Lectio 2

Cum autem introisset capharnaum.

Hic ostenditur virtus christi ex absentia.

Et primo designatur pietas centurionis cum fide; secundo humilitas, ibi et respondens centurio etc..

Circa primum duo, quia designatur primo pietas centurionis; secundo ostenditur christi benignitas.

Et circa primum tria.

Primo locus ponitur; secundo oratio describitur, ibi domine, puer meus iacet in domo paralyticus; tertio exauditio ponitur, ibi et ait illi iesus.

Locus primo cum introisset capharnaum, qui interpretatur villa pinguedinis, scilicet villa gentium, quae pinguedine devotionis defluxit. Ps. Lxii, 6: sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea.

Deinde accessit.

Sed hic potest quaeri: quia Lucas posuit, quod misit sacerdotes.

Augustinus dicit quod non personaliter venit, sed quod dicitur quod venit, totum refertur ad intentionem: quia ille facit rem cuius auctoritate fit. Chrysostomus aliter, quia dicit quod iste constitutus erat super centum milites, et ideo erat praepositus. Unde Iudaei volentes adulari propter benevolentiam habendam, dixerunt ei: domine, nos ibimus, et impetrabimus vobis. Tunc ut satisfaceret eis, permisit eos abire; sed post ipse secutus est eos.

Istud miraculum differt a primo in tribus. Quia primum Iudaeo fuit factum, secundum gentili; per quod datur intelligi, quod non solum pro Iudaeis, sed pro gentibus christus venit.

Item in primo Iudaeus per se accessit, iste non. Et hoc quia miseretur dominus aliquorum per propriam devotionem, quorumdam per aliorum intercessionem.

Item iste centurio potest intelligi aliquis Angelus praesidens ibi ad salutem gentium, vel primitiae gentium. Item ille fuit leprosus, in quo immunditia quiescit. Paralytici autem sunt qui non possunt membra movere. Leprosi sunt intemperati, et paralytici sunt incontinentes.

Et sunt paralytici, qui ex infirmitate peccant; leprosi, qui ex certa malitia. Per centurionem potest intelligi mens. Ad Eph. IV, V. 23: renovamini spiritu mentis vestrae.

Et iste dicit domine, puer meus, idest servus meus. Et in hoc ostenditur benignitas centurionis, quia ita pro servo orat: unde facit illud quod dicitur in Eccli. XXXIII, V. 31: si fuerit tibi servus fidelis, sit tibi sicut anima tua. Et iste servus dicitur inferior pars animae.

Dicit ergo quod iacet et male torquetur; et loquitur ex affectu, quia quando aliquis diligit aliquem, reputat parvam aegritudinem valde magnam. Iacet ergo inferior pars animae, quando non potest se erigere, Gal. V, 17: caro concupiscit adversus spiritum: et torquetur.

Homines lascivi gaudent: laetantur enim cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis.

Sed isti torquentur, quia cum peccent ex infirmitate, cum ceciderint, dolent. Et ita torquentur ex dolore.

Et ait illi iesus: ego veniam et curabo eum; idest non loquar. Unde nota quod nullus auderet tantum petere, quantum dominus dare. Dicit veniam, et curabo eum, quia praesentia christi est causa salutis.

Sed notandum quod ad filium reguli noluit ire, et ad servum ivit; quod esset contra multos qui nolunt visitare nisi magnos, contra illud Eccli. IV, 7: congregationi pauperum affabilem te facito.

Sequitur et respondens centurio.

Posita fuit cum fide benignitas centurionis; nunc tangitur humilitas cum fide.

Primo ergo ponitur humilitas et fides; secundo benignitas christi, ibi audiens autem iesus miratus est.

Circa primum tria facit.

Primo confitetur suam indignitatem, ibi sed tantum dic verbo: secundo christi potestatem; deinde inducit similitudinem, ibi nam et ego homo sum sub potestate constitutus.

Obtulerat se dominus benignum.

Sed quia iste gentilis erat, reputavit se indignum, dicens domine, non sum dignus etc..

Sic etiam Petrus dixit, Lc. V, 8: recede a me, quia homo peccator sum. Et dicit Augustinus, quod confitendo se indignum, reddidit se dignum. Et sicut iste dicit, sic et nos debemus dicere: non sum dignus ut intres in corpus meum.

Deinde tangitur fides centurionis confitentis potestatem christi: dic tantum verbo, et sanabitur puer meus; quia, ut habetur Sap. XVI, 12, non herba, non malagma sanavit eos, sed sermo tuus, domine. Et in Ps. Cvi, 20: misit verbum suum, et sanavit eos.

Deinde inducit similitudinem, et probat a minori. Et describit ordinem primo; secundo potestatem, et dicit nam et ego homo sum sub potestate constitutus etc..

Et tangitur ordo: quia quidam sunt superiores, ita quod non habent superiorem se; quidam sunt superiores, ita quod habent superiorem se; quidam vero inferiores qui non habent inferiores se; quidam ergo sunt medii; et de istis erat iste, quia erat sub tribuno, sed habebat sub se milites. Habebat enim sub se quosdam quorum erat gubernator; et isti erant milites; unde dicit et dico uni: vade, et vadit; et alii: veni, et venit; in quo commendatur nobis obedientia. Ad Hebr. XIII, 17: obedite praepositis vestris, et subiacete eis.

Item alios habebat servos quibus cibaria ministrabat.

Eccli. XXXIII, 25: cibaria, et virga, et onus asino; panis, et disciplina; et opus servo. Et servo meo: fac hoc, et facit. Unde vult arguere a minori: quia si ego qui sum in potestate constitutus, haec possum, quanto magis dominus dominantium potest etc..

Sed videndum quod rationales creaturae sunt liberae, et sunt sicut milites; iob c. XXV, 3: numquid est numerus militum eius? et ideo dicitur dominus exercituum.

Sed creatura irrationalis habet subiectionem servilem, quia non habet liberi arbitrii facultatem.

Vult ergo dicere: quia tibi natura obedit, dic naturae, et obedit tibi, quia sermo tuus iudicio plenus est.

Videndum est, quod istud duplex dominium invenitur in anima: anima enim praesidet corpori; ratio vero irascibili et concupiscibili. Prima est dominativa potestas, quia ad imperium animae movetur corpus; secunda praeest aliis quadam imperativa potestate, et dominativa, vel regali: unde habent aliquid de motu suo. Et haec sunt quasi milites; iac.

C. IV, 1: unde bella et lites in vobis? nonne ex concupiscentiis, quae militant in membris vestris? I Petr. II, 11: hortamur vos abstinere a carnalibus desideriis, quae militant adversus animam.

Debemus ergo dicere huic vade, idest malis moribus; et veni, scilicet bonis moribus, et servo huic, fac hoc. Unde corpus debemus operi applicare, ut sicut exhibuimus membra nostra servire immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibeamus membra nostra servire iustitiae in sanctificationem, ut habetur Rom. VI, 19.

Audiens autem iesus miratus est etc.. Hic tangitur christi benignitas.

Sed quid est quod dicit admiratus est? quia admiratio non cadit in deo; quia non fit nisi ex ignorantia causae, quae non potest esse in deo. Item est apprehensio magnitudinis effectus, quod fit ex imaginatione et phantasia alicuius effectus magni, et sic potest cadere etiam in christo: unde admiratus est, idest magnum reputavit, et hoc turbis sequentibus ostendit.

Et commendavit eum, unde sequentibus se dixit: non inveni tantam fidem in Israel.

Sed quid est? nonne in Abraham, Isaac et Iacob fuit maior fides? dicendum, quod immo; sed quod hic dicitur, intelligitur pro tempore illo.

Sed tunc est quaestio de apostolis, et martha, et maria. Et dicendum quod iste maioris fidei erat, quia nullum praeambulum viderat, sicut isti qui miracula viderant.

Item Petrus venit ad vocem Andreae, Andreas ad vocem ioannis. Item in verbo marthae fuit aliquid dubietatis, quia dixit: domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus; quasi absens non posset.

Sed in verbo istius nihil fuit dubietatis.

Aliter exponit chrysostomus. Quia magnum et parvum aliquando dicuntur non absolute, sed in comparatione, sicut dicuntur in domo multi, in theatro pauci. Unde non inveni tantam fidem in Israel, scilicet per comparationem illius gentilis. Deut. XXVIII, 43: advena qui tecum moratur in terra, ascendet super te, eritque sublimior.

Dico autem vobis. Occasione huius agit de comparatione Iudaeorum et gentilium; et primo de vocatione gentilium; secundo de reprobatione Iudaeorum.

Dico quod multi ab oriente et occidente venient etc.. Et dicitur istud in comparatione, quia multi sunt vocati, pauci vero electi; infra XX, 16. Ab oriente et occidente, ita quod per hoc totus mundus intelligatur. Vel ab oriente, in tempore prosperitatis; et occidente, scilicet in tempore adversitatis. Vel ab oriente, in tempore iuventutis; et occidente, in tempore senectutis. Et recumbent. Iste recubitus opulentia est rerum spiritualium, scilicet in contemplatione. Lc. XXII, 29: ecce dispono vobis regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Et Is. Lxv, V. 13: ecce servi mei comedent, et vos esurietis; ecce servi mei bibent, et vos sitietis etc..

Sed quare cum Abraham, Isaac et Iacob? quia gentiles per fidem iustificantur, sicut Iudaei, ut habetur Rom. IV, 12 et Gen. XII.

Item istis facta est repromissio, quia in semine tuo benedicentur omnes gentes, gen.

C. XV, 18. Ideo isti recumbent cum patribus suis.

Sequitur filii autem regni eiicientur in tenebras exteriores. Hic ostendit reprobationem Iudaeorum, et describit poenam damni, quia amittent bona, et incurrent mala.

Dicit autem filii regni, quia in illis deus regnabat; Ps. Lxxv, 2: notus in Iudaea deus, in Israel magnum nomen eius. Item figuris legis servi erant. Item facta est eis promissio, ut habetur Rom. IV, 13.

Eiicientur in tenebras exteriores.

Et haec est poena damni. Consequenter enumerat mala quae incurrent, quia qui primo quoad intellectum incurrerunt tenebras interiores, eiicientur postea in tenebras exteriores, quia tunc erunt totaliter alienati a deo, qui est lux vera. Et hoc est quod dicitur tob.

C. IV, 11: eleemosyna ab omni peccato et a morte liberat, et non patietur animas ire in tenebras. Item quantum ad affectum ibi erit fletus. Fletus nuntiat dolorem; Is. Lxv, 14: ecce servi mei laetabuntur, et vos confundemini.

Item ostenditur passio in corpore, quia stridor dentium: habebunt enim corpora in resurrectione; Prov. XIX, 29: parata sunt derisoribus iudicia, et mallei, et ferrum: quae iudicia doloris pertinent ad concupiscibilem, stridor ad irascibilem. Vel secundum Hieronymum, utrumque pertinet ad poenam corporalem, quia resurrectio non erit solum in anima, sed in corpore: quia erit et multus calor, et multum frigus; iob XXIV, 19: transibunt ab aquis nivis ad calorem nimium.

Ostenditur dei benignitas, cum dicit et dixit iesus centurioni: vade, et sicut credidisti fiat tibi. Sed sequitur effectus et sanatus est puer, quia sermo eius virtute plenus est, Eccle. VIII, 4.