Lectio 1

Dictum est supra quod christi persecutores provocati sunt ad occidendum eum tribus de causis: ex eius gloria, ex eius sapientia qua confutabat eos, ex eius iustitia qua arguebat eos. Qualiter autem provocati sunt ex gloria christi, dictum est; nunc autem dicendum qualiter ex sapientia.

Et primo inquantum eorum damnationem praemonstrat; secundo inquantum disputando confutat, ibi tunc abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent eum in sermone.

In ista parabola, in qua determinatur de reprobatione Iudaeorum et vocatione gentium, primo ponitur instructio nuptiarum; secundo de vocatione Iudaeorum et recusatione; tertio de vocatione gentium.

Secunda ibi et misit servos suos vocare invitatos; tertia ibi tunc ait servis suis etc..

Dicit ergo et respondens iesus dixit. Cui respondit? non est dictum quod alicui loqueretur. Sed eum tenere volebant, ideo non verbis, sed malitiae eorum respondit, ideo in parabolis dicit eis: simile est regnum caelorum homini regi qui fecit nuptias filio suo.

Hic ponitur parabola de nuptiis, et similis parabola ponitur Lc. XIV, 16. Et non videtur eadem secundum Gregorium, quia ibi fit mentio de coena, hic de nuptiis. Item nullus exclusus est ab illa coena, hic autem est aliquis exclusus. Unde alia est parabola.

Per illam convivium caeleste intelligitur, per istam convivium quod fit in terra. Et ideo illud dicitur coena, quia ab eo nullus excluditur, ab isto aliquis excluditur.

Potest dici, secundum aliquos, quod eadem est parabola, quia antiquitus prandium et coena idem appellabatur, quia non solebant comedere homines nisi usque ad nonam. Vel potest dici quod Lucas dicit quod matthaeus tacuit.

Sed credo quod alia est.

Circa istam videamus quis est iste homo rex. Et dicitur quod iste est deus, et intelligitur persona patris, quia dicit filio suo.

Sed quare dicit homini regi? ratio est, ut dicit Origenes, quia rex dicitur a regendo.

Nos autem non possumus, nec sumus capaces regni eius secundum quod est, sed regit nos secundum modum nostrum. Deut. XXXII, 11: sicut aquila provocans pullos ad volandum.

Et ideo dicitur homini regi, quia regit nos humano modo. Sed cum videbitur sicuti est, tunc erit rex, quia tunc secundum se reget.

Unde apostolus I Cor. XIII, 12: videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem.

Dicit simile est regnum caelorum homini regi. Sicut enim in regno sunt multa est enim rex, regnum, et qui serviunt sic in illo regno; ideo simile est homini regi qui fecit nuptias filio suo. Filius est christus, de quo dicitur I Io. Ult., 20: ut simus in vero filio eius. Hic est verus deus, et vita aeterna.

Quae sint istae nuptiae, quadrupliciter potest exponi. Primo per unitatem naturae humanae ad divinam, ut humana natura sit sponsa, thalamus fuit uterus virginis.

Ps. XVIII, 6: ipse enim tamquam sponsus procedens de thalamo suo. Et haec expositio habet aliquid dubietatis, quia posset credi quod non alia esset persona patris, alia filii.

Unde potest dici quod iste sponsus est verbum incarnatum; sponsa ecclesia; unde apostolus Eph. V, 32: sacramentum hoc magnum est: ego autem dico in christo et ecclesia.

Item ipsius verbi ad animam nostram.

Fit enim anima particeps gloriae dei per fidem, et sic fiunt nuptiae nostrae. Osee II, 20: sponsabo te in fide. Item nuptiae erunt in communi resurrectione. Huius autem resurrectionis christus est via; Io. XIV, 6: ego sum via. Tunc erunt nuptiae, quando mortale nostrum absorbebitur a vita, ut habetur II Cor. V, 4.

Sed si loquamur secundum Gregorium, oportet exponere de praesentibus, secundum quod ecclesia christo, et anima nostra deo per fidem desponsatur.

Sequitur de vocatione Iudaeorum.

Et primo ponitur duplex vocatio; secundo excusatio, ibi illi autem neglexerunt etc..

Circa primum duo facit secundum duas vocationes.

Unde dicit et misit servos suos, vocare invitatos. Et secundum quod dicit ibi Origenes, duplex est ibi littera, quia quaedam littera habet misit servum suum, quaedam servos suos.

Si sit littera servum, sic tria sunt consideranda.

Primo invitatio; secundo vocatio; et tertio alia invitatio. Fuerunt ergo Iudaei invitati in patriarchis; unde dictum est Abrahae: in semine tuo benedicentur omnes gentes. Ad Gal. III, 16: Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius etc.. Primum fuit missus Moyses. Num.

C. XII, 7: non talis servus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est. Et sequitur, quare non timuistis eum? et nolebant venire. Deut. XXXI, 27: adhuc vivente me, et egrediente vobiscum, semper contentiose egistis erga dominum.

Secunda vocatio est per prophetas, de quibus Amos III, 7: non faciet dominus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas.

Vel potest esse littera servos; et tunc per primos significantur prophetae, quibus semper Iudaei rebelles fuerunt; Act. VII, 51: vos semper spiritui sancto restitistis. Per secundos apostoli, quibus dictum est supra X, 5: in viam gentium ne abieritis. Vel per primos prophetas, primos apostolos; per secundos, successores apostolorum.

Iterum misit alios servos. Hic ponitur alia invitatio.

Et ponitur augmentum benignitatis ex parte invitantis, et augmentum malitiae ex parte excusantis.

In prima vocatione nihil promisit; in ista vero promittit, quia dicit dicite invitatis: ecce prandium meum paravi.

Istud prandium est spiritualis refectio; prov.

C. IX, 2: sapientia immolavit victimas, miscuit vinum, et posuit mensam suam, misit ancillas ut vocarent ad arcem.

Tauri mei et altilia mea occisa sunt. Et hoc dictum potest exponi secundum Origenem, quod est dispositio sapientiae dei.

Tauri dicuntur rationes fortes; Is. VIII, 11: in forti manu sua erudivit me. Altilia dicuntur quasi alita bene. Altilia dicuntur proprie aves saginatae, quae nutriuntur et impinguantur, et significant subtiles sensus, et fiunt saginatae quando sacris sensibus multiplicantur, quibus anima saginatur; Ps. Lxii, 6: sicut ex adipe et pinguedine repleatur anima mea. Quicquid enim necessarium est, invenitur in sacra Scriptura. Ideo omnia sunt parata.

Ps. XVIII, 8: lex domini immaculata convertens animas. Haec est invitatio sapientiae, Prov. IX, 5: venite, comedite panem meum et bibite vinum quod miscui vobis.

Vel, significat refectionem spiritualem, per tauros significantur exempla sanctorum, quae dominus praeparavit in exemplum; Iac. V, 10: accipite in exemplum exitus mali, et longanimitatis, et laboris, et patientiae, prophetas. Unde tribulationes sanctorum ponit in exemplum.

Secundum Gregorium, per tauros significantur patres veteris testamenti, quia taurus ferit cornibus, et in tempore patrum semper quaerebatur vindicta, et praecipiebatur oculum dari pro oculo. Per altilia patres novi testamenti, qui omnia dimiserunt pro christo, et impinguantur sapientia dei, occisi propter deum, et utrique occisi sunt. Omnia parata sunt, venite ad nuptias. Passus est christus, aperuit caelos, misit apostolos. Vel per tauros intelliguntur sacerdotes veteris testamenti, quia taurus est animal immolatitium; per altilia prophetae qui impinguati sunt sapientia dei.

Sed illi, scilicet indurati in malitia, neglexerunt. Quidam dimittunt ex negligentia, quidam autem ex malitia, qui persequuntur praedicatores; unde dicit illi autem neglexerunt. Et quae fuit causa? quia abierunt unus in vineam suam, alius ad negotiationem suam. Videbantur habere iustam causam exterius, sed dominus non recipit, quia nulla temporalia debent detinere de veniendo ad deum.

Secundum Hilarium, per hoc quod dicit, in vineam suam, significat appetitum humanae gloriae; Io. XII, 43: dilexerunt magis gloriam hominum quam gloriam dei; ier.

C. V, 4: ego autem dixit: forsitan pauperes sunt et stulti, ignorantes viam domini et iudicium dei sui. Per hoc quod dicit alius in negotiationem suam, signatur appetitus avaritiae; Ier. VI, 13: a maiori usque ad minorem omnes avaritiae student.

Secundum chrysostomum quidam habent occupationem laborando propriis manibus, alii in negotiationem, idest in proprium officium suum.

Sequitur reliqui vero tenuerunt servos suos, idest apostolos, et contumeliis affectos occiderunt, quia multos occiderunt ex veteri et novo testamento. Unde infra XXIII, V. 34: mitto ad vos sapientes et Scribas, et ex illis occidetis etc.. Et non facit hic mentionem de morte sua, sed solum discipulorum quia satis superius fecerat mentionem.

Tunc sequitur punitio eorum rex vero cum audisset, iratus est etc.. Supra posuit poenam spiritualem, hic autem ponit temporalem; unde supra dicebatur homini regi, hic autem dicitur rex, quia nomen hominis ad pietatem pertinere videtur, regis vero ad punitionem; ideo hic solum dicitur rex; Sap. XIV, 17: hos quos in palam homines honorare non poterant propter hoc quod longe essent, a longinquo figura eorum allata, evidentem imaginem regis, quem honorare volebant, fecerunt: ut illum qui aberat tamquam praesentem colerent sua sollicitudine.

Rex autem iratus. Notandum quod quando ira attribuitur deo, non commotionem significat, sed vindictam: quia irati punire solent, unde ira punitio vocatur. Quod est notandum contra haereticos, quia solent obiicere deum veteris testamenti non esse bonum, quia praecepit punitiones etc..

Unde Missis exercitibus suis perdidit homicidas illos. Exercitus sunt spiritus angelici, vel cives Romani qui sub tito et vespasiano occiderunt multos; Ps. XXIII, 1: domini est terra, et plenitudo eius. Et civitates illorum succendit, quia combustae sunt; Is. I, 7: civitates vestras ignis comburet. Vel potest mystice intelligi, scilicet corpora eorum, vel congregationes haereticorum.

Sequitur vocatio gentium, et ponitur examinatio.

Et tria facit.

Primo ponitur mandatum; secundo executio; tertio effectus.

Secunda ibi et egressi servi eius etc.; tertia ibi et impletae sunt nuptiae discumbentium.

Circa primum duo facit.

Primo assignat rationem praecepti; secundo ponit praeceptum.

Dicit ergo tunc ait servis suis: nuptiae quidem paratae sunt, sed qui invitati erant non fuerunt digni.

Nuptiae quidem praeparatae sunt, idest filius incarnatus est, secundum illud Is. V, V. 4: quid ultra potui facere tibi, vinea mea? sed qui fuerant invitati, indigni fuerunt, idest, indignos se reddiderunt. Et quomodo? sicut dicitur ad Rom. X, 3: ignorantes dei iustitiam, et suam volentes statuere, iustitiae dei non sunt subiecti; et act.

C. XIII, 46: sed quoniam repellitis illud, et indignos vos iudicastis vitae aeternae, ideo convertimur ad gentes. Unde per delictum Iudaeorum salus facta est gentibus; Apoc. III, V. 11: tene quod habes, ne alter accipiat coronam tuam.

Sequitur mandatum ite ergo ad exitus viarum etc.. Per vias intelliguntur diversa dogmata, quia ista sunt viae quaedam, quae ducunt nos ad veritatem. Gentiles sunt in exitibus dogmatum. Unde ite ad exitus viarum, idest ad illos qui haerent erroneis dogmatibus.

Vel aliter. Is. IX, 2: populus qui ambulabat in tenebris, vidit lucem. Unde per vias intelliguntur actiones bonae, de quibus prov.

C. IV, 27: vias quae a dextris sunt, novit dominus; per exitus, quaecumque possunt concurrere ad actiones. Et quoscumque inveneritis, vocate ad nuptias. Unde infra ult., 19: ite, docete omnes gentes etc..

Sequitur executio et egressi servi eius in vias, congregaverunt omnes; marci ult., 20: illi autem profecti praedicaverunt ubique, domino cooperante.

Sed quid est quod dicit bonos et malos? potest dici quod illos, qui primo mali, et post boni. Vel potest dici, cum dicit bonos et malos, quod loquitur comparative, quod inter illos aliqui sunt boni secundum virtutes civiles. Vel bonos et malos, quia postquam congregati fuerint, commiscentur boni et mali.

Et impletae sunt nuptiae discumbentium, idest fidelibus. Supra XIII, 48 simile ponitur, quam cum impleta esset, educentes, et secus littus sedentes, elegerunt bonos in vasa sua, malos autem foras miserunt.

Intravit autem rex etc.. Hic ponitur examinatio congregatorum. Et primo ponitur examinans; secundo examinatio; tertio condemnatio.

Examinans intravit. Intrat enim quando exercet iudicium super eos; gen.

C. XVIII, 21: intrabo, et videbo: et hoc in finali iudicio; item in morte; item quando imminent tribulationes ecclesiae.

Sed quis est examinatus? vidit hominem non habentem vestem nuptialem. Quae est ista vestis? christus. Qui sumus christi, christum induamus. Apostolus Rom. XIII, 14: induimini dominum iesum christum. Quidam enim induunt christum per sacramentum; Gal. III, 27: quicumque in christo baptizati estis, christum induistis. Quidam sunt in christo per caritatem et amorem; Col. III, 15: super omnia autem caritatem habete, quod est vinculum perfectionis. Et pax christi exultet in cordibus vestris, in qua et vocati estis in uno corpore. Item per mortis rememorationem.

Item per operum conformitatem; ad Rom. XIII, 14: induimini dominum iesum christum.

Habere ergo vestem nuptialem est induere christum per operationem bonam, per conversationem sanctam, per caritatem veram; et si unum deficiat, malum.

Tunc sequitur examinatio. Deinde dicit qualiter defecit.

Dicit ergo amice. Amicum vocat per fidem, vel quia ipse amavit eum. Vel potest dici quod ubicumque vocat aliquem amicum, improperando dicit: unde improperat amorem quo amavit eum. Quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem? sed posset dicere aliquis: qua occasione punivit illum, quia vocavit bonos et malos? sed noluit quod mali venirent, nisi pararent se et disponerent se, ut essent boni.

Deinde sequitur qualiter defecit.

Unde sequitur at ille obmutuit, quia non potest habere sufficientem rationem peccator, quare vestem nuptialem contempsit; iob IX, V. 3: si voluerit contendere eum eo, non poterit respondere ei.

Et concludit sententia parabolae.

Ponitur poena duplex, poena damni et poena sensus. Nam in mundo tripliciter perficitur: per intellectum cogitando, per affectum tendendo in summum bonum, item per actum; ideo tripliciter punitur.

Unde dixit rex ministris: ligatis manibus et pedibus eius, mittite eum in tenebras exteriores.

Per pedes intelliguntur affectus. Mali in mundo isto pedes habent, sed non ligatos, quia possunt fieri boni; sed post ligabuntur, quia post redire non poterunt; Eccl. IX, 10: quodcumque potest facere manus tua, instanter operare, quia nec opus, nec ratio, nec scientia erunt apud inferos quo tu properas. Item modo potest homo proficere in cogitando veritates, sed tunc non; ideo dicitur mittite eum in tenebras exteriores. Modo enim aliqui peccatores non sunt tenebrosi quantum ad cognitionem exteriorem, licet quoad cognitionem interiorem; sed tunc habebunt tenebras exteriores.

Vel, ad litteram, quia non solum quoad animam, sed quoad corpus, quia separabuntur a societate sanctorum.

Tunc sequitur poena sensus ibi erit fletus et stridor dentium. Fletus procedit ex tristitia, stridor ex ira. In Act. VII, V. 54: stridebant dentibus in eum. Aliqui flent pro peccatis, et humiliantur, et mundantur.

Ibi erit tristitia, sed non ad humilitatem, sed vertetur in iram. Item stridor propter impatientiam, quia superbia eorum qui te oderunt, ascendit semper, Ps. Lxxiii, 23. Vel potest dici in resurrectione, quia non solum in anima, sed etiam in corpore punientur; vel quia calorem et frigora patientur; iob XXIV, 19: transibunt ab aquis nivium ad calorem nimium.

Deinde concludit multi sunt vocati, pauci vero electi, quia quidam nolunt venire, quidam non habent vestem nuptialem.

Unde supra VII, 14: arcta est via quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam.