Lectio 3

Ideo assimilatum est, etc.. Hic ponitur similitudo, et tria facit.

Primo innuitur divina misericordia; secundo tangitur ingratitudo, ibi egressus autem servus ille etc., tertio ingratitudinis poena, ibi videntes autem conservi eius etc..

Circa primum primo ponitur examinatio debitorum; secundo magnitudo debiti, ibi et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat ei decem millia talenta; tertio iustitia exigendi, ibi cum autem non haberet unde redderet etc., quarto debiti remissio, ibi misertus autem dominus servi illius etc..

Dicit ergo: quia semper debetis esse parati ad remittendum, ideo debetis hanc similitudinem intelligere: regnum caelorum est lex regni: ipsum verbum dei est iustitia et veritas; I ad Cor. I, 30: qui factus est nobis sapientia, et iustitia, et sanctificatio, et redemptio. Istud ergo assimilatum est homini regi, quando verbum caro factum est.

Vel per regnum praesens ecclesia designatur, ut supra XIII, 41: colligent de regno eius omnia scandala. Et bene dicitur regnum, si consideremus omnia quae sunt in regno.

In regno est rex, servi, et huiusmodi. Homini regi. Iste rex est deus, sive intelligatur de patre, sive de filio, sive de spiritu sancto.

Qui voluit ponere rationem cum servis suis.

Per servos domini intelliguntur praelati ecclesiae, quibus commissa est cura animarum.

Lc. XII, 42: fidelis servus et prudens, quem constituit dominus super familiam suam.

Quid est ergo rationem ponere de commissis, nisi quod obligant se ut rationem reddant? ad Hebr. XIII, 17: ipsi pervigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri.

Quia etiam unicuique anima sua commissa est, ideo quilibet potest dici servus; unde iob I, 8: numquid considerasti servum meum iob? etc.. Unde positus est quilibet ut reddat rationem de omnibus: nam etiam de quolibet verbo otioso oportet reddere rationem, supra XII, 36.

Et cum coepisset ponere rationem.

Finis huius rationis erit in die iudicii; principium, quando primo inducit aliquam tribulationem. I Petr. IV, 19: itaque et hi qui patiuntur secundum voluntatem dei, fideli creatori commendent animas suas. Ez. IX, V. 6: a sanctuario meo incipite. Item tangitur diligens examinatio meritorum. Thren. III, V. 40: scrutemur vias nostras, per quod intelligitur examinatio conscientiarum.

Et in ista examinatione oblatus est ei servus, qui debebat decem millia talenta. Si ad praelatos referimus haec talenta, peccata subditorum intelligimus: quia quoties peccat subditus per negligentiam suam, efficitur debitor talentorum. Unde dicitur III Reg. XX, V. 39: erit anima tua pro anima sua. Vel potest dici, quod mille est numerus perfectus, quia est cubicus. Item per decem intelligitur numerus Decalogi. Item per talentum gravitas peccati. Zach. V, 7: et ecce talentum plumbi portabatur etc.. Unde significatur homo habens multitudinem maximorum criminum; unde quando deus vult ponere rationem, et examinare conscientiam suam, invenit massam criminum. I Paralip. Ult.: peccavi super arenam maris.

Cum autem fit haec examinatio debiti, petuntur tria. Primo significatur causa examinationis, vel causa poenae; secundo describitur poena; tertio fructus poenae.

Aliquis punitur quando ex seipso non habet unde satisfaciat, unde dicit cum autem non haberet unde redderet, cum totum quod habet, non sufficit. Unde michaeae VI, 6: quid dignum offeram domino? etc.. Ideo cum non haberet unde redderet, iussit eum dominus eius venumdari etc., quia cum dominus facit rationem cum homine, et non habet homo unde solvat, et considerat iustitiam dei, quae est poena, iubet quod venumdetur. Quando venumdatur, pretium peccati est poena: pretium est quod aliquis accipit pro eo: et sic venumdatur, quando poena infligitur. Is. L, 1: in iniquitatibus vestris venumdati estis. Et uxorem, et filios.

De uxore generat filios. Filii autem sunt opera, uxor concupiscentia, vel radix peccati. Et omnia quae habebat, quae sunt dei dona.

Osee II, 8: dedi ei frumentum, et vinum, et oleum, et argentum multiplicavi ei, et aurum etc.. Punitur ergo pro uxore, et filiis, et donis sibi datis. Sap. XIV, 9: similiter autem odio sunt deo impius et impietas eius. Ps. Cviii, V. 9: fiant filii eius orphani, et uxor eius vidua.

Procidens autem servus ille rogabat eum, dicens. Hic ponitur misericordia domini. Et primo ponitur provocativum misericordiae: quod enim multum provocat misericordiam, est oratio. Unde quando homo sentit se in periculo, debet recurrere ad orationem.

Eccli. XXI, 1: fili, peccasti non adiicias ultra, sed et de pristinis deprecare, ut tibi dimittantur.

Commendatur autem huius humilitas; item commendatur discretio; item commendatur iustitia. Humilitas, quia procidens. Ps. Ci, 18: respexit dominus in orationem humilium.

Unde rogabat eum. Origenes scribit, orabat eum.

Item tangitur discretio eius, quia non petiit totum sibi dimitti debitum, sed tantum petiit tempus; unde dicit: patientiam habe in me idest, da mihi tempus, ut possim satisfacere.

Sic petebat iob X, 20: dimitte me paululum, ut plangam dolorem meum.

Item tangitur iustitia: et omnia reddam tibi. Ps. L, 21: tunc imponent super altare tuum vitulos.

Item ponitur miseratio domini relaxantis misertus autem dominus servi illius, dimisit eum, et debitum dimisit ei. Unde dolor poenitentis non causat remissionem, sed misericordia domini; unde ad Rom. IX, V. 26: non est currentis, sed miserentis dei.

Misertus autem dominus etc.. Notate, quod dominus plura dat, quam homo audeat petere: ut in illa oratione dicitur: qui merita supplicum excedis et vota. Unde dimisit eum, idest absolvit, et debitum, peccati, dimisit. Potest enim esse tanta contritio quod totum dimittat.

Sequitur ingratitudo egressus, autem servus ille etc., et ponuntur quinque quae aggravant ingratitudinem eius. Primo enim aggravatur ex tempore, quia si post novem vel decem annos accidisset, non esset mirum; sed quia eodem die deliquit, ingratus efficitur; sicut de peccatore, qui quando sunt dimissa eius peccata, in eodem die ad peccata regreditur. Unde dicitur egressus, Iac. I, 24: consideravit enim se, et abiit, et statim oblitus est qualis fuerit. Item ex simulatione, quoniam in consideratione domini humilis fuit, sed egressus statim ostendit qualis esset. III regum XXII, 22: egrediar, et ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius.

Item ostenditur ex cognatione, quoniam invenit unum de conservis suis. Eccli. XXVIII, 3: homo homini servat iram, et a deo petit medelam. Item ex parvitate debiti, quia debebat centum denarios; unde in numero erat differentia, quia ipse decem millia: in pondere, quia ille denarios, et ipse talenta. Unde peccata quae in deum committuntur, sunt et plura et gravia magis quam peccata quae in hominem, quae levia sunt, quia ex infirmitate; unde differens ibi est gravitas, sicut inter talenta et denarios. Gravius enim esset regem percutere, quam unum famulum. Item designatur crudelitas in exigendo, quia tenebat eum, quia trahebat in causam, et vexabat eum et suffocabat eum, et respirare non dimittebat.

Item ex crudelitate, quia noluit remittere.

Unde primo ponitur supplicatio debitoris; secundo crudelitas ipsius, ibi ille autem noluit etc.. Notandum quod omnia, quae ille servus fecit domino, iste fecit ei; unde procidens rogabat. Supra dicitur orabat, hic rogabat, quia supra reddebat honorem, qui debetur deo; hic autem tangit honorem, qui debetur homini: ideo dicit rogabat. Sed nihil valuit ei; unde dicitur ille autem noluit.

Prov. XII, 10: viscera impiorum crudelia.

Et misit eum in carcerem, idest in tribulationem, donec redderet debitum, idest ad hoc, ut redderet debitum. Prov. VI, 34: ira et furor viri non parcent in die vindictae.

Videntes autem conservi eius.

Hic tanguntur quatuor.

Primo ponitur reprobatio istius peccati; secundo obiurgatio peccati ex parte dei, ibi tunc vocavit illum dominus suus; tertio poena, et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus; quarto applicatur similitudo, ibi sic et pater meus caelestis faciet vobis etc..

Dicit ergo videntes autem conservi eius etc.. Videmus enim, quod si patiatur unum membrum, compatiuntur alia; unde videntes hominem affligi, compatiuntur ei naturaliter. Ps. Cxviii, 158: vidi praevaricantes, et tabescebam. Unde contristati sunt.

Gaudere cum gaudentibus flere cum flentibus, ad Rom. XII, 15. Et venerunt, et nuntiaverunt domino suo, idest divinam iustitiam imploraverunt. Desiderium pauperum exaudivit dominus, praeparationes cordis eorum audivit auris tua, Ps. X, 17.

Consequenter ponitur obiurgatio tunc vocavit eum dominus suus etc.. Vocat dominus per mortem. Iob XIX, 16: vocabis me, et ego respondebo tibi. Et ait illi. Primo exprobrat malitiam; secundo beneficium collatum; tertio commemorat quod debuit facere.

Dicit ergo serve nequam. Superius cum deberet ei, non dixit ei opprobrium; sed nunc cum facere debuit quod non fecit, dixit, serve nequam; quia quod homo peccet, hoc humanum est; sed si perseveret, hoc diabolicum est. Omne debitum dimisi tibi. Hic exprobrat beneficium illatum, quod supra non fecerat, numquid non oportuit et te misereri conservi tui? quasi dicat: tu recepisti magna, et non vis impendere parva? et iratus dominus etc.. Et primo agit de poena, per quam fit separatio a deo. Quando supra dominus iussit venumdari, non dixit quod esset iratus, quia monitiones non sunt ex divina iustitia, sed ex misericordia; sed obiurgatio est ex ira dei. Prov. XIX, V. 12: sicut fremitus leonis, ita et ira regis.

Secundo quia subiicitur Daemonibus; unde tradidit eum tortoribus. Eccli. XXXIII, 14: reddet illis secundum iudicium suum. Item tangitur poenae perpetuitas, quoadusque redderet universum debitum; et hoc erit in infinitum.

Si enim poena cessare non debet, donec fiat satisfacio debiti, et nullus sine gratia potest satisfacere, qui decedit sine caritate, non poterit satisfacere.

Sic et pater meus caelestis faciet vobis. Hic adaptat similitudinem. Pater est deus, sicut supra VI, 9: pater noster, qui es in caelis. Faciet vobis, idest non remittet peccata vestra, nisi remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris.

Hic videtur innuere, quod peccata dimissa redeant, sicut vult Origenes, quod dimissa redeunt in aliquibus, sicut in apostasia. Item si dolet poenituisse. Sed hoc non videtur, eo quod remissio efficaciam habet a sacramentis: ideo peccata et manifesta et occulta remittuntur; dicuntur autem redire per ingratitudinem.