In Evangelium Secundum Lucam

 PROOEMIUM BEATI LUCAE IN EVANGELIUM SUUM.

 CAPUT I.

 IN CAPUT I LUCAE

 Sequitur:

 Ecce opportunitas ex opere. Et sequitur, ponens opportunitatem ex tempore dicens :

 Sequitur de loci opportunitate, cum dicit :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur laetissimus auditus:

 Sequitur congratulationis modus, cum dicit :

 Sequitur de sanctitatis istius Praecursoris progressu.

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de effectu cum dicit:

 Et ideo sequitur signum duplex, naturae, et gratiae.

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 CAPUT II.

 IN CAPUT II LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de re annuntiata :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Sequitur de effectu.

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur finis, cum dicitur :

 Sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT III.

 IN CAPUT III LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de missi obedientia :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 His igitur de causis baptizari voluit Dominus. Sequitur :

 CAPUT IV.

 IN CAPUT IV LUCAE

 Sequitur de auctoritate, cum dicit : Evangelizare, etc.

 Sequitur :

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 CAPUT V.

 IN CAPUT V LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT VI.

 IN CAPUT VI LUCAE

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Unde sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Unde sequitur:

 CAPUT VII.

 IN CAPUT VII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT VIII.

 IN CAPUT VIII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Unde sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur.

 Sequitur :

 CAPUT IX.

 IN CAPUT IX LUCAE

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Dicit igitur tangendo tria : discubitum, ordinem discumbentium, et numerum satiatorum.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur : Et ecce.

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT X.

 IN CAPUT X LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de officiis Marthae.

 CAPUT XI.

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XII.

 IN CAPUT XII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo : Sint lumbi vestri praecincti.

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIII.

 IN CAPUT XIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequi?ur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIV.

 IN CAPUT XIV LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur tertium :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT XV.

 IN CAPUT XV LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur : Et dixit.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo horum :

 CAPUT XVI.

 IN CAPUT XVI LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XVII.

 IN CAPUT XVII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur illis :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequilur.

 Dicit igitur :

 CAPUT XVIII.

 IN CAPUT XVIII LUCAE .

 Dicit igitur :

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIX.

 IN CAPUT XIX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur : Et ait illi dominus ejus, benigne suscipiens eum :

 CAPUT XX.

 IN CAPUT XX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXI.

 Dicit igitur:

 CAPUT XXII.

 IN CAPUT XXII LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur :

 Et ideo sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIII.

 IN CAPUT XXIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur : Ducebantur autem, cum amara necessitate tracti. Thren. v,

 Dicit igitur de primo : Jesus autem, omnia haec mala et vituperia perpessus, dicebat,

 Dicit igitur : Et stabat minaciter populus spectans,

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIV

 IN CAPUT XXIV LUCAE

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur: Et ipsi adorantes. Matth.

Dicit igitur : " Et ait illi " dominus ejus, benigne suscipiens eum :

" Euge.

Ecce signum laetitiae cordis. Matth. xxv, 21 : Euge, serve bone, et fidelis. In hoc patet quantum Dominus amat lucrum animarum, quando studentem lali lucro, tanto recipit signo exsultationis. Luc. xv, 7 : Gaudium erit in caelo super uno peccatore paenitentiam agenle.

Significat enim hic, Euge, affectum gaudentis, et congratulantis. Luc. xv, 9 : Congratulamini mihi, quia inveni drachmam quam perdideram. Et haec est exsultatio in bonis profectibus spiritua-Uum lucrorum.

Maligni autem spiritus exsultant in profeciu maloium, et destruclione honorum. Ezechiel. xxv, 3 : Dixisti : Euge, euge, super sancliiariitrn meum, quia pollutum est. Aliquando autem notat iusullalionem mulorum, qua insultant bonis. Psal. XXXIV, 21 : Dilataverunt super me os siium, dixerunt : Euge, euge. Aliquando autem notat adulationem blandientium. Psal. XXXIX, 16 : Ferant confeslim confusionem suam, qui dicunt mihi : Euge, euge. Aliquando autem notat admirationem. Ezechiel. XXVI, 2 : Euge, confraclae sunt portae populorum. Hic autem notat applausum et congratulationem, sicut diximus.

" Serve bone. "

Commendatio est virtutis quadruplicis, justitiae, benevolentiae sive charitalis, prudenliae, et fidelitatis.

Justitiam autem commendat, dicens : " Serve. " Justum enim est, quod ille serviat. Luc. XVII, 10 : Servi inuliles siimits : quod debuimus facere, fecimus. Iste est servus cognoscens se in habitu servi, et non quaerens dominari. I Petr. v, 3 : Neque ut dominantes in deris, sed forma facti gregis ex animo. Isa. XLIX, 3 : Servus meus es tu, Israel, hoc est, rectissime : quia in te gloriabor.

Sic ergo dicit : " Euge, serve. "

" Bone, " hoc est, ad obsequium meum benevole ex charitate quam habes ad me. Joan.XIV, 23 : Si quis diligit me, sermonem meum servabit. Iste enim honorem domini sui diligit, qui hunc ad praeceptum ejus multiplicare studet, et non quae sua sunt quaerit, sed quae domini sui. I ad Corinth. XIII, 5 : Charitas non quaerit quae sua sunt, sed quae aliorum. I ad Corinth. x, 32 et 33 : Sine offensione estote Judaeis, et Gentibus, et Ecclesiae Dei : sicut et ego per omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi ulile est, sed quod multis, ut salvi fiant. Iste ergo est bonus. Malus autem qui quaerit quae sua sunt, et non quae domi- ni sui. Ad Philipp, ii, 21 : Omnes quae sua sunt quaerunt, non quae sunt Jesu Chrisli. Sicut sunt servi Jesu Christi, qui dominantur nostri in hoc lcmpoie. Subjungil autem :

" Quia in modico fuisti fidelis. "

Et in hoc quod modicum sic multiplicavit, notatur prudentia. Hoc enim prodentis servi est, modicum convertere in magnum et multum. Sicut quotidie videmus humiles doctores in plebibus ex parva scientia et eloquentia multum facere fructum, quando modici, hoc est, humiles sunt in oculis suis. I ad Corinth. I, 26 et seq. : Non multi sapienles secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles : sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, ul confundat sapienles : et irifirmamundi elegit Deus, ut confundat fortia. Et ignobilia mundi, et contemptibilia elegit Deus, et ea quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret: ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus. Sic dicitur, Isa. lx, 22 : Minimus erit in mille, et parvulus in gentem fortissimam. Sic dicitur, Esther, x, 6 : Parvus fons qui crevit in fluvium, et in lucem solemque conversus est, et in aquas plurimas redundavit. Sic dicitur, IV Reg. IV, 1 et seq., quod modicum olei quod vidua habet in lechyto cordis sui, per multiplicia vasa vacua auctum est in omnium debitorum solutionem, et vitae sui et filiorum sufficientiam. Ecce prudentia maxima quae hoc facere potuit.

" Fidelis, " quia fecit quod dixit. Non spopondit magna, et parva vel nulla fecit : sicut faciunt hodie qui curas animarum et dignitates suscipiunt : qui sicut dicit Psalmus XI, 5 : Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt, quis noster Dominus est ? Et ideo promittendis et non solvemus. Fidelis enim est, qui complet quod dicit. Proverb. xx, 6 : Multi homines misericordes vocaniur: virum autem fidelem quisinveniet ? Idem continetur, Matth. xxv, 21 : Serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis. Luc. XII, 42 : Quis putas est fidelis dispensator et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam ? 1 ad Timoth. i, 12: Fidelem me existimavit, ponens in ministerio.

" Eris potestatem habens super decem civitates. "

Ecce remuneratio.

Et notantur in ea quatuor : aeternitas, potestas, magnitudo divitiarum, et gloria.

aeternitas notatur per hoc quod dicit: " Eris. " Erit enim, ut dicit Gregorius, quod numquam dederit. Et hoc erit aeternum. Isa. lx, 21 : Populus tuus omnes justi, in perpetuum haereditabunt terram. Psal. CI, 29 : Filii servorum tuorum habitabunt, et semen eorum in saeculum dirigetur.

" Potestatem habens. " Ecce potestas : quia ea quae dat, habebunturin potestate ad nutum : nec erit qui impediat vel exterreat. Daniel. VII, 14 : Potestas ejus potestas aeterna, quae non au feretur : et regnum ejus quod non corrumpetur. Tob. I, 14 : Dedit illi potestatem quocumque vellet ire, habens libertatem quaecumque facere Doluisset.

" Super decem. " Ecce divitiae. Quidquid est in coelo in decem generibus divitiarum continetur. Summae enim divitiae in Deo, et aliae magnae divitiae gaudiorum sunt in novem ordinibus Angelorum. Psal. VIII, 7 et 8: Constituisti eum super opera manuum tuarum : omnia subjecisli sub pedibus ejus. Omnia enim haec decem genera divitiarum fundit in sinum fidelis servi. Eccle. VII, 20 : Sapientia confortavit sapientem super decem principes covitatis." Civitates. " Hoc refertur ad gloriam, dominari, et esse gloriosum super gloriosas Dei civitates. Psal. lxxxvi, 4: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Illa

enim quae sursum est Jerusalem, quae est mater nostra, decem habet civilitates in se : unam quidem Patris et Filii et Spiritus sancti, secundam Seraphim, tertiam Cherubim, quartam Thronorum, quintam Dominationum, sextam Virtutum, septimam Potestatum, octavam Principatuum, nonam Archangelorum, et deciman Angelorum. Et boni servi eos quos convertunt, ad quemlibet ordinem Angelorum transmittunt. Et tunc omnes de gaudio Dei divites et gloriosi sunt. Et sic ipsi gloriosi in gloria illorum fiunt. Et sic in decem civitatibus gloriam habent. I ad Thessal. II, 19 : Quae est nostra spes, aut gaudium, aut corona gloriae ? Nonne vos ante Dominum nostrum Jesum Christum ? Quasi dicat : Vos estis gloria nostra.

Sic igitur est " super decem civitates. "

" Et alter venit, dicens. "

Alter in profectu, sed tamen in eadem fide. In via enim Dei, ut dicit Augustinus, alius sic, alius sic ibat: ex quo mirabilis resultat pulchritudo, quando quod est in uno, non est in altero : ita tamcn quod in omnibus sunt omnia. Ad Roman. XII, 5: Multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alteriiis membra.

Talis igitur alter " venit, " praeparatus ad confutationem, confidens et securus, " dicens, " audacter. Job, XXXI, 35 et 36 : Librum scribat ipse qui judicat, ut in humero portem illum. Se eundum enim quod scriptum fuit in libro bonae conscientiae, sic computavit dona commissa.

" Domine, "

In cujus nomine possideo quidquid habeo. Joan. XVII, 10: Mea omnia tua sunt, et tua mea sunt, et clarificatus sum in eis.

" Mna tua, "

Quam mihi commisisli. Haec aulem mna quamvis jam exposita sit, tameu potest dici quod haec mna minor est quam prima: quia haec est ad providentiam domus ordinata, hoc est, familiae: sicut Capituli vel Parochiae. Donum autem est donum regiminis talis" familiae, quod quidem mna vocatur, sed ad minus pondus est quam praecedens. Ad Boman. XII, 6: Habentes donationes secundum yratiam quae data est nobis, differentes.

Haec autem mna decem habet drachmas : sex quidem in intellectu, et quatuor in affectu.

In intellectu enim habet inlellectum verbi, sapere et saporationem divinorum per experimentum enim didicit, revelationem secretorum, scientiam certorum, consilium dubiorum, et experimentum emergentium. Ex quo coniicitur ars regiminis.

In affectu autem habet timorem a malo recedentem, charitatem ad bonum festinantem, cautelam tentationes excludentem, et affabilitatem, familiam in dulcedine alloquentem.

De primo dicitur, Psal. CXVIII, 130 : Declaratio sermonum tuorum illuminat, et inlellectum dat parvulis. De sapientia (quae est per receptionem saporis) dicitur in Psalmo XXXIII, 9 : Gustate, et videle quoniam suaois est Dominus. De revelalionc, item in Psalmo cxviii, 18: Revela oculos meos, et considerabo mirabilia tua. Descientia dicitur, Osee, VI, 6 : Misericordiam volui, et non sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocausta. De consilio dubiorum dicitur, lsa. IX, 6: Vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius. De experimento emergentium casuum dicitur, Eccli, XXXIV, 11: Qui tenlalus non est, qualia scit ? De limore autem dicitur, lsa. XI, 3 : Replebit eum spiritus limoris Domini. De amore autem dicitur, Sapient. VII, 22: Amans bonum, oculus, quem nihil vetatbenefaciens. De cautela autem dicitur, Proverb. I, 4: Ut detur parvulis astutia. Daniel. I, 4 : Cautos scientia et doctos disciplina. De dulcedine alloquii dicitur, Canlic. IV, 11 : Mel et lac sub lingua tua.

Istis enim decem omnis homo indiget, qui regit familiam : ut dulcedine alloquii trahat, cautela tentationes subditorum excludat, amore boni ad bonum inducat, timore a malo removeat, experimento temporis casus determinet, consilio dubitationes illuminet, scientia cerla doceat, revelationes de secretis Dei erudiat, sapientia saporem divinorum et insipiditatem mundanorum ostendat, et verbi Dei intellectu certam viam doceat.

Et ex his decem drachmis haec mna istius servi coniicitur.

Haec autem mna

" Fecit quinque mnas. "

In omni enim domo vel familia perfecta quinque personae sunt: pater, mater, filius, filia, socrus quae est mater, et nurus quae in domum introducilur propter domus successionem. Sic fuit in familia Patriarcharum. Docet enim patrem ad filium, et ordinat filium ad patrem, sive corporalem sive spiritualem: matrem disponit ad filiam, et e converso : et maritum ad uxorem, et e converso: et socrum ad nurum, et econverso. Unde, Luc. XII, 52 : Quinque erunt in domo una. Vel secundum Chrysostomum : " Quinque sunt, qui doctrina " quinque librorum Moysi ad praecepta " Dei sunt imbuti. " I ad Corinth. XIV, 19 : In ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem millia verborum in lingua. Auguslinus autem vult quod quinque mnae sunt intelleetus bonus in exercitium quinque sensuum diffusus in servitio Dei. Prima est melior expositio, et secunda post hoc : leiliam autem prose- cuti sumus super Matthaeum, xxv, 20 et seq. .

" Et huic ait "

Dominus, faciens.mentionem de mercede : " Et tu esto. " Non dicit hic signum exsultationis: quia hic non venit ad perfectionem profectionis. In profectum tamen secundum mensuram qua meruit, retribuetur ei. Isa. iii, 10 : Dicite justo quoniam bene, quoniam fructum adinvenlionum suarum comedel.

" Super quinque civilates, " hoc est, quandoque Ecclesiarum civilitates in subditis regendas : patrem scilicet ad filium, et e converso : et haec est una. Secunda matris ad filiam, et e converso. Tertia nurus ad socrum, et e converso. Quarta viri ad uxorem, et e converso. Quinta patrisfamilias ad familiam, et e converso. Et non sunt plures in familiis civilitates, et curae. Isa. XIX, 18: Erunt quinque civilates in terra aegypli, loquentes lingua Chanaan, hoc est, transmutata: quia lingua eorum in Dei laudem transmutatur. Unde Glossa : " Ex earum animarum quas imbuisti fide et conversatione, magnus sublimisque eris, ut non tantum de tuis, sed et de auditorum profectibus honoreris. "

" Et alter venit, dicens : Domine, ecce mna tua, quam habui repositam in sudario.

Timui enim te, quia homo austerus es: tollis quod non posuisti, et metis quod non seminasti.

Dicit ei: De ore tuo te judico, serve nequam. Sciebas quod ego homo austerus sum, tollens quod non posui, et metens quod non seminavi:

Et quare non dedisti pecuniam meam ad mensam, ut ego veniens cum usuris utique exegissem illam? "

" Et alter venit, dicens. " Tertius non potuit esse secundum divisionem boni civilis, et oeconomici, et monastici inductam, nisi qui privato bono studuit, ef nulli profecit. Hic enim ab his duobus est tertius, de quo dicit Hieronymus in-Proaemio galeato : " Sancta quippe ru-" sticitas solummodo sibi prodest : et "quantum aedificat Ecclesiam Dei ex " vitae merito, tantum nocet si destruen-" tibus non resistat. "

" Domine. "

Hic tangitur terlii computatio, et remuneratio secundum stipendia suae pigritiae.

Dividitur autem in duo : in servi computationem, et in domini pro meritis dignam remunerationem.

Servi autem computatio habet tres partes : pecuniae commissae integram repraesentationem, pigritiae et inertiae excusationem, et domini cui lucrari debuerat, accusalionem.

De primo dicit : " Domine. " Dominum vocat, cujus timori noluit obedire : quia dominus indixerat ei negotiationem, et iste neglexit. Malach. I, 6: Si Dominus ego sum, ubi est timor meus ? Incongrue ergo dominum appellavit.

" Ecce mna tua. "

Hic pecuniam quam accepit integre repraesentavit, et eam domini sui esse cognovit : et in hoc quidem non peccavit. Mna autem ista est donum, quod ad profectum sui solius suffecit: quod voeatur bonum monasticum, quo sibi soli seientiis et virtutibus profecit. Haec enim est mna, quam Dominus multis dedit: (ut cum tres partes sint in animarationali, scilicet inferior, et media, et superior) quod inferiori dat quatuor passionum naturalium ordines : quando dat timere timenda, et non timere non finienda : tristari in tristabilibus, et non tristari in non tristabilibus : et gaudere in his in quibus gaudendum est, et non gaudere in quibus non est gaudendum: et sperare speranda, et non sperare non speranda. Per haec enim quatuor sicut per quatuor drachmas inferior facies animae ordinatur. Istae enim sunt quatuor passiones naturales, et vires animae inferiores.

De primo quidem dicit in malo, in Psalmo XIII, 5 : Trepidaverunl limore, ubi non erat timor. In bono autem in Psalmo XVIII, 10 : Timor Domini sanctas, permanens in saeciilwm saeculi.

De tristitia autem bona dicitur, II ad Corinth. VII, 11 : Ecce hoc ipsum, secundum Deum contristari vos, quantam in vobis operatur sollicitudinem. De mala autem tristitia, ibidem, v. 10 : Saeculi tristitia mortem operatur.

De gaudio malo, Proverb. II, 14 : Exsultant in rebus pessimis. De bono gaudio, ad Roman. XIV, 17 : Non est regnum Dei esca et polus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto.

De spe autem mala, Sapient. v, 15 : Spes impii tamquam lanugo. De bona spe, ad Roman. v, 5 : Spes non confundit. Timore igitur Dei, tristitia de malis saeculi, gaudio boni, spe gratiae et veniae, ordinatur pars animae inferior in omni passione.

Media autem pars est rationalis, concupiscibilis, irascibilis: et est ordinata, quando in ratione habemus prudentiam, in concupiscibili desiderium virtulum, et in irascibili odium vitiorum. Luc. XIII, 21 : Simile est regnum eae lorum fermento, quod acceplum mulier abscondit in farinae sala tria, donec fermentaretur lotum. Sicut supra super eumdem locum notatum est.

Superior etiam ordinatur tribus : ut in intellectu fulgor sit divinae veritalis, in voluntate ainor divinae bonitatis, et in memoria indelebilis notitia divinae aeternitatis. Ecce mna ex decem drachmis contecta. Per haec enim homo in seipso perfectus est.

Hanc igitur profert, in evidenti eam ostendens, cum dicit : " Ecce. " Nihil enim in nobis boni demonstrati potest nisi donum Dei. Jacob. I, 17 : Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum.

" Mna tua. " Suum enim est, quidquid boni in nobis est. Osee, XIII, 9 : Perditio tua, Israel: lanlummodo in me auxilium luum.

Et deinde ponit excusationem, dicens:

" Quam habui repositam in sudario. "

Habet autem per hujus conservationem in sudario, quia labore comparatam et sudore acquisitam : sicut multi ista quae diximus magno sudore in studio acquisiverunt. Genes. III, 19 : In sudore vullus tui vesceris pane. Habet igitur haec aliquis apudseipsum, et nulli prodest ex ista mna, dum nec praedicat, nec curam impendit : cogitans quod hoc, quod sudore acquisivit, sive sit bonum inferius, de quo diximus : sive bonum exterius quod accepit, vult commoditatibus propriis impendere, et non proximo inde proficere, dicens illud Malachiae, I, 13 : Ecce de labore. Et illud I Reg. xxv, 11 : Tollam panes meos, et aquas meas, et carnes pecorum quae occidi lonsoribus meis, et dabo viris quos nescio unde sint ! Quasi dicat: Non faciam. Sic enim dixit Nabal stultus, nolens dona Dei communicare David, et viris ejus.

Hoc est ergo quod dicit: " Quam habui repositam in sudario. " cc Timui enim te. "

Hic tangitur a servo propria accusatio domini.

Accusat autem eum de quatuor, scilicet, quod fuerit sibi causa timoris in districta computatione, quod austerus in dura praeceptione, quod injustus in acceptione, quod nimis cupidus in fructuum messione.

De primo dicit : " Timui enim te, " quia tu nimis districte computas usque ad novissimum quadrantem . ''Et dum proximorum utilitatibus impenderem, multos quadrantes perderem in meipso.. Praecipue cum et Apostoli pulverem pedum excutere jubeantur , hoc est, purgare venialia, quae per quadrantes significantur.

" Quia homo austerus es. "

In praeceptis, et judicii districtione, dicens, Matth. XII, 36 : Quoniam omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. Timui ergo ne dum proximorum utilitatibus intenderem, et commodum proprium perderem, et otiosa multa committerem. Praecipue cum dicatur, Isa. VI, 5 : Vae mihi, quia vir pollutus labiis, ego sum, et in medio populi polluta labia habentis ego habito. Attendens etiam quod dicit Lot, Genes. XIX, 19: Non possum salvari in monte, tantae perfectionis, ne forte apprehendat me malum, quia debilis sum, et laborare non possum : et commoditatibus privatis oportet me intendere.

" Tollis ubi non posuisti. "

Tollit quod non posuit, quando eos quos in fidei verbo non collocavit, tamen ad judicium suum vocans tollit. Isa. vin, 3 : Voca nomen ejus : Accelera spolia detrahere, Festina praedari.

" Et metis quod non seminasti, "

Hoc est, falce judicii praecidis eos, quibus per teipsum non seminasti verbum. Joan. IV, 38 : Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introislis.

Ista est ergo excusatio servi, et in omnibus mentitur. Si enim eum timuit, praeceptum custodire debuit : et hoc non fecit. I Joan. IV, 18 : Perfecta charilas foras mittit timorem.

Quod autem dicit, quod est austerus in praecipiendo. Respondet Chrysostomus, quod austeritas contemni non debuit. Iste autem austeritatem illam contempsit. Jerem. v, 5 : Confegerunt jugum, ruperunt vincula.

Adhuc autem si tollit ubi non posuit, multo magis tollit ubi posuit. Posuit autem talenlum ad lucrum, et ideo lucrum pro rata temporis justa ratione exegit.

Et quod dicit: " Metis quod non seminasti, " mentitur : quia in omnibus semen justitiae naturalis sparsit, et ideo merito fructum pretiosum metere voluit.

In omnibus autem his, quia duritiam arguit, mentitus fuit : cum ipse dicat, Matth. XI, 29 : Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Et ideo frustra Dominum accusavit. Job, xl, 3 : Numquid irritum facies judicium meum, et condemnabis me, ut tu justificeris ?

Dicit enim dominus servo, et convitiati :

" De ore tuo te judico, "

Hoc est, de verbis oris tui. Job, xv, 6 : Condemnabit te os tuum, et non ego : et labia tua respondebunt tibi.

" Serve, " nihil habens nisi servile. Genes. IX, 25 : Servus servorum erit fratribus suis.

" Nequam : " et quia piger et iners, et quia fructum subtraxisti quem facere debuisti, et quia proximo non subvenisti, et quia in me negligentias tuas retorsisti. Matth. XVII, 32,33 : Serve nequam, omne debitum dimisi tibi,... nonne ergooportuit et te miseri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum ?

" Et quare non dedisti pecuniam meam? "

Hoc est, donorum tibi commissorum, " ad mensam, " numraulariam, ut sub

. spe lucri spiritualis, et tu pro fecisses in melius, et aliis utilitas fuisset acquisita.

II Reg. III, 1, David ibat proficiens, seipso robustior effectus. Sic ergo de profectibus aliorum, et tu et ego et illi ditati fuissemus. Genes. XXXI, 1 : Tulit Jacob omnia quae fuerunt patris nostri, et de illius facultatibus ditatus, factus est inclytus. Mensa enim ad quam datur pecunia Domini, est solemnis et aperta propositio donorum ejus ad lucrum animarum. I ad Corinth. IX, 22 : Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos.

" Ut ego veniens, "

Vel visitando projicientes in gratia. Cantic. v, 1 : Veniat dilectus meus in hortum suum, et comedal fructum pomorum suorum. Vel rationem audiens in morte. II ad Corinth. v, 10 : Omnes nos manifestari oportet anle tribunal Christi, ut referat unusquisque, scilicet computando, propria corporis, prout gessit.

" Cum usuris, "

Hoc est, excrescentibus lucris. Eccli. XXIX, 1 : Qui facit misericordiam, faeneratur proximo suo. Sicut enim villico suo commendans semcn adseminandum, non recipit, vel requirit tantum semen si ille non seminaverit : sed et requirit fructum quem semen facere potuit, et cum hoc exigit damnum, quod terra sua inculta jacuit per villici inertiam : ita facit Dominus. Et ideo servus piger tripliciter culpabilis effoeotir : quia scilicet cultum neglexit, quia fructuum damnum fecit, et quia propriae inertiae ex pusillanimitate studuit.

Sic ergo dicit, quod " cum usuris exegissem illam. " Matth. xxv, 27 : Recepissem utiqiie quod meum est cum usura.

et Et adstantibus dixit : Auferte ab illo mnam, et date illi qui decem mnas habet.

Et dixerant ei : Domine, habet decem mnas.

Dico autem vobis, quia omni habenti dabitur, et abundabit : ab eo autem qui non habet, et quod habet auferetur ab eo. "

Hic incipit ponere istius servi coudeniuationem.

Duo autem tangil : paenam damni, et paenam sensus ad quas condemnat.

In primo horum tria facit : mnam enim auferri praecipit, admirantibus facta sua rationem hujus ostendit, et anle hoc mnam ablalam, illi qui plus accepit addi praecipit.

Dicit igitur. " Et adstantibus dixit. " Adstantibus, inquam, Angelis, et Sanetis : qui bene adstantes dicuntur, qui cum Domino in rectitudine staut ad omnem boni profectum praeparati. Iob. xn, 15 : Ego sum Raphael Angelus, unus de septem qui adslamics ante Dominum. Psal. v, 5 : Mane adstabo libi, et videbo quoniam non Deus nolens iniquitatem tu es. Sic, ad Hebr. IX, 11 : Chrislus est assistens, hoc est, adstans Patri futurorum honorum, semper promovens lucra divina Patris sui. Sic dicitur, Eccle. XI, 6 : Mane semina semen tuum, et vespere ne cessel manus tua : quia nescis quid magis oriatur, hoc aut illud : et si utrumque simul, melius erit." Auferte ab illo mnam. "

Aufertur mna, quando dona quae de- dit Dominus, per inertiam vel pereunt, vel minuuntur : sicut donum intellectus, quod minuitur et hebetatur per inertiam, et destruitur per oblivionem : et donum gratiae et virtutis per inertiam paulatim obstruitur vitiis et tentationibus. Et sicut in horto bona semina et bonae stirpes malis plantis suffocantur, ita accidit in corde de usu honorum Dei donorum. Et sic continuo aufertur quoad usum et quoad habitum talentum concessum. Job, XXIV, 20 et 21 : Conteratur quasi lignum infructuosum. Pavit enim sterilem quae non parit, et viduae bene non fecit. Sterilis quae non parit est inertia et torpor, cui quidam deserviunt, sibi ipsis tantum viventes. Yiduam autem animam proximi negligunt, cui proficere possent : et illi tamquam lignum infructuosum conteruntur. Proverb. xx, 16 : Tolle vestimentum ejus qui fidejussor exstitit alieni, et pro extraneis aufer pignus ab eo. Quando enim mnam in usum negotiationis sibi indictae accipit, tunc pro aliis fidejussor exstitit : quia ipsa mna fidejussor est necessitatum proximi, cum non sibi propter se, sed sibi propter alios sit data : sicut dicit Philosophus, quod pecunia fidejussor est futurae necessitatis. Et iste pro extraneis dedit fidem suam. Et ideo merito tollitur, quando sine utilitale invenitur. Luc. XIII, 7 : Succide ergo illam, ut quid etiam terram occupat?

" Et date illi qui decem mnas habet. "

Qui enim habet, in usum ponens ea quae in spiritualibus accipit, continue crescit in eis et augetur. Et sic mnam pigri cum sua mna recipit : non quidem in numero, sed in quantitate et spccie : quia ille continuo crescit, iste autem decrescit. Adhuc autem de bono quod piger accepit, in beatitudine non gaudebit : sed illi qui per usum in regnum veniunt, de omni bonitate et largitate Dei gaudebunt. Et sic etiam gaudebunt de larga Dei bonitate, quam fecit pigris, et torpentibus : et sic accipiunt gloriam de hoc, quod illi per inertiam perdiderunt. Apocal. iii, 11 : Tene quod habes, ut nemo accipiat coronam tuam. Sic Genes. XXVI, 31 et seq., primogenita Esau perdidit, et Jacob accepit. Sic Patriarcha Jacob manus super Manassen et Ephraim cancellavit : quia senior inertes significat, sinistrae quoad commoda vitae studentes : junior autem Ephraim significat eos, qui in spiritualibus proficiunt, et usu gratiae redimunt quod ipsi non acceperunt.

Subjungit autem rationem horum per responsionem admirantium.

Et habet paries duas. Primo enim ponit dictum admirantium, et secundo rationem inductorum.

Dictum admirantium est in hoc quod dicit :

" Et dixerunt ei, "

Adstantes Domino per admirationem et devotionem : " Domine, habet decem mnas. " Quasi dicant : Mirum est qualiter ille ex usu in gratia crescit, et lot gratias habet, quot multis sufficerent : et alius destitutus nullam habet. Hoc enim est multorum usque hodie hoc dicentium. Job, XXI, 23 et seq. : Iste moritur robuslus et sanus, dives et felix : viscera ejus plena sunt adipe, et medullis ossa illius irrigantur : alius vero moritur in amariludine animae absque ullis opibus. Bobustus enim et sanus est, quem virtus Dei confortavit, et scientia Dei verbi sanam doctrinam habere fecit. Dives est in omni gratia Dei, et felix in bono successu lucri animarum : et viscera intima ejus plena sunt . adipe devotionis. Et ossa ejus, hoc est, vires animae suae rationabilis, concupiscibilis, et irascibilis, medullis omnium gratiarum irrigantur. Alius vero piger et iners ad bona studia et lucra se non exhibens moritur, quia omnis labor sibi amarus videtur, et destituitur in gratia de die in diem, donec sit absque ullis opibus gratiarum.

Et hoc est quod multi in admiratione dicunt Domino : " Domine, habet decem ranas, " hoc est omnem gratiarum perfectionem, cum alius nullam habeat.

Et ad haec Dominus dicit :

" Dico autera vobis, etc. "

Ex hoc autem quod hic dicit, quod decem mnas habet, conjiciunt quidam quod decem servis ita decem mnas dedit, quod quilibet decem mnas accepit. Et hoc non variat quantum ad intellectuni : quiauna mna ex decem drachmis composita, idem munus significat, quod decem ranae a quolibet acceptae. Decem autem servi dicuntur ideo, quia servitium ad perfectionem decalogi refertur, secundum illas decem perfectiones quas supra induximus.

" Dico " ergo " vobis, " qui veritas sum, et cujus verba non defluunt. Psal. , 3 : Folium ejus non defluet.

" Quia omni habenti dabitur, "

Hoc est, habenti in usu, non habenti in habitu solo, quia qui in habitu solo habet, non habet nisi per modum dormientis : sed habens in usu, habet per modum vigilantis et exercitantis. Ei ergo qui sio habet, " dabitur " profectus gratiae in augmenlo in se, et in profectu habet ad proximum. Genes. xxx, 43 : Ditatus est homo ultra modum, et habuit greges multos, ancillas et servos, camelos et asinos, hoc est, simplices conversos, et oneriferos, et servientes, et in omni domo Dei mobiles ad obsequia, et familias Ecclesiarum sicut greges, et omnes divitias gratiarum. Job, i, 10 : Operibus ma-nuum ejus benedixisti, et possessio ejus crevit in terra.

" Et abundabit, "

Sic sibi sufficiens, et aliis. Psal. CXLIII, 13 : Promptuaria eorum plena, eructantia ex hoc in illud. Psal. cxliv, 7 : Memoriam abundantiae suavilatis iuae eructabunt, et justitia tua exsultabunt.

" Ab eo autem qui non habet, "

In usu exercitii et lucri latentum divinum, " et quod habet, " in habitus receptione. Iste enim est de quo dicitur, Apocal. III, 1 : Nomen habes quod vivas, et mortuus es. Habens enim in habitu non differt a dormiente, ut dicit Philosophus. Dormiens est simtlis mortuo : et sic habens multa in habitu, et non in usu exercitii, nomen habet quod vivat, et non differt a mortuo.

Et hoc est quod dicit:

" Auferetur ab eo. "

Quia et hic destruitur, et in futuro inde non gloriabitur. Proverb. XI, 20 : Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis. Eccli. xx, 32, et XLI, 17 : Sapientia absconsa, et thesaurus invisus, quae ulilitas in utrisque ? Exod. XVI, 20, manna congestum et absconditum computruit, propositum mensae saporosum fuit. Frumenta seminata multiplicantur, congesta putrescunt. Proverb. xv, 7 : Labia sapienlium disseminabant scieniiam : cor stullorum dissimile erit. Quia scilicet de die in diem deficit. Eccli. XXIX, 10 : Multi non causa nequitiae non faenerati sunt, sed fraudari gratis limueruni.

" Verumtamen inimicos meos illos, qui noluerunt me regnare super se, adducite huc, et interPicite ante me. "

Hic taugit paenam sonsus. Et istum pigrum et inertem servum cum inimicis involvit : quia ab inimicis Dei per fructum bonum non recessit. Sicut enim dicitur, Luc. III, 9 : Omnis arbor non faciens fructum bonum excidetur, et in ignem mittetur.

Dicit autem hic tria : improperium peccatorum, punitionem, et paenarum satietatem.

De primo dicit Dominus unum in communi, et aliud in speciali.

In communi dicit: " Verumlamen. " Quasi dicat : Quamvis remuncrem . ex pietate devotos, " verumlamen, " quia justus sum, ut dico, etiam in indevotos. Psal. XCIII, 1 : Deus ultionum Dominus, Deus ultionum libere egit.

Igitur, " inimicos meos " in communi, qui saeculum hoc et non me dilexerunt. Joan. xv, 2b : Odio habuerunt me gratis. Et, Ibidem, v. 21 : Oderunt et me, et Patrem meum.

" Qui noluerunt me regnare superse, " secundum perfectam justitiae meae poteslatem, sed de regno mundi et diaboli esse voluerunt. Job, XXII, 17 : Qui dicebant Deo : Recede a nobis : et quasi nihil posset facere Omnipotens, aestimabant eum.

" Adducite huc, " ad judicium. Isa. XLI 1 : Simul ad judicium propinquemus. Michaeae, VI, 2 : Judicium Domini cum populo suo, et cum Israel dijudicabitur.

" Et inlerficile. " Exod, xv, 9 : Evaginabo gladium meum, et inlerficiel eos manus mea. Deuter. XXXII, 41 : Si acuero ut fulgur gladium meum, et arri piierit judicium manus mea, reddam ullionem hostibus meis, et his qui oderunt me relribaam. Sic enim seiiteiilia condemnalionis quasi gladio ancipiti omnes hostes suos in judicio interficiet. II ad Thessal. II, 8 : Quem Dominus Jesus inlerficiel spiritu oris sui, et de-struet illustratione advenlus sui. Isa. XI, 4 : Spirilu labiorum suorum interficiet impium.

" Ante me : " ut videam non in me solo, sed in oculis omnium electorum meorum : ut ipsi delectati in justitia mea, delectentur in paenis eorum. Psal. lvii, 11: Laetabitur justus cum videril vindictam, manus suas lavabit in sanguine peccatoris. Quia ex conparatione peccatorum, nitidae manus honorum videbuntur. Isa. lxvi, 24 : Egredientur, et vklebunt cadavera virorum qui praevaricati sunt in me : vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur : et erunt usque ad satietatem visionis omni carni.

Hoc igitur est quod dicit.

" Et his dictis, praecedebat ascendens Jerosolyman. "

Hic tangitur de ipsa electione et reprobatione.

Habet autem duas partes : in quarum prima ostenditur facio, quosdam esse eligendos, et quosdam reprobandos: in secunda, hoc ostendit verborum rationibus.

In primo horum tria Iacit: in quorum primo determinat qualiter de Jericho versus Jerusalem processit: in secundo, receptionem suam et adventum in civitatem ordinavit: et in tertio, indignos ejecit, et dignos in templo dimisit. Et per hoc quosdam eligendos, et quosdam reprobandos fore signiGcavit.

Dicit igitur de primo sic : " Et his dictis, " in Jericho, et sanatis duobus coecis : sicut dicitur, Matth. xx, 30 et seq., de quibus Lucas tacet, quos sanavit in exitu de Jericho.

" Praecedebat, " sicut dux gregem suum, festinans ad passionem. Mich. II, 13: Ascendet pandens iter anle eos. Joan. x, 4: Cum proprias oves emiserit, anle eas vadit, et oves illum sequunlur.

" Jerosolymam. " Luc. XIII, 33 : Noncapit Prophetam perire extra Jerusalem. Et ideo ad locum passionis festinavit. Luc. XII, 50 : Baptismo habeo baplizari, et quomodo coarclor usquedum perficiatur ? Hoc est baptismo sanguinis. Psal. XVIII, 6: Exsultavit ut gigas ad currendam viam.

" Et factum est, cum appropinquasset ad Bethphage et Bethaniam, ad montem qui vocatur Oliveti, misit duos discipulos suos,

Dicens. " Hic tangit praeparationem, qua recipiebatur in Jerusalem.

Dicit autem tria : qualiter scilicet venit, qualiter excidium futurum civitatis deplanxit, qualiter de templo indignos ejecit.

Circa primum adhuc facit quatuor, . scilicet, qualiter discipulos misit pro pullo, qualiter pullo adducto pullo insedit, qualiter cum hymnis receptus fuit, qualiter murmur de hoc exortum fuit confutatum.

In primo autem horum quinque dicit, scilicet, unde misit, quot misit, quo misit, et ad quid misit, et dicentibus aliquid respondere docuit.

Dicit igitur: " Et factum est, " secundum praenuntiationem prophetiae Zachariae, IX, 9, et Aggaei, II, 8. " Cum, " festinans ad locum passionis, " appropinquasset " Jesus extra rivitatem in via " ad Bethphage et Bethaniam. " Ordinem commutat: quia primo in sabbato ante ramos palmarum venit Jesus Bethaniam, et ibi factum est ei convivium : ubi Lazarus erat unus discumbentium, et Maria ibi effudit unguentum nardi spicati super caput ipsius recumbentis, sicut legitur, Joan. XII, 9 et seq. 2, et illuc convenit magna turbae multitudo ad videndum Lazarum, quem quatriduanum suscitavit Jesus. Et in crastino exiens de Bethania, radens Jerusalem

venit Bethphage, quod luit casale quoddam in monte Oliveti, et interpretatur domus buccae. Prius enim veniendum est in domum obedientiae quod interpretatur Bethania. Ad Philip. ii, 8: Factus obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis. Et deinde Bethphage in domum praedicationis, quia sic incepit Jesus facere, et docere. Matth. v, 2: Aperiens os suum, docebat eos.

" Ad montem qui vocatur Oliveti. "

Mons ad litteram fuit in via veniendi Jerusalem. Significat autem mons suae pietatis eminentiam. Cantic. II, 8 : Ecce iste venit saliens in montibus, transiliens colles: in montibus excelsae sanclitatis venit, et colles honoris mundani transilivit. Hic mons vocatur Oliveti, quia nota est misericordiae, quam tunc venit ostendere : quia sic undique misericordia circumfusus fuit. Et etiam tunc novellas olivas plantare docuit discipulos. Psal. CXXVII, 3 : Filii tui sicut novellae olivarum, in circuilu mensae tuae. Zachar. XIV, 4 : Stabunt pedes ejus in die illa supra montem olivarum. Ecce de eminenti misericordiae suae signo misit discipulos. Et hoc est quod dicit:

" Misit duos discipulos suos. "

Ecce quot et quales misit. Quot, quia duos: quia dicit Gregorius, quod inter pauciores quam duos, charitas haberi non poterit. Eccle. IV, 9: Melius est duos esse sitnul quam unum, habent enim emolumentum socielatis suae. Item, Ibidem, v. 11: Si dormierint duo, fovebuntur mutuo : unus quomodo catefiet ?

Quales autem miserit, accipitur ex hoc quod dicit: " Discipulos, " jam sua disciplina imbutos, et in. vita et fide probatos. Alii enim non sunt mittendi. De talibus dicitur, Isa. xli, 27 : Primus ad Sion dicet: Ecce adsunt, et Jerusalem evangelistam dabo. Tales enim sunt quos misit: et ideo ignoti et non discipuli non sunt mittendi.

Qui autem sint quos misit, non est perspicuum : sed ex sequentibus patebit quod congruenter sciri potest.

Ecce quot et quales misit, dicens :

" Ite in castellum quod contra vos est: in quod introeuntes, invenietis pullum asinae alligatum, cui nemo umquam hominum sedit: solvite illum, et adducite. "

De hoc autem dicit duo. Dicit enim primo quo misit, et adjungit quid in illo inventuri sint, ut magis certi sint de legatione.

De primo dicit tria: profectum itineris, locum qui est finis intentiouis, et loci positionem.

Dicit igitur : " Ite, " passibus pedum proficite, et multo magis intellectu mysterii. Job, XXXVIII, 35 : Numquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi: Adsumus ? Fulgura discipuli dicuntur, signis micantes, et verbis tonantes, et fervore charitatis ignescentes, et impetu Spirilus in devotione festinantes et proficientes.

Quo autem vadant dicit : " In. castellum : " quamvis modo esset civitas metropolis, tamen post destructionem Babylonicam pravissimi ad instar oppidi redacta fuit secundum Isaiae vaticinium, qui dixerat, Isa. I, 8 : Derelinquetur filia Sion..., sicut tugurium in cucumerario, ei sicut civitas quae vastalur: et ideo castellum vocatur diminutissimc. Incastrata autem fuit propter undique insurgentes hostes in circuitu. Thren. I, 5: Facti sunt hostes ejus in capite, inimici ejus locupletati sunt. Quidam eliam dicunt quod dicitur castellum, quia jam incastellaverat se, hoc est, muniverat et armaveral contra Dominum. Isa. III, 8 : Lingua eorum, et adinvenliones eorum contra Dominum, ut provocarenl oculos majestatis ejus.

Deinde tangit situm, dicens : " Quod contra vos est, "

Secundum rectum situm : quia directo silu contra eorum viam fuit, hoc est, coram eis in via. Vel, " contra vos est, " quiaad litteram contrariae fuit voluntatis ad Dominum, et ad omnes suos. I Esdrae, IV, 12 : Venerunt Judaei in Jerusalem, civitatem rebellem et pessimam, quam aedificant.

Subjungit autem signum quod invenient, ut certi sint de sua legatione :

" In quod introeuntes, invenietis pullum asinae alligatum, cui nemo umquam hominum sedit. "

" In quod, " scilicet castellum, " introeuntes, invenietis pullum asinae, " jam fortificatum ad onera ferenda, " alligatum. " Dicitur quod alligatur fuerit ad usus communes pauperum, qui aliam vachiram habere non poterant. Et forte debilitabantur in via : quando tribus vicibus in anno oportuit eos apparere in Jerusalem : et tunc vel ipsi, vel onera eorum, quae portare non poterant, aflorebant in asino illo.

" Cui nemo umquam hominum sedit. " Hoc autem sic Dominus voluit, ut cum videntibus omnibus Dominum mansuete portari, homines ad fidem aedificarentur, et verecundarentur non mansuescere ad eum, ad quem aninial parvi sensus, et adhuc indomitum mansuescebat. Isa. I, 3 : Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui, Israel autem me non cognovit, et populus meus non intellexit. II Potr. 16, 16 : Correptionem vero habuit suae vesaniae : subjugale mutum animal, hominis voce loquens, prohibuit prophetae insipientiam. Hac ergo de causa tale animal adhuc ad fraena et subsellia non domitum, sibi in vehiculuin voluit adhiberi.

Haec est igitur exposito litteralis.

Secundum mysterium autem dicunt quaedam Glossae, sicut et verum est, quod pullus asinae non infraenatus significat populum gentilem, cui nemo jugum legis divinae imposuerat umquam : sed primo per discipulos Christi fuit infraenatus. Isa. XLVIII, 9 : Longe faciam furorem meum, et laude mea infraenabo le, ne intereas. Psal. XXXI, 9 : In camo et fraeno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. Hic dicitur pullus asinae, quia asina ab antiquo strata significat Judaeam : quia ex patribus Judaeorum per licentias libertatum exivit gentilitas : sicut ex domo Noe per Cham et Japhet, et ex domo Abrahae per Ismael, et ex domo Isaac per Esau. Asina autem semper fraenum aliquod habuit: sicut circumcisionis, cujus legem servaverunt, qui in domibus et familiis Patriarcharum manserunt, et non aiii: et sicut leges Moysi, Gentilitas autem nulla lege Dei fraenabatur. Et ideo dicunt, quod duo discipuli probabiliter loquendo fuerunt Philippus et Petrus. Philippus adduxit Samariam, quae gentilis fuit : Petrus autem adduxit Cornelium, qui etiam gentilis luit . Hoc lamen non est certum : nisi quod mysterium ita congruit. Haec igitur est sententia Glossarum. Et ex hoc patet quod supra dimisimus, quam probabiliter sciri potest, qui fuerint illi qui missi sunt discipuli.

Attende etiam quod solus Matthaeus, XXI, 2, dicit, quod misit pro asina et pullo : sed omnes alii Evangelistae, Marc. XI, 2, Joan, XII, 14, et Lucas hic, non faciunt mentionem nisi de pullo : quia Matthaeus attendit quod licet Judaea per leges, et prophetas, et patrum promissiones adducta sit ab antiquo, tamen nunc acceptione novae gratiae cum gentili pullo adduci debuit. Alii autem Evangelistae videntes Judaeam excaecandam fore usque ad tempora novissima, et plenitudinem Gentium intraturam ad fidem et gratiam, quasi asinam Judaeam stantem relinquunt, et pullum gentilem adducunt.

Asinini autem pulli proprietates, propler quas gentilem populum significat, Chrysostomus dicit esse : primam quidem, quia asinus est animal ignobile : secundam, quia immundum secundum legem : tertiam, quia prae caeteris jumentis stolidum : quartam, quia mansuetum, non ferox sicut equus : quintam, quia tardum : sextam, quia asperis et duris pabulatur, sicut carduo, quem conlingum vocant: septimam, quia oneriferum : octavam, quia vocis horrendae, quasi lugubri voce vocale : nonam autem, quia communiter est cinerei coloris, crucem nigram gestans in dorso: decimam autem, quia naturali morte raro moritur, nisi de capitis infirmitate : cujus signum est, quia omnis infirmus asinus spissum et multum phlegma de naribus emittit: et quando hoc sibi accidit, non evadit.

Haec autem gentili populo adaptantur ad Christum convertendo. Ignobilis est quilibet ad Christum conversus, sui reputatione per humilitatem. I ad Corinth. I,10: Vos nobiles, nos autem ignobiles. Immundum autem se reputat per peccati recognitionem. Isa. lxiv, 6: Facti sumus ut immundus omnes nos : et quasi pannus menstruatae universae justitiae nostrae. Stolidus autem est sui reputatione per simplicitatem. I ad Corinth. IV, 10 : Nos stulti propter Christum, vos autem plaudentes in Christo. Mansuetum est animal propter lenitatem : quia nec mordet, nec calce ferit. Matth. XI, 29: Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Tardus est maturitate, sciens, quia festinus pedibus frequenter offendit: sicut dicitur, Proverb. XIX, 2. Duris autem est contentus per parcimoniam. I ad Corinth. IV, 11: Usque in hanc horam et esurimus, et sitimus,el nudi sumus. Oneriferus etiam est proximorum sublevatione. Ad Galat.

VI, 2 : Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. Vocis lugubris est per gemitum et planctum, pro peccatis suis et proximi, et pro incolatu hujus miseriae, et pro dilatione patriae. Matth. v, 5 : Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Cinereus autem color cum cruce, memoriam significat mortis cum communicattone passionum Crucis. De memoria mortis, Eccli. VII, 40 : Memorare novissima tua, et in aeternum non peccabis. De cruce autem dicitur, ad Galat. VI, 17 : De caetero nemo mihi molestus sit: ego enim stigmata Domini Jesu in corpore meo porto. Quod autem non sentit, vel raro sentit nisi per infirmitatem capitis, significat quod non curat de suis paenis, sed semper sentit paenas capitis Christi in membris Christi. I ad Corinth. VI, 29 : Quis infirmatur, et ego non infirmor ?

Habet autem asellus alias proprietates malas : sicutquod tempore veris lascivit, quod in foeminam non suae speciei, sicut in equam semen fundit, et hujusmodi, de quibus non curamus : quia non competunt nobis.

Redeamus igitur ad litteram, secundum supra inductam divisionem litterae prosequentes :

" Solvite illum. "

Ecce hic dicit ad quid misit, et tangit duo opera discipulorum.

Primum est quod dicit:" Solvite, " hoc est, vincula ejus peccatorum absolvite. Proverb. v, 22 : Iniquitates suae cupiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur. Isa. xxx, 28 : Ad perdendas Gentes in nihilum, et fraenum erroris quod erat in maxillis eorum. Perditur enim in nihilum gentilis error, quando per disputationem destruitur : et fraenum erroris solvitur, quando mens ab errore liberatur.

Secundum opus est quod dicit :

" Adducite mihi. "

Quod fit per verilatis et virtutis informationem. Isa lxiii, 14 : Sic adduxisli populum litum, ut faceres tibi nomen gloriae. Psal. xlii, 3: Emitte lucem iitam et veritatem tuam : ipsa me deduxerunt, et adduxerunt in montem sanclum tuum, et in tabernacula tua. Psal. lxxii, 24 : Tenuisli manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria suscepisii me.

" Et si quis vos interrogaverit: Quare solvitis? sic dicetis ei: Quia Dominus operam ejus desiderat.

Abierunt autem qui missi erant, et invenerunt, sicut dixit illis, stantem pullum.

Solventibus autem illis pullum, dixerunt domini ejus ad illos : Quid solvitis pullum?

At illi dixerunt: Quia Dominus necessarium habet.

Et duxerunt illum ad Jesum. Et jactantes vestimenta sua supra pullum, imposuerunt Jesum. "

Hic docet qualiter contradicentibus sit respondendum.

Et dicit duo : qualiter scilicet contradicitur, et qualiter contradictioni respondendum est.

Dicit igitur : " Et si quis vos interrogaverit. " Interrogat, qui de fide certificari desiderat. I Petr. III, 15 : Parati semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem de ea quae in vobis est spe. Multi ergo interrogant, quare de errore suo salvatur gentilitas.

Et illi sunt interrogantes:

" Quare solvitis, "

Scilicet pullum ? Unde, Marc. XI, 5 : Quid facilis solventes pullum ? Hoc modo quaesiverunt Athenienses, Act. XVII, 10, 20: Possumus scire quae est haecnova, quae a te dicitur. doctrina? Nova enim quaedam infers auribus nostris. Talem quamdam quaestionem Apollophanes fecit Beato Dionysio, dicens : " Quare pro novis documentis antiquas patrum suorum leges desereret? "

" Sic dicetis ei, "

Explanatione veritalis, et exempli pro. batione. Sic enim tenentur reddere rationem de spe et fide.

" Quia Dominus operam ejus desiderat, " magis ad mysterium quam ad vehiculum. Semper enim Dominus desiderat animarum salutem. Huic Domini voluntati cpiicurrens in desiderio dicit David, Psal. lxxii, 23 : Ul jumentum factus sum apud te : et ego semper tecum. Desiderat enim jumentum Domini esse ut sil sanctum. Istud significatum est, Genes, xxii, 3, ubi Abraham Patriarcha ad immolandum filium venit in asino, cujus desideravit operam. Cum autem mittit pro pullo, non fecit se vocari Dominum cum aliqua adjectione, ut dicat Dominus noster, sed simpliciter Dominus : ut significetur, quia Dominus est uniyersorum, et Judaeorum, et Gentium, cujus sunt omnia. Esther, XIII, 11: Dominus omnium es. Ad Roman. iii, 29 et 30: An Judaeorum Deus tanlum ? Nonne et Gentium ? Immo et gentium : quoniam quidem unus est Deus, qui justificat circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem. Sic ergo dimittet yobis. Matth. XXI, 3 : Dicite quia Dominus his opus habet, et confestim dimittet eos.

" Abierunt autem, "

Per obedienliam mandati, " qui missi fuerant, " per missionem auctoritatem legationis accipientes. II ad Corinlh. v, 20: Pro Christo legatione fungimur, tamquam Deo exhortante per nos. Illi autem missi Philippus et Petrus esse creduntur, superius inducta ratione.

" Et invenerunt, sicut dixit illis "

Jesus, quando misit eos, " slantem pullum, " a nullo fraenatum, a nullo ad usus humanae legis adductum. Lex hominis est colere Deum. In asinino autem sensu semper remanere, est solutum esse pullum. Job, XI, 12 : Vir vanus in superbiam erigitur, et sicut pullum onagri se liberum natum putat. Onager enim est agrestis asinus. Job, XXXIX, 3 : Quis dimisit onagrum liberum, et viticula ejus quis solvit ? Idem enim qui quondam asinam Judaeam lege sua fraenavit, pullum agrestem, liberum a lege Dei misit, et hic idem nunc ab erroris vinculo absolvit, et sibi adduci praecipit. Stans igitur invenitur pullus, quia stabat otiosus a nullo adductus. Matth. xx, 6 : Quid hic statis iota die otiosi ?

" Solventibus autem illis pullum, "

A vinculo erroris asinini sensus. Joan. XI, 44 : Solvite eum, et sinite abire. Matth. XVIII, 18: Quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et in caelo. Psal. cxv, 16,17 : Dirupisti vincula mea: tibi sacrificabo hostiam laudis. Omnis enim homo habet intellectum ligatum vinculis asini, qui non potest attollere intellectum ad Deum et ad veritatem ipsius. Et ab hoc absolvitur, quando ei principia veritalis et virtutis demonstrantur.

" Dixerunt domini ejus ad illos, "

Hoc est, illi quorum custodiae commissus fuit pullus : et isti significant magistros errorum, de quibus dicitur, II ad Timotli. III, 13: Mali homines... proficient in pejus, errantes et in errorem mittentes. Hi sunt qui in antiquis erroribus homines retinere nituntur. II ad Corinth. XI, 3 : Timeo ne sicut serpens Hevam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate, quae est in Christo Jesu. Isti sunt domini a Deo sessore et gubernatore alieni. Isa. XXVI, 13 : Domine Deus noster,possederunt nos domini absque te. Isti sunt domini crudeles, qui nolunt hominem a prono in terram sensu liberari. Et, Isa. XIX, 4 : Tradam aegyplum in manu dominorum crudelium : et rex fortis dominabitur eorum.

" Quid solvitis pullum ? "

Quaerere rationem solutionis, est quaerere rationem artlculorum fidei: sicut Nicodemus, Joan. iii, 9, quaesivit: Quomodo possunt haec fieri ?

" At illi dixerunt : Quia Dominus eum necessarium habet. "

Non quidem propter se, quia honorum nostrorum non indiget : sed propter nostram utilitalem, ut ad suum regnum deveniamus. Isa. XXXIII, 22: Dominus legi fer noster, Dominus rex noster, ipse salvabit nos. Et hoc dixit Nicodemo, Joan, III, 11 ; Amen, omen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur. Et ideo talibus dicitur, Proverb. iii, 27: Noli prohibere benefacere eum qui potest: si vales, et ipse benefac.

Et sic illos expedientes,

" Duxerunt illum, "

Pullum asinini sensus verbis et monitis, " ad Jesum, " ut fidem acciperet Domini Jesu.

" Et jactantes vestimenta sua, etc."

Hic tangitur qualiter pullum subsellantes, praeparaverunt: e . qualiter Dominum imposuerunt.

Et hoc est quod dicit: " Et jactantes vestimenla sua super pullum, " hoc est, fidem ecclesiasticae conversationis. Talis enim conversatio vestimenlum est Apostolicum. Isa. lxi, 10 : Induit me Dominus vestimentis salutis.

Attende autem quod vestimentum hominis habet hominis figuram. Unde jam prius asinus existens, in vestimento incipit figuram hominis induere, et ad humanum sensum figurari. I Petr. i, 14 et 15 : Non configurati prioribus ignorantiae vestrae desideriis, sed secundum eum qui vocavil vos sanclum, et ipsi in omni conversatione sancti silis. De his vestimentis dicitur, Eccle. IX, 8 : Omni lempore sint veslimenta lua candida.

Sic ergo mollibus et rationabilibus sternentes asinum,

" Imposuerunt Jesum "

Super asinum, ut de eae Iero non motibus asini, sed motibus regentis Jesu, mansuetus per vias salutis ambularet, Psal. XXXI, 9 : Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. Regentem se et insidentem habens Dominum, inordinate et insensate moveri non potest.

Atlende quod mansuetudinem ostendere volens eundo ad Passionem, non elegit currus et equites, et magnam comitivam pugnatorum, cum illam eliam de Angelis habere potuisset. Matth. XXVI, 33: An putas, quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones Angelorum ? Sed simpliciter cum pauperibus venit fidelium turmis, pro quibus immolandus fuit. Nec elegit equos feroces pulchros, in quibus vectus veniret: sciens scriptum esse in Psalmo XIX, 8 : Hi in curribus, et hi in equis: nos autem in nomine Dei nostri invocabimus. Equus enim superbum animal, superbiam et fastum significat dominatus. Amos, II, 15 : Ascensor equi non salvabit animam suam. Isa. XXXI, 1: Vae qui descendunt in aegyplum ad auxilium, in equis sperantes, et habentes fiduciam super quadrigis, quia multae sunt : et super equitibus, quia praevalidi nimis: et non sunt confisi super Sanctum Israel, et Dominum non requirerunt.! Sed potius rnan- sueti animalis dorso insidens, venit ad sui oblationem. Zachar. IX, 9 : Exsulta satis, filia Sion: jubila, filia Jerusalem: ecce Rex tuus veniet tibi justus, et salvaior: ipse pauper, et ascendens super asinam, et super pullum filium asinae. Sic enim prophetaverat Jacob Patriarcha, Genes. xlix, 11 : " Ligabit ad viiem pullum suum, et ad vineas asinas suas." Et haec est littera Septuaginla , ''quia sic ligavit et asinam et pullum ad vites Aposlolos, et vineam Ecclesiam.

Sic igitur ut rex pauper et mansuetus venit.

" Eunte autem illo, substernebant vestimenta sua in via.

Et cum appropinquaret jam ad descensum montis Oliveti, caeperunt omnes turbae discipulorum gaudentes laudare Deum voce magna super omnibus quas viderant virtutibus. "

Hic tangitur quali processione receptus est.

Et tangit tria : venerationem devotorum, invidiam malignorum, et confutationem eorum.

In primo sunt tria : vestium subslratio, laudis acclamatio, dignitatis regalis professio.

De primo dicit: " Exeunte autem ilio " de Bethphage, ad quem locum adductus fuit pullus. Et significat hoc : Cum de domo buccae, hoc est, praedicatione Aposlolorum, transivit in notitiam turbarum, et in fidem, et incepit augeri fidelium numerus, " substernebant " Apostoli et alii devoti, " vestimenta sua. " Hoc est ad litteram. In via sternebant conversationis exempla: vel etiam ipsa corpora sua martyrio exposuerunt: ut facilius asellus, hoc est, gentilitas sive rudis populus vehens Dominum, transiret. Matlh.

XXI, 8, et Marc. XI, 8 : Multi vestimenta sua slraverunl in via : alii autem frondes caedebant de arboribus, hoc est, viridantes in opere virtutes : implentes illud Isaiae, XL, 3 : Parate viam Domini, rectas facile in soliludine semitas Dei nostri, Isa. lxii, 10 : Transite, transite per portas, praeparate viam populo, planum facite iter, eligite lapides.

" Et cum appropinquaret jam ad descensum montis Oliveti, "

Ad locum ad quem turha de Jerusalem occurrerat, et ibi in nimia humilitate ex misericordia sua descenderet. Psal. cxliii, 5: Inclina caelos tuos, et descende. Isa. lxiv, 1 : Utinam dirumperes caelos, et descenderes ! Ex magna majestate coelesti tunc descendit ad infima suae humilitatis. Ad Philip. II, 8 : Humiliavit semetipsum, factus obediens, scilicet Patri, iisque ad mortem." Caeperunt omnes turbae, " quae convenerant ad diem festum, descendentium cum eo de monte Oliveti: quia etiam ipsi se humiliaverunt in humilitate Christi. I Petr. v, 6 : Humiliamini sub potenti manu Dei: ut vos exaltet in tempore visitationis.

Et ideo dicit: " Discipulorum " descendentium de monte ad civi talem," gaudentes laudare Deum voce magna. " Quae magna vox non tam clamoris fuit, quam inlensae devotionis. II Machab. I, 3 : Ut colalis eum... corde magno et animo volenti. Isa. xl, 9 : Exalta in fortitudine vocem tuam, qui evangelizas Jerusalem : exalta, noli timere. Die civitatibus Juda : Ecce Deus vesler.

" Super omnibus quas viderant virtutibus. "

Et maxime in Lazari susoitatione. Isa. lxiii, 7 : Miserationum Domini re-cordabor, laudem Domini super omnibus quae reddidit nobis Dominus. Isa. XII, 6: Exsulta et lauda, habitatio Sion: quia magnus in medio liti Sanctus Israel. Psal. CL, 1 : Laudate Dominum in sanctis ejus : laudate eum in firmamento virtutis ejus.

" Dicentes : Benedictus qui venit rex in nomine Domini ! pax in coelo, et gloria in excelsis ! "

Ecce regii honoris et potestatis professio.

Et dicunt tria : regnum enim profitentur, pacem dicunt concessam, et de eae Iero gloriam Dei praedicandam.

De primo dicunt: " Benedictus, " hoc est, plenus benedictionibus Domini est rex. Deuter. XXXIII. 23: Plenus erit benedictionibus Domini. Genes. xii, 3 : In te benedicenlur universae cognaliones terrae. Eccli. xliv, 25 : Benedietionem omnium gentium dedit illi Dominus, et testamentum suum confirmavit super eaput ejus. Iste est Rex. Ad Hebr. VII, 2: Rex justitiae, et Rex pacis. Iste est Melchisedech Sacerdos, et Rex Altissimi.

"Qui venit. " Venit autem jam ad oblationem, " in nomine, " hoc est, in nolamine " Domini : " qui notatos Domini ostendit, quia in ipso noscitur Dominus. Exod. VI, 2 et 3 : Ego Dominus qui apparui Abraham, Isaac et Jacob, in Deo omnipotente, et nomen meum Adonai non ostendi eis. Sed modo ostendit nomen Domini, lotum mundum excitans in sui devotionem et laudem. Joan. VIII, 49 : Honorifico Patrem meum. Sic ergo venit in honore nominis Dei, quod per eum honoratur, et praedicatur, et invocatur.

" Pax in caelo ! "

Effectus proprius Regis caelestis, ut pax sit in caelo, ad Patrem reconciliatio, et ad Angelos hominum graia so- cietas. Ad Coloss. I, 20 : Omnia in ipsum pacificans per sanguinem crucis ejus, sive quae in tenis, sive quae in caelis sunt. Pax enim de caelo descendit ad terram, ut etiam terram obtineat in hominibus bonae voluntatis. Isa. XXVI, 3 : Servabis pacem : pacem, quia in te speravimus. Pax enim quae in caelo est concordia fruendi Deo, et vivere in Deo, ut dicit Augustinus. Et illa descendit de caelo, quando uno corde et uno animo omnes concorditer Deo serviunt, et sibi subjiciuntur. Haec est pax, de qua dicitur, Joan. XIV, 27 : Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis: non quomodo mundus dat, ego do vobis. Haec est pax quae tranquillat et serenat a turbationibus mentem, et custodit a tentationibus diaboli. Ad Philip. IV, 7 : Pax Dei, quae exsuperat omnem sensum, custodiat corda veslra et intelligentias veslras.

" Et gloria in excelsis ! "

Non tam loco quamvirtule. Quia, sicut dicitur, Isa. II, 22 : Excelsus reputatus est ipse, qui tam excelsa perficere potuit, quod quatriduanum susciiavit. Luc. II, 14 : Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Talis enim est divisio inter hominem et Deum, ut pax reddita sit ei per sanguinem Christi, qui pacem non habuit : sed ubique et anlc mortem et post mortem praedae patuit. Gloria autem detur Deo, qui hoc potentia suae deitatis effecit. Isa. XLII, 8 : Gloriam meam alteri non dabo. I ad Timoth. I, 17: Soli Deo honor et gloria. Ipse enim solus est in excelsis operibus quae gloriosa sunt. Psal. XCII, 4 : Mirabilis in nitis Dominus.

" Et quidam Pharisaeorum de turbis dixerunt ad illum : Magister, increpa discipulos tuos.

Quibus ipse ait: Dico vobis, quia si hi tacuerint, lapides clamabunt. "

" Et quidam Pharisaeorum. "

Hic tangitur invidia murmurantium, et confutatio eorum.

Dicit igitur, quod " quidam " de numero " Pharisaeorum, " qui suam et non Dei quaerebant gloriam. Joan. v, 44: Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ob invicem accipitis, et gloriam quae a solo Deo est non quaeritis ?

" De turbis, " quia se turbis immiscebant, ut lurbas concitareut: sicut et post modicum iecerunt.

" Dixerunt ad illum, " quasi zelantes ne honor Dei ad hominem transferretur: sicut fecit Mardochaeus .

" Magister. "

Ac si dicant: Quamvis magister sis, non tamen honor divinus debet libi at-Iribui. Joan. x, 33: De bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia: quia tu homo cum sis, facis teipsum Deum.

"Increpa discipulos tuos, "

Qui turbas incitant et instruunl ad te sic laudandum. Unde, Matth. XXI, 10: -:Audis quid isti dicunt ? Quasi dicat : Mirum est, quod non compescis eos.

" Quibus ipse ait. "

Respondens malitiae et simul prophetans : " Dico vobis, " in veritate quam audivi a Patre meo, " quia si hi Iacuerint, " idiotae et pueri. Unde, Matth. XXI, 16 : Numquam legistis : Quia ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas inimicum, hoc est, Pharisaeum, et ullorem , ''sive defensorem, hoc est, Scribam et Judaeum. Sic ergo si hi Iacebunt, qui Dei ordinatione ad vestram confusionem loquuntur.

" Lapides clamabunt. "

Et hoc factum est in morte, quando terra mota est, et petrae scissae sunt, et monumenta aperta. Quia, sicut dicit Hieronymus : " Mortem filii Dei clamabat " mundus se sustinere non posse. " Vel, " Lapides, " hoc est, duri et frigidi gentiles. Matth. iii, 9: Potens est Deus de lapidibus istis suscilare filios Abrahae.

" Et ut appropinquavit, videns civitatem flevit super illam, dicens:

Quia si cognovisses et tu, et quidem in hac die tua, quae ad pacem tibi I nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis. "

Hic tangitur quod Dominus in medio suae exsultationis, quando cum ramis excipiebatur, flevit civitatis excidium, quod meruit in sua passione. Et ideo in Ramis palmarum, ubi tanlum gaudium repraesentatum est, Passio legitur in signum et recordationem fletus hujus.

Dicunturque in hac parte quatuor, scilicet, fletus ex compassione, ostensio causae fletus in genere, et determinatio illius causae in specie paenae, et in fine terminatur illarum paenarum causa meritoria.

De primo dicit quando, et ubi, et super quid flevit.

Quando : " Ut, " id est, postquam. Eccle. iii, i:.Tempus flendi, et lempus ridendi. Job, xxx, 25 : Flebam quondam super eo qui affictus erat, et compatiebatur anima mea pauperi.

" Appropinquavit. "

Ecce locus trislitiae. Appropinquavit autem non tam loco, quam miserantis affectu. Jacob. IV, 8 : Appropinquate Deo, et appropinquabit vobis. Deuter.

IV, 7 : Nec est alia natio tam grandis, quae habeat deos appropinquantes sibi, sicut Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris.

" Videns, "

Miserantis dilectu. Luc. x, 33 : Videns eum, misericordia motus est. Osee, XI, 8 : Conturbata est paeniludo mea.

" Civitatem " insanientetn. Sapieat. XIV, 28 : Dum laetantur insaniunt. Yidens ergo sic insanientem, et nihil de futuris periculis praevidentem. Ac si diceret illud Isaiae, I, 21 : Quomodo facta est meretrix civilas fidelis, plena judicii ? Justitia habitavit in ea, nunc auleni homicidae.

Sic ergo

" Flevit, "

Ex compassione. Jerem. IX, 1 : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum ? et plorabo die ac nocte interfeclos filiae populi mei ?

Flevit autem etiam aliquando pro miseria hujus vitae ad incolatum pertinente. Et hae sunt lacrymae attaediationis. Joan. XI, 35 : Lacrymatus est Jesus.

Aliquando autem flevit pro easu, quo cecidimus a beatitudine patriae per peccatum. Ad Hebr. v, 7 : Qui in diebus carnis suae, preces supplicalionesque ad eum, scilicet Deum, qui possit illum salvum facere a morte, cum clamore valido et lacrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Et hae lacrymae devotionis. Et his tribus modis flevit nos Dominus in seipso.

In membris autem facit nos plorare pro peccatis propriis. Et istae sunt lacrymae compunctionis. Psal. VI, 7 : Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo. Haec sunt quatuor flumina paradisi, quae ex uno fonte gratiae Dei derivantur. Genes. II, 6 : Fons ascendebal e terra, irrigans universam superfi-ciem lerrae. Et, ibidem, v.10 : Fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor cupita.

Sic ergo " videns civitatem flevit, " compassionis laciymas fundens " super illam, dicens. " Et tanto plus flevit, quanto illa minus doluit.

Et hoc est quod dicit:

" Quia si cognovisses "

Causam fletus mei, " et tu, " supple, fleres. Thren. I, 2 : Plorans ploravit in nocte, et lacrymae ejus in maxillis ejus: non est qui consoletur eam, ex omnibus charis ejus.

" Et quidem, " hoc est, certe, fleres " in hac die fua " praesenti, " quae " est " ad " malam "pacem iibi : " in qua pacifice interfectionis meae tractas proditiones. Sicut enim dicitur, Proverb. XIV, 13 : fiisus dolore miscebitur, et extrema gaudii lucius occupat. Job, XXI, 13 : Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt. Et ideo illa mala pax est tibi. Sapient. XIV, 22 : In magno viventes inscientiae bello, tot et tam magna mala pacem appellant. Ezechiel. XIII, 10: Prophetae deceperunt populum meum, dicentes: Pax, et non est pax.

" Nunc autem, " quia gaudes in pace tua : haec quae ego fleo " abscondita sunt ab oculis tuis, " quia non consideras ea, ita culpa tibi claudit oculos, et putas te semper in peccatis pacem habituram. Quod esse non potest : quia Deus est ultionum Dominus, et in proximo vindicabit. I ad Thessal. v, 3 : Cum dixerint: Pax et securilas, tunc repentinus eis superveniet inleritus, etc.

" Quia venient dies in te, et circumdabunt te inimici tui vallo, etcircumdabunt te, et coangustabunt te undique.

Et ad terram prosternent te, et filios tuos qui in te sunt, et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non cognoveris tempus visitalionis tuae. "

In speciali dicit hic excidium futurum.

Dicit autem tria : certitudinem in proximo advenientis temporis, modos futurae exstirpationis et destructionis, et causam.

Certiludo advenientis temporis est in hoc quod dicit: " Quia venient dies, " in quibus claro lumine aperientur tunc oculi tui per paenam, quos modo claudit culpa. Psal. XLIX, 21 : Arguam te, ei staluam contra faciem litam.

" In te " autem dicit, quia dies illi mali sui erunt. Ad Ephes. v, 16: Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt. Genes. xlvii, 9: Dies peregrinationis meae... parvi et mali.

" Et circumdabunt te, etc. "

Hic particulariter describit et futuram per Romanos obsidionem, et excidium.

Et tangit sex per ordinem : quorum tria prima pertinent ad obsidionem, et tria sequentia ad deslructionem.

Primum de his quod pertinet ab obsidionem est quod dicit:

" Et circumdabunt te, " exercitu eligentes, " inimici tui, " Romani cum Tito venientes, " vallo, " ne aliquis de te effugere possit. Vallum enim est sepes et fossae, quae in circuitu eorum sunt factae, ne possent nocte exire de civitate. Isa. XXIV, 17 et 18 : Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es lerrae. Et erit : Qui fugerit a voce formidinis, cadet in foveam : et qui se explicaverit de fovea, tenebitur laqueo.

" Et circumdabunt te. "

Secundum est pertinens ad obsidio- nem : quia positis in circuilu vallis per coiiiportationem aggerum et fossarum et sepium, ipsi Romani " circumdabunt te, " impugnantibus hostibus, qui contra te per valla dividentur, contra murum, et contra portas ad impugnandum. Et sic vallo et concluderis, et milite impugnaberfs. Habacuc, I, 10 : Super omnem munitionem ridebit, et comporlabil aggerem, et cupiet eam.

" Et coangustabunt te undique. "

Hoc est tertium, quod inferent violentias : unde " te coangustabunt " intra temetipsum: ita quod non videas effugium, nec in te habeas defensionem : ita quod dicas illud Danielis, XIII, 22 : Angustiae sunt mihi undique, et quid eligam ignoro. Quia intus erit fames praevalida, infer cives seditio amara, extra autem gladius anceps : ut dicas illud Threnorum, I, 20 : Foris inlerficit gladius, et domi mors similis est.

Deinde tangit ea quae pertinent ad destructionem.

Primum quidem, quia

" Ad terram prosternent te "

Captam in civibus et aedificiis. Isa. t, 8 : Derelinquetur filia Sion..., sicut lugurium in cucumeratio, et sicut civitas quae vastatur. Mich. III, 12 : Sion quasi ager orabitur, et Jerusalem quasi acervus lapidum erit, et mons templi in excelsa silvarum.

Deinde tangit secundum:

" Et filios tuos qui in te sunt, "

Ne in successione posteritatis spem habeas resurgendi. Isa. XIV, 20 et 21 : Non vocabilur in aeternum semen pessimorum. Praeparate filios ejus occisioni, in iniquitate patrum suorum non consurgent. Et hoc quidem est. Quia, sicut narrant Josephus et Hegesippus, Titus totam civitatem everlit, et Judaeos in captivitatem duxit, et interfedt. Postea autem cum quidam de lalibulis exivissent, et ei ne res minarum collegissent, et tuguria quaedam ad habitandum in ruinis fecissent, miserunt Romani Helium Adrianum qui illa destrueret, et Judaeorum nullum ultra marc dimitteret, sed omnes ad terram Italiae capUvos transmitteret. Et hoc quidem ille com plevit: et postea in alio loco, ubi scilicet crucifixus fuit Dominus, quamdam parvam civitatem aedificavit, quam nomine suo Heliam vocavit, quae postea multo tempore Helia vocabatur : et haec stal usque ad haec tempora.

" Et non relinquent in te lapidem super lapidem. "

Hoc est ultimum de proslratione murorum. Matth. XXIV, 2 : Non relinquetur lapis super lapidem qui non destruatur. Tsa. v, 5 : Auferam sepem ejus, et erit in direptionem: diruam maceriam ejus, et erit in concreationem.

Deinde omnium istorum tangit causam meritoriam dicens:

" Eo quod non cognoveris tempus visitationis tuae. "

Tempus autem hujus visitationis est, quando visitavit eam Filius Dei per viscera misericordiae Dei nostri oriens ex alto. Quod tempus praedictum fuerat a Daniele Propheta : et ideo etiam cum parvo studio cognosci poterat. Hoc enim tempus est de quo dicitur in Psalmo lxviii, 14: Tempus beneplacili Deus. lsa. xlix, 8 : Tempore placito exaudivi te, et in die salulis auxiliatus sum tui. Ex quo enim irrationabilia animalia sciunt per naturae inslinctum tempora sibi congrua, tunc multo magis rationalis natura lege adjuta, prophetiis illuminata, poterat cognoscere tempus gratiae exhbitae. Luc. XII, 36 : Hypocritae, faciem caeli et lerrae nostis probare: hoc autem empus quomodo non probatis ? Jerem.

VIII, 7 : Milvus in caelo cognovit tempus suum : turlur, et hirundo, et ciconia custodierunt tempus advenlus sui: populus autem meus non cognovit judicium Domini. Et ideo merito imputatur eis ad peccatum. Sicut enim dicit Augustinus : " Ignorantia eorum qui scire " noluerunt, vel debuerunt, et potuerunt, " damnabilis est. " Hoc est ergo quod dicit.

" Et ingressus in templum, caepit ejicere vendentes in illo, et ementes,

Dicens illis : Scriptum est : Quia domus mea domus orationis est. Vos autem fecistis illam speluncam latronum.

Et erat docens quotidie in templo. Principes autem Sacerdotum, et Seribae, et principes plebis quaerebant illum perdere :

Et non inveniebant quid facerent illi. Omnis enim populus suspensus erat, audiens illum. "

Hic ponitur ultima pars istius capituli, in qua zelus ejus ad domum Dei ostenditur. Ostendit autem in hoc, quod fu- I turi excidii maxime causa fuit peccatum sacerdotum, quod commiserunt in tom- S pio. Et ideo ostendit se illud detestari in planctu futurae destructionis.

Tanguntur autem hic duo : qualiter scilicet templum expurgavit, et qualiter templum sua doctrina illuminavit.

In primo horum tria dicuntur: lempli ingressus ad ostendendam veneralionem, malorum ejectio ad ostendendam simoniacae pravitatis detestationem, auctorilatis Scripturae inductio ad facti sui confirmationem et approbalionem.

Dicit ergo : " Et ingressus in templum, " ad veneralionem ostendendam, quae templo debebatur. Psal. CXXXVII, 2 : Adorabo ad templum sanctum luum, et confitebor nomini luo. Unde, Daniel tribus vicibus per diem adoravit versus lemplum . Isa. lx, 7 : Domum majestatis meae glorificabo. Docet autem nos sua actione eliam ad templum debere festinare. Ibi enim et devotius oratur : et ea videntur et audiuntur, quae excitant ad devotionem. Act. iii, 1 : Petrus et Joannes ascendebant in lemplum ad horam orationis nonam. Luc. XVIII, 10: Duo homines ascenderunt in lemplum ul orarent, linus Pharisaeus, et alter Publicanus.

" Coepit ejicere, "

Sicut dicit Joannes, ii, 15, flagello de tribus facio funiculis, "uendentes in illo, " scilicet in templo, " et ementes. "

Atlende quod vendentes primo ponit : quia illi qui vendcbint, aut erant de familia saccrdolum, aut de familiaritate eorum. Vendebant enim ibi pecora, ut haberentur parata ad rilus sacrificiorum, et caedibant in usus sacerdotum. Quidam etiam vendebant columbas, quae erant sacriQcia pauperum. Cum enim praeceptum sit, Exod. XXIII, 17, quod tribus vicibus per annum omne masculinum appareret in conspectu Domini, et non vacuis manibus, non poterant secum sacriQcia ferre, sed dato pretio ibidem emebant. Et hoc attendentes sacerdotes, tunc sua animalia care vendi fecerunt, et suis familiaribus etiam hoc permiserunt in atrio exteriori templi. Hoc enim hic lemplum vocatur. Sedebant etiam ibidem nummularii, qui pignore accepto vel cautione alia, muluabanl pecuniam sub usuris ad emenda sacriQcia. Et hoc tolum erat ad lucrum sacerdotum. Cum autem haec illicita essent opera, et negotiator de templo Dei sit expellendus, ut dicit Chrysostomus, Dominus zelum ostendens, expulit omnes hujusmodi. Negotiatio enim non pertinet ad domum Dei, eo quod sit contracta cum fraude latronum. Venditio columbarum non est de domo Dei, eo quod speciem habeat pravitatis simoniacae haeresis, quia columba donum est Spiritus sancti. Nummularius de domo Dei ejicitur, eo quod accipit munera super innocentes, quibus gratis accommodare debuit. Forte enim sub usuris non audebant accommodare : quia, Deuter. XXIII, 19 et 20, prohibitum esl, ne sub usuris accommodent proximo. Tamen, ut dicit Augustinus, sub nomine collibiorum accommodabant. Collibia enim sunt munera fructuum annonae vel vini, vel olei, vel aliorum fructuum : pro quorum collibiorum spe illi accommodabant. Genes. xliii, 11 : Sumile de optimis lerrae fructibus in vasis veslris, et deferte viro munera. Genes. XXXII, 20, dixit enim Jacob : Placabo illum muneribus, et postea videbo illum.

Attendendum eliam quod bis Dominus ejectionem fecit. Anno scilicet primo suae praedicationis.Et hoc solus Joannes ponit . Secundo, fecit hoc ultimo anno suae praedicationis, imminente jam Passione : et hoc ponunt tres Evangelistae . Iste autem zelus domus Dei prophetatus fuit a Psalmo lxviii, 10 : Zelus domus iuae comedit me, et opprobria exprobrantium libi ceciderunl super me.

Sic ergo " caepit ejicere vendentes et ementes " de templo : quia per illud factum, sacerdotum Principes socii furum efficiebantur. Isa. I, 23 : Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt munera, sequuntur relributiones. Hoc autem peccatum, ut dicit Chrysostomus, plus est in Ecclesia quam in synagoga : ubi sacerdotes vendunt sacramenta, et nummulariorum numerus magnus, qui usuris Ecclesiam destruunt, ad fores stant principum sacerdotum, et ab eis usurandi acciphint auctoritatem. Et ideo nunc magis quam prius necessarius esset Jesus expellens. Jerem, XXIII, 15 : A prophetis Jerusalem egressa est pollutiosuper omnem lerram. Ezechiel. XXII, 13 : Ecce complosi manus meas super avaritiam tuam, quam fecisti. Et post pauca vv. 25 et seq. : Conjuratio prophetarum in medio ejus, sicut leo rugiens rapiensque praedam, animas devoraverunt, opes et pretium acceperunt... Sacerdoles ejus contempserunt legem meam, et polluerunt sanctuaria mea... Principes ejus... quasi lupi rapientes praedam.

Sic ergo " caepit ejicere vendentes et ementes " de tcmplo, Zachar. XIV, 24 : Non erit mercator ullra in domo Domini. Chrysostomus : " Qui voluerit esse " mercator projicietur de Ecclesia, diti cente Propheta : Quia non cognovi " negotiationem " Eccli. XXVI 28 : Difficile exuitur negolians a negligentia, et non justificabitur caupo a peccatis labiorum.

" Dicens illis."

Tangit confirnialionem facti per auctorilatem, et hoc facit proplor adslantes : quia verbum suum in sc non indiget continuatione.

" Scriptum est : Quia domus mea, etc. "

Isa. lvi, 7 : Quia domus mea, hoc est, templum quod Patris, et mea, et Spiritus a nohis procedentis domus est, domus orationis vocabitur cunctis populis. Genes, xxvm, 17 : Non est hic aliud nisi domus Dei et porta caeli. Unde tradunt Patres, quod cum hoc diceret, quod quidam fulgor egrediebatur a facie ejus, qui replebat templum, ex quo circumslantes territi, non audebant resistere expulsioni. Ezechiel, xlm, 2, ingressa est gloria Domini in templum per viam portae orientalis, et resplenduit terra a majestate ejus.

Sic ergo " domus mea domus orationis vocabitur: " quia sicut patet, III Reg.

VIII, 1 et seq., ad orandum est constructa. Augustinus : " In oratorio nemo ali-" quid agat nisi ad quod factum est, unde " et nomen accepit. " Peccant ergo qui granaria vel reservatoria inde faciunt.

" Vos autem fecistis, etc. "

Duo dicit. In auctoritate enim inducta ostendit ad quem usutn est domus constructa. Ex se autem ostendit, quod per avaritiam sacerdolum ad abusum malum est deputata.

Et hoc est quod dicit : " Vos autem fecistis. " Et ex hoc patet, quod auctoritate sacerdotum forum factum fuit in templo propter avaritiam eorum. Facit enim is cujus auctoritate videtur fieri.

" Speluncam latronum. " Sicut enim latro in spelunca abscondilur ut rapiat, ita sacerdotes auctoritate et religione templi obumbrati ne vidcaulur, slabanl in insidiis quocumque modo rapiendi et corrumpere nitebantur jus sacerdotalc et puritatem. Psal. x secund. Hebraeos, 5) : Insidialur in abscondilo quasi leo in spelunca sua. Insidialur ut rapiat pauperem : rapere pauperem dum attrahit eum. Mich. III, 5 : Si quis non dederit in ore eorum quippiam, sanclificanl super eum praelium. Nehemiae scu II Esdrae, XIII, 29 : Recordare, Domine Deus meus, adversus eos qui polluunt sacerdoliuni, jusque sacerdotale et leviticum. Jerem, VII, 11 : Numquid spelunca latronum facta est domus ista, in qua invocatum est nomen meum in oculis meis ? Ego, ego sum, ego vidi, dicit Dominus. Osee, VI, 8 et 9 : Galaad civilas operantium idolum, supplanlata sanguine. Et quasi fauces virorum latronum, etc. Galaad, acervus testimonii interpretatur, et templum signiGcat, ubi acervus testimonium est Scriplurae, in quo non sunt modo veri pastores, sed idola quaedam pastorum. Nec ingreditur aliquis nisi per sangui- nem, et illi qui fauces eunt virorum latronum, hoc est, virililcr latrocinia exercentium.

" Et erat docens. "

Ecce qualiter elimiuata spurcitia, tcmplum sua praesentia consecravit, et sua doctrina illuminavit. III Reg. IX, 3 : Sanctificavi domum hanc..., utponerem nomen meum ibi in sempiternum: et erunt oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus.

Ideo ergo erat in templo " quotidie " docens. Joan. XVIII, 20 : Ego palam locutus sum mundo : ego semper docui in synagoga et iii templo, quo omnes Judaei conveniunt, et in occulto locutus sum nihil.

Hoc ergo est primum quod dicit hic.

" Principes autem sacerdotum. "

Ecce secundum, ubi malum pro bono retribuunt.

Tangit autem tria : qui machinabantur malum Domino, et quod non valebant, et . causam impedimenti.

De primo dicit tria genera machinantium : " Principes sacerdotum, " qui erant primi in malitia, et quorum auctoritate et jussu flebat. Joan. XI, 47 : Collegerunl Pontifices et Pharisaei consilium, et dicebant: Quid facimus ? Et paulo post, v. 53 : Ab illo ergo die cogilaverunl ut inlerficercnt eum, scilicet ad consilium Caiphae, qui erat Princeps Sacerdotum.

" Et Scribae. " Hi doctores erant legis, quorum consilio omnia dirigebantur. Jerem. IV, 22 : Sapienles sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt.

" Et principes plebis, " qui plebi praefuerunt in partem vocati sollicitudinis, qui plebi omnes suas voluntates permiserunt, ut eis in necem Christi consentirent. Jerem. v, 31 : Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdoles applaudebant manibus suis, ei populus meus dilexit talia. Prophetae doctores qui scri-bae vocabantur, mendacia in consiliis inveuerunt : et tunc sacerdotes applauserunt plausu manuum, hoc est, operum. Et populus haec diligens, perfecit in malitiae complemento. I Esdrae, IX, 1 et 2 : Non est separalus populus Israel a. populis terrarum :... commiscuerunl semen sanclum cum populis terrarum : manus eliam principum et magistratuum fuit in Iransgressione hac prima. Quando enim sacerdos non separatur ab operibus plebis terrenae, et semen sanctum verbi Dei commiscet cum terreno affectu, et loqui incipit verba laicorum ad lucra illicita, et principales in hoc sunt principes et doctores, tunc cogitalur de morte Domini. Unde Beatus Bernardus : " 0 " bone Jesu, tolus mundus videlur conju-" rasse contra te, et hi primi sunt qui " videntur regere populum, diligere praelii cipatum. "

Hi ergo " quaerebant, " consilio et machinatione, " illum, " Dominum Jesum Christum, " perdere. " Sapient. ii, 12 : Circum ven iam iis justum, quoniam inutilis est nobis, et contrarius est operibus nostris. Jerem. XI, 19 : Cogitaverunt super me consilia dicentes: Mittamus lignum iii panem ejus, et eradamus eum de terra viventium, et nomen ejus non memoretur amplius.

" Et non invenerunt quid facerent illi. "

Ecce impotentia nequitiae. Isa. XVI, 6 : Superbia ejus, et arrogantia ejus, et indignatio ejus plus quam fortitudo ejus. Osee, ii, 6 : Sepiam viam luam spinis, et sepiam eam maceria, et semitas suas non inveniel. Non enim facere poterant antequam ipse volebat. Et tunc dedit facultatem, sed tamen non fecit eorum malitiam : quia illam ex se et a diabolo habuerunt. Joan. x, 17, 18 : Nemo lollit animam meam a me, sed ego pono eam, et iterum sumoeam.

" Omnis enim populus. "

Causa est. Non enim deposuerunt nocendi nequitiam, sed potius iimidi existentes timebant turbam. Sapient. XVII, 10 : Cum sil timida nequitia, dat testimonium condemnationis,

" Omnis enim populus supensus erat, " auribus et vullibus porrectis ad ipsum, " audiens illum, " Dominum Jesum. Non enim declinare statuerunt oculos suos ad terram, ut terrena audirent : sed sicut dicitur, Job, VII, 15 : Elegit suspendium aniwa, scilicet eorum, ut audi- rent alta caelestia ab ipso. Joan. III, 31, 32 : Qui est de lerra, de terra est, et de terra loquitur. Qui de caelo venil, super omnes est: et quod vidit et audivil, hoc lestalur. Proverb, VIII, 6 : Audile, quoniam de rebus magnis locutura sum. Unde, Joan. VII, 45 et 46, quando miserunt ministros, qui captum adducerent eum, et illi rediverunt infecto negotio, dixerunt quaerentes : Quare non adduxislis illum ? Illi responderunt : Numquam sic loculus est homo, sicut hic homo. Haec ergo est causa quare non audebant lunc.