Sequitur:

" Praeibis enim ante faciem Domini. "

Hic tangit officium.

Tangit autem duo : officium, et officii modum.

Officium cum dicit : " Praeibis ante faciem Domini, " hoc est ante praesentiam Domini. Supra, I, 17: Ipse praecedet ante illum in spiritu, et virtute Eliae. Hinc consuetudinem accepit Ecclesia in profestis diebus ante Evangelium utendi uno cereo : in festis autem ante Evangelium utitur duobus cereis : quia dies profesti pertinent ad laborem eorum qui in sexta aetate ab adventu primo Christi sunt usque ad finem mundi: in quo adventu solus Joannes ut lucerna Verbum Patris praecessit. Psal. CXXXI, 17 : Paravi lucernam Christo meo. Joan. v, 35 : Ille erat lucerna ardens et lucens. Dies autem festi referuntur ad quietem quiescentium in septima, et ad beatitudinem resurgentium in octava : et hoc post secundum adventum Christi, quem praecedent Elias et Henoch tamquam duo luminaria. Apocal. XI, 4 : Hi sunt duae olivae, et duo candelabra, in conspectu Domini terrae stantes. Sic ergo, " praeibis ante faciem Domini. " Malach. III, 1

Ecce ego mitto Angelum meum, et praeparabit viam ante faciem meam.

" Parare vias ejus, "

Ut faciles Domino, ad eundum ad cor hominum. Psal. XXIV, 4 : Vias tuas, Domine, demonstra mihi, et semitas luas edoce me. Parantur autem viae, cum paenitentia et charitate dilatatur et praeparatur cor, ut ad ipsum sine offensione perambulet. Psal. CXVIII, 32 : Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Praeparantur viae Domino per amotionem impedimentorum, et per appositionem ad viam expediendum.

Per amotionem impedimentorum praeparantur viae octo modis : tortuosa scilicet et flexuosa dirigendo, et montuosa et valliculosa complanando, saxosa pedibus obviantia aequando, lutosa caenulenta siccando, spinosa et vepribus consita evellendo, periculosa a latronibus obsessa ad securitatem reducendo, prolixitate taediosa ad brevitatem compendiosam convertendo, et dubia compita ad certitudinem signando. Est enim via flexuosa per perplexitates, montuosa per ambitiones, lapidosa per scandalorum exempla, lutosa et lubrica per libidines luxuriosorum, spinis et vepribus consita per sollicitudines avarorum, periculosa per occasiones tentationum, taediosa prolixitate saecularium negotiorum, incerta et dubia propter dubietatem non determinate bonorum operum. Quae omnia a via Christi sunt removenda.

De primo, Isa. xxx, 21 : Haec est via, ambulate in ea, et non declinetis neque : ad dexteram, neque ad sinistram. Numer, xx, 17: Gradiemur via publica, nec ad dexteram, nec ad sinistram declinantes. Isa. lx, 3 : Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei nostri. De secundo, Isa. xl, 4 et 5 : Omnisvallis exaltabitur, et omnis mons et collis humiliabitur :... et videbit omnis caro pariter quod os Domini locutum est. Vallis est inordinate depressus per desperationem, et mons inordinate elatus in superbiam.

De tertio, Eccli. XXI, 11: Via peccantium complanata lapidibus, et in fine illorum inferi. Psal. CXXXIX, 6: Juxta iter scandalum posuerunt mihi. Scandalum est obex in via recta pedi objectus ut cadat. Isa. lxii, 10: Planum facile iter, eligite lapides. Jerem, l, 26 : Tollite de via lapides.

De quarto dicitur, Habacuc, III, 15: Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum. Psal. lxviii, 15: Eripe me de luto, ut non infigar. Psal. xxxiv, 6 : Fiat via illorum tenebrae et lubricum: et Angelus Domini persequens eos.

De quinto, Proverb. XXIV, 30 et 31 : Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti: et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem ejus spinae. Istae sunt viae Sion plenae vepribus, quae lugent quod non sunt qui veniant, depositis curis temporalium ad solemnitatem jucunditatis spiritualis .

De sexto dicitur, Luc. x, 30: Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Jericho, et incidit in latrones. Gregorius : " In via sumus, qua ad patriam " tendimus. Maligni autem spiritus quasi " quidam latrunculi iter nostrum obsiti dent: " et ideo vita eligenda est occasiones tentationum minus habens.

De septimo dicitur, II Reg. xviii, 23, quod Achimaas cucurrit per viam compendii et citius venit ad David. Et haec est semita consiliorum. Isa. XXVI, 8 : In semita judiciorum tuorum, Domine, sustinuimus te : nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae. Econtra, Numer. XXI, 4 : Taedere capit populum itineris. De octavo, Proverb. XIV, 12 : Est viaquae videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem.

Expeditur autem via, ut sit recta per justitiam, luminosa per litterarum studium et scientiam, speciosa per virtutis pulchritudinem, secura per conductus securitatem, secreta per paucorum frequentationem, nimis arcta, ne impediat pedum ordinatam mobilitatem.

De primo horum, Isa. XXVI, 7 : Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum.

De secundo, Proverb. IV, 18: Justorum semita quasi lux splendens, procedit et crescit usque ad perfectam diem.

De tertio et quarto, Proverb. III, 17 : Viae ejus viae pulchrae, et omnes semitae illius pacificae.

De quinto, Matth. VII, 14: Arcta via est quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam.

De sexto, Proverb. IV, 11 et 12 : Ducam te per semitas aequitatis : quas cum ingressus fueris, non arctabuntur gressus tui.

Sic puer debet " parare vias ejus. "

" Ad dandam scientiam salutis plebi ejus, in remissionem peccatorum eorum. "

Ecce tangit modum praeparationis viae et praecursionis. Hoc enim est ad hoc, quod detur scientia salutis plebi.

Sic ergo continua: Praeibis ante faciem ejus, o puer, " ad dandam, " non vendendam. Isa. lv, 1: Qui non habetis argentum, properate, emite, et comedite. Ibidem: Venite, emite absque argento, et absque ulla commutatione vinum et lac, hoc est, pastum rudis infantiae in facibus Scripturae, potum inebriantis laetitiae in subtilium penetratione. Hoc emite fide et devotione, non auro neque argento, quibus emitur humana sapientia. Matth. x, 8 : Gratis accepistis, gratis date, scilicet scientiam, non pecuniam.

Est autem hic scientia communiter accepta ad omne donum quod cum ratione divina est illuminativum, ad verum intelligendum, vel ad bonum faciendum, vel appetendum. Proverb, iii, 13 et 14 : Beatus homo qui invenit sapientiam, et qui affluit prudentia : melior est acquisitio ejus negotiatione argenti, et auri primi et purissimi fructus ejus. Sapient. XIII, 1 : Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei.

Vult autem beatus Dionysius, quod scientia sit duplex : quamdam enim scientiam vocat discursivam, et quamdam vocat intellectivam et divinam. Illam vocat discursivam, quae ratione conferente praemissa ad invicem, et haec ad con-. clusionem, accipitur : sicut ea scientia quae est per studium, et ea quae est ex conjecturis allegoriarum vel moralitatum et hujusmodi. Intellectivam vero vocat simplicem captum intelligentiae per lumen infusum per Spiritum sanctum in revelatione. Ad primam hortatur Apostolus, I ad Timoth. IV, 16 : Attende tibi, et doctrinae. De secunda, Joan. VI, 45 : Scriptum est in prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei. Et ista est certior et melior : et illam habuit, ideo et dedit populo. Osee, IV, 6 : Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. Isa. v, 13 : Propterea captivus ductus est populus meus, quia non habuit scientiam. Augustinus et Beda: " Scienti+a donum est Spiritus sancti, docens nos bene conversari in medio pravae et perversae nationis. " Docet autem practice: sicut molendinarius nesciens speculative subjectum et passiones molendini, tamen scit molere, et scientiam demonstrat per actum. Practicae enim scientiae stant ad opus, sicut dicitur in primo de Anima. Ad Titum, I,l et 2: Secundum agnitionem veritatis, quae secundum pietatem est, in spem vitae aeternae, quam promisit qui non mentitur, Deus. Et, infra, v. 9 : Amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhor-tari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere.

Hanc igitur scientiam dat, non quidem saeculi, vel carnis, vel diaboli. Jacob. III, 15 : Non est ista sapientia desursum descendens, sed terrena, animalis, diabolica. Baruch, III, 23 : Filii Agar, qui exquirunt prudentiam quae de terra est, negotiatores Merrhae et Theman, qui interpretatur Auster, et significat mundi pulchritudinem, quam multi inquirunt, fabulatores et exquisitores prudentiae et intelligentiae: viam autem sapientiae nescierunt.

Hanc ergo scientiam non dat, sed " salutis, " in qua est vera salus. Ad Hebr. XII, 10 : Pater spirituum erudit nos ad id quod utile est, in recipiendo sanctificationem ejus. Eccli, xxx, 15: Salus animae in sanctitate justitiae melior est omni auro et argento. In hac enim requiescit spiritus scienitae et pietatis .

Hanc igitur scientiam salutis non dat altis et ambitiosis, neque immundis, sed humilibus, scilicet " plebi, " iis qui per humilitatem sunt de plebe, et per devotionem sunt " ejus. " Matth. XI, 25 : Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Matth. VII, 6 : Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos. Eccli. XXXVII, 26 : Vir sapiens plebem suam erudit.

Hanc autem scientiam salutis dat " in remissionem peccatorum eorum " qui sunt de plebe ejus. Ad Roman. IX, 25 : Vocabo non plebem meam, plebem meam: et non dilectam, dilectam: et non misericordiam consecutam, misericordiam consecutam . Isa. xliii, 25 : Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter me.''

Hoc autem totum fit

" Per viscera misericordiae Dei nostri, in quibus visitavit nos oriens ex alto. "

Tangit hic gratiam Dei, ne sibi aliquid attribuere videatur. Et tangit tria, quorum primum est motivum ad istud donum, secundum in quo perfecta misericordia quae movet, tertium autem est opus ipsius proprium.

De primo horum dicitur: " Per viscera misericordiae Dei nostri, " hoc est, per intimam pietatem et misericordiam Dei nostri, quae ad haec quae dicta sunt movet et inclinat. Ad Coloss, III, 12 : Induite vos sicut electi Dei sancti, et dilecti, viscera misericordiae. Isa. lxiii, 15 : Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua, multitudo viscerum tuorum et miserationum tuarum ? Super me continuerunt se. Genes, xliii, 30: Commota fuerant viscera ejus super fratre suo. Jerem, xxxi, 20 : Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor ejus.

" In quibus visitavit nos. "

Ecce in quo perfecta est misericordia viscerosa. In visceribus enim illis visitavit nos, assumpta nostra cum pcenalilatibus carne. Et de hoc supra dictum est satis. Exod. IV, 31 : Audierunt quod visitasset Dominus filios Israel, et quod respexisset afflictionem illorum : et proni adoraverunt. Et ex hoc invaluit usus in religionibus in die Annuntiationis et Navitatis, adorare in terra in gratiarum actionem, cum ex kalendario annuntiatur visitatio Domini. Exod. iii, 7 et 8 : Vidi afflictionem populimei in aegypto, et clamorem ejus audivi propter duritiam eorum qui praesunt operibus: et sciens dolorem ejus, descendi ut liberem eum.

Iste autem visitationis modus magnificus est, quia " visitavit nos "

" Oriens, "

Nobis, " ex alto " sinu Patris. Non quidem dimittens quod erat, sed assumens quod non erat: non commixtionem passus in assumente et assumpto, neque divisionem in unione assumentis et assumpti, sicut dicit Nicaena Synodus. Zachar. VI, 12 : Ecce vir Oriens nomen ejus, et subter eum orietur. Psal. XVIII, 1 : A summo caelo egressio ejus. Sapient. XVIII, 15 : Omnipotens sermo tuus de caelo a regalibus sedibus venit. Et hoc magnum fuit tantae majestatis Dominum, de summis caelorum ad carnis susceptionem, ad obsequii servilis humiliationem, ad crucis ignominiosae ire turpationem. Jerem, XII, 7 : Reliqui domumm eam, dimisi hereditatem meam, dedi dilectam animam meam in manu inimicorum ejus.

Sic enim et in hoc ortus est nobis exalto.

Tertio autem tangit actum sive opus visitatoris. Et hoc est quod dicit :

" Illuminare his quis in tenebris et in umbra mortis sedent. "

Sic continua: Ortus est, dico, " illuminare, " hoc est, ad illuminandum.

Tangit autem hic quatuor: beneficium scilicet illuminationis, quibus datur hoc beneficium, beneficii necessitatem, et utilitatem.

Beneficium quidem est : " Illuminare, " hoc est intus in eis lumen accendere. Joan, I, 9 : Erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, hoc est, lumen notitiae suae et voluntatis suae dare. Isa. lx, 1: Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domini super te orta est. Ad Hebr. I, 3 : Cum sit splendor gloriae, et figura substantiae ejus.

Joan. VIII, 12 : Ego sum lux mundi : qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sedhabebit lumen vitae. Psal. xxxv, 10 : In lumine tuo videbimus lumen.

Hoc enim lumen est similitudo lucis aeternae, dissipans tenebras, dissolvens cordis gelicidium, movens ad germina, formans ad pulchritudinem illuminata.

De primo horum, Sapient. VII, 26 : Candor est lucis aeternae, et speculum sine macula.

De secundo dicitur, Joan. I, 5 : Lux in tenebris lucet. Dicit Chrysostomus, " ad dissipationem tenebrarum. " Isa. lviii, 10 : Tenebrae tuae erunt sicut meridies.

De tertio dicitur, Eccli, xliii, 4 : Tripliciter sol exurens montes, radios igneos exsufflans. Et, ibidem, v 3: In meridiano exurit terram. Isa. lxiv, 1 et 2 : Utinam dirumperes caelos, et descenderes: a facie tua montes (superbiae) defluerent. Sicut exustio ignis tabescerent, etc.

De quarto dicitur, Eccli. xliii, 2 : Sol in adspectu annuntians in exitu, vas admirabile opus Excelsi : totam enim bonitatem caeli deponit ad terram. Job, xxxviii, 33 : Numquid nosti ordinem caeli, et pones rationem ejus in terra ? De quinto dicitur in Psalmo lxvii, 9 : Terra mota est, etenim caeli distillaverunt, scilicet per illuminationem. Isa. xlv, 8 : Rorate, caeli, desuper, et nubes pluant justum+: aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Hic enim ros lucis est vehiculum. Isa. XXVI, 19 : Ros lucis ros tuus.

De sexto, II ad Corinth. IV, 6 : Deus qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiae claritatis Dei in facie Christi Jesu, in quo sunt omnes formae pulchritudinis divinae. Propter hoc ministri Novi Testamenti lucent formis divinis plusquam Moyses, cujus lumen vultus in scientia legis evacuatur. II ad Corinth. III, 18 : Nos omnes revelata facie gloriam Domini speculantes, ineamdem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. Ecce quantam lucem lucifer Joannes post se surgere ostendit. Unde Dominus ad eum dicit, Job, xxxviii, 1 2 : Numquid post ortum tuum praecepisti diluculo, et ostendisti aurorae locum suum ? Quasi dicat: Hoc non erit ex te, sed ex me fecisti.

Sic ergo ortus est " illuminare his, " scilicet nobis. Luc. II, 32: Lumen ad revelationem Gentium, et gloriam plebis tuae Israel. Eccli, xliii, 10 : Mundum illuminans in excelsis Dominus.

Et subdit hujusmodi illuminationis necessitatem, dicens:

" Qui in tenebris et in umbra mortis "

Conclusi " sedent. " Tenebrae aegypti sunt ignorantiae intelligendorum, credendorum, appetendorum, et faciendorum. Genes. I, 2 : Tenebrae erant super faciem abyssi, hoc est, super faciem non stabilem in Deo cordis. Jerem. xvii, 9 : Pravum est cor omnium et inscrutabile. Et sic est abyssus. Job, III, 23: Viro cujus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris. Tob. v, 12: Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo, et lumen caeli non video ? Super faciem enim cordis hominis sunt tenebrae intelligendorum ex peccato: abscondita autem est ab eo via lucis per ignorantiam credendorum : sedet in tenebris appetendorum. Et una catena tenebrarum omnes erant colligati, sicut dicitur, Sapient. XVII, 17, per ignorantiam agendorum.

Umbra autem mortis triplex est. Ex morte enim peccati primi objecta est primo umbra divinae oblivionis: secundo, umbra ignorantiae qualitatis mortis, et status sequelae mortis : et umbra tenebrarum claustri infernalis.

De prima dicitur, Isa. IX, 2 : Habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis.

De secunda in Psalmo XXII, 4 : Si ambulavero in medio umbrae mortis, non timebo mala: quoniam tu mecum es.

De tertia, Job, III, 5 : Obscurent eum tenebrae, et umbra mortis.

Omnibus autem his illuxit: primis per verbum et exemplum, secundis per sepulturam, tertiis per descensum ad inferos.

De primorum illuminatione dicitur, Isa. lx, 2: Ecce tenebrae operient terram, et caligo populos: super te autem orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur. De secundorum illuminatione dicitur, Eccli, XXIV, 45 : Penetrabo omnes inferiores partes terrae, et inspiciam omnes dormientes, et illuminabo omnes sperantes in Domino. De tertiorum illuminatione dicitur, Isa, lviii, 10 et 11: Orietur in tenebris lux tua, et tenebrae tuae erunt sicut meridies. Et requiem tibi dabit Dominus semper, et implebit splendoribus animam tuam, et ossa tua liberabit. Et ideo hoc capitulum Isaiae in quibusdam ecclesiis legitur in obsequiis mortuorum.

" Ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. "

Congruus ordo ut primo illuminetur intus, et postea dirigatur extra.

Tangit autem tria: directionem, et pedum directionem, et quo dirigantur.

Directionem, Psal. lxxxix, 16 : Respice in servos tuos, et in opera tua: et dirige filios eorum, per illuminationem tuam. Psal. xlii, 3 : Emitte lucem tuam et veritatem tuam: ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua.

" Pedes nostros. "

Duo sunt pedes animae : intellectus tendens in verum, et affectus tendens in bonum. Ad Hebr. XII, 13: Gressus rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis erret, magis autem sanetur.

Psal. XVI, 5 : Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia mea.

" In viam pacis, "

Hoc est, securitatis et tranquillitatis. Malach. II, 6: In pace et in aequitate ambulavit mecum, et multos avertit ab iniquitate. Psal. lxxv, 3: Factus est in pace locus ejus. Haec est pax Dei, quae exsuperat omnem sensum . Haec est pax ubi vera quies est animae. Psal. IV, 9 : In pace in idipsum dormiam et requiescam. " Haec enim pax est, ut dicit Augustinus, in civitate concordia fruendi Deo, et invicem in Deo qui est pax caelestis civitatis. " Baruch, III, 14: Disce ubi sit prudentia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus: ut scias simul ubi sit longiturnitas vitae et victus, ubi sit lumen oculorum, et pax.

Haec autem omnia in cantico isto invenire poteris.

" Puer autem crescebat, et confortabatur spiritu : et erat in desertis usque in diem ostensionis suae ad Israel. "

Post nativitatem istius pueri agit de incremento et conversatione juventutis ejus usque ad tempus praedicationis.

De incremento autem dicit : " Puer autem crescebat " corpore. Genes. XXI, 8: Crevit igitur puer, et ablactatus est. Et secundum incrementa aetatis fuit incrementum intellectus ipsius et gratiae. Ad Ephes, II, 21: In quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino." Et confortabatur spiritu. "

Tripliciter: per radicationem spiritus, per augmentum virtutis in virtutem, et per profectum humanae virtutis ad divinam.

De radicatione quidem, Isa. XXXVII, 31: Et mittet id quod salvatum fuerit de domo Juda, et quod reliquum est, radicem deorsum, et faciet fructum sursum.

De augmento de virtute in virtutem, Psal. lxxxiii, 8 : Ibunt de virtute in virtutem : videbitur Deus deorum in Sion.

De profectu in virtutem divinam, Joan, x, 35 : Illos autem dixit deos, ad quos sermo Dei factus est. Psal. lxxxi, 6 : Ego dixi : Dii estis, et filii Excelsi omnes. I Joan. III, 2 : Cum apparuerit, similes ei erimus. Divinam autem dico virtutem quando fit, ut dicit Apostolus, II ad Corinth, v, 16: Nos ex hoc neminem novimus secundum carnem. Et si cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus.

" Et erat in desertis "

Agens. Dicit autem Beda quod viginti annis fuit in deserto : et tunc intravit desertum decem annos habens, et exivit habens triginta annos: sicut patet, Infra, iii, 1. Dicit tamen Evangelium Nazaraeorum, quod Herode quaerente pueros ad perdendum, pater quidem Zacharias, eo quod noluit perdere puerum, interfectus est : mater autem fugit cum puero in desertum : et cum a persequentibus angustiaretur de puero abscondendo, aperuit se lapis montis scissus, et eum intra se cum puero clausit : et sic evacuata sollicitudo quaerentium. Et ex tunc matre post aliquos paucos annos mortua, puer in solitudine remansit: et ex usu puerilis aetatis locustas comedere didicit, et mel silvestre, quod super folia in desertis invenit. Dicitur etiam quod sanguis patris in vasis a sacerdotibus receptus, in templo servatus, continuo bullivit quoties aliquis de familia Herodis in templo apparuit.

Quare autem in desertis fuit, dicit Hieronymus:

Antra deserti teneris sub annis Civium turmas fugiens, petisti, Ne levi posses maculare vitam Crimine linguae .

In deserto enim tumultus frequentantium fugitur. Marc. VI, 31: Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum. Ibi etiam Moyses magnam vidit hujus salutis visionem . Ibi Dominus agebatur a Spiritu, et perfecit jejunium quadraginta dierum. Ibi Elias fugiens Jezabel, invenit Angelum se cibantem, et Dominum se alloquentem. Ibi populus pastus mannate accepit le- gem. Requiescitur enim ibi a tumultu impedientium. Revelantur ibi mysteria secretorum. Cibus ibi ministratur consolationis Angelorum. lbi est refugium a turmis persequentium. Ibi in cordis quiete percipitur Dei eloquium. Ibi auditur a Domino suarum aequitas legum. Sicut patet in auctoritatibus per ordinem inductis.

Et ideo erat ibi Joannes a usque in diem ostensionis suae: " quando a Spiritu sancto cognovit, quod in verbo praedicationis ostenderet se " ad Israel. " Luc. iii, 2 et 3 : Factum est verbum Domini super Joannem, Zachariae filium, in deserto. Et venit in omnem regionem Jordanis, praedicans baptismum paenitentiae.

Sic igitur finita sunt quae dicenda sunt de Joannis nativitate.