Dicit igitur : " Et ecce. "

Demonstrabile pro reverentia. " Duo, " propter testimonium legis et prophetiae " viri, " pro strenuitate et animi virore. Et sic tria significantur : reverentia, virtus, et veritas legis et Prophetarum.

De singulari reverentia ipsorum qui cum Jesu fuerunt, dicitur, Zachar. III, 8 : Audi, Jesu, sacerdos magne, tu et amici tui, qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt, hoc est, pro reverentia sua magna portendentes. Et sic sunt ad honorem demonstrabiles.

Strenuitate autem mentis et virore viri dicuntur. Viri enim singularis virtutis fuerunt, de quorum uno, Numer. XII, 3, dicitur : Erat Moyses vir mitissimus super omnes homines qui morabantur in terra. De altero autem, Eccli. xlviii, 4 et 5 : Quis potest similiter sic gloriari tibi, qui sustulisti mortuum ab inferis ? Et sic uterque singulariter vir fuit.

" Duo, " ut dictum est, propter legem et prophetiam. Habacuc, III, 2, secundum translationem Septuaginta : " In medio duum animalium cognosceris. " Lex enim data est per Dei vocem auribus populi intonantem, prophetia vero per divinam inspirationem. Et sic utrumque testimonium immobilis est veritatis.

Isti ergo duo viri " loquebantur " cum Legislatore et Domino Prophetarum. Loquebantur autem ad ipsum, quia veritatem sibi revelatam retulerunt, et pro synagoga (ut dicit Origenes) intercesserunt.

" Erant autem Moyses et Elias. "

Ecce a nominibus describit idoneitatem horum testium, et dicit duo : uomina eorum, et gloriam. Ex nominibus enim erant famosi. Ex gloria autem in qua apparuerunt sibi a Deo facta, erant idonei et majores exceptione.

Dicit ergo : " Erant autem Moyses, " unus de quo dicitur, Numer. xii, 6 et seq. : Si quis fuerit inter vos propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. At non talis servus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est : ore enim ad os loquar ei, et palam, et non per aenigmata et figuras Dominum videt. Sic igitur testimonium Moysi idoneum est et fidelissimum, Unde, Joan. v, 45 et seq., convincens Judaeos de infidelitate, dicit : Est qui accusat vos Moyses, in quo vos speratis. Si enim crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi : de me enim ille scripsit. Si autem illius litteris non creditis, quomodo verbis meis credetis ?

" Et Elias. " Qui fuit Prophetarum eximius, Jordanem dividens, in caelum elevatus, et in paradiso reservatus . Eccli. xlviii, 1 : Surrexit Elias propheta, quasi ignis, et verbum ipsius quasi facula ardebat. IV Reg. ii, 12 : Pater mi, pater mi, currus Israel, et auriga ejus. Hic pro affectu bis pater dictus est : pro subvectione infirmorum, currus : pro regimine revelationis, caelestis diclus est auriga : pro zelo, ignis: pro spiritu eloquii sui, verba ejus ardebant ut facula. Bis autem pater, pro affectu formante eos in lumine prophetiae, et pro affectu formante in charitate.

Hi ergo ipso nomine sunt majores omni exceptione.

" Visi in majestate " magnificae gloriae : ne putarentur apud Deum gloriosi non esse. Isa. lx, 21 : Germen plantationis meae, opus manus meae ad glorificandum. Psal. xlvi, 10 : Principes populorum congregali sunt cum Deo Abraham. Et ideo sicut principes cum rege fulgent in honore, ita et isti revelantur in majestate Regis nostri.

Est autem advertendum, quod Moyses mortuus ex mortuis venit, et Elias vivus ex vivis : ut ostenderetur quod dicitur, Sapient. XVI, 13 : Tu es, Domi-ne, qui vitae et mortis habes potestatem. Ad Roman. XIV, 9 : In hoc Christus mortuus est et resurrexit, ut et mortuorum et vivorum dominetur. Unus autem de inferno venit de limbo patrum, et alter de paradiso : ut ostendatur quia et inferiorum est redemptor, et ad paradisum reductor. Zachar. IX, 11 : Tu in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. De tertio, Cantic. IV, 13 : Emissiones tuae paradisus malorum punicorum cum pomorum fructibus. Omnia enim haec quae sunt divini fructus ad paradisum reducit Christus. Sic ergo per Moysen signum dedit de profundo inferni : per Eliam autem receptum in caelum dedit signum in excelsis supra. Isa. VII, 11 : Pete tibi signum a Domino Deo tuo in profundum inferni, sive in excelsum supra. Quia autem et tres Apostoli ibi fuerunt, venientes de mundo, ostendit id quod dicitur, ad Philip. II, 10 et 11 : Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, caelestium, terrestrium, et infernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris.

Quaeritur autem, Qualiter visus sit ibi Moyses : cum dicat auctoritas quod ante Christi descensum nullus liberatus sit de limbo? Sed ad hoc dicendum, quod licet apparuerit in mundo, tamen a paena limbi non adhuc fuit redemptus. Et quod dicitur, quod nullus liberatus sit a limbo, intelligitur de paena limbi. Quia et Samuel apparuit, et a limbo quoad locum exivit .

Sed adhuc objicitur : Quia si Christum in gloria Dei Patris adspexit, tunc a paena limbi liber fuit : quia paena limbi non est nisi carentia visionis. Sed ad hoc dicendum, quod majestas Christi visa fuit et fulgor deitatis suae per causam, et non per essentiam. Essentialiter enim fulgor ille fuit claritas corporalis. Et sic Moyses Deum immediate in monte non vidit.

Adhuc quaeritur, Qualiter ibi Moyses apparuit ? Utrum in corpore proprio, vel assumpto ? Vel in propria persona vel Angelorum ministerio, qui in persona ejus visionem hanc exhibent? Ad hoc sine praejudicio dicendum videtur, quod Moyses in persona propria ibi videbatur : quia aliter suum parum valeret testimonium. Et non erat ibi in corpore proprio, sed potius in corpore sibi ab Angelis aptato et assumpto ad intentionem apparitionis sensibilis : sicut in ante habitis diximus. Corpus enim proprium putridum erat: et non est credibile quod resurrexerat tunc ad istam visionem peragendam.

De Elia autem constanter dicendum est, quod ibi in corpore et anima fuerit de paradiso illuc translatus : et peracto testificationis ministerio, iterum in paradisum revectus.

Moraliter autem docemur et nos : quia in montem meditationis et spiritualis transfigurationis ascendentes, revolvere debemus infernalia ad timendum, caelestia ad appetendum, ea quae mundi sunt ad conterendum et deserendum. Unde de infernalibus dicitur, Psal. liv, 16 : Descendant in infernum viventes. Vivens enim in infernum descendit, qui meditando ea quae in inferno sunt, timore concutitur, et satagit ne in infernum post mortem descendat. Genes. XXXVII, 35 : Descendam ad filium meum lugens in infernum. In paradisum autem et in caelum similiter est ascendendum. Psal. CVI, 26 : Ascendunt usque ad caelos, et descendunt usque ad abyssos : anima eorum in malis tabescebat, hoc est, in sollicitudinibus salutis. De his autem quae in mundo sunt, meditatur ad contemnendum qui dicit : Quid enim mihi est in caelo ? et a te quid volui super terram ? Sic enim ad montem meditationis est ascendendum.

Redeamus autem ad litteram, et videamus quid isti testes deponant.

" Et dicebant, "

Concorditer, " excessum ejus, " charitatis, humilitatis, passionis ejus.

De charitatis excessu, Joan. xx, 13 : Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Cantic. VIII, 6 : Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus aemulatio.

De excessu humilitatis, ad Philip. II, 7 : Semetipsum exinanivit formam servi accipiens. Et post, v. 8 : Humiliavit semetipsum, factus obediens, scilicet Patri, usque ad mortem, mortem autem crucis. Act. viii, 33 : In humilitate judicium ejus sublatum est.

De excessu passionis dicitur, Thren. I, 12 : 0 vos omnes qui transitis per viam, attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus. Thren. III, 19 : Recordare paupertatis et transgressionis meae, absynthii et fellis.

" Quem completurus erat in Jerusalem, "

Hoc est, usque ad complementum omnium quae scripta sunt perducturus. Luc. XXIV, 44 : Necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me. Luc. xviii, 31 : Ecce ascendimus Jerosolymam, et consummabuntur omnia quae scripta sunt per prophetas de Filio hominis . Joan. XIX, 30, dixit: Consummatum est.

Vel, " Completurus, " hoc est, ad complementum perfectionis deducturus. Joan. xiii, 1 : Cum dilexisset suos qui erant in hoc mundo, in finem dilexit eos. Psal. cxviii, 96 : Omnis consummationis vidi finem : latum mandatum tuum nimis. Unde, Mich. VI, 3 et 4, et lsa. v, 4 : Quid est quod debui ultra facere vineae meae, et non feci ei ?

" Jerusalem " autem ad hoc eligitur, quia in medio est habitabilis terrae. Psal. lxxiii, 12 : Operatus est salutem in me-dio terrae. Hoc autem qualiter sit, jam in ante habitis expositum est.

" Petrus vero, et qui cum illo erant, gravati erant somno. Et evigilantes viderunt majestatem ejus, et duos viros qui stabant cum illo. "

Tangit hic qualiter infirmitas humana se habet ad visam beatitudinem, ad quam nata est et ordinata humanitas.

Tangit autem tria, scilicet, qualiter excessu beatitudinis infirmitas gravatur : secundum, secundum quid beatitudo ab infirmitate percipitur : et tertio, qualiter delectatione beatitudinis humana infirmitas illicitur.

De primo dicit :

" Petrus vero, " vertex Apostolorum et princeps, qui sibi fortis videbatur, " et qui cum illo erant, " Jacobus et Joannes specialiter inter alios privilegiati, sicut ante diximus, " gravati erant somno, " hoc est, ligatione sensuum.

Est autem duplex gravitas capitis somnum perficiens. Una quidem naturalis, quando a loco digestionis fumus elevatur ad cerebrum, et a frigiditate cerebri ingrossatus et infrigidatus, reflectitur ad organum sensus communis, et in ipso alia sensuum organa gravantur frigiditate, et immobilitantur et ligantur : ita quod vis sensibilis avertitur ab eis. Et sic discipuli somno non gravabantur. Alia autem est, quando superioris visionis quae est supermundana, sic anima capitur et rapitur ad superius, quod inferiora derelinquit sensuum organa, et ideo clauduntur ac si dormiant. Et hoc modo discipuli gravati erant somno, tamquam in exstasi existentes. Daniel. x, 16 : Domine mi, in visione tua dissolutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium. Sic, Genes. ii, 21 : Immisit Dominus Deus soporem inAdam, cumque obdormisset, tulit unam de costis ejus. Unde dicit ibi Glossa, quod in illo sopore interfuit caelesti curiae, et cognovit qualiter de Christi latere fabricanda esset Ecclesia, et Christo conjungenda. Unde Glossa : " Somno gravantur, quia splendore incomprehensibilis deitatis premitur sensus humani corporis. " Job, xxxiii, 15 et 16 : Per somnium in visione nocturna, quando irruit sopor super homines, et dormiunt in lectulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina. Sic, Numer. XXIV, 3 et 4, dicitur : Dixit homo, cujus obturatus est oculus : dixit auditor sermonum Dei, qui visionem Omnipotentis intuitus est, qui cadit, et sic aperiuntur oculi ejus. Cantic. v, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. Sic gravatus somno Joannes super pectus Domini recubuit . Sic in somnis Jacob vidit scalam cujus summitas caelos tangebat : quia sic somniare est divina oracula percipere, et veras et mysticas visiones oculo mentis illustrato videre.

" Et evigilantes, "

Hic tangit secundum quid beatitudo gloriae Dei ab humana mente percipitur.

Dicit ergo : " Et evigilantes, " intus magis quam extra. Haec autem vigilia non est redundantia lucis superioris ad organa sensus. Vigilia enim dupliciter fit sicut et somnus. Est enim vigilia expassio caloris et spiritus ab interioribus ad organa sensuum. Vel melius, solutio sensuum per expassionem caloris naturalis et spiritus in organa. Hoc autem contingit dupliciter. Aliquando contingit digestione jam facta, quando jam cessa fumus ad cerebrum ascendens. Et ideo etiam cessat reflexio ingrossati fumi a cerebro ad sensuum organa: et tunc subtilis calor et purus spiritus ad organa sensuum habent influxum, et sic solvun- tur ad sentiendum. Et haec est naturalis solutio sensuum, et vigilia. Aliquando autem contingit quando aliquid magnum acceptum attonitam facit mentem hominis, et hoc per redundantiam paulatim defluit ad sensus : sicut quando visio intellectualis convertitur ad imagines mysticas, et imagines mysticae formantur in oculis et auribus corporali visione. Et sic factum est in discipulis. Tunc enim quando revehitur forma sensibilis, revehitur etiam calor et spiritus sensibilis, et solvunt sensus ad vigiliam. Sic solutus est ad vigiliam Eliphaz, qui, Job, IV, 13 et seq., sic dicit : In horrore visionis nocturnae, quando solet sopor occupare homines, pavor tenuit me, et tremor, et omnia ossa mea perterrita sunt. Et cum spiritus me praesente transiret, inhorruerunt pili carnis meae. Stetit quidam, cujus non agnoscebam vultum, imago coram oculis meis, et vocem quasi aurae lenis audivi. Quasi dicat: Prius in magnitudine visionis imaginariae anima aversa a sensibus, infrigidatum est cor meum, inhorruerunt pili : quod non contingit nisi frigiditate poros pilorum comprimente. Sed cum spiritus qui visiones praesentabat, transiret ad organa sensuum, tunc vigilans vidi visione corporea, quod quidam per imaginem stetit ante oculos, et aure leuita (per calorem et spiritum auditivum) quae. prius obturata erat, audivi vocem ipsius mecum sensibiliter loquentis. Et per omnem eumdem modum accidit hic discipulis.

I Et hoc est quod dicit : " Et evigilantes, " sensu redeunte ab interius opprimente visione.

" Viderunt, "

Corporalibus oculis, " majestatem, " hoc est, lumen ingens quod significabat majestatem ejus. II Petr. I, 16 : Non enim doctas fabulas secuti notam fecimus vobis Domini nostri Jesu Christivirtutem et praesentiam, sed speculatores facti illius magnitudinis. Et, I Joan. I, 3 : Quod vidimus et audivimus, annuntiamus vobis.

" Et duos viros, " Moysen et Eliam, " qui stabant cum illo. " Dicit autem hic Glossa quaedam : " Sciendum non corpora vel animas Eliae et Moysi apparuisse, sed ex aliqua subjecta creatura illa corpora fuisse formata. " Potest etiam credi Angelico ministerio illud factum esse, ut Angeli eorum personas assumerent. Haec autem Glossa ex opinionibus antiquorum sumpta est. Et mihi videtur verius quod superius diximus : quia hoc magis consonat verbis Evangelii.

Mystice autem notat hic quaedam Glossa, quod post somnum mortis melius videbitur in illa aeterna et suprema vigilia gloria resurrectionis. Et tunc etiam cognoscetur qualiter duo viri Moyses et Elias sunt cum Domino : quia melius intelligent quomodo iota unum aut unus apex non praeteribit a lege : et quomodo Dominus legem et prophetias non solverit, sed adimplevit.

" Et factum est, cum discederent ab illo, ait Petrus ad Jesum : Praeceptor, bonum est nos hic esse: et faciamus tria tabernacula, unum tibi, et unum Moysi, et unum Eliae, nesciens quid diceret. "

Hic tangitur qualiter humana mens ex visa delectatione beatitudinis aeternae illicitur ad manendum in ea.

Tangit autem tria : quia videlicet illicitur et trahitur, et illectionis expressionem, et ignorantiam sive sui status oblivionem.

Dicit igitur : " Et factum est, cum discederent, " scilicet Moyses et Elias, " ab illo, " hoc est, a Jesu. Ante enim Petrus occupatus magnitudine visionis et totus absorptus, nihil de recessione temporali cogitavit. Videns autem jam paulatim visionem se subducere, dolens tunc incepit sollicitari de permanendo : sentiens in se quod non parvo affectu in Psalmo lxxxiii, 11, dictum est : Melior est dies una in atriis tuis, super millia.

Et ideo illis quorum societatem toto corde desideravit, se subducentibus, " ait Petrus ad Jesum, " quem scivit auctorem hujus majestatis.

" Praeceptor. "

Exprimit qualiter illectus sit, et dicit professionem majestatis in Christo, affectum dulcedinis ex parte, et desiderium et modum permanentiae.

De primo dicit : " Praeceptor, " hoc est, quem credimus et experti sumus praeceptorem gratiae et gloriae, vitae et mortis, miseriae et beatitudinis. Esther, XIII, 9 : In ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resistere voluntati.

" Bonum est nos hic esse, "

Hoc est, in dulcedine hujus beatitudinis permanere. Et dixit hoc affectus dulcedine beatitudinis, et in ea exutus omnibus vitae mortalis oblectamentis : unde Glossa : " Qui ad montana conscenderat, non vult ad terram descendere, sed semper in sublimi perseverare. " Ad Philip. I, 23 : Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius. II ad Corinth. v, 8 : Audemus autem, et bonam voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, et praesentes esse ad Dominum.

" Faciamus hic tria tabernacula. "

Modum et desiderium tangit permanendi.

Tria autem dicit,propter Legem,et Pro- phetiam, et Evangelium : ignorans adhuc quod horum non tria sunt tabernacula, sed unum tricameratum, propter tria quae dicta sunt, et propter habitationem praeeuntium et concomitantium et subsequentium, et propter fidem Trinitatis. Apocal. XXI, 3 : Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis. Et ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. lsa. IV, 6 : Tabernaculum erit in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem et absconsionem a turbine et a pluvia. Hoc autem tabernaculum est absconditum lucidissimae faciei Dei. Psal. xxx, 21 : Abscondes eos in abscondito faciei tuae a conturbatione hominum, proteges eos in tabernaculo tuo a contradictione linguarum.

Hanc ergo lucem conspexerat Petrus, et vidit se protegi a turbine turbarum : et ideo manere desiderabat : et ut impiger operarius exhibet obsequium sui operis, cum dicit : " Faciamus. " Errat ergo cum dicit " tria " facienda, cum Christus unire venerat. Joan. x, 16 : Fiet unum ovile, et unus pastor. Sed tamen error non est praesumptionis, sed pietatis : cum totam intentionem refert ad permanendum in beatitudine : et ideo non arguitur. Praemisit etiam conformitatem voluntatis suae ad voluntatem divinam. Et hoc tangit Matthaeus, XVII, 4, dicens eum dixisse : Si vis, faciamus, etc. Quod Chrysostomus ideo dicit eum dixisse, quia ante redargutus fuerat cum diceret : Absit a te, Domine : non erit tibi hoc . Et ideo ne iterum redarguatur, praemittit: Si vis, faciamus.

Haec autem tabernacula distribuit, dicens :

" Unum tibi. "

Noluit enim Petrus, ut dicit Beatus Bernardus, seorsum habitare : et ideo nullum sibi et discipulis singulariter dicit aedificandum, cupiens habitare cum

Christo et sociis, eo quod sint de familia Christi. Moysi autem qui familiam habuerat synagogam, vult aedificari tabernaculum : quia familia Moysi videbatur a familia novae gratiae divisa. Similiter vult aedificari tabernaculum Eliae, qui in hoc divisus a Moyse, quod futurus erat medius inter gratiam et legem, sicut dicicitur, Malach. IV, 5 et 6. Et sic secundum tres familias putabat distribuenda esse tria tabernacula, nesciens intellectum Isaiae dicentis, xxxiii, 20 : Oculi tui videbunt Jerusalem, habitationem opulentam, tabernaculum, quod nequaquam transferri poterit: nec auferentur clavi ejus in sempiternum. Nullum ergo faciendum nisi Domino, cujus familia sunt omnes electi. Isa. lx, 21 : Populus tuus omnes justi, in perpetuum haereditabunt terram.

" Moysi unum. "

Absit : quia sicut dicitur, Ezechiel. i, 16, Rota est in rota : vetus in novo, et non separatum ab eo. Osee, i, 11 : Ponent sibimet caput unum, et ascendent de terra : quia magnus dies Jezrahel.

" Et Eliae unum. "

Quod iterum stare non potest : quia licet ut mediator convertat corda patrum in filios, et corda filiorum ad patres eorum, tamen non convertit eos ad se, sed ad Christum. Et ideo non erit nisi tabernaculum Christi.

Haeretici autem secundum dictum Petri volunt aedificare diversa tabernacula suorum conventiculorum : sed haec corruent et peribunt. Psal. xv, 4 : Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus, nec memor ero nominum eorum per labia mea.

Errorem autem Petri corrigit Evangelista dicens :

" Nesciens quid diceret. "

Absorptus enim deliciis, in mentis excessu dixit: non considerans non esse manendum in monte, sed ad redemptionem properandum : non quaerendam esse habitationem divisam, sed divisos in cruce Christi et fide esse uniendos. Ad Ephes. ii, 15 : Ut duos condat in semetipso in unum novum hominem, faciens pacem. Sic angularis lapis unit utrumque parietem. Sic, I ad Corinth. xv, 28 : Fiet Deus omnia in omnibus. Sic, Cantic, VI, 8 : Una est columba, scilicet Ecclesia. Praedictis tamen rationibus divisa habitacula facere voluit Petrus," nesciens quid diceret. "

Dicit autem Glossa quaedam, quod transfigurationis hujus tres habemus testes de terra, Apostolos : tres de caelo, Moysen, et Eliam, et vocem Patris. Et secundum hoc tres de caelo dicuntur : non quod habitaverint in caelo, sed quia caelesti virtute sunt allati. Et sic veritas constat: quia unum sunt isti testes in depositione testimonii.

" Haec autem illo loquente, facta est nubes, et obumbravit eos : et timuerunt.

Hic incipit ostendere testimonium divinum Patris, et Spiritus sancti de transfigurato Domino.

Tangit autem duo : testimonium ipsum, et disciplinam silentii qua se cohibuerunt a praedicatione visionis istius.

In prima harum partium quatuor dicuntur. Unum quidem signum praesentiae sancti Spiritus. Alterum autem, experimentum debilissimi hujus miseriae status, qui hoc ferre non potuit nisi per protectionem obumbrationis. Tertium, testimonium vocis. Quartum autem, ne error sit cui feratur testimonium, solitudo Filii, qui ante cum aliis magnis viris apparuerat.

Dicit ergo continuando historiam : " Haec autem, " in exstasi mentis, " illo, " Petro, " loquente. "II ad Corinh. v, 13 : Sive mente excedimus, Deo : sive sobrii sumus, vobis. Psal. lxvii, 28 : Ibi Benjamin adolescentulus in mentis excessu. Benjamin qui interpretatur filius dexterae significat Petrum aeterni gaudii praegustantem dulcedinem, et in ea voces inordinatas emittentem affectus ebrii. Cantic. 1, 3 : Introduxit me rex in cellaria sua.

" Facta est nubes. "

Addit Matthaeus, lucida : quia de luce aetheris formata, non de opacis elementis assumpta. Haec autem nubes non fuit aliud nisi reflexio multiplicati luminis super ipsos : sicut per modum nubis multiplicantur radii in pariete, quando sol incidit super speculum, vel super crystallum, aut alium lapidem purum et pretiosum. Isa. XIX, 1 : Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur aegyptum. In tali enim nube Dominus venit, et assumptus est. Act. i, 9 : Nubes suscepit eum ab oculis eorum. Psal. XVII, 12 : In circuitu ejus tabernaculum ejus. Quia tale lumen ad modum tabernaculi circumfunditur et dilatatur. Et si aliquando dicitur caligo, non dicitur hoc quia in se sit caliginosum, sed quia reverberat oculos sua claritate, et sic obvolvuntur caligine in seipsis. Et sic dicitur, Exod. XIX, 9 : Jam nunc veniam ad te in caligine nubis, ut audiat me populus loquentem ad te.

" Et obumbravit eos. "

Confortavit ut aliquatenus ferre possent claritatem. Luc. I, 35 : Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Obumbravit enim dupliciter : temperamentum praestando, et se in ipsis formando ad modum eis possibilem.

Et ideo claritate ejus nimia circumvoluti,

" Et timuerunt. "

Tanta enim est infirmitas humana, quod hoc ipsum ferre non potuerit propter quod facta subsistit, ut dicit Gregorius. Matth. XXVIII, 4, simile : Prae timore autem ejus exterriti sunt custodes , et facti sunt velut mortui.

Haec autem nubes signum fuit paenitentiae Spiritus sancti, qui (sicut in baptismo) diffundebatur in charismatibus supra Christum, sed ibi ad sanctificationis operationem : et ideo venit in columba. Hic autem ad majestatis demonstrationem : et ideo venit in nube.

" Intrantibus illis in nubem.

Et vox facta est de nube, dicens: Hic est Filius meus dilectus: ipsum audite.

Et dum fieret vox, inventus est Jesus solus. Et ipsi tacuerunt, et nemini dixerunt in illis diebus quidquam ex his quae viderant. "

Tangit testimonium Patris.

Tangit autem tria: consonantiam Patris cum Spiritu sancto, demonstrationem Filii, et praeceptum obediendi.

Consonantia Patris cum Spiritu notatur in hoc, quod non sonat Pater nisi in nube. Oportet enim quod obumbretur nube Spiritus, qui audire debet vocem Patris: quia Spiritus vehit in cor vocem Patris, et docet eam. Joan. XVI, 13 : Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem,.... et quae ventura sunt annuntiabit vobis. Ideo eliam de nube sonuit ad legislationem . Nec aliqua vox sonat secundum naturam nisi in spiritu. Et ideo vox facta est in eis, "intrantibus illis in nubem. "

Cum enim dicit: a Intrantibus illis, " non intelligitur de introitu pedum, quia jacebant cadentes : sed de introitu cordium, quando significatum nubis percipere in cordibus inceperunt. Psal. CIII, 3: Ponis nubem ascensum tuum. Non enim ascendit super corda hominum, nec eos ascendere facit nisi in nube ista.

Et hoc est quod dicit:

" Et vox facta est de nube, "

Hoc est, de claritatis illius nubis diffusione quae diffusionem Spiritus significabat in corde. Ad Roman. v, 5. Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui dalus est nobis. a Dicens. " Ecce Filii demonstratio in eadem nube : " Hic, " corporaliter in majestate demonstratus, a est Filius, " naturalis, " meus, " de substantia mea genitus. Joan, I, 14: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre.

Dicit autem : a Dilectus, " in Spiritu sancto connexus mihi, et ejusdem Spiritus sive dilectionis mecum est unum principium : quia a me fluit in eum, et ab eo in me reciproca dilectione, et a nobis in mundum. Sapient. I, 7 : Spiritus Domini replevit orbem terrarum, et hoc quod continet omnia, hoc est, caelum, scientiam habet vocis. Ad Coloss. I, 13 : Transtulit nos in regnum Filii dilectionis suae, hoc est, Filii sui dilecti: sicut dicit ibidem Glossa Augustini. Quae dilectio a Filio sicut a Patre procedit.

" Ipsum audite. "

Ecce obediendi praeceptum. Audiendus est enim in omnibus quae dixerit, et obediendum est ei. Exod. XXIV, 7 : Omnia quae locutus est Dominus, faciemus, et erimus obedientes. Psal. XCIV, 8 : Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra.

Cum desiderio enim est audiendus, cum obedientia exaudiendus. Cum desiderio audiendus: quia diffusa est gratia in labiis ejus : mel et lac sub lingua ejus . Et ideo dicit sponsa, Cantic. viii, 13: Fac me audire vocem tuam. Et, Cantic. ii, 14: Sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis. Cum obedientia autem exaudiendus: quia ad id quod utile est, erudit et praecipit. Ad Hebr. xii, 9 et 10: Patres quidem carnis nostrae eruditores habuimus, et reverebamur eos : non multo magis obtemperabimus Patri spirituum, et vivemus ? Et illi quidem in tempore paucorum dierum secundum voluntatem suam erudiebant nos, hic autem ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem ejus. Est etiam cum timore audiendus: sicut dicitur, ad Hebr. IV, 3, quia quibusdam non audientibus eum in ira sua juravit, dicens, Psal. XCIV, 11: Si introibunt in requiem meam. Ipsum ergo audite libenti charitate, reverenti obedientia, cum timore suae auctoritatis quam habet ad judicandum.

" Et dum fieret vox. "

Istud inducitur, ut sciant Apostoli cui perhibetur testimonium. Quod si sonante voce adhuc in majestate viderentur Moyses et Elias, forsitan discipuli visionis magnitudine attoniti, putarent alicui aliorum testimonium perhiberi. Quod ne putetur, a Dum fieret vox " Patris testificans solumDominum esse majestatis, " inventus est Jesus solus. " Sicut enim in baptismo solus dicitur voce Patris auctor sanctificationis, et in passione solus haeres claritatis , hic solus dicitur esse Dominus majestatis: ideo solus est inventus in loco sonantis vocis. Digne enim solus dignus est majestate, qui solus et unicus haeres est paternae gloriae. Daniel. IV, 31: Potestas ejus, potestas sempiterna, et regnum ejus in generationemet generationem. Ibidem, vii, 14 : Potestas ejus,potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum ejus, quod non corrumpetur. Luc. I, 32 et 33: Dabit illi Dominus Deus sedem David patris sui: et regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis. Isa. IX, 7 : Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis. Huic ergo soli testimonium datur, et soli majestas attribuitur, et soli nomen deitatis. Ad Philip. II, 9 : Donavit illi nomen quod est super omne nomen. Moysi ergo et Eliae ut servis, datur testimonium laudis : Christo vero ut Filio, sicut dicitur, ad Hebr. III, 5 et 6. Et non solum prae illis, sed etiam prae Angelis habet testimonium. Ad Hebr. I, 4 et 5 : Tanto melior Angelis effectus, quanto differentius prae illis nomen haereditavit. Cui enim dixit aliquando Angelorum : Filius meus es tu, ego hodie genui te ? Et rursum : Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium.

Sic igitur ostenditur quod nulli datur testimonium majestatis nisi Filio. Et ideo aliis subductis," inventus est jesus solus,v sonante voce Patris.

" Et ipsi tacuerunt, etc. "

Hic ponitur instructio disciplinae consequens visionem ex parte Apostolorum.

Et tanguntur duo : occultatio videlicet visionis, et tempus occultationis. In Matthaeo autem, xvii, 9, legitur, quod Jesus praecepit eis ut nemini dicerent, donec Filius hominis a mortuis resurgat.

Sic ergo ad praeceptum Domini tacuerunt tribus de causis.Ut jactantiam vitare doceret, et laudes fugere. Eccli. XI, 2: Non laudes hominem in specie sua. Et, ibidem, v. 30 : Ante mortem ne laudes hominem quemquam. Psal. CI, 9: Qui laudabant me, adversum me jurabant.

Secunda causa est, ut doceat maxime in revelationibus secretorum tenendam esse humilitatem. Unde Paulus, II ad Corinth. XI, 5 et seq., tacuit per quatuordecim annos. Et nec tunc dixisset, nisi quod pseudoapostoli qui populum specie talium falsarum revelationum subvertebant, compulissent. Eccli. III, 20 : Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Gregorius: " Depraedari desiderat qui "thesaurum publice portat in via." Matth. xiii, 44: Simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo, abscondit.

Tertia causa est, quia non erat tempus opportunum ad haec praedicanda. Si enim majestas visa praedicaretur et postea pateret infirmitas in morte, et confusio manifestaretur in cruce, excitaretur scandalum, et nulla aedificatio sequeretur. Sed cum surrexerit a mortuis, tunc victoria mortis fides erit majestatis, et tunc opportunis praedicabitur. Eccli. xx, 22 : Ex ore fatui reprobabitur parabola: non enim dicit illam in tempore suo.