Lectio 1

Supra dominus monstravit futuram gloriam in sua transfiguratione, hic de profectione ad illam gloriam agit.

Et dividitur in duo, quia primo docet quomodo perveniendum est ad eam; secundo reprehenduntur quidam inordinate petentes excellentiam in gloria, quae incipit in XX cap..

Circa primum primo docet quomodo perveniendum est ad illam gloriam per viam communem; secundo quomodo per viam perfectionis, quod incipit cap. XIX.

Primo quia per humilitatem pervenitur ad gloriam; ideo primo ostendit humilitatis modum; secundo prohibet inferre scandalum, ibi qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis etc., tertio docet quod illatum est dimittendum, ibi si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, et proiice abs te.

Circa primum ponitur interrogatio discipulorum; secundo responsio christi.

Occasio interrogationis sumitur ex hoc quod dictum est Petro, quod iret ad mare, et staterem inventum in pisce solveret pro ipso, et pro Petro; unde videbatur eum aliis praetulisse. Et quia erant adhuc infirmi, ideo aliquem zelum et invidiae motum passi sunt.

Sed videte quod quando duxit tres solum in montem, non ita moti sunt, sicut hic, cum solum praefert. Unde quaerebant quis putas maior est in regno caelorum? cum non per maioritatem perveniatur, sed per spiritum humilitatis; ad Phil. II, 3: in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes etc..

In ista petitione est hoc imitandum, quod non erant cupidi de terrestribus, sed de caelestibus; II Cor. IV, 18: non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur etc..

Sed quid est? nonne quaerenda est excellentia in regno caelorum? dicendum quod habere eminentiam in regno caelorum est dupliciter. Aut ita quod reputemus nos idoneos; et hoc est superbia et contra apostolum, Phil. II, 3: in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes etc.. Sed appetere maiorem gratiam, ut maior nobis sit gloria, non est malum, ut I ad Cor. XII, 31: aemulamini charismata meliora. Item apostoli sciebant quod in gloria erant diversae mansiones, sicut stella differt a stella in claritate; ideo quaerebant, quia credebant unum maiorem alio: contra haereticos aliquos qui contrarium posuerunt.

Consequenter ponitur responsio christi, et ponit factum christi et dictum; unde dicit et advocans iesus parvulum.

Quis sit iste parvulus, exponitur tripliciter.

Chrysostomus exponit vere parvulum, quia passionibus erat immunis, ut exemplum humilitatis praeberet, ut infra cap. XIX, 14: sinite parvulos venire ad me. Et dicitur quod iste fuit beatus martialis.

Aliter exponitur, quod christus se parvulum reputans, statuit se in medio dicens nisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum caelorum. Lc. XX, 27: ego sum in medio vestrum sicut qui ministrat.

Aliter. Quia per parvulum intelligitur spiritus sanctus, qui facit parvulos, quia est spiritus humilitatis; Ez. XXXVI, 27: ponam spiritum meum in medio vestri.

Item notandum est verbum domini. Et primo tangit necessitatem; secundo efficaciam.

Dicit amen dico vobis, nisi conversi fueritis, ab ista scilicet elatione immunes; Zach. I, 3: convertimini ad me etc., et efficiamini ut parvulus iste, non aetate, sed simplicitate; I ad Cor. XIV, 20: nolite parvuli effici sensibus, sed malitia parvuli estote.

Multae sunt conditiones parvulorum. Non magna appetunt; Rom. XII, 10: non alta sapientes. Sunt immunes a concupiscentia; supra V, 28: qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. Et talem concupiscentiam non habent pueri. Item non recordantur inimicitiae.

Unde nisi efficiamini sicut parvulus iste, scilicet imitatores proprietatum parvulorum, non intrabitis in regnum caelorum.

Nullus enim intrabit nisi humilis; humiles spiritu suscipiet gloria, Prov. XXIX, 23.

Vel non intrabitis in regnum caelorum, idest in doctrinam evangelii, sicut infra XXI, 43: auferetur a vobis regnum dei, et dabitur genti facienti fructus eius.

Introitus enim est per fidem; unde nisi efficiamini, et si non credideritis sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum, quia marci ult., 16: qui non crediderit, condemnabitur.

Prov. XXIX, 23: humilem spiritu suscipiet gloria.

Et qui susceperit unum parvulum talem, idest, quicumque est imitator puerilis innocentiae, hic maior est, quia quanto humilior, tanto altior: quia qui se humiliat, exaltabitur, Lc. XVIII, 14.

Sed potest esse quaestio: videtur enim quod hoc non sit verum, quia perfectio est in caritate; ergo ubi maior caritas, ibi maior perfectio.

Dicendum, quod caritatem necessario comitatur humilitas. Et potestis hoc videre si consideretis, quis sit humilis. Sicut enim in superbia sunt duo, affectus inordinatus, et aestimatio inordinata de se: ita, e contrario, est in humilitate, quia propriam excellentiam non curat, item non reputat se dignum. Istud de necessitate sequitur ad caritatem. Omnis homo cupit excellentiam quam diligit. Ergo quanto magis habet homo de humilitate, tanto magis diligit deum, et magis excellentiam sui contemnit, et tanto minus sibi attribuit: sic quanto homo plus habet de caritate, habet etiam magis de humilitate.

Et qui susceperit unum parvulum talem, me suscipit.

Ex quo parvuli sunt tam idonei, non sunt scandalizandi; unde et qui scandalizaverit etc.. Et primo ostendit quod non sunt scandalizandi propter poenam; secundo propter divinam providentiam.

Secunda, videte ne contemnatis unum ex his pusillis.

Primo dicit quod non est inferendum scandalum pusillis; secundo quod non est negligenter vitandum, ibi si autem manus tua etc.. Et primo ponit poenam in speciali; secundo in generali, ibi vae mundo a scandalis etc..

Videndum quod duplex est poena, scilicet poena damni, et poena sensus.

Utramque tangit qui susceperit unum talem, non propter ipsum, sed propter me, me suscipit.

Sequitur qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis etc..

Si sit talis, constat quod maior est. Et quomodo qui maior est scandalizabitur? perfecti enim non scandalizantur. Chrysostomus dicit quod scandalizare idem est quod iniuriam inferre, et haec potest perfecto et imperfecto inferri. Origenes dicit quod aliqui sunt effecti parvuli, aliqui in fieri: illi qui effecti sunt parvuli, sunt illi qui ad perfectionem pervenerunt, hi non possunt scandalizari; illi qui sunt in fieri, quia imperfecti sunt, possunt scandalizari, sicut sunt qui conversi sunt de novo. Hieronymus dicit quod licet non scandalizentur, aliquis tamen potest eos scandalizare, quia est scandalum activum et passivum. Dominus videtur tangere omnes apostolos, et specialiter Iudam tangit, sicut infra XXVI, 31: omnes vos scandalum patiemini etc..

Et quae est haec poena? expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius. Item, sicut dicit Hieronymus, loquitur dominus secundum modum palaestinorum, qui non habebant molendina in aqua, sed habebant molendina cum equis. Unde mola asinaria dicitur quam equus vel asinus ducere potest.

Et demergatur in profundum maris. Et haec erat poena quae inferebatur ei qui furtum fecerat: quia mola huiusmodi suspendebatur in collo eius, et proiiciebatur in mare.

Quod etiam in beato clemente factum est, licet non quia fur esset etc.. Unde dignus est poena aeterna. Unde melius est quamcumque poenam temporalem sustinere in praesenti, quam sustinere poenam aeternam; ad Hebr. X, 31: horrendum est enim incidere in manus dei viventis; et Dan. XIII, 23: melius est mihi absque opere incidere in manus hominum, quam peccare in conspectu domini.

Aliter mystice: et hoc tripliciter.

Uno modo, per molam caecitas gentilium intelligitur, quia animalia quae ponuntur ad ducendum hanc molam, sunt caeca: iudic.

C. XVI, 21 scribitur, quod eruerunt oculos Samsoni, et fecerunt eum molere. Unde expediret Iudaeis, quod numquam vidissent christum, et essent proiecti in profundum maris, idest in profundum infidelitatis. Unde II Petr. II, 21: melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti.

Aliter per molam asinariam intelligitur vita activa. Et contingit quod aliquis ad vitam contemplativam transit, et cum est ibi, scandalizat contemplationem, quia non sapit sibi; ideo expedit sibi ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et proiiciatur in profundum maris, idest in profundum causarum temporalium.

Augustinus dicit sic: expedit, idest congruit, et est poena congrua ei ut mola, idest cupiditas saeculi, quia qui scandalizat cupidus est, suspendatur in collo, idest in affectu, et demergatur in profundum, scilicet cupiditatum.

Vae mundo a scandalis. Posita poena in speciali, ponitur in generali. Et tria facit.

Primo praenuntiat in generali; secundo subiungit necessitatem; tertio tollit excusationem, quia illis qui scandalizant, expedit ut suspendatur mola asinaria in collo eorum etc..

Vae mundo a scandalis. Per mundum intelliguntur mundi amatores, quia quantum aliquis coniungitur mundo, tanto magis scandalum patitur; unde dominus: in me pacem habebitis, in mundo pressuram, Io. XVI, 33. Vae mundo et amatoribus mundi.

Necesse est enim ut veniant scandala. Quidam haeretici crediderunt quod esset necessitas absoluta quod peccata contingerent, et ex praescientia divina et ex natura stellarum induceretur necessitas. Sed hoc est falsum, quia deo imputaretur, qui est auctor naturae.

Chrysostomus dicit quod necesse est quod ita eveniat, ut necessitas divinae providentiae sit necessitas conditionata. Unde necessarium est quod si praevidit istum peccaturum, peccabit, sed non sequitur quod necessario peccet.

Origenes dicit quod necessitas praesupponit malitiam Daemonum et infirmitatem hominum: unde necesse est quod veniant scandala, quia necesse est quod diabolus homines decipiat, et homo ei obediat. Et ita ex suppositione malitiae diaboli et infirmitatis hominum accidit haec necessitas.

Alii exponunt necesse est, idest utile, quia per scandala probantur homines; I cor.

C. XI, 19: nam oportet haereses esse, ut qui probati sunt, manifesti fiant in nobis. Vel secundum Haymonem loquitur de scandalo crucis; I cor.

V. I, 23: nos praedicamus christum crucifixum, Iudaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam.

Sed obiicitur: si necesse est, ergo immunes sunt a peccato, cum ita sit necesse evenire.

Non dico quod hoc sit necesse necessitate absoluta; quia vae homini illi per quem scandalum venit. Unde licet Daemones instigent, tamen imputatur ei ad poenam; rom.

C. VI, 13: neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato. Specialiter dicitur de Iuda qui tradidit illum.

Tu dicis quod vae homini illi per quem scandalum venit; unde non est pusillis inferendum scandalum. Et quamvis non debeat inferri, tamen non debent esse negligentes in vitando scandalum; immo aliquis potest vitare per aliquod utile ad actionem, vel cognitionem, vel supportationem.

Unde ponit sub similitudinem membrorum corporis si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum et proiice abs te. Non tamen intelligatis quod debeant abscindi membra corporis, sed per membra intelliguntur amici et proximi. Est enim homo homini necessarius ad operandum, ad supportandum, ad docendum. Quod corrigit in agendis, est manus: quod supportat, est pes; unde iob XXIX, 15: oculus fui caeco, et pes claudo. Unde si manus tua, idest ille qui dirigit operationem tuam, vel pes, idest ille qui sustentat te, scandalizat te, idest occasio peccati est tibi, abscinde eum et proiice abs te.

Et reddit causam bonum est tibi etc., quia melius est quodcumque malum temporale pati, quam mereri poenam aeternam.

Item aliquis est tibi necessarius ad docendum, unde est tibi oculus; unde et si oculus tuus scandalizat te, erue eum. Et reddit causam: melius est tibi etc..

Vel potest referri ad totam ecclesiam, quia oculi sunt praelati, manus diaconi, pes homines simplices. Unde magis est deponendus praelatus, vel diaconus abscindendus, quam ecclesia scandalizetur.

Vel per oculum accipitur contemplatio, per manum operatio, per pedem processio; unde si vides quod haec contemplatio, vel operatio, vel processio sit tibi occasio peccati, abscinde eam, et proiice abs te.

Videte ne contemnatis unum ex pusillis istis. Supra docuerat vitare scandalum propter poenam, hic autem docet vitare ex consideratione divinae providentiae: et circa hoc duo facit.

Primo proponit; secundo rationem assignat, ibi dico enim vobis etc..

Ita dixit quod qui scandalizaverit unum ex his pusillis, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius etc., videte ne contemnatis: parvitas enim cito facit ad contemptum. Ecce parvulum in gentibus dedi te, contemptibilem inter homines, Ier. XLIX, 15.

Sed quaeritur de quibus pusillis hic loquitur.

Dicendum de pusillis qui pusilli sunt reputatione hominum, sed magni apud deum: isti sunt amici dei; Lc. X, 16: qui vos spernit, me spernit.

Sed contra hoc obiicitur, quia tales non scandalizantur, nec pereunt, et tamen habetur infra in hoc cap. Quod venit filius hominis salvare quod perierat.

Dicendum, sicut solvit Origenes, quod per parvulos intelliguntur humiles, qui perfecti sunt; et tales non scandalizantur, et tamen interdum deficiunt. Vel quamvis non scandalizentur omnes, tamen aliquis scandalizatur.

Secundum Hieronymum intelligitur de parvulis in christo, sicut de novo conversis ad christum. Et tunc continuatur cum parte praecedenti.

Ita dictum est quod pars scandalizans abscindenda est, et tunc pusilli, et infirmi, et peccatores, quamvis non scandalizandi, non tamen sunt contemnendi. Dico enim vobis quia Angeli eorum semper vident faciem patris mei. Hic assignatur ratio ex divina providentia.

Primo quantum ad ministerium Angelorum; secundo quantum ad ministerium christi, ibi venit enim filius hominis salvare quod perierat.

Ita dictum est quod non contemnatis, quia illi, de quibus dominus habet tantam curam, non sunt contemnendi. Dico vobis quod Angeli eorum. Quare eorum? quia deputati sunt custodiae eorum: quia, sicut dicit Hieronymus, unicuique homini deputatus est Angelus ad sui custodiam; Ps. Xc, 11: Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis; Hebr. I, 14: omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi propter eos, qui haereditatem capiunt salutis. Isti habent officium quod divina deferunt et nuntiant nobis. Item orationes nostras ad deum deportant et praesentant; Apoc. VIII, 4: ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu Angeli coram deo. Unde si dominus ita large eis providet, quod vult eis serviri per Angelos, non sunt contemnendi; in Eccli. XXXV, 18 s. De vidua dicitur, quod eius lacrimae ascendunt a maxilla usque ad caelum. Vel Angeli eorum, quia sunt concives eorum, quia una est societas Angelorum et hominum; unde sunt concives civitatis caelestis. Unde tanta est dignitas, quia semper vident faciem patris mei qui in caelis est.

Et hic quatuor possunt designari.

Continuitas visionis, quia semper vident. Posset aliquis dicere, quoniam aliquando mittuntur in ministerium, quare non semper vident faciem dei: et ideo semper dicit.

Item notatur sublimitas visionis eorum. Nos videmus aliqua de summis, sed in quadam obscuritate, et per creaturas, ut habetur ad Rom. I, 20: invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciuntur.

Sed Angeli in quadam altitudine; unde dicit in caelis.

Item notatur manifesta visio; videmus enim nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem, I Cor. XIII, 10. Non est dicendum, quod habeat faciem corporalem, sed dicitur facies, eius aperta visio. Cum enim aliquis videtur in speculo, non aperta visione videtur; sed quando in faciem, tunc aperte videtur. Sic deus in speculo videtur, cum videtur per creaturas; sed quando in se, et per seipsum, tunc erit visio faciei ad faciem.

Chrysostomus dicit quod notatur quaedam excellens iucunditas, quia isti sunt viri perfecti: si Angeli sunt administratores eorum, denotatur esse quaedam maior iucunditas eorum, quam Angelorum. Unde vident eum assistentem sibi. Unde non solum visio est dos, sed etiam comprehensio; ad Phil. III, 12: sequor autem si quo modo comprehendam.

Sed quare dicit patris mei, qui in caelis est? ad excludendum errorem eorum qui ponebant Angelos, idest Daemones.

Unde dicebant quod Angeli in caelo sunt, Daemones in medio, et ideo sunt medii, et administratores nostri. Ideo ad hoc excludendum dicit semper vident faciem patris mei, qui in caelis est.

Item alia ratio est ad promovendum nostrum desiderium, quia si ipsi vident, et nos videbimus, hoc enim sperare debemus.

Sed ne videatur esse parum quod Angeli ad custodiam hominum deputati sunt, probat hoc etiam per ministerium christi. Et primo hoc probat; secundo adducit similitudinem.

Dicit ergo quod pusilli non sunt contemnendi, quia filius hominis venit salvare quod perierat. I ad Tim. I, 15: christus iesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere. Supra I, 21: ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum.