes, et vim facerent causae humilium populi mei.

" Cum senioribus, " hoc est, senatu, qui videbantur regere populum. Daniel. XIII, 5 : Egressa est iniquitas a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum.

" Et aiunt, "

Quasi ex uno ore, " dicentes. " Psal. XLIX, 19: Os luum abundavit malitia, et lingua tua concinnabat dolos." Die nobis. "

Debes enim ostendere auctoritatem tuae legationis et potestatis, cum non sis missus a summo pontifice, nec habeas a Caesare legationem. Ostendo ergo quo ordine potestatis ista praesumas facere, quod sic homines doces, et ejicis de templo sacerdotes. Joan. x, 24 : Si tu es Chrislus, die nobis palam ? Et praemittunt : Quousque animam nostram follis?

" In qua potestate haec facis ?"

Divina scilicet, aut humana ? Et attende malitiam : quia, Matth. XII, 24, et Lucae, XI, 15, cognoscentes potestatem non esse humanam, attribuerunt eam Beelzebub. Et ibidem, v. 20, demonstravit luce darius, hanc potestatem esse digiti Dei, dicens : Si in digito Dei ejicio daemonia, profecto pervenit in vos regnum Dei. Et modo ac si tunc confutati non fuerint, quaerunt : " In qua potestate haec facis ? Ac si dicant : Tu non es de tribu, vel familia sacerdotali. Tibi eliam hoc non concessit senatus : et ideo seniores secum adduxerunt. Undc ergo praesumis haec facere 1 Et ideo subjungunt :

" Aut quis dedit tibi hanc potestatem. "

Ac si dicant : Omnis potestas est ordinata ad uuum, vel ad Caesarem, vel ad summum sacerdotem : tu autem neutrius habes potestatem. Ad Homan. XIII, 1 : Quae sunl a Deo ordinatae sitnt. Et cum ordo potestatis istius sitaDeo, si tu esses a Deo, procederes secundum auctorilatem alicujus potestatis. Hoc autem non facis. " Quis ergo dedit tibi hanc potestatem ? " Et isti cognoscere noluerunt, quod a Deo habebat potestatem, juxta Danielis prophetiam, Daniel, VIII, 14 : Potestas ejus, potestas aeterna quae non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur. Matth. XXVIII, 18 : Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra Joan. v, 36 : Ego habeo testimonium majus Joanne. Opera enim quae dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quae ego facio testimonium perhibent de me : quia ipsa opera loquuntur, quia in Dei potestate haec facio.

"Respondens autem Jesus, dixit ad illos : Interrogabo vos et ego unum verbum. Respondete mihi:

Baptismus Joannis de caelo erat, an ex hominibus? "

Hic tangitur istorum confutatio per aliam quaestionem.

Dicit autem tria: interrogationem, illorum responsionem, et ex responsione acceptam confutationem.

In primo horum tria dicit. Primum est unius verbi interrogatio, secundum responsionis petitio, terlium interrogationis propositio.

De primo dicit: " Interrogabo vos et ego. " Quamvis enim illi interrogave- rint, et sic videatur illis esse prius respondendum, non tamen hoc semper est verum : quia aliquando solulio interrogationis dependet ab alia quaestione, quam oportet prius interrogare : sicut in proposito. Et hoc bene est de lege disputantium.

Et ideo dicit: " Unum sermonem, " a quo solulio tolius dependet vestrae interrogalionis. Job, xl, 2 : Accinge sicut vir lumbos litos : interrogabo te, et indica mihi. Job, XIV, 15 : Vocabis me, et ego respondebo tibi. Aut cerle loquar, et tu responde mihi.

" Respondete mihi. "

Job, VI, 29 : Respondete, obsecro, absque contentione: et loquentes id quod justum est, judicate.

" Baptismus Joannis unde erat ? "

Hoc est, cujus auctoritate venit ad baptizandum ? Hoc est quod, Matth. XI, 7 et 8, dixit : Quid existis in desertum videre ? Non enim existis videre nisi hominem divinum, ac si de cceload terram descenderit. Non hominem mollibus vestitum, de commodo carnis venientem. Nec arundinem vento agilatam, de inconstantia hominum et humanae opinionis procedentem.

Et determinat quaestionem :

" De caelo, an ex hominibus ? "

Quaerit enim hoc, quia Joannes ipse coram omnibus contestatus fuit de caelo esse baptismum. Joan. I, 33 : Qui misit me baplizare in aqua, ille mihi dixit: Super quem videris Spiritum descendentem et manentem super eum, hic est qui baptizat.

" At illi cogitabant intra se, dicentes : Quia si dixerimus : De caelo :

dicet: Quare ergo non credidistis illi ?

Si autem dixerimus : Ex hominibus, plebs universa lapidabit nos : certi sunt enim Joanaem prophetam esse.

Et responderunt se nescire unde esset.

Et Jesus ait illis : Neque ego dico vobis in qua potestate haec facio. "

Ecce hic obligatio ad confusionem quidquid dixerint.

Et dicuntur hic duo, scilicet, deliberatio obligationis ad inconveniens, et responsio dolosae simulationis.

Deliberatio autem est ad ambas partes divisionis de dubio.

Dicunt igitur : Quia si dixerimus : De caelo, " sicut ipse Joannes probavit, " dicet " nobis, ad inconveniens nos deducendo : " Quare ergo non credidistis illi ? " Credendum enim est illi qui est de caelo. Joan. iii, 31 et 32 : Qui de caelo venit, super omnes est. Et quod vidit, et audivit, hoc testatur. Ad Hebr. ii, 3 : Quomodo nos effugiemus, qui de caelo loquentem nobis avertimus ? Joannes autem testinionium perhibuit Christo. Joan. v, 33, 35 : Vos misistis ad Joannem, et teslimonium perhibuit verilati... Ille erat lucerna ardens et lucens : vos autem voluistis ad horam exsultare in luce ejus. Primo enim cum credidistis, quod pro vobis et vestra potestate locuturus esset, tunc voluistis exsultare in lumine ejus, et venistis ad eum. Postea autem cum videretis eum esse pro me contra vos, tunc persequebamini eum et noluistis audire eum.

" Si autem dixerimus : Ex hominibus, "

Hoc est, ex vana hominum opinione, sicut arundo agitata, vel homo, qui mollibus adulatorum verbis indui potuit, " plebs universa, " quae eum scivit esse prophetam, et plusquam prophetam, " lapidabit nos, " et lapidibus ictuum, et lapidibus increpationum. Levit. XXIV. 14 : Educ blasphemum extra castra,.... et lapidet eum populus universus. Et subjungit causam dicens :

" Certi sunt enim Joannem prophetam esse. "

Luc. I, 76 : Tu, puer, propheta Altissimi vocaberis : praeibis enim ante faciem Domini parare vias ejus. Tamen (licet ipsi dissimulent) Joanni non crediderunt: nisi primo quamdiu putabant eum pro ipsis praedicaturum. Matth. XI, 18 : Venit Joannes neque manducans, neque bibens, et dicunt : Daemonium habet.

" Et, etc. "

Ideo videnles se esse obligatos ad utramque partem quaestionis, " responderunt, " mentientes, " se nescire unde esset. " Simulaverunt enim se Scripturam non advertere, Malach. iii, 1 : Ecce ego mitto Angelum, hoc est, nuntium meum, et praeparabit viam ante faciem meam. Et stalim veniet ad templum suum Dominator quem vos quaeritis, etc. Sed mentiri erat eis pro nihilo, eliam in doctrina veritatis. Isa. XXVIII, 15 : Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecli sumus.

" Et Jesus ait illis, "

Confutatis jam per obligationem quaestionis, a qua solutio quaestionis eorum dependebat : " Neque ego dico vobis, " aperiendo secretum meum. Isa. XXIV, 16: Secretum meum mihi, secretum meum mihi.

" In qua potestate haec facio. " Ex quo enim mentimini, expresse non est conferendum, nec estis erudiendi. Quia dicit Chrysostomus : " Mendacia si non " habeant quem decipiant, ipsa sibi men- c( tiuntur. " Unde in Psalmo XXVI, 12 : Mentita est iniquitas sibi.

Haec est ergo prima causa, quasi indigni sunt de veritatis iusti uctione.

Secunda autem est, quia insidiosi fuerunt, et non quaerebant ad addiscendum, sed potius ad lacerandum per contentiones et detractiones. Matth. VII, 6 : Nolite dare sanclum canibiis, neque mittatis magaritas vestras anle porcos. Tertia causa est, quia res erat in seipsa manifesta. Sicut probatum est, Matth. XII, 24 et seq., et Luc. XI, 15 et seq. Et ideo non respondet eis.

" Caepit autem dicere ad plebem parabolam hanc : Homo quidam plantavit vineam, et locavit eam colonis : et ipse peregre fuit multis temporibus. "

Hic deventum est ad parabolam, in qua jam detecta malitia eorum, ostendit esse reprobandos et ejiciendos.

Et sicut diximus in ante habitis, primo proponit parabolam, et deinde quaerit judicium adstantium de intellectu parabolae.

In parabola autem quatuor facit: quorum primum est quod ostendit cui dicit: secundo, locationem vineae proponit : tertio, fructum requirit : quarto autem, ingratitudinem et iniquitatem agricolarum subjungit.

Dicit igitur : " Caepit autem dicere. " Non quidem nunc primo, sed omne factum et verbum adeo fuit in fervore, ac si tunc inciperet. Psal. lxxvi, 11 : Dixi : Nunc caepi : haec mutatio dexterae Excelsi.

" Ad plebem, " quia scivit principes perversum judicium contra conscientiam fore daturos. Job, XIII, 4 : Prius vos ostendens fabricatores mendacii, et cultores perversorum dogmatum.Parabolam hanc, " similitudinarium sermoncm : quia illum plebs melius in-

telligit. Eccli. XXXIX, 3 : Occulta proverbiorum exquiret sapiens, et in absconditis parabolarum conversabitur.

" Homo quidam, etc. "

Tria dicit: vineae plantationem, vineae locationem, et plantatoris et locantis peregre profectionem.

Et de primo dicit : " Homo quidam. " Deus, sicut saepe diximus, quia humanus sive benignus est hominem vocans : non a natura, quam Pater numquam assumpsit, sed a proprietate : quia mansuete, et benigne, et rationabiliter. Mansuete quidem est, quia peccatores mansuete et dementer recipit: benigne autem, cum benigne exspectat: rationabiliter autem, cum rationabilia quaerit. De primo, Matth. XI, 29 : Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Et ideo vicarius ejus Moyses mansuetus ab eo eligitur. Numer. XII, 3 : Erat Moyses vir mitissimus super omnes homines qui morabantur in terra. Non enim elegisset tam mansuetum nisi mansuetus esset. De benignitate, ad Roman. II, 4 : Ignoras quoniam benignitas Dei ad paenitentiam te adducit. De rationabilitate aequitatis ejus dicitur, Proverb. VIII, 22 : Dominus possedit sapientiam in initio marum suarum, antequam quidquam faceret a principio.

Sic ergo homo quidam

" Plantavit vineam, "

Litteraliterquidem Synagogam,allegorice Ecclesiam, moraliter autem animam fidelem. Sed vites Synagogae sunt prophetae et justi : vites Ecclesiae sunt personae ecclesiasticae : vites autem animae sunt virtutes. Isa. v, 1 : Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei. Et ibidem, v. 7: Vinea Domini exercituum domus Israel est : et vir Juda germen ejus delectabile, hoc est, viri Deum contuentes, et Deum glorificantes. Hoc enim Juda interpretatur. Jerem. II, 21: Ego te plan-lavi vineam electam, omne semen verum. Plantavit autem locando in cultu, praecepta circumsepiendo, maceriam caerimoniarum circumdando, fossatum disciplinae circumducendo, beneficiis impinguando, praesidio regni turrim in ea exstrucndo, per cultum sacerdotii murum erigendo. Et de omnibus his in praecedentibus satis dictum est. Exod, xv, 17 : Iiilroduces eos, ei plantabis in monte haereditatis litae, firmissimo habitaculo luo quod operatus es, Domine. Psal. XLIII, 3 : Manus tua gentes disperdidit, et plantasti eos. Sic igitur plantavit vineam, quae fructificare debuit fructum gaudiorum aeternorum. Plantata autem sic vinea,

" Locavit eam colonis, "

Synagogam principibus sacerdotum : Eccleisam Archiepiscopis, et Episcopis, et caeteris Praelatis : et animam, custodibus animarum. Canlic. I, 5 : Posuerunt me custodem in vineis: vineam meam non custodivi. Hoc idem dicitur, Matth. XXI, 33: Locavit eam agricoUs. I ad Corinth. III, 9 : Dei agricultura estis.

Qualiter autem colenda sit vinea in praecedentibus diximus. Sed, heu ! jam negligentia agricolarum potest dici illud Proverbiorum, XXIV, 30 et 31: Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulli, et ecce lotum repleverant urticae, ei operuerant superficiem ejus spinae. Urtica ab urendo dicta, concupiscentiam carnis significat: spina autem quae pungit, sollicitudincs significat avaritiae. Et his duobus tota operta est vinea Domini Sabaoth.

" Et ipse peregre fuit multis temporibus, "

Dominus et plantator vineae. Istud non bene exponitur litteraliter de Filio secundum carnem in ccelurn profecto : quia postea legitur, quod filium missum ab eo qui peregre profectus est, ejectum extra vineam occiderunt. Sed exponendum est de Patre qui in hoc peregre profectus est, quia a loco cultus sui recessit propter iniquitates sacerdotum : sicut significatur,Ezechiel. III, 12, ubi dicitur: Benedicta gloria Domini de loco suo, supple, recedit. Et quia aliud templum in mundo non habuit, dicitur quoad hoc, incerta sede vagari Dominus. Jerem. XIV, 8 : Quare quasi colonus futurus es in terra, et quasi vialor declinans ad manendum ? Hoc enim litteraliter dicit Jeremias de recessu Domini a templo. Osee, XI, 9 : Deus ego, et non homo, in medio liti sanclus, et non ingrediar civilatem. Templum enim fuit locus Domini in terra. Psal. CXXXI, 4 et 5 : Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, et requiem lemporibus meis, donec inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Jacob. Ezechiel. XLIII, 7 : Locus solii mei, et locus vesligiorum pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel. Deserens ergo locum istum, et non eligens alium ubi nomen suum ponatur, dicitur peregre profectus.

" Multis temporibus, " quia usque ad fundationem Ecclesiae per Chrislum et Apostolos. Osee, iii, 4 : Dies multos sedebunt filii Israel sine rege, et sine principe.

Sic ergo profectus est " peregre. "

" Et in tempore misit ad cultores servum, ut de fructu vineae darent illi. Qui caesum dimiserunt eum inanem.

Et addidit altfirum servum mittere. Illi autem hunc quoque caedentes, et afficientes contumelia, dimiserunt inanem.

Et addidit tertium mittere: qui et illum vulnerantes ejecerunt.

Dixit autem dominus vineae: Quid faciam? Mittam filium meum dile- ctum : forsitan, cum hunc viderint verebuntur.

Quem cum vidissent coloni, cogilaverunt intra se, dicentes: Hic est haeres, occidamus illum, ut nostra fiat haereditas.

Et ejectum illum extra vineam, occiderunt. Quid ergo faciet illis dominus vineae ?

Veniet, et perdet colonos istos, et dabit vineam aliis. "

Hic tangitur fructus requisitio.

Tangit aulem hic quadruplicem fructuum requisilionem, et ad quamlibet rcquisitionem opponit colonorum ingratitudinem : et ita sunt hic octo paragrapho , secundum quos distinguitur littera.

Tangitur aulem in primo opportunitas temporis ad fructum petendum, et nuntii certiludo quem misit, et finis intentionis propter quem misit.

Unde dicit: " Et in tempore, " scilicet vindemiae, quando opportunum tempus fecit liberatio de aegypto, in qua multum studium et laborem posuit circa eam, et erat tempus respondendi per fructum honorum operum. Psal. lxxix, 9 et 10: Vineam de aegypto Iranstulisli, ejecisti Gentes, et plantasti eam. Dux itineris fuisti in conspectu ejus. Isa. v, 2 : Exspectavit ut faceret mas, et fecit labruscas.

" Misit ad cultores, " ad Synagogae proceres, qui ex nomine vocabantur, sicut Dathan et Abiron.

" Servum " suum, Moysen scilicet. Psal. CIX, 20 et 27 : Misit Moysen, servum suum, Aaron quem elegit ipsum. Posuit in eis verba signorum suorum et prodigiorum in terra Cham .

" Ut de fructu vineae " gaudii, quod est ex profectu spirituali, " darent illi " servo. Luc. XIII, 7 : Ecce anni tres sunt,ex quo venio quaerens fructum in ficulnea hac, vel vinea. Hunc enim fructum Moyses quaesivit, volens eos ad spirilualcm jnlellectum dirigere, et non potuit. Joan, v, 40 : Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi: de me enim ille scripsit. Et ideo tempus quidem vindemiae, tempus est incarnationis, et rcvelandae jam gratiae gaudii spiritualis. Moyses autem pro fructu mittitur, quando lestimonia legis ut Christo credant ad ipsos diriguntur.

" Qui, " agricolae ingrati, " caesum, " hoc est, afflictum, et verbis caesum. Psal. lvi, 5: Lingua eorum gladius oculus. Caedilur autem, quando falsa interpretalione ad aliud, quam intendit lex ejus, accipit interpretationem. Psal. cv, 32 et 33 : Vexalus est Moyses propter eos, quia exacerbaverunt spiritum ejus.

Et sic " dimiserunt eum inanem, " sine fructu, quem in eis in spirituali in-. tellectu accipere debuit. Et hoc fuit propter terrenum intellectum et affectum eorum. Genes.I, 2 : Terra erat inanis et vacua. Jerem. XIV, 3 : Non invenerunt aquam, reportaverunt vasa vacua, confusi sunt. Aquam enim vivam spiritualis intellectus non invenerunt.

" Et addidit alterum servum mittere, "

Hoc est, David regem, qui psalterio et cithara de spiritualibus eommoneret eos, qui eliam Christo teslimonium reddit, et sic pro Christo missus fuit. Psal. lvi, 9 : Exsurge, gloria mea, exsurge, psalterium et cithara, exsurgam diluculo. Sicut enim dicit Hieronymus: " David " Christum lyra praedicat, et cithara ab " inferis excitat exsurgentem. " Iste ergo ad teslimonium Christi etiam missus est.

" Illi autem " coloni, scilicet principes sacerdotum, " hunc quoque, " Psalmistam, " caedenles, " per falsorum sensuum impositionem, " et afficienles contumeliis. " In cujus signum, II Reg. XVI, 7 et 8, dixit Semei: Egredere, egredere, vir sanguinum, et vir HeliaI: reddidit tibi Dominus universum sanguinem domus Saul, quoniam inoasisti regnum pro eo. II Reg. xx, 1: Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio Isai. Sic fit usque hodie: quia cum veritas praedicatur, et testimonia Legis et Psalmorum inducuntur, et audientes illa post dorsum suum projiciunt, et praedicantem verbis lacerant: tunc servos Dei verberant, et contumeliis afficiunt.

"Et addidit, "

Iterum " mittere " servum " terlium, " qui totum significat cuneum Prophetarum. Jerem. VII, 23, et xliv, 4 : Misi ad vos omnes servos meos prophetas, de nocte consurgens mittetisque, et non curastis redire. Hi autem, sicut et priores, toties mittuntur, quoties testimonia ejus inducuntur. Et ideo cum Domino in monte, Matth. XVII, 2 et seq., ubi gloriam ostendit, apparuerunt Moyses in legis testimonio, eliam Elias in testimonio Prophetarum. Luc. XVI, 29: Habent Moysen et prophetas, audiant illos. Pro his tribus servis Christo in testimonium missis, dicit ipse, Luc. XXIV, 44 : Necesse est impleri omnia quae scripla sunl in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis, de me. Sicut enim tunc quando vixerunt missi sunt, ita quando venit Christus missi sunt, quoties Scripturae eorum sunt introductae. Sicut cum eunuchus aethiops Candaces reginae legeret Isaiam, tunc missus fuit Philippus , ut sic dictum est, Joan. VIII, 56, quod Abraham exsultavit ut videret diem Christi: vidil, et gavisus est. ''Sic usque hodie mittuntur et contemnuntur.

" Qui, " coloni, " et illum, " chorum Prophetarum, " vulneranles, " sensus eorum lacerantes, " ejecerunl " extra vineam : quia isli quibus testimonia veritatis inducuntur, de eadem vita sunt cum illis, qui occiderunt Prophetas. Et ideo pro certo occiderent eos si viverent. Et quod ossa eorum vcneranlur, non est propler sanctitatem et reverenliam, sed propler quaestum. Isaiam enim illi serra lignea diviserunt, Jeremiam lapidaverunt, Ezechielem execrebraverunt.Et hoc faciunt isti: factis quibus eos qui Prophetas occiderunt, imitantur. Matth, XXIII, 31, et Luc. XI, 48 : Testimonio estis vobismetipsis, quia estis filii eorum qui prophetas occiderunt. Filii autem dicit, propter operum imitationem. Act. VII, 52: Quem prophetarum non sunt persecuti patres veslri ? Et occiderunt eos qui praenuntiabant de adventu Justi, cujus vos nunc proditores et homicidae fuistis.

" Dixit autem dominus vineae, "

Scilicet Deus Pater dicebat hoc in Prophetis et in aliis Scripturis :

" Quid faciam ? " Non deliberat dubitans, sedut nobis, in quos cadit dubium, formam det in dubiis et arduis consiliandi. Proverb. IV, 25 : Oculi tui recta videanl, et palpebrae tuae praecedant gressus tuos. Eccli. XXXII, 24: Fili, sine consilio nihil facias, et post factum non paenilebis.

" Mittam Filium meum, " consubstantialem mihi in omnium potentia signorum, " dilectum, " qui totam gloriam meam possideat. Joan. III, 16 : Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret. Joan. I, 14: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae et verilalis. Marc. I, 11 : Tu es Filius meus dilectus, in tc complacui.

" Forsitan. " Non notat dubitationem, sed volubilitatem in illis liberi arbitrii: quia possunt facere quod volunt. Joan. v, 46 : Si enim crederetis Moysi, credere-tis forsitan et mihi: de me enim ille scripsil.

" Cum hunc viderinl, " in digito Dei facere miracula, et loqui sicut potestatem habentem, " verebuntur, " hoc est, reverendo majestatem timebunt. Matth. XXI, 37 : Verebuntur filium meum.

" Quem cum vidissent coloni, "

Hoc est, in majestate deitatis cognovissent, vel cognoscere potuissent cum multis devotis, qui eum cognoverunt: et illi pro cerlo cognovissent, si invidia eos etambitio non impedivisset. Hoc ideo dicitur, quia Apostolus dicit, I ad Corinth. III, 8 : Si cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent. Et Petrus, Act. iii, 17 : Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam fecistis, sicut et principes vestri. De facili enim cognoscere potuissent, si de ovibus ejus fuissent. Si enim interrogat: Quare loquelam meam non cognoscitis? Respondet, Joan. x, 26: Et vos non creditis, quia non estis ex ovibus meis.. Tamen aestimationem habebant de ipso.

" Gogitaverunt intra se, dicentes. "

Inlra se enim capti, concilium congregaverunt, consilium inierunt. Isa. VIII, 10: Inile consilium, et dissipabitur : loquimini verbum, et non fiet.

" Hic est haeres. " Joan. XI, 47 et 48 : Quid facimus, quia hic homo multa signa facit ? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum: et venienl Romani, et tollent nostrum locum et gentem.

" Occidamus eum, ut nostra fiat haereditas. " Marc. XXI, 7 : Occidamus eum, et nostra erit haereditas, hoc est, dominium et possessio Synagogae : quia tunc ad eum et ad suos non transferetur. Tanta enim est caecitas ambitionis, et avaritiae, quod Gnem in malis non ponit, dummodo dignitates et divitias capere possit. Eccli. x, 10 : Nihil est iniquius quam amare pecuniam: hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vilasua projecit intima sua. Jerem. XI, 19: Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam. In figuram hujus occisus est Naboth Jezraelila, ut Achab et Jezabel de vinea sua facerent sibi hortum olerum ". Achab enim fraternitas patris interpretatur : et signiQcat Judaeos, inter quos primo fraternitatem Deus pater suscitavit. Jezabel autem interpretatur fluxus sterquilinii, et significat concupiscentiam carnis et oculorum et mundi, quam eadem fraternitas in uxorem duxit. Naboth autem interpretatur prophetia, et significat Chrislum, de quo dicitur, Luc. VII, 16, et Joan. VI, 14: Quia Propheta magnus surrexit in nobis: et quia Deus visitavit plebem suam. V inea autem significat congregationem, coelestia gaudia ferentem. Unde Judicum, IX, 13, dixit vitis : Numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum et homines. Hortus autem olerum significat hujus mundi viridantia, ex quibus hujus mundi concupiscentiis coinquinamur. Et haec fuit intentio sacerdolum, ut ex populo lucra concupiscentiae haberent, et in hoc mundo virides apparerent: et ideo Chrislum interfecerunt.

" Et ejectum illum extra vineam, "

Extra portas Jerusalem. Ad Hebr. XIII, 12 : Jesus, ut sanclificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est.

" Occiderunt. " Per effectum perficientes, quod iniquo consilio tractaverant. Daniel. IX, 26 : Occidetur Chrislus, et non erit ejus populus, qui eum negaturus est.

Haec est parabola proposita.

" Quid ergo faciet illis dominus vineae ? "

Hic quaeritur judicium ab ipsis sacerdotibus : quia nemo est a Deo quin vigeat in eo scintilla conscientiae, secunduni quam judicare polest de veritate. Quaerit igitur judicium illorum.

" Quid faciet illis, " malis colonis, " dominus vineae ? " qui unicuique reddet pro meritis. Abdiae, v. 15 : Sicut fecisti, fiet tibi : relribulionem tuam convertet in capitt tuum. Isa. III, 11 : Vae impio in malum! rctributio enim manuum ejus fiet ei.

" Vcniet. "

Ecce quid faciet. " Veniel ad judicium. " Isa. III, 14 : Dominus ad judicium venietcum scnibus populi sui.

" Et perdet, " per Titum, Vespasiani filium. Luc. XII, 46 : Veniel dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua nescit, et dividet eum, partemque ejus cum infidelibus ponet.

" Et dabit vineam, " hoc est, curam pastoralem, et culturam vineae, hoc est, honorum congregationis et terrae dabit " aliis, " scilicet novi testamenti patribus. Debet autem utrumque horum legi interrogative, ut judicium ipsorum requiratur. Deuter, XXXII, 31 : Et inimici nostri sunl judices. Isa. v, 3 : Judicate inter me et vineam meam. Osee, II, 2 : Judicate matrem vestram, judicate : quoniam ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus." Quo audito, dixerunt illi : Absit.

Ille autem adspiciens eos, ait: Quid est ergo hoc, quod scriptum est: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli?

Omnis qui ceciderit super illum lapidem, conquassabitur : super quem autem ceciderit, comminuet illum. "

Hic ponit responsionem ipsorum.

Dicit autem tria : audit enim facta, et ontra conscientiam datum responsum : et probat exaggerando hoc peccatum commilti in seipsum : tertio autem, ostenditur hoc pereffectum, quia exasperati quaerebant eum tenere in eodem loco, nisi plebis timore ab audacia compescerentur.

Dicit igitur : " Quo audito, " Sacerdotes et Scribae, " dixerunt, " mentientes : " Absit : " quod aliis locet vineam, vel perdat suos agricolas : quia quidquid peccaverint, lotum propter dilectionem Patriarcharum indulgetur. Et ideo dicunt : " Absit. " Matth, autem, XXI, 41, dicunt contradictorium responsum : Malos male perdet, et vineam suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis. Hic autem Dominus dicit illam responsionem, et ipsi dicunt : "Absit: " quia, sicut dicit Psalmus XI, 3 : In corde et corde locuti sunt. Unde Lucas ponit quod ore loquebantur, Matthaeus autem ponit responsionem cordis, et conscientiae. Sapient. II, 21 : Haec cogilaverunt, et erraverunt: excaecavit enim illos malitia eorum. Psal. XI, 4 : Disperdat Dominus universa labia dolosa, et linguam magniloquam.

" Ille autem adspiciens eos, ait. "

Hic exaggerat malitiam eorum, et ostendit quod ipse est ille haeres quem inlerficere cogilabant. Direxit autem oculos ad ipsos : ut scirent quoniam ad ipsos direxit sermonem, et adspexit eos vultus sui duritie. Job, xl, 6 : Respiciens omnem arroganlem humilia. Proverb. XX, 8 : Rex qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum intuilu suo.

" Quid est ergo hoc, etc. "

Ex quo dicitis : " Absit, " respondete de Scriptura quam negare non potestis.

Dicite igitur : " Quid ergo est hoc, " qualiter dixit Spiritus Sanclus, " quodscriptum est " per os David . Non enim potest solvi Scriptura.

" Lapidem quem reprobaverunt aedificantes. "

Ad litteram. Cum templum aedificaretur, allatus est lapis magnus de loco in quo dolabantur lapides, cui nullus locus inveniri potuit in toto templi aedificio, nisi tandem in fine, praeter omnium opinionem, in summo conjunxit duos parietes, eo quod angularis fuit.

Et hoc est quod dicit :

" Hic factus est in caput anguli. "

Ut et caput sit et angularis, et duos parietes conjungat. Hic enim est Christus, caput et angulus, duos parietes praeputii et circumcisionis in unam congregationem conjungens, et nobis sic auferens potestatem. Isa. XXVIII, 16 : Ecce ego mittam in fundamentis Sion lapidem, lapidem probatum, angularem, pretiosum, in fundamento fundatum. Job, XXXVIII, 6 : Quis demisit lapidem angularem ejus ? Ad Ephes. II, 14 : Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum. Sic ostensa Scriptura quae eum probat esse reprobatum a colonis, a Deo autem electum et pretiosum, sicut dicitur, I Petr. II, 4.

Exaggerat paenam eorum, dicens :

" Omnis qui ceciderit, etc. "

" Omnis qui ceciderit, " casu postea, " super illum lapidem, " sicut ipsi sacerdotes qui peccaverunt in Christum, " conquassabitur. " Duabus de causis : propter pondus, quia ponderosum conquassatur : vel quia ab altissimo cadit. Et utramque conquassationem habebant principes sacerdotum : quia et graviter peccabant : vel quia in dignitate lali fuerunt, quae etiam difficiliorem fecit casum. Eccle. XII, 6 : Conteretur hydria super fontem : quia super lapidem fontis cecidit. Et hoc modo ante judicium conquassati sunt in culpa.

" Super quem autem, " lapis iste pondere judicii per paenam, " ceciderit, " sicut postea Chrislus cecidit super eos in exercitu, " comminuel illum, " et in minima rediget: ita ut non sit regnum, neque gens de caetero. Isa. xxx, 13 et 14 : Subito dum non speratur, veniet contritio ejus, et comminuetur sicut conteritur lagena figuli contritione pervalida, et non invenietur de fragmentis ejus testa, in qua portetur igniculus de incendio, aut hauriatur parum aquse de fovea. Ista est expositio litteralis.

Sunt autem et aliae istius loci expositiones. Quia peccans venialiter cadit supra lapidem, quia lapis est fundamentum. Et taliter peccans salvus erit merito fundamenti, quod non subruitur. I ad Corinth.III, 12-15 : Si quis superaedificat super fundamentum hoc... ligna, faenum, stipulam :... uniuscujusque quale sit opus, ignis probabit. Si cujus opus arserit quod superaedificaverit, detrimentum patietur : ipse autem salvus erit, sic lamen quasi per ignem. Dicit ibi Glossa, quod merito fundamenti salvus erit. Lapis autem cadit super eum qui peccat mortaliter, quia illum pondere sui judicii comminuit. Jerem. x, 24 : Corripe me, Domine, verumtamen in judicio, et non in furore luo : ne forte ad nihilum redigas me.

Adhuc autem dicunt, quod Cbristianus rectam habens fidem, sed informem, peccat cadens super lapidem, et conquassatur. Isa. XLII, 3 : Calamum quassatum non conteret : quia levis fidelis est calamus. Infidelis autem Judaeus, Gentilis, vel haereticus peccans, recipit lapidem super se cadentem. Joan, iii, 18 : Qui non credit, jam judicatus est.

Prima expositio est litteralis.

" Et quaerebant Principes sacerdotum et Scribae mittere in illum manus illa hora : et timuerunt populum : cognoverunt enim quod ad ipsos dixerit similitudinem hanc. "

Tertium est istius partis, ubi per efle ctum se probant illos esse de quibus dixit.

Et dicit tria. Primum est, quod eum capere quaerebant in eadem hora.

Et hoc est : " Et quaerebant " opportunitatem " principes sacerdotum, " in quibus erat auctoritas, " et Scribae, " in quibus erat scientia quae inflat, " mittere manus " violentas et sacrilegas " in illum " lenendum et capiendum. Proverb. I, 11 et 12 : Insidiemur sanguini, abscondamus tendiculas contra insontem frustra, degluttiamus eum sicut infernus viventem, et integrum quasi descendentem in lacum.

" Illa hora, " quia omni hora graviter sustinebant ad videndum. Sapient. ii, 15 : Gravis est nobis etiam ad videndum.

" Et timuerunt populum. " Luc. XXII, 2 : Quaerebant Principes sacerdotum et Scribae quomodo Jesum inlerficerent: timebant vero plebem .

" Cognoverunt enim, " quamvis contra conscientiam negaverunt, " quod ad ipsos dixerit similitudinem hanc. " Amos, v, 10 : Odio habuerunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abominati sunt. Psal. cviii, 4 : Pro eo ut me diligerent detrahebant mihi, ego aulem orabam." te Et observantes miserunt insidiatores, qui se justos simularent, ut caperent eum in sermone, ut traderent illum principatui et potestati praesidis.

Et interrogaverunt eum, dicentes : : Magister, scimus quia recte dicis et doces : et non accipis personam, sed viam Dei in veritate doces.

Licet nobis tributum dare Gaesari, an non ? "

Hic incipiunt quaerere occasionem accusationis contra eum.

Et dividitur in partes duas : in quarum prima ponitur insidiantium confutatio : in secunda autem, contra eos ponitur veritatis probatio, quod in veritate sit Filius Dei per testimonium David, qui vocat eum Dominum.

In prima harum partium sunt duae historiae : in quarum prima tanguntur insidiae, quod quaerunt accusationem contra potestatem publicam : in secunda autem, quaerunt accusationem in lege divina.

Prima autem historia duas habet partes : insidiantium dolum, et dolosorum confutationem.

In priori harum partium tria dicuntur : in quorum primo exprimitur ab Evangelista maligna eorum intentio : in secundo autem, dolosa adulatio : in tertio vero, versuta interrogatio.

Dicit igitur in primo : " Et observantes. " Eccli. XLI, 20 : Non est bonum omnem reverentiam observare, et non omnia omnibus bene placent. Observabant autem tempus et locum, quando esset coram populo, ut testes contra eum haberent, et ut populum contra eum constarent.

" Miserunt insidialores. " Job,XXXVI, 13 : Simulaiores et callidi provocant iram Dei." Qui se justos dicerent, " et justa responsa propter justitiam quaererent, et non propter accusationem. Proverb. XI, 9 : Simulator ore decipit amicum suum, justi autem liberabuntur scientia. Pro-Terb. I, 17 : Frustra jacitur rete ante

oculos pennatorum. Et sic dicitur, Matth. XXII, 16, et Marc. XII, 13 : Mittunt ei discipulos suos cum Herodianis, hoc est, Herodis militibus, ut sic non caveret sibi ab insidiis illorum.

" Ut caperent eum in sermone " aliquo quem diceret contra majestatem publicae potestatis. Matth. XXII, 15 : Tunc abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent Jesum in sermone.

" Ut traderent eum, " contra majestatem publicam loquentem, " principatui, " Herodis regis et Romanorum, " et potestati praesidis " Pilati : quia uterque erat sub Romanis : unus ut rex tetrarchiae, et alter ut procurator et praeses cujusdam partis regni illius. Dicit enim Chrysostomus, quod " iniquitas et mali-" tia sunt sicut aqua praeceps, cui si obii struitur unus meatus, statim irrumpit " semitam per alium meatum. "

" Et interrogaverunt eum, dicentes. "

Eccli,XIII, 14 et 15 : Ex multa loquela lentabit te, et subridens interrogabit te de absconditis tuis. Immitis animus illius conservabit verba lua, et non parcet de malitia et de vinculis.

" Magister. " Magistrum vocant,ut dicit Chrysostomus, cujus nolunt esse discipuli. " Scimus, " quamvis mentiamur contrarium, " quia recte dicis, " in responsis. Proverb. VIII, 8 : Justi sunt omnes sermones mei, et non est in eis pravum quid, neque perversum.

" Et doces, " in parabolis et praedicatione. Isa. XLVIII,17:Dominus Deus tuus docens te utilia, gubernans, te in via qua ambulas. Sapient. VIII,7 : Sobrietalem, et prudentiam docet, et justitiam, et mrtutem, quibus utilius nihil est in vita hominibus.

" Et non accipis personam hominis. " Act. x, 34 : In verilale comperi quia non est personarum acceptor Deus. Sapient. VI, 8 : Pusillum et magnum ipse fecit, et aequaliter cura est illi de omnibus.

" Sed viam Dei, " hoc est, justitiae Dei : et haec est via rectitudinis virlulum. Proverb. iii, 17 : Viae ejus viae pulchrae, et omnes semitae illius pacificae. Et viam mandatorum Dei. Psal.CXVIII, 32 : Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Est autem paenitentia via Dei, peccatori ambulanda. Isa. xxx, 21 : Aures tuae audient verbum post tergum monentis : Haec est via, ambulale in ea, et non declinetis, neque ad dexteram, neque ad sinistram.

" In veritate doces. " Verilas enim doctrinae nec propter timorem hominum, nec propter amorem, nec propter scandalum aliquod est dimittenda. Omnia autem haec vere quidem, sed adulando, et tentando dixerunt. Matth.XXII,16: Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo, propter quem deseras veritatem.

" Licet nobis tributum dare Caesari, an non ?"

" Licet " ne "nobis, " qui decimas damus et primitias, et qui populus Dei peculiaris sumus, et liberi, " tributum dare Caesari, an non ? " Orta enim luit quaestio a Pharisaeis in populo : dicentibus Pharisaeis, quod populus Dei qui liber esse deberet, et decimas solveret, et primitias, et vota, et sacrificia, non deberet tribula dare, sed orationibus juvare rempublicam et non tributis : quia hoc esset indignum, et contra populi Dei privilegium, et libertatem. Alii autem econtra asserebant, quod Romanis qui pro omnibus militarent, et omnes defenderent, ab omnibus deberent accipere tributum. Et ideo movent istam quaestionem : ut si dicat tributa debere dari, contra libertatem populi loquatur, et populus contra eum concitelur. Si autem dicat non debere dari : tuno potestates Romanorum et milites exasperentur contra ipsum. Hoc autem tributum est, quod censicapilem vocamus, quod sub Caesare Augusto est constitutum : unde de hoc loquuntur. Haec est igitur malitiose contecta interrogatio. Isa. XXXII,7: Fraudulenti vasa pessima sunt: ipse enim cogilationes concinnavit ad perdendos mites in sermone mendaci, cum loqueretur pauper judicium.

" Considerans autem dolum illorum, dixit ad eos : Quid me feritatis ?

Ostendite mihi denarium. Cujus habet imaginem et inscriptionem ? Respondentes dixerunt ei : Caesaris.

Et ait illis : Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo.

Et non potuerunt verbum ejus reprehendere coram plebe : et mirati in responso ejus, tacuerunt."

Hic incipit confutatio illorum.

Dicuntur autem hic quinque : quorum primum est quod, ul Deus dolum cordis eorum vidit. Secundum, quod intentionem malitiosae interrogationis reprehendit. Tertium, quod ex figura numismatis dolosos confutavit. Quartum, quod haec determinatio apud omnes irreprehensibilis fuit. Quintum, quod haec prudentia admirabilis dolosis taciturnitatem induxit.

Dicit igitur : " Considerans autem, " ut Deus, " dolum illorum, dixit ad eos. " I Reg. XVI : Dominus intuelur cor. Sapient. I,9 : In cogitationibus impii interrogatio erit. Matth. XXII, 18 : Cognita autem Jesus nequitia eorum, ait.

" Quid me tentatis? "

Matthaeus addit, hypocritae . Et arguit hic malitiam. Deuter, VI, 16 : Non tentabis Dominum Deum tuum. Psal. lxxvii,

41 : Conversi sunt, et tentaverunt Deum, et sanctum Israel exacerbaverunt. Ac si dicat : Frustra tentatis, quia ego novi omnia antequam fiant:et sum absconditorum cognitor.

" Ostendite mihi numismacensus. "

Tertium est ex quo confutat eos. Est autem numisma quod ad nummum venit, habens signum publicae potestatis, ne falsificari possit in figura, vel puritate, vel pondere.

" Census " autem dicit : quia per illud census de capite solvebatur. Luc. II,1 : Exiit edictum a Caesare Augusto, ut describeretur universus orbis. Et hanc litteram habet Matthaeus, XXII,19.

Hic autem dicit :

" Ostendite mihi denarium. "

Denarius autem valebat decem nummos usuales, qui in commutationibus quotidianis numerabantur.

" Cujus habet imaginem et inscriptionem ? "

Impressa enim erat imago Tiberii Caesaris, sub quo passus est, et superscriptio nominis ejus. Matth.XXII, 20 : Cujus est imago haec, et superscripiio ?

" Respondentes, " Pharisaeorum discipuli, " dixerunt ei : Caesaris. " Caesar latine dicitur possidens principatum. Et ideo nomen istud omnes communiter Imperatores habuerunt, sicut et Augusti ab augendo imperio sunt vocati. Laeti autem statim dixerunt : Caesaris, arbitranles quod aliquid contra Caesarem diffinire deberet, et quod ignorans quaereret, et sic de facili deciperetur. Sed ille non ignorans quaerit, sed ut aptetur responsum consequens ad dictum eorum.

" Et ait illis, "

Ex verbis eorum condemnans eos : " lieddite ergo quae sunt Caesaris Caesari. " Quasi dicat : Ex quo commutationes in foro, et defensionem terrae, et judiciorum determinationes vos habere profitemini per denarium ejus cujus imaginem datis et accipitis, reddite illi vicissitudinem tributi. I ad Corinth. IX, 7 : Quis militat suis stipendiis umquam ? Ad Roman. XIII,7: Reddite ergo omnibus debita: cui tributum, Iribulum: cui vectigal, vectigal : cui timorem, timorem : cui honorem, honorem.

" Et quae sunt Dei Deo " reddite. Sicut decimas, primitias, et vota, et quaecumque sunt talia. Jonae, ii, 10 : Ego autem in voce laudis immolabo tibi, quaecumque vovi, reddam pro salute Domino. Psal. lxv, 13 et 14 : Reddam tibi vota mea, quae distinxerunt labia mea. Matth.XVIII, 26 et 29 : Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi.

Attende autem quod moraliter ista quaestio fiet nobis a Deo. " Cujus est imago haec, et superscriptio ? " Est enim imago Dei in nobis, et superscriptio sui nominis. Et haec duo quaeruntur in denario, et duo alia, puritas scilicet, et pondus. Sic in nobis praeter duo dicta, quaeritur puritas intentionis, et pondus affectus sive amoris. Si scilicet imago sit pulchra, si superscriptio expressa et clara, si intentio pura, si amor affectus magni ponderis. De primo dicit in Psalmo XLIV, 5 : Specie tua et pulchritudine tua. De secundo, Apocal. III,12 : Scribam super eum nomen Dei mei, et nomen civitatis Dei mei, novae Jerusalem,., et nomen meum novum. De tertio et quarto simul dicitur, I ad Thimoth. I, 5 : Charitas est de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta.

" Et non potuerunt verbum ejus reprehendere. "

Job, VI, 30 : Non invenietis in lingua mea iniquitatem, neque in faucibus meis stullitia personabit.

" Coram plebe. " Quod tamen maxime desideraverunt. Unde, Matth. VII,28 : Admirabantur turbae super doctrina ejus. Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae eorum et Pharisaei.

" Et mirati in responso ejus. " Proverb.XXVI, 5 : Responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sapiens videatur. Augustinus : " Dentem caninum " retundit solidissima veritas. "

" Tacuerunt. " Psal. lxii, 12 : Obstructum est os loquentium iniqua. Job, XXXIX, 34 : Qui leviter locutus sum, respondere quid possum ?

" Accesserunt autem quidam Sadducaeorum, qui negant esse resurrectionem, et interrogaverunt eum.

Dicentes : Magister, Moyses scripsit nobis : Si frater alicujus mortuus fuerit habens uxorem, et hic. sine liberis fuerit, ut accipiat eam frater ejus uxorem, et suscitet semen fratri suo. "

Hic tangit tentationem in fide et lege.

Et dividitur in tres partes : quarum prima continet tentationem : secunda, tentantium confutationem : et tertia, resurrectionis probationem.

In prima harum quatuor dicuntur, scilicet, tentantium descriptio, legis juxta interrogationem ponitur inductio, casus positio, et facta tentantium interrogatio.

In primo horum quinque dicuntur : dolosus tentantium accessus, cum dicitur : " Accesserunt autem, " confutatis Pharisaeis, et silentio imposito eis. Matth, XXII, 23 : In illo die accesserunt ad eum Sadducaei, etc. Eccli. I, 40 : Accessisti maligne ad Dominum : et cortuum plenum est dolo et fallacia. Isa. lvii, 3 : Vos autem accedite huc, filii auguratricis, semen adulteri et fornicariae.

" Quidam, " non digni nomine. Infandi enim sunt haeretici, non nominandi. Psal. xv, 4 : Nec memor ero nominum eorum per labia mea.

" Sadducaeorum. "

Sadducaeus interpretatur justus. Isti enim quamvis dicerent resurrectionem corporum non esse, tamen dixerunt animas pro justitia esse remunerandas, et ideo colendam legis justitiam valde, propter quod justi vocabantur. Pharisaei autem divisi, quia dicebant esse resurrectionem corporum, sed dicebant quod post resurrectionem homines in aurea Jerusalem uterenlur cibo, et potu, et uxoribus sicut modo. Et ideo quoad illos optima fuit quaestio Sadducaeorum, et insolubilis. Essaei autem dicebant nec spiritum esse, nec Angelum, nec resurrectionem : sed Deo esse serviendum pro temporalibus.