Lectio 2

Praenuntiata christi nativitate per magos, hic inquirit de loco nativitatis: et ponuntur tria: primo ponitur motivum ad inquirendum; secundo imponitur inquisitio; tertio inventio veritatis.

Secundum ibi et congregans. Tertium ibi at illi dixerunt ei: in bethlehem Iudae.

Motivum fuit turbatio Herodis; unde audiens. Et signanter vocat Herodem regem, ut ostendat esse alium a rege, quem quaerebant.

Fuit autem triplex causa turbationis. Prima processit ex ambitione, quam habebat circa custodiam regni sui, propterea quia alienigena erat. Sciebat enim vel audiverat illud Danielis II, 44: in diebus regnorum Israel suscitabit deus caeli regnum, quod in aeternum non dissipabitur, et regnum eius alteri populo non tradetur etc.. Sed in hoc decipiebatur, quia regnum illud spirituale erat; Io. XVIII, 36: regnum meum non est de hoc mundo. Unde Herodes turbabatur timens amissionem regni sui; sed magis turbabatur diabolus timens regni sui destructionem totalem; Io. XII, 31: nunc princeps mundi huius eiicietur foras.

Et nota quod homines, sicut dicit chrysostomus, in sublimibus constituti ex levi verbo contra se prolato conturbantur; Ps. Lxxxvii, 16: exaltatus autem, humiliatus sum et conturbatus; humiles autem numquam timent.

Secunda causa processit ex timore Romani imperii. Statutum enim erat a Romano imperio quod nullus deus aut rex diceretur sine eorum consensu; unde timebat. Sed iste timor mundanus erat, qui prohibetur; Is. LI, 12: quis tu ut timeas ab homine mortali, et filio hominis, qui quasi foenum ita arescet? tertia ex rubore verecundiae. Verecundabatur enim coram populo ut alius rex vocaretur; similis in hoc Sauli, qui dixit: peccavi, sed nunc honora me coram senioribus populi mei, et coram Israel etc. I Reg. XV, 30.

Sed mirum quod sequitur et omnis ierosolyma cum illo. Videbatur enim quod deberent gaudere. Sed sciendum quod triplicem causam turbationis habuerunt. Prima fuit ipsorum iniquitas; iniqui enim erant, quibus semper detestabilis est conversatio iustorum.

Prov. XIII, 19: detestantur stulti eos qui fugiunt mala. Secunda ut placerent Herodi; Eccli. X, 2: secundum iudicem populi, sic et ministri eius. Tertia quia timebant ne Herodes hoc audito amplius desaeviret in gentem Iudaeorum.

Mystice autem in hoc significatur quod iste terrenus erat. Gregorius: rex terrae turbatus est, caeli rege nato, quia nimirum terrena altitudo confunditur, cum caelestis celsitudo aperitur. Is. XXIV, 23: erubescet luna, et confundetur sol, cum regnaverit dominus exercituum in monte sion, et in ierusalem.

Et notandum quod, sicut dicit Augustinus, quid autem erit tribunal iudicantis, quando superbos reges cuna terrebat infantis? pertimeant reges ad dexteram patris sedentem, quem rex impius timuit matris ubera lambentem.

Et congregans. Hic ponitur inquisitio.

Et, sicut dictum est, Herodes sollicitus erat inquirere, et propter regnum, et propter timorem Romanorum: unde inquisivit veritatem.

Sed ad habendam certitudinem de aliquo tria requiruntur ab inquirentibus: creditur enim multitudini, auctoritati, et litteratis. Unde congregavit multos, et auctoritatem habentes, et sapientes. Et hoc est quod dicit congregans omnes, quantum ad primum Sap. VI, 26: multitudo sapientium sanitas est orbis terrarum. Principes sacerdotum, quantum ad secundum; Mal. II, 7: labia sacerdotum custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore eius...p et Scribas, quantum ad tertium: non ad scribendum tantum dicitur, sed ad interpretandum legis Scripturam; per istos quidem volebat investigare veritatem.

Eccl. XXXII, 13: in medio magnatorum loqui non praesumas, et ubi sunt senes non multum loquaris.

Sciscitabatur ab eis ubi christus nasceretur.

Magi regem vocaverunt, sed ipsi christum quaerebant: sciebant enim ex conversatione cum Iudaeis regem Iudaeorum legitimum inungi.

Sed quaeritur: aut ipse credebat prophetiae, aut non. Si credebat, sciebat quod non poterat impediri quin ipse regnaret; quare ergo interfecit pueros? si non credebat, quare ergo quaerebat? sed dicendum quod non perfecte credebat, quia ambitiosus erat et ambitio hominem caecum reddit.

At illi dixerunt: in bethlehem Iudae.

Hic invenitur veritas. Et primo ponitur veritas; secundo confirmatur eius prophetia, ibi et tu, bethlehem, terra Iuda.

Et sciendum quod christus voluit nasci in bethlehem propter tria. Primo ad vitandam gloriam. Propter hoc enim elegit duo loca: unum in quo nasci voluit, scilicet bethlehem; alium in quo passus fuit, scilicet ierusalem. Et hoc est contra illos qui gloriam quaerunt, qui volunt nasci in sublimibus locis, et nolunt pati in loco honoris.

Ioan. VIII, 50: ego gloriam meam non quaero.

Secundo ad confirmationem suae doctrinae, et ostentationem suae veritatis. Si enim natus fuisset in aliqua magna civitate, virtus suae doctrinae potuisset adscribi humanae virtuti; II Cor. VIII, 9: scitis gratiam domini nostri iesu christi.

Tertio ad ostendendum se esse de genere David; Lc. II, 3: ioseph et maria ibant in bethlehem ut profiterentur ibi, eo quod essent de domo, et familia David.

Competit etiam mysterio, quia bethlehem interpretatur domus panis: et christus est ille panis vivus, qui de caelo descendit, io.

VI, 51.

Consequenter confirmatur veritas.

Unde et tu, bethlehem, etc..

Ex ista prophetia duo possemus considerare: magi enim aliquid annuntiabant, et aliquid quaerebant. Et ex ista prophetia ostenditur utrumque: quia quantum ad primum dicit et tu bethlehem; quantum ad secundum dicit ex te enim exiet dux.

Et ita confirmatur nativitas christi duplici testimonio, scilicet stellae et prophetiae, quia in ore duorum vel trium testium est veritas; Deut. XIX, 15: in ore duorum aut trium testium stabit omne verbum.

Et nota, quod quando erant omnes infideles, data sunt signa corporalium; quando iam erant fideles, data est prophetia; I cor.

XIV, 22: itaque linguae in signum sunt non fidelibus, sed infidelibus; prophetiae autem non infidelibus, sed fidelibus.

Et sciendum quod Iudaei dupliciter defecerunt in prolatione prophetiae.

Quia ibi dicitur et tu, bethlehem ephrata, et iterum quia non est ibi, nequaquam minima es.

Et potest assignari duplex ratio quare mutaverunt.

Uno modo potest dici, quod hoc fecerunt ex ignorantia. Alio modo potest dici quod isti usi sunt scienter aliis verbis. Et dicunt sententiam. Quia cum Herodes esset alienigena, non intellexisset auctoritatem prophetae, et ideo dixerunt illud quod notum erat Herodi. Unde dicunt: terra Iuda, et nequaquam minima es, idest tu non es minima inter millia hominum Iuda; vel in principibus Iuda, idest inter principales civitates Iuda. Ex te enim exiet dux qui regat populum meum Israel. De isto duce habetur Dan. IX, 25: usque ad christum ducem; et Ps. XXX, 5: dux mihi eris: regit enim populum Israel non solum carnaliter, sed etiam spiritualiter; Rom. XI, 1: numquid deus repulit populum suum? etc.. Ps. Lxxix, 2: qui regis Israel, intende, qui deducis velut ovem ioseph.

Et nota quod truncant caudam auctoritatis, scilicet et egressus eius sicut ab initio, a diebus aeternitatis. Per quod insinuatur quod non debebat esse rex terrenus, sed caelestis; quod si scivisset Herodes, non fuisset impius.

Unde fuerunt causa necis illorum. Item ex illa etiam cauda patet esse falsam interpretationem Iudaeorum, qui exponunt de zorobabel: quia non convenit ei et egressus eius ab initio a diebus aeternitatis. Item non in Iudaea, sed in Babylone natus est.

Consequenter inquiritur de persona nati, cum dicit tunc Herodes, clam vocatis magis, diligenter didicit ab eis tempus stellae quae apparuit eis.

Et primo ponitur inquisitio; secundo inventio inquisiti, ibi invenerunt eum etc.; tertio veneratio inventi, ibi et procidentes adoraverunt eum.

Ad inquirendum personam ex duobus moti sunt: ex persuasione Herodis, et ex ductu stellae. Unde circa primum ponitur exhortatio; secundo studium magorum in mutatione stellae, ibi qui cum audissent regem abierunt.

Circa primum tria ponuntur: primo enim inquirit tempus; secundo annuntiat locum, ibi et mittens illos in bethlehem; tertio iniungit officium inquisitionis, ibi ite, et interrogate diligenter de puero.

Dicit ergo tunc Herodes. Ubi considerandum quod Iudaei sciebant locum, sed non tempus. Unde confutantur a domino, Lc. XIX, 44: eo quod non cognovisti tempus visitationis tuae, et Is. I, 3: cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui; Israel autem me non cognovit, et populus meus non intellexit. Ergo inquiritur tempus. Et dicit chrysostomus quod per biennium ante apparuit istis stella. Alii autem quod in ipsa die nativitatis.

Annuntiat locum, ibi et mittens.

Iungit officium inquisitionis, ibi ite, et interrogate etc.. Et admonet duo: et ad hoc quod impleant praemittit tertium.

Quantum ad primum dicit ite etc.. Et quaerit insidiose ad occidendum, sicut illi quibus dicitur Io. VII, 34: quaeretis me, et non invenietis.

Quantum ad secundum dicit sic cum inveneritis renuntiate mihi. Et hoc propter malum etiam dicebat; Eccli. XIII, 14: ex multa loquela tentabit te. Quantum ad tertium dicit ut et ego veniens adorem eum; et quidem dolose promittit dei cultum; ier.

IX, 8: sagitta vulnerans lingua eorum dolum locuta est; Ps. XXVII, 3: qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum.

Et nota quod cum magi profiterentur regem, iste vocat puerum, quia ex abundantia cordis os loquitur.

Nota etiam, quod petit a Iudaeis ubi christus nasceretur, volens experiri, et tentare utrum gauderent.

Consequenter ponitur studium magorum.

Duo iniunxerat: quod inquirerent, et reverterentur; sed unum fecerunt magi. Unde qui cum audissent regem abierunt. Aliud autem non fecerunt.

Tales quidem debent esse auditores, quod bona addiscant, mala vero relinquant; infra XXIII, 3: quae dicunt facite, secundum opera eorum nolite facere etc..