Lectio 3

Supra posita est confessio Petri de divinitate christi, hic mandat taciturnitatem ad tempus, ne scilicet dicerent quod ipse esset christus.

Sed hic videtur quaestio. Quia supra dominus miserat discipulos ad praedicandum regnum dei, quomodo hic prohibet? secundum superficiem litterae potest dici quod non praecepit supra quod annuntiarent christum, sed regnum dei. Sed quia Annuntiatio regni dei includit in se Annuntiationem christi, ideo quod praecepit supra, videtur hic prohibere.

Hieronymus dicit, quod illud quod ante praedicaverat, non prohibet, quia ante praeceperat praedicari iesum, hic praecipit ne dicant eum christum: christus enim est nomen dignitatis, iesus nomen salvatoris. Unde supra I, 21: et vocabis eum iesum. Origenes respondet quod apostoli ante loquebantur de christo, ut de magno viro; sed de christo voluit subticeri, ut post eis magis appareret; sicut aliquando praemittitur doctrina, ut habeant tempus discernendi.

Vel dicendum quod illud: euntes autem praedicate, non debet retorqueri ad tempus ante passionem, sed post. Unde ibi tangitur quod trahentur ante reges et praesides etc., et non fuit hoc factum ante passionem.

Sed quare dominus nunc mandavit istud tacendum? futurum enim erat ut populi viderent eum patientem, et quando aliqui percipiunt confusionem ab aliquo magno, ad scandalum magis incitantur, ideo etc..

Chrysostomus dicit: si quod plantatur evellatur, non potest ita cito plantari. Unde si plantata fuisset fides, et evulsa fuisset in passione, post non fuisset tam cito plantata.

Unde multa non sunt dicenda propter scandalum vitandum. Et quod haec sit causa, patet, quia statim suam passionem annuntiat; unde subditur et exinde coepit iesus ostendere discipulis suis, quia oporteret eum ire ierosolymam et multa pati. Et circa hoc tria facit.

Primo praenuntiat passionem; secundo discipulum arguit, ibi qui conversus dixit Petro etc.; tertio docet fidem, ibi tunc iesus dixit discipulis suis etc..

Et circa primum duo. Quia primo praenuntiat passionem; secundo resurrectionem, ibi et tertia die resurgere.

Et circa primum tangit locum, auctores, ac consummationem.

Dicit ergo et exinde coepit iesus ostendere discipulis suis. Locutus est de passione hic, et XVII, et XX cap..

Sed ante hoc tempus non praenuntiaverat.

Sed quare modo coepit? quia apostolis manifestavit.

Sed quare non ante? quia si antequam fides esset confirmata in eis, praenuntiasset passionem, forte dimisissent eum: sed nunc verum deum credebant, ideo etc..

Et dicit ostendere, non dicere quia haec dicuntur quae manifestantur visibiliter, ostenduntur quae intelliguntur; ideo Iudaeis dicebat, discipulis ostendebat; Lucae ult., 26: nonne oportuit christum pati, et sic intrare in gloriam suam? unde quod dicit oportet, tangit locum.

Et quare ierosolymam? tangit rationem.

Sed quod dicit ierosolymam, prima ratio est, quia ibi erat templum dei, ubi fiebant sacrificia.

Sacrificia autem veteris legis fuerunt figura istius sacrificii, quod fuit in ara crucis; ideo voluit quod ubi erat figura, pateret veritas; Ephes. V, 2: et tradidit semetipsum sacrificium, et oblationem, et hostiam deo in odorem suavitatis etc.. Alia ratio est, quia prophetae passi sunt in ierusalem, ut infra cap. XXIII, 37: ierusalem, ierusalem, quae occidis prophetas, et lapidas eos, qui ad te missi sunt. Voluit igitur ibi pati ad ostendendum, quod mors eorum fuit signum passionis christi. Item ierusalem dicitur visio pacis; sed ipsa passio pacifica fuit; ad col.

Cap. I, 20: pacificans quae in caelis et quae in terris sunt. Item ut per istam viam esset nobis via ad ierusalem supernam; ad Gal. IV, V. 26: illa autem quae sursum est ierusalem mater nostra, libera est.

Sed a quibus? a senioribus. Et hoc est quia eis procurantibus passus est. Ille facit rem, cuius auctoritate fit; unde magis eum interfecerunt, quam milites.

Unde per hoc malitia populi significatur, quia qui videntur meliores, inveniuntur deteriores.

Aliquis enim retrahitur a peccato propter aetatem, aliquis propter scientiam, aliquis propter dignitatem; tamen aetas eos non retraxit, quia a senioribus; non scientia, quia a Scribis; non dignitas, quia a principibus sacerdotum; Ier. V, 5: ibo ad optimates, et loquar eis: ipsi enim cognoverunt viam domini et iudicium dei sui. Et ecce magis hi confregerunt iugum.

Item quaedam abiectio et humiliatio fuit, quia quando aliquis patitur a plebeis, non est magnum; sed quando a sapientibus, et ab his, qui boni videntur, magna est abiectio; unde Io. XVIII, 35: gens tua et principes tradiderunt te mihi.

Item passus est usque ad mortem, ideo dicit et occidi; Act. X, 39: quem occiderunt suspendentes in ligno; Dan. IX, V. 26: occidetur christus, et non erit eius populus, qui eum negaturus est.

Sed adiungitur gaudium resurrectionis et tertia die resurgere; Os. VI, 3: tertia die resuscitabit nos.

Et assumens eum Petrus coepit increpare illum. Hic increpat discipulum obviantem.

Et primo ponitur obviatio; secundo responsio christi, ibi qui conversus dixit Petro etc..

Et assumens, vel in aspectu, vel ad se sumens, ne videretur praesumptuosus, quando dominum ante alios reprehenderet, dixit absit a te, domine: non erit tibi hoc. Dominus collaudaverat eius confessionem, et dederat ei potestatem, quia eum filium dei esse cognoverat, ideo putabat, quod si occideretur, quod fides sua frustraretur, et quod non esset deus; et ideo increpavit eum. Habebat in corde, quod filius dei erat, et non advertebat, quod deus non est increpandus, ut dicitur iob XV, 3: arguis eum, qui non est tibi aequalis, et loqueris quod tibi non expedit. Sed servabat adhuc aliquam fidem divinitatis, quia in marco habetur, propitius sis tibi, domine, et noli te tradere in mortem.

Qui conversus dixit, vade retro post me, Satana. Hic ponitur responsio.

Hunc locum sic exponit Hilarius: diabolus videns, quod ipse nuntiaverat passionem suam, et cognoscens testimonia prophetarum, incitavit Petrum ad hoc ut dissuaderet. Ideo videns dominus, quod non suo instinctu loqueretur, increpavit eum, ideo dixit Petro vade post me: ita quod sit ibi punctus. Et ad Satanam dixit Satana, scandalum es mihi.

Hieronymus dicit, quod non credit, quod instinctu diaboli locutus sit Petrus, sed pietatis affectu; unde ignoranter dixit.

Unde tria facit, quia primo ponitur admonitio; secundo increpatio; tertio causae assignatio.

Admonitio, quia vade, Petre.

Unde est eadem sententia, quae dicta est supra diabolo, vade retro, Satana. Vel vade post me, sequere me. Satanas est idem quod adversarius. Unde qui consilio divino contradicit, Satanas dicitur. Scandalum mihi es; idest vis impedire meum propositum.

Sed nonne diligentibus deum non est scandalum? Origenes dicit, quod perfectis non est scandalum. Unde non scandalizantur. Sed potest aliquis eis ponere scandalum. Unde Petrus scandalum assumpsit, sed christus non.

Vel sic, quia reputat scandalum membrorum esse suum. Unde Paulus: quis scandalizatur, et ego non scandalizor? quia ergo posset aliis scandalum esse, dixit scandalum mihi es, non propter me, sed propter membra mea.

Sed quid est? supra dixerat tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam; hic autem appellat eum Satanam.

Hieronymus dicit quod quae promiserat dominus, nondum habebat. Sed quia in futurum haec habebat, ideo potuit propter haec eum vocare Satanam. Chrysostomus dicit quod voluit ostendere, quid homo potuit per se, et quid ex gratia dei: quia supra ex gratia dei recognovit christi divinitatem; sed ubi retraxit deus suam gratiam, apparuit humanitas et defectus, intantum quod Satanam appellaret eum: ita dominus vult aliquando viros perfectos cadere, ut suam humanitatem cognoscant.

Et quod ita debeat intelligi, satis concordat illud quod sequitur.

Unde dat causam quia non sapis quae dei sunt. Prius enim dixerat, tu es filius dei, ibi sapiebat secundum divinitatem; hic vero sapit quod hominis est; I ad Cor. II, 14: animalis enim homo non percipit quae dei sunt. Prov. XIII, 16: qui fatuus est aperiet stultitiam. Petrus refugit carnis mortem, sed spiritus dei non; unde io.

Cap. XV, 13: maiorem caritatem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis.

Tunc iesus dixit discipulis suis.

Hic exhortatur ad passionis imitationem. Et primo ponit exhortationem; secundo rationem; tertio confirmat.

Secunda ibi qui voluerit animam suam salvam facere, perdet eam; tertia ibi quid prodest homini si mundum universum lucretur etc..

Ita Petrus volebat impedire passionem, sed ipse invitat eos dicens si quis vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me; quasi dicat: oportet quod sitis parati ad passionem christi imitandam. Imitantur speciali modo martyres corporaliter, sed spiritualiter spirituales homines, spiritualiter pro christo morientes. Unde potest legi de cruce corporali.

Chrysostomus: sic ergo cum dixit, Petre, vade post me, intelligatis quod soli Petro dixerit: cum vero dixit, qui vult venire etc., omnes homines vult venire ad se.

Et dicit vult, quia magis trahitur qui voluntarie trahitur, quam qui violenter; Ps. LIII, V. 8: voluntarie sacrificabo tibi. Ideo tria dicit: quod abneget, quod tollat crucem, quod sequatur me.

Chrysostomus dicit quod loquitur per similitudinem. Si haberes filium, et videres eum male tractari, si non curares, tu abnegares; sic si vis passionem domini sequi, oportet quod abneges te, et pro nihilo te reputes; Ps. XXXVII, 15: et factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. Et Prov. XXIII, 35: verberaverunt me, et non dolui; traxerunt me, et non sensi. Et tollat crucem suam, et sequatur me: quod paratus sit pati crucem, sive mori morte acerbissima et turpissima; sap.

Cap. II, 20: morte turpissima condemnemus eum. Unde homo debet esse paratus pati quamcumque mortem propter deum. Pati propter sua scelera est turpe: sed propter deum, non. Unde I Petr. IV, 15: nemo patiatur ut homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienorum appetitor. Si autem ut christianus, non erubescat: glorificet autem deum in isto nomine.

Secundum Gregorium intelligitur de mortificatione spirituali. Est enim abnegatio sui ipsius tripliciter. Primo quando abnegat statum peccati praecedentis; Rom. VI, 11: existimate vos mortuos peccato. Item si non est in peccato, et transferret se ad statum perfectum; ad Phil. III, 12: si quo modo occurram ad resurrectionem quae est ex mortuis, non quod iam acceperim, aut iam perfectus sim: sequor autem si quo modo comprehendam, in quo et comprehensus sum a christo iesu. Item qui proprium affectum abnegat; ad Gal. II, 19: ego autem per legem legi mortuus sum ut deo vivam: christo confixus sum cruci. Et II ad Cor. V, 14: si unus mortuus est, et omnes mortui sunt.

Tollat crucem. Crux a cruciatu dicitur. Spiritualiter cruciatur, cuius mens cruciatur propter proximi compassionem, ut apostolus Rom. XII, 15: flere cum flentibus. Cruciatur similiter quis per poenitentiam; ad gal.

Cap. V, 24: qui christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Et sequatur me. Multi compatiuntur, sed deum non sequuntur. Qui compatitur, et in peccato est, non sequitur, quia venit christus peccata destruere. Item si affligis te propter vanam gloriam, deum non sequeris; supra VI, 16: cum ieiunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes: exterminant enim facies suas, ut appareant hominibus ieiunantes etc..

Qui enim voluerit animam suam salvam facere perdet eam. Hic redditur ratio suae admonitionis, et est ratio a magnitudine retributionis. Et hoc dupliciter potest legi. Est enim duplex salus; salus scilicet animae, et haec est iustorum; salus corporis, et haec omnium, etiam iumentorum; ps.

XXXV, 7: homines et iumenta salvabis, domine.

Unde dicamus qui voluerit animam suam salvam facere, vitam corporalem non abnegando non tollerando crucem, perdet eam. Supra dixit qui vult, hic qui voluerit. Unde sicut illud dupliciter interpretari poterat, similiter istud. Qui voluerit animam suam, quae est principium vitae corporalis salvam facere, scilicet quod non occidatur, vel quod non compatiatur, perdet eam. Ps. Lxxii, 27: perdes omnes qui fornicantur abs te. Qui autem perdiderit, vel tradendo in mortem, vel abnegando delectationes, propter me, inveniet eam; Eccli. LI, 35: modicum laboravi, et inveni multam requiem.

Vel sic. Qui voluerit animam suam salvam facere, et illam ad salutem aeternam ducere, Is. LI, 6: salus mea in sempiternum erit, perdet eam, vel sustinendo mortem, vel abnegando carnalia. Qui autem perdiderit propter me, scilicet qui carnalia desideria dimiserit, inveniet eam, scilicet vitam; II cor.

Cap. XIII, 4: nam et nos infirmi sumus in illo, sed vivemus cum eo.

Quid enim prodest homini si universum mundum lucretur, animae autem suae detrimentum patiatur? hic confirmat per rationem. Posset aliquis dicere: non curo; magis volo vitam hanc praesentem quam aliam. Et hoc excludit. Primo per vitam illam inaestimabilem; secundo per damnum animae irrecompensabile.

Dicit ergo quid prodest etc., idest quid proficiunt tibi ista temporalia, si animam perdis? naturale est homini quod magis diligit finem quam ea quae sunt ad finem, ut corpus quam divitias. Unde naturale est quod omnia exponuntur pro salute corporis. Si contrarium fiat, perversitas est passionis. Sic et naturale est plus animam diligere quam corpus; unde sapiens est qui magis vellet corporaliter pati, quam sustinere confusionem magnam. Si ergo ita est, magis debet optare salutem animae quam corporis, etiam si totum mundum posset habere. Sed quid prodest homini si universum mundum lucretur, animae vero suae detrimentum patiatur? quasi dicat: inaestimabile damnum est animae detrimentum.

Item posset dicere: si habeo et perdo, potero recuperare: ideo excludit dominus aut quam dabit homo commutationem pro anima sua? quasi dicat, nullam.

Prov. VI, 35: non accipiet pro redemptione dona plurima.

Sed numquid non potest redimi? Dan. IV, V. 24: peccata tua eleemosynis redime. Dicendum quod hic loquitur quantum ad perfectam perditionem, quia non posset recuperare, nisi primo invenisset; sed quando est contritus, reinvenit. Gregorius aliter: duplex est tempus ecclesiae, prosperitatis et adversitatis: in adversitate adversa, in prosperitate prospera.

Filius autem hominis venturus est in gloria patris sui. Hic agit de iudiciaria potestate. Et primo ponitur iudiciaria potestas; secundo tacitae obiectioni respondet.

Forte tu dices: ad quid sequar et tollam crucem? etc.. Quia iudicium filii hominis est, et potestas. Io. V, 27: potestatem dedit ei iudicium facere, quia filius hominis est.

Non doleas ergo quod patiatur, quia venturus est in gloria. Non doleas, quod reprobetur a senioribus, quia venturus est in gloria patris sui: nec quod ante multos, quia cum Angelis suis; Phil. II, 11: omnis lingua confiteatur, quia dominus iesus christus in gloria est dei patris. Et infra XXV, 31: cum autem venerit filius hominis in maiestate sua, et omnes Angeli cum eo, tunc sedebit super sedem maiestatis suae etc.. Tunc reddet, et restituet, unicuique secundum opera sua.

Deinde respondet tacitae obiectioni amen dico vobis; quasi dicat: dixi vobis quod venturus est filius hominis etc..

Sed nolite mirari. Quare? volo vobis ostendere, quia sunt quidam de hic stantibus, qui non gustabunt mortem. Peccatores absorbentur morte, sed iusti gustant mortem. Isti autem erant Petrus, ioannes et Iacobus. Donec videant filium hominis venientem in regno suo. Hoc fuit signum gloriae futurae. Eos autem non nominavit propter invidiam aliorum.

Potuissent autem habere invidiam, quia magis his, quam aliis. Item propter importunitatem, quia importuni essent si nihil eis ostenderet.

Aliter potest dici, quod regnum dei est ecclesia: ideo est aliquis qui non gustabit mortem, sicut ioannes, donec videat filium hominis venientem in regno suo; idest donec dilatetur ecclesia, quia tantum vixit, quod vidit ecclesiam dilatari, et multas ecclesias aedificari.