Lectio 4

Postquam dominus posuit incertitudinem horae, monet ad vigilantiam.

Et primo monet omnes; secundo specialiter praelatos, ibi quis putas est fidelis servus et prudens? etc..

Circa primum tria facit.

Primo proponit admonitionem; secundo similitudinem; tertio concludit propositum.

Secunda ibi illud autem scitote etc.; tertia ibi et vos estote parati etc..

Dicit ergo: ita dico quod dies est incertus, et nullus potest confidere de suo statu, quia de quolibet unus assumetur et alter relinquetur, ideo debetis esse diligentes et solliciti. Vigilate ergo. Et, ut dicit Hieronymus, ideo voluit dominus incertum ponere terminum, ut homo semper expectaret.

In tribus enim homo delinquit: quia vacant eius sensus, item quia vacat a motu, item iacet homo. Ideo vigilate, ut sensus vestri eleventur per contemplationem; Cant. V, V. 2: ego dormio, et cor meum vigilat. Item vigilate, ne in morte torpeatis: ille enim vigilat qui se exercet in operibus bonis; I petr.

Ult., 8: sobrii estote, et vigilate, quia adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret. Item vigilate, ne iaceatis per negligentiam; Prov. VI, 9: usquequo, piger, dormies? sed quid dicit? quia nescitis qua hora dominus vester venturus sit. Hoc dicebat apostolis, et non habetur alibi quod ita expresse se vocet dominum, sicut hic, et in Io. XIII, 13: vos vocatis me magister et domine, et bene dicitis, sum etenim.

Sed posset aliquis dicere, quod dominus loquebatur apostolis; apostoli autem non erant victuri usque ad finem mundi, quomodo ergo dicit vigilate, quia nescitis qua hora dominus vester venturus sit? dicit Augustinus quod istud necessarium est etiam apostolis, et eis qui ante nos erant, et nobis, quia dominus venit dupliciter. In fine mundi veniet ad omnes generaliter; item venit ad unumquemque in fine suo, scilicet in morte; Io. XIV, 18: non relinquam vos orphanos, veniam ad vos.

Ergo duplex est adventus, in fine mundi et etiam in morte: et utrumque voluit esse incertum. Et isti adventus sibi respondent, quia talis invenitur quis in secundo, qualis fuerit in primo. Augustinus: imparatum invenit illum mundi novissimus dies, quem imparatum invenit suus ultimus dies. Item potest exponi de alio adventu, scilicet invisibili, quando venit in mentem; iob IX, 11: si venerit ad me, non percipiam. Unde ad multos venit, et non percipiunt. Unde multum debetis vigilare, ut si pulsaverit, aperiatis ei; unde Apoc. III, 20: ego sto ante Ostium, et pulso: si quis aperuit mihi, intrabo ad eum, et coenabo cum illo.

Illud autem scitote, quod si sciret paterfamilias qua hora fur veniret, vigilaret illa hora, et non sineret perfodi domum suam. Sed quia nescit qua hora, oportet quod tota nocte vigilet.

Quis est iste paterfamilias? domus anima est. In ista debet homo quiescere; Sap. VIII, V. 16: intrans in domum meam, idest in conscientiam meam, conquiescam cum illa. Paterfamilias ratio est: Prov. XX, 8: rex qui sedet in solio, dissipat omne malum intuitu suo. Aliquando fur perfodit domum suam.

Fur est aliqua persuasio falsae doctrinae, vel tentatio aliqua. Et dicitur fur, sicut habetur Io. X, 1: qui non intrat per Ostium in ovile ovium, ille fur est et latro. Ostium proprie dicitur naturalis cognitio, seu ius naturale.

Quisquis ergo per rationem intrat, per Ostium intrat; sed qui intrat per Ostium concupiscentiae, vel irae, vel huiusmodi, est fur. Fures consueverunt in nocte venire. In Abdia 5: si fures introissent ad te, si latrones per noctem, quomodo conticuisses? unde si de die veniant, non timentur. Sic quando homo est in contemplatione divinorum, tunc non venit tentatio; sed quando remisse se habet, tunc venit. Ideo bene dicit propheta, Ps. Lxx, 9: cum defecerit virtus mea, ne derelinquas me.

Unde debemus vigilare, quia nescimus quando veniet dominus, scilicet ad iudicium.

Vel possumus referre ad diem mortis; I ad Thess. V, 3: cum enim dixerint, pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus.

Et vos estote parati, quia qua hora non putatis, filius hominis venturus est.

Dicit chrysostomus quod homines solliciti circa temporalia, vigilant de nocte. Et si pro temporalibus vigilant, multo magis vigilandum est pro spiritualibus; Apoc. III, 3: si non vigilaveris, veniam ad te tamquam fur.

Quis putas est fidelis servus et prudens quem constituit dominus super familiam suam? hic specialiter admonet ad vigilandum praelatos. Et primo alliciendo praemiis; secundo terrendo suppliciis.

Circa primum tria facit.

Primo ponit idoneitatem boni praelati; secundo officium; tertio praemium.

Idoneitas est quod sit fidelis et prudens. In quolibet bono opere duo sunt necessaria: ut intentio constituatur in debito fine, item quod accipiat vias congruas ad illum finem; ideo in officio praelationis haec duo sunt necessaria. Primo quod figat intentionem in debito fine, quem quidam constituunt in seipsis, de quibus dicitur Ez. XXXIV, 2: vae pastoribus qui pascunt se; quia illi qui in recto fine intentionem constituunt, non intendunt quod sibi utile sit, sed quod multis, ut salvi fiant. Et hoc totum propter gloriam dei recte operantur. Qui autem quaerit quod suum est, non. Unde oportet quod sit fidelis; I cor.

IV, 2: iam quaeritur inter dispensatores, ut fidelis quis inveniatur. Item debet esse prudens, quia potest esse quod aliquis quaerat gloriam dei, sed non secundum scientiam.

Praelati enim est corripere vitia. Posset ergo ita increpare, quod posset inducere in peccatum.

Ideo oportet quod sit prudens. Sup.

C. X, 16: estote prudentes sicut serpentes.

Et notate quod nominat servum, quia differentia est inter liberum et servum, quia omnis actio servi retorquetur in dominum, non liberi: sic omnis actio praelati referri debet in deum. Sic Paulus vocabat se servum, cum dicebat, II Cor. IV, 5: nos autem servos vestros per iesum.

Sed quare dicit quis putas est fidelis servus et prudens? quia pauci sunt fideles; phil.

C. II, 21: omnes enim quae sua sunt quaerunt, non quae iesu christi; Prov. XX, 6: virum autem fidelem quis inveniet? et si pauci fideles, pauciores et prudentes; ideo sic dicit dominus notans paucitatem.

Deinde tangit eorum officium quem constituit dominus super familiam suam. Et tria agit. Primo agit de sui institutione super officium suum, cum dicit quem constituit dominus, non quod ipse procuret vel muneribus, vel precibus; ad hebr.

C. V, 4: nullus assumat sibi honorem, sed qui vocatur a deo sicut Aaron. Deinde tangit super quod constitutus est, quia super familiam suam, scilicet super ecclesiam suam, non super temporalia, secundum quod dicit apostolus, II Tim. II, 4: nemo militans deo implicat se negotiis saecularibus. Item oportet eum esse prudentem, ut vigilet circa ecclesiam, non circa alia quae extra ecclesiam sunt; I Cor. V, 12: quia ad nos de his quae foris sunt? item tangit officium praelati ut det illis cibum in tempore: cibum scilicet doctrinae, boni exempli, et temporalis subsidii; ideo dominus dicit Petro ter: pasce, pasce, pasce oves meas. Pasce verbo, pasce exemplo, pasce temporali subsidio habetur ultimo, sed tamen in tempore; Eccle. III, 1: omnia tempus habent.

Item Io. XVI, 12: multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Si enim vult dicere verba, quando non competit, perdit.

Sequitur de praemio; et primo dicit quod est istud; secundo in quo sit.

Quod est praemium? beatitudo; unde dicit, beatus, sive in morte, sive in fine mundi, quem cum venerit dominus, invenerit sic facientem, scilicet administrantem, ut dictum est. Ps. Cxviii, 1: beati immaculati in via, qui ambulant in lege domini.

Et quare sunt beati? amen dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum. Hoc tripliciter exponitur. Uno modo, ut ostendatur in quo consistat omnis beatitudo. Beatitudo enim in aliquo bono consistit; sed omnia bona dei sunt. Numquid ergo in aliquo istorum est beatitudo? beatitudo est in illo bono quod est super omnia bona: non enim est aliquis beatus, nisi in illo bono quod deus est. Unde super omnia bona sua constituet eum, idest beatificabitur in illo, scilicet in deo, qui est super omnia.

Secundo modo exponi potest quod hoc dicit ad ostendendum praeeminentiam, quam habebunt boni praelati. Lc. XII, 37 habetur quod faciet eos discumbere; sed hic habetur quod super omnia bona sua constituet eum; quia inter omnia praemia maximum est praemium boni praelati; supra V, 19: qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur. Dan. XII, 3: qui docti fuerint, erunt sicut splendor firmamenti, et qui ad iustitiam erudiunt plurimos, quasi stellae in perpetuas aeternitates. Et hoc est super omnia bona sua, idest super omnia praemia sanctorum.

Tertio modo potest exponi per unionem ad christum; quia sicut in hoc mundo non perveniet ad statum perfectionis, nisi qui sequitur vestigia christi, sic nec tunc, nisi qui coniuncti fuerint christo: et habebunt dominium super omnia, inquantum voluntas sua fit conformis voluntati divinae; Lc. XXII, 29: et ego dispono vobis, sicut disposuit mihi pater meus regnum. Et Apoc. II, 28: qui vicerit, dabo ei stellam matutinam.

Si autem dixerit malus ille servus in corde suo etc.. Postquam allexit ut sint vigilantes per praemia, hic terret per supplicia. Et primo ponit culpam; secundo poenam, ibi veniet dominus etc..

In culpa duo sunt, scilicet causa culpae, et ipsa culpa; et tamen utrumque culpa est.

Causa culpae est desperatio de adventu si dixerit: moram facit dominus meus venire. Augustinus dicit quod aliquis posset dicere hoc nimio desiderio, et hoc demonstrabat qui dicebat: quando veniam, et apparebo ante faciem dei mei? aliquando dicitur propter desperationem de cito veniendo; Ez. XII, 22: fili hominis, quod est proverbium istud in terra Israel dicentium: in longum differentur dies, et peribit omnis visio? non enim diu tardabit. II petr.

C. III, 9: non tardat dominus promissionem suam. Unde haec est radix omnium.

Sed quae sunt quae consequuntur inde? unum crudelitatis, aliud voluptatis.

Quantum ad primum dicit et coeperit percutere conservos suos, quia reputat sibi subiectos ut servos, contra illud I Petr. V, 3: sed voluntarie, neque dominantes in cleris. Et non solum sufficit ei, sed etiam percutit et affligit; Mich. III, 10: qui aedificatis sion in sanguinibus. Vel percutiunt fratres, quos servos reputant, malo exemplo. Item istud non sufficit eis, sed convertunt se ad voluptates.

Manducet autem et bibat cum ebriosis, idest habebit societatem cum voluptuosis, si ipse est voluptuosus.

Et quid erit inde? ponit iudicium.

Primo enim ponit iudicium ex insperato; secundo poenam.

Dicit veniet dominus servi illius in die qua non sperat; quia credit aliquando homo esse securus de longa vita, et tamen subito deficit; I ad Thess. V, 2: dies domini sicut fur veniet; Is. XXX, 13: subito dum non speratur, veniet contritio eius.

Et quid fiet inde? sequitur triplex poena. Et dividet eum, non, ut dicit Hieronymus, ut dividat gladio, sed a societate bonorum; infra XXV, 32: et separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hoedis.

Et haec est maxima poena. Dicit Origenes sic: in homine tria sunt: est anima, corpus, spirituale donum. Et haec in bonis praelatis non dividentur, sed in malis praelatis. Spirituale donum dividetur, quia accipiet spirituale donum quod eis dederat; corpus autem et anima mittentur in ignem.

Item alia poena est quod annumerabitur iniquis, unde dicit partemque eius ponet cum hypocritis. Hypocritae sunt simulatores qui unum profitentur, et aliud agunt: unde partem eius ponet cum talibus. Et sic accipitur Ps. X, 7: sulphur et spiritus procellarum pars calicis eorum.

Item adhuc ista non sufficit, sed erit alia poena, quia ibi erit fletus et stridor dentium.

Iob XXIV, 19: transibunt enim a frigore nivium ad calorem nimium. Unde fletus ex fumo generatur, stridor dentium ex frigore. Dicit Origenes quod possumus hinc considerare quod male dicunt qui dicunt quod praelati mali non sunt praelati.

Item notate quamdam similitudinem quam ponit Augustinus. Removeamus ab oculis illum servum de quo fit sermo, et ponamus tres servos, qui diligant adventum domini. Unus dicat: dominus meus cito veniet, et ideo vigilabo. Alius dicat: dominus tardabit, sed volo vigilare. Alter dicat: nescio quando veniet, et ideo volo vigilare. Quis istorum melius dicit? respondet Augustinus quod primus male decipitur, quia si putat quod cito veniat, et postea tardat, est in periculo ne prae taedio dormiat. Secundus potest decipi, sed non est in periculo. Sed tertius bene facit, qui sub dubio semper expectat; ideo malum est determinare aliquod tempus.