Lectio 1

Supra evangelista narravit quod passus est christus a Iudaeis, hic narrat quod passus est a gentilibus: et quatuor facit.

Primo tangit quomodo traditus est gentibus; secundo quomodo examinatur; tertio quomodo condemnatur; quarto quomodo patitur.

Secunda ibi iesus autem stetit ante praesidem etc.; tertia ibi per diem solemnem consueverat praeses etc.; quarta ibi tunc milites praesidis suscipientes iesum in praetorium etc..

Circa primum duo.

Primo narrat de assignatione, qua traditus est in manibus gentilium; secundo de morte et peccato traditoris, ibi tunc videns Iudas, qui eum tradidit, quod damnatus esset.

Circa primum tria.

Primo motivum assignat; secundo modum; tertio factum.

Causa fuit consilium habitum de morte: et secundum hoc tria tangit, ex quibus aggravatur eorum peccatum. Primo ex sollicitudine, et hoc tangit cum dicit mane autem facto consilium inierunt, quia cum tota nocte solliciti essent in illusione, tamen mane convenerunt.

Unde bene solliciti erant; iob XXIV, V. 14: mane primo consurgit homicida.

Item aggravatur ex communitate, quia omnes principes. Si enim unus, vel duo, excusabile esset; sed omnes convenerunt; Is. I, 6: a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas; ideo dicit omnes principes; ezech.

C. XI, 2: fili hominis, hi sunt viri qui cogitant iniquitatem, et tractant consilium pessimum.

Item ex crudelitate, quia multa alia cogitare poterant, sed cogitabant quomodo eum morti traderent; Prov. I, 16: pedes eorum ad malum currunt et festinant ut effundant sanguinem.

Sed quomodo? vinctum adduxerunt.

Haec erat consuetudo, quod tales vincti adducerentur et signarentur morti condemnati.

Et signavit quod sicut mortem nostram sua morte destruxit, sic vincula peccatorum vinculis suis destruxit.

Et tradiderunt Pontio Pilato. Et quare? triplex est ratio. Una litteralis erat, quia vicarius erat imperatoris, et Iudaei non habebant iudicium sanguinis. Propter quod dicunt in Io. XVIII, 31: nobis non licet interficere quemquam.

Item ex intentione ipsorum: ipsi enim nolebant occulte interficere, sed manifeste, ut fama divulgaretur, secundum quod habetur sap.

C. II, 20: morte turpissima condemnemus eum.

Tertia causa est, quia pro omnibus voluit mori, ideo voluit ut omnes congregarentur, tam Iudaei quam gentiles, ita quod impletum est illud Ps. II, 2: astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum.

Tunc videns Iudas, qui eum tradidit, quod damnatus esset etc.. Hic agitur de poenitentia et morte Iudae.

Et circa hoc duo facit.

Primo narrat de proditione; secundo quid factum sit de pretio, ibi principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt.

Circa primum primo agitur de poenitentia; secundo de desperatione, ibi et proiectis argenteis in templo, recessit.

Circa primum tria facit.

Primo ponitur motivum; secundo poenitentia; tertio effectus.

Motivum tunc videns quod damnatus esset, poenitentia ductus, retulit triginta argenteos. Potuit esse quod credidit Iudas, quando vendidit eum, quod non occideretur, sed quod flagellaretur; ideo videns quod damnatus esset, poenituit.

Sed est quaestio, quando traditus fuit praesidi, quomodo videre potuit quod esset damnatus.

Hieronymus dicit quod hoc vidit oculo mentis, quia ex quo vidit quod a Iudaeis damnatus erat, et traditus Pilato, cogitavit quod Pilatus iudicaret ad voluntatem eorum, scilicet Iudaeorum. Origenes dixit quod quidam dixerunt: videns Iudas quod esset damnatus, scilicet ipse Iudas, ex isto motus fuit ad poenitentiam.

Unde poenitentia ductus retulit triginta argenteos. Et haec poenitentia non fuit vera poenitentia; habuit tamen aliquid poenitentiae, quia poenitentia debet esse media inter spem et timorem; Iudas autem timorem et dolorem quidem habuit, quia de peccato praeterito doluit, sed spem non habuit. Et talis est poenitentia impiorum; Sap. V, 3: poenitentiam agentes, et prae angustia spiritus gementes.

Et quare ductus poenitentia? notandum quod dicit Origenes, quod aliquando accidit quod diabolus impellit hominem ad peccandum, aliquando homo; sed aliter et aliter, quia homo ut libidinem compleat, diabolus ut perdat. Et si diabolus immisit, non habuit ex creatione, et ideo poenitere potuit.

Et hoc est contra Manichaeos, qui dicunt quod duplex est creatio, bona et mala, et qui sunt de creatione mala, non possunt bene agere, et e converso. Et secundum eos Iudas fuit de creatione mala. Quomodo ergo potuit poenitere? dicit ergo quod hoc quod desperavit, non fuit nisi quia negligens fuit.

Sequitur effectus. Effectus poenitentiae est ut peccator studeat emendare. Peccaverat, quia vendiderat christum, fecerat enim quod in se erat: ideo triginta denarios retulit. Et primo ponitur retractatio; secundo poenitentia, ibi peccavi tradens sanguinem iustum.

Retulit ergo triginta argenteos; et in hoc retractavit, dicens peccavi, idest vere deliqui. In hoc autem quod dicit tradens sanguinem iustum, etsi bene dicit, non complete tamen, quia potest retorqueri ad hominem iustum.

Unde Ier. XXVI, 15: si occideritis me, sanguinem innocentem tradetis contra vosmetipsos.

Unde dicit Hieronymus quod si rectam fidem habuisset, non desperasset. Debuit enim dicere, tradens deum. In hoc ergo quod dixit tradens sanguinem iustum, minoravit eius potestatem, et ostendit se non habere rectam fidem.

Tunc ponitur Iudaeorum obstinatio at illi dixerunt: quid ad nos? iste iustum confitebatur, et tamen dicunt quid ad nos? Ier. VIII, 7: populus meus non cognovit iudicium domini. Tu videris, idest non sequimur conscientiam tuam. Remigius: quid ad nos? tu primo vendidisti, et post iustum confiteris. Quis videris apud nos, qui ita mutas sententiam? mutare enim de malo in bonum, bonum est: de malo autem in malum, malum; Eccli. XXVII, 12: iustum in aeternum stat, stultus autem ut luna mutatur.

Tunc ponitur desperatio. Desperatus enim de bonis temporalibus nihil curat; et sic facit iste, quia proiectis argenteis in templo recessit (non habuit curam de pecunia) et abiens laqueo se suspendit. Unde habetur Act. I, 18, quod suspendit se et crepuit per medium.

Et quare? dicit Origenes quod accidit, quia diabolus praecipitat aliquem in peccatum, et licet det spatium, tamen vult praecipitare in aliud. Et hoc caveri voluit apostolus dicens, II Cor. II, 7: ne forte abundantiore tristitia absorbeatur qui eiusmodi est. Sic Iudas ad tantam absorptionem venit, quod abiens laqueo se suspendit. Ps. Lxviii, 16: neque absorbeat me profundum. Origenes narrat opinionem quorumdam dicentium quod quia Iudas audierat loqui de resurrectione, ideo credebat christo occurrere, et ideo laqueo se suspendit.

Quaerit Augustinus quando hoc fuit. Quia si velimus considerare, vix inveniemus tempus ante passionem, quo istud acciderit, quia principes occupati fuerunt tota die circa mortem christi. Item in sequenti die sabbatum fuit, et non recepissent ipso die pecuniam.

Ideo videtur Augustinus velle quod istud fuit post resurrectionem. Tamen potest dici quod etsi aliqui ad Pilatum accesserant, et morti vacabant christi, tamen aliqui in templo remanserunt, et his tradidit Iudas triginta denarios.

Principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt etc.. Ostendit quid fuerit de pecunia Iudae factum. Et primo dicitur quomodo excluditur a corbona; secundo in quid expensa fuit dicitur.

Dicit ergo principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt: non licet eos mittere in corbonam etc.. Notandum quod in corbonam ponebatur oblatio gratificationis, vel donum gratiae. Unde quaedam erant voluntaria quae offerebantur, alia ex debito: voluntaria in corbonam mittebantur, alia vero alibi; Eccli. XXXIV, 23: dona iniquorum non probat altissimus. Non licet ergo ponere in corbonam, quia pretium sanguinis est. Et in hoc verificatur verbum domini, supra XXIII, V. 24: transglutientes camelum et excolantes culicem. Nolebant hanc pecuniam mittere in corbonam, sed de morte filii dei bene tractabant.

Tunc narrat quid inde factum est.

Et dicit primo factum; secundo quid inde sit factum.

Dicit consilio autem inito etc..

Quare hoc fecerunt? dicendum quod deus sic procuravit, ut istud factum in memoria haberetur. Unde emerunt agrum figuli in sepulturam peregrinorum, non eorum qui erant de patria, sed alienorum. Secundum mysterium congruit, quia per sanguinem christi accelerabatur non solum iustificatio, sed quies mortis; Apoc. XIV, 13: amodo iam dicit spiritus ut requiescant a laboribus suis. Vel potest esse quod peregrini sunt qui non habent ibi mansionem propriam; Ps. Cxix, 5: heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est.

Isti autem consepeliuntur christo. Apostolus, Rom. VI, 4: consepulti estis christo. Ager iste sancta ecclesia est. Unde supra XIII, 44: simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro. Iste figulus est christus. Unde dicitur Ier. XVIII, 6: sicut lutum in manu figuli, sic et vos, domus Israel, in manu mea.

Tunc ponitur confirmatio facti. Et primo ex nomine propter hoc vocatus est ager ille Haceldama, hoc est ager sanguinis, usque in hodiernum diem; scilicet usque ad illud tempus, in quo scriptum est istud evangelium.

Tunc confirmat ex auctoritate tunc adimpletum est quod dictum est per ieremiam prophetam.

Sed est quaestio, quare dicit per ieremiam prophetam dicentem, quia verba, secundum quod ibi iacent, non sunt scripta in tota sacra Scriptura. Tamen simile habetur Zach. XI, 12: appenderunt mercedem meam triginta argenteis. Est ergo quaestio quare ponitur per ieremiam, cum dictum sit per zachariam. Augustinus dicit quod alicubi invenitur scriptum per prophetam, et non per ieremiam, tamen videtur quod ille sit ieremias, sicut habetur in littera. Hieronymus tangit solutionem quod prophetae scripserunt aliquos libros, qui canonizati sunt apud Iudaeos.

Unde aliqui sunt libri prophetarum, qui non sunt in canone bibliae, sicut Iudas nominat quaedam in canonica sua, et etiam apostoli omnes istos receperunt. Unde dicit quod quidam attulit ei librum ieremiae, ubi ista verba scripta erant verbo ad verbum, et evangelista scripsit secundum quod in apocrypho invenit.

Augustinus solvit: contingere aliquando quod volens exprimere nomen unius auctoris, occurrat nomen alterius; ideo potest esse quod cum vellet scribere zachariam, scriberet ieremiam.

Sed multi erant tunc Iudaei qui legem noverant; quare non correxerunt? quia cogitaverunt quod divinitus esset dictum, quia a spiritu sancto omnes prophetae locuti sunt, et non habent efficaciam verba prophetae nisi a spiritu sancto; ideo ut insinuarent hoc mysterium, non correxerunt. Alia solutio quam innuit, est, quod licet non sint verba ieremiae, tamen est ibi quoddam factum simile, ut habetur Ier. XXXII, 6 ss. Quod recepit mandatum quod emeret agrum. Vel spiritus sanctus sic movit matthaeum ad idem factum, sicut movit ieremiam.

Sed si volumus, possumus accipere verba Hieronymi in libro de optimo genere interpretationis, qui dicit quod christi pedissequus non incurrit aliquam notam falsitatis: officium est enim boni interpretis non considerare verba, sed sensum. Ideo iste posuit sensum quorumdam scriptorum in ieremia, quorundam in zacharia, sicut habetur in marco quod ponit auctoritatem Isaiae, cuius una pars est Malachiae, alia Isaiae. Sic et matthaeus coniungit duas sententias, quarum una a zacharia, altera a ieremia ponitur, XXXII, 6. Quod enim est in zacharia, scilicet quod appenderunt (idest acceperunt) triginta argenteos, in ieremia non invenitur; sed quod agrum emit, quod signabat factum toti populo. Sicut constituit mihi dominus, hoc expresse habetur ex eo quod praecipit ieremiae, ubi supra, quod agrum emeret. Ideo secundum primam partem in zacharia habetur, secundum secundam in ieremia.

Iesus autem stetit ante praesidem, et interrogavit eum praeses. Supra enarravit evangelista quomodo dominus assignatus est in manu gentium, hic autem agit de examinatione: et circa hoc tria facit.

Primo narrat quomodo ante terrenum iudicem sistitur; secundo quomodo examinatur; tertio quomodo accusatur.

Dicit ergo: ita dictum est de Iuda cum tradidisset praesidi iesum. Iesus ergo stetit ante praesidem, idest tamquam reus et accusandus; iob XXXVI, 17: causa tua quasi impii iudicata est: causam iudiciumque recipies.

Per hoc enim meruit ut fieret iudex vivorum et mortuorum.

Tunc sequitur examinatio; et primo ponitur interrogatio; secundo responsio, ibi dicit illi iesus.

Pontifices in multis accusabant eum, scilicet de subversione legis, et quia regem se dicebat.

Unde Pilatus non curavit quaerere de transgressione legis, sed potius de eo quod videbatur tangere laesionem maiestatis, scilicet tu es rex Iudaeorum? quia Io. XIX, 12 habetur: omnis qui se regem facit, contradicit caesari.

Tunc sequitur responsio dicit ei iesus: tu dicis. Dicit Hieronymus quod christus sic moderatur sermonem suum, quod non affirmat, nec negat, sed dicit: tu dicis. Prov.

C. XVII, 27: qui moderatur sermones suos prudens est.

Item nota, secundum Hilarium, quod supra c. XXVI, 63, interrogatus a principe Iudaeorum, si tu es christus filius dei, dixit tu dixisti: et respondit per praeteritum; cum autem respondit gentili, respondit per praesens.

Et in hoc significatur quod confessio christi a Iudaea est de praeterito, quia facta est per prophetas; Ier. XXIII, 5: regnabit rex, et sapiens erit. Sed loquens ad gentilem dicit tu dicis, quia gentilitas confitebatur.

Consequenter agitur de accusatione.

Et primo ponitur accusatio; secundo inductio ad respondendum, ibi dixit autem Pilatus.

Dicit ergo et cum accusaretur a principibus sacerdotum, nihil respondit. Super quibus accusaretur, tacet matthaeus, sed Lucas hoc dicit XXIII, 1 ss.. Haec est consuetudo evangelistarum, quia quod unus omittit, alter narrat. Unde ibi dicitur quod seduceret turbas etc., et quod prohibebat dari censum caesari, item regem se diceret. Et hoc est falsum secundum intentionem suam, quia intendebant de regno temporali; sed ipse dicit, io.

C. XVIII, 36, regnum meum non est de hoc mundo. Sed christus nihil respondit. Tunc impletum est quod dictum est per Is. LIII, 7: quasi agnus coram tondente se obmutescet, et non aperiet os suum. Et c. XLII, 2: non audietur foris vox eius.

Tunc dicit ei Pilatus. Ex tunc conabatur Pilatus eum liberare, ideo conabatur ut responderet; unde dicebat non audis quanta adversum te dicunt testimonia? et primo ponitur incitatio non audis etc.. Hoc autem dicebat, quia volebat dimittere eum: ipsi enim qui erant accusatores, erant testes, et ideo noluit respondere.

Quare autem non respondit, potest esse ratio ex parte christi, quia noluit excusare passionem suam: poterat enim eam excusare loquendo; ideo noluit loqui. Oblatus enim est quia voluit, Is. LIII, 7. Item, ut daret nobis exemplum, quia cum malediceretur, non maledicebat. Item quia tot signa Iudaei viderant, quod converti poterant, et ideo reputavit eos indignos; Eccli. XXXII, 6: ubi non est auditus, non effundas sermonem.

Et notandum quod in multis loquitur, et in multis silet, quia si semper loqueretur, excusaret se; item si semper taceret, pertinax videretur.

Pilato autem quandoque respondet, quandoque non; sed Iudaeis numquam respondet, quia Pilatus ignorabat, ideo veritatem aliquando dicebat, sed Iudaei obstinati erant.

Tunc ponitur admiratio Pilati ita ut praeses miraretur vehementer. Et quare miratur? quia audiebat eum facundissimum: et hoc est quod dicit David, Ps. XXXVII, V. 14: ego autem tamquam surdus non audiebam, et sicut mutus non aperiens os suum, idest ac si essem ignorans.

Et notate quod dicit vehementer: quod enim aliquis sapiens nihil respondeat, mirum est; sed quod in tali causa, ubi adiudicatur morti, non respondeat, hoc vehementer est admirandum. Item quia non videbat eum perterritum: in tali enim casu solent homines etiam perterreri.

Tunc agitur de damnatione.

Et primo ponitur diversum studium volentium excusare ipsum; secundo studium volentium condemnare, ibi principes autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis ut peterent barabbam; tertio condemnatio, ibi tunc dimisit illis barabbam.

Circa primum primo ponitur studium Pilati ad liberandum; secundo studium principum ad condemnandum.

Circa primum primo ponit quasdam opportunitates; secundo tractat de eius liberatione; tertio dat causam.

Secunda ibi congregatis ergo illis, dixit Pilatus; tertia ibi sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum.

In prima ponit duas opportunitates.

Dicit ergo per diem autem solemnem consueverat praeses populo dimittere unum vinctum. Ista consuetudo non erat ex lege imperatoris, sed ex voluntate eius, ut redderet populum sibi magis devotum: quia in solemnitate debebant magis esse iucundi, nolebat quod illa die esset causa tristitiae. Sic et Romae in illo die quo imperator intrabat, nullus adiudicabatur morti. Item de novo acquisiverat praefecturam, ideo volebat sibi eos esse devotos. Aliquid tamen simile legitur in veteri testamento, scilicet quod Saul liberavit ionatham, qui adiudicatus erat morti, I Reg. XIV, 44 ss..

Deinde ponit opportunitatem ex quodam latrone, qui dicebatur barabbas, qui interpretatur filius patris, scilicet diaboli; Io. VIII, 44: vos ex patre diabolo estis.

Congregatis autem illis, dicit Pilatus: quem vultis dimittam vobis? hic facit Pilatus contra consuetudinem Iudaeorum, quia non solebat eos rogare, sed ipsi rogabant eum. Sed hoc faciebat, quia quaerebat eum dimittere, et videtur inducere, quia videbatur ei quod deberent praeeligere christum quam barabbam; quia iste erat reus laesae maiestatis, et multis nocuerat.

Item ex eo quod christum nominat, dicens an iesum, qui dicitur christus? christus enim dicitur unctus. Unde regem appellabat eum, ideo credebat quod christum deberent accipere; Eccli. XV, 18: ante hominem vita et mors. Sic Pilatus ante eos posuit bonum et malum; et ipsi acceperunt malum, ideo eos semper sequitur malum.

Deinde ponit causam sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum. Ex quo sciebat? audierat enim multa bona de eo, et videbat eum constantem; unde sciebat quod per invidiam tradidissent eum. Sicut enim invidia diaboli fuit inimica primo homini, sic debuit esse invidia istorum inimica christo.

Sic enim ioseph ex invidia traditus est a fratribus, Gen. XXXVII, 28.

Sedente autem eo pro tribunali, misit ad eum uxor eius. Supra posuit evangelista unam causam, quare Pilatus nitebatur dimittere eum, hic autem ponit aliam causam, scilicet admonitionem uxoris. Et primo ponitur admonitio; secundo causa admonitionis, ibi multa enim passa sum hodie per visum propter eum.

Sedente autem eo pro tribunali.

Sicut dicit quaedam Glossa, tribunal est sedes iudicum. Prov. XX, 8: rex qui sedet in solio iudicii dissipat omne malum intuitu suo.

Cathedra proprie doctorum; supra XXIII, 2: super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei. Et dicitur a tribunis, quia primo tribuni electi sunt a Romanis ad facienda iudicia.

Et dicit pro tribunali: et est iste modus loquendi Graecus. Aliquando enim pro accipitur pro ante; sicut, exercitus est pro castris, idest ante castra. Aliquando pro in; unde pro tribunali, idest in tribunali.

Misit ad eum uxor eius dicens. Erat ista mulier gentilis, et signat ecclesiam gentilium, quae suscepit christum, ut I ad Cor. I. Nihil tibi et iusto illi, idest non pertinet ad te iudicare, immo ipse debet esse iudex tuus; act.

C. X, 42: qui constitutus est iudex vivorum et mortuorum.

Multa enim passa sum hodie per visum propter eum. Hic ponitur causa.

Et est modus loquendi talis: quando enim abstrahitur quis a sensibus, aliqua secundum imaginationem apparent, et consuetum est quod visio refertur ad id quod apparet, cum sit alienatio a sensibus: hoc autem fit aliquando in vigilia, aliquando in somno. Quando in vigilia, visio dicitur; unde Num. XII, 6 dicitur: si quis fuerit inter vos propheta domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. Hic autem ponitur propheta pro utroque.

Notandum quod huius causa quandoque corporalis intrinseca est, ut quando superabundat sanguis, fit apparitio corporum rubeorum, et sic de aliis. Aliquando ex causa extrinseca, ut ex frigore somniat aliquis quod sit in nive. Aliquando autem fit a causa spirituali, et hoc vel a deo per bonum Angelum; et de hoc iob XXXIII, 15: per somnium in visione nocturna aperit aures vivorum. Et haec vera sunt, et veritatem habentia; non tamen multum debet confidere; Eccli. XXXIV, 7: ne dederis in illis cor tuum, multos enim errare fecerunt somnia. Aliquando fiunt a Daemonibus, qui possunt imprimere in phantasiam, quia est virtus corporalis: unde divinationes et huiusmodi prohibentur in lege; Deut. XVIII, V. 10: non inveniatur in te qui somnia observet, vel auguria etc..

De hac visione possumus dicere quod facta est a deo per bonos Angelos; vel a diabolo, quia erat ad impediendum passionem: quia in passione erat peccatum occisionis. Et sic fiebat per Angelos bonos; sed ex passione sequitur fructus, ideo diabolus iam percipiens eum esse deum, et timens per passionem potestatem amittere, sicut in mente Iudae posuerat ut eum traderet, sic et modo voluit impedire, non quia vellet impedire peccatum, sed potius passionis fructum.

Tunc ponit studium Iudaeorum volentium occidere christum principes autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis ut peterent barabbam. In utroque enim se ostendunt abominabiles, quia principes qui alios corrigere deberent; Prov. XVII, 15: qui iustificat impium abominabilis est. Similiter eo quod seniores; Dan. XIII, 5: egressa est iniquitas a senioribus populi.

Respondens autem praeses ait illis. Hic ponit conatum, quo conabatur Pilatus dimittere eum. Et primo ostendit quibus verbis egerit ad liberationem; secundo quibus factis, ibi videns autem Pilatus quia nihil proficeret.

Tribus modis est conatus liberare eum. Primo ex comparatione; secundo ex dignitate; tertio ex innocentia.

Ex comparatione, quia comparavit eum malo actori, respondens scilicet petitioni populi, vel istis principibus qui instigabant eum quem vultis vobis de duobus dimitti? at illi dixerunt: barabbam. Quod et populo improperat Petrus, Act. III, 13, dicens de christo: quem vos quidem tradidistis, et negastis ante faciem Pilati, iudicante illo dimitti. Vos autem sanctum et iustum negastis, et petistis virum homicidam donari vobis etc..

Dicit ergo Pilatus: quid ergo faciam de iesu, qui dicitur christus? hic allegat dignitatem quid faciam de iesu, quasi dicat: iniuriosum erit vobis, si illum occidatis, qui dicitur christus. Sed isti vereri non potuerunt: immo dicunt omnes crucifigatur: haec enim erat mors turpissima. Ideo completur quod dicitur Sap. II, 20: morte turpissima condemnemus eum; Is. III, 8: lingua eorum et adinventiones eorum contra dominum.

Ait illis praeses: quid enim mali fecit? hic allegat innocentiam eius, intendens eum liberare, quasi utens illo quod dicitur ier.

C. II, 5: quid invenerunt patres vestri in me iniquitatis? et Io. VIII, 46: quis ex vobis arguet me de peccato? at illi magis clamabant: crucifigatur. Unde flecti non poterant, secundum illud Ier. VIII, 5: apprehenderunt mendacium, et noluerunt reverti. Unde pertinaces erant in malitia.

Videns autem Pilatus quod nihil proficeret. Hic intendit liberationem eius per factum; et primo ponitur factum; secundo populi obligatio ad poenam.

Dicit videns autem Pilatus quia nihil proficeret.

Per hoc dat intelligere quod multa alia dixerat, et quod nihil proficiebat. Accepta autem aqua lavit manus suas. Haec erat consuetudo quod quando quis volebat se ostendere innocentem, lavabat manus, sic et iste; unde dixit ego innocens sum a sanguine iusti huius etc.. Secundum hunc modum habetur in Ps. XXV, 6: lavabo inter innocentes manus meas. Et vere ipse fuisset innocens, si in sua sententia permansisset, unde vocat eum iustum. Vos videritis, idest quid vobis accidere debeat. Unde Io. XVIII, 31 dicitur: accipite eum vos, et secundum legem vestram iudicate eum.

Tunc sequitur oblatio ad poenam sanguis eius super nos, et super filios nostros.

Et ita fiet quod sanguis christi expetitur ab eis usque hodie; et bene convenit illis quod dictum est Gen. IV, 10: sanguis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Sed sanguis christi efficacior est quam sanguis Abel.

Apostolus ad Hebraeos XII, 24: habemus sanguinem melius clamantem quam sanguis Abel; Ier. XXVI, 15: verumtamen si occideritis me, sanguinem innocentem tradetis contra vosmetipsos.

Tunc dimisit barabbam. Dimisit, idest absolvit a sententia mortis. Iesum vero flagellatum tradidit eis ut crucifigerent. Et quare flagellatum? Hieronymus dicit quia consuetudo erat Romanorum quod adiudicatus morti primo flagellabatur. Et sicut dicitur io.

C. XIX, 1 ipse flagellavit; unde completur in eo quod habetur in Ps. XXXVII, 18: ego autem in flagella paratus sum. Quidam dicunt quod flagellavit ut moverentur ad pietatem, et sic flagellatum dimitterent.