Lectio 2

Et cum venisset hic praenuntiat tranquillitatem gloriae, quae impugnatur per oppressionem Daemonum, et turbationem hominum. Et primo praenuntiat primam cessare per curationem lunatici; secundo secundam.

Et circa primum primo ponitur curatio lunatici; secundo praenuntiat passionem, ibi conversantibus autem eis in Galilaea etc., tertio de solutione tributi, ibi et cum venisset capharnaum etc..

Circa primum primo sanat; satisfacit dubitationi, ibi dixit illis iesus etc..

Circa primum facit duo.

Primo ponitur petitio patris; secundo satisfactio, ibi afferte huc illum ad me.

Circa primum tria facit. Quia primo ponitur tempus; secundo indicatio infirmi; tertio petitio.

Tempus ponitur, cum dicit et cum venisset ad turbam. Petrus allectus dulcedine gloriae, semper vellet esse in monte; sed christus ex caritate quam habuit ad turbas, quia caritas non quaerit quae sua sunt, voluit descendere de monte, ut turbae haberent accessum ad eum.

Unde cum venisset accessit ad eum homo genibus provolutus. Si non descendisset, non venisset ad eum homo ille. Et accessit humiliter, quia genibus provolutus, quia exaudit deus orationem humilium, Ps. Ci, 18. Per istum genus humanum potest significari.

Phil. II, 10: ut in nomine iesu omne genu flectatur caelestium, terrestrium et infernorum etc..

Deinde ponitur petitio. Non petit, sed infirmitatem exponit: sufficit enim misericordi miseriam exponere.

Primo exponit infirmitatem; secundo accidentia; tertio quod remedium non inveniebat.

Dicit ergo domine, miserere filio meo, quia lunaticus est.

Notandum quod multi pro se rogant, ut supra de muliere habente fluxum sanguinis: aliquando aliquis pro alio rogat, ut hic: aliquando vero aliquem curat non rogatus, sicut in spirituali infirmitate, ut habetur de publicano Lc. XVIII, 12 s., aliquando vero ad petitionem alterius aliquis curatur, ut habetur Iacobi ult., 16: orate pro invicem ut salvemini, aliquando sine oratione, ut in conversione Pauli, Act. IX, 4 ss..

Sed quid est quod dicitur quod lunaticus est? lunaticus proprie est qui secundum statum lunae alienatur. Sed videtur quod iste non esset lunaticus, sed daemoniacus, quia infra habetur, quod exivit Daemonium ab eo.

Potest dici quod non est verbum evangelistae, sed patris decepti, qui credebat eum esse lunaticum. Vel quia supra IV, 24 habetur quod lunaticos curavit, et isti erant daemoniaci.

Aliqui dicunt, ut aliqui medici, quod non erant alienati a Daemone, sed ex mala complexione, vel corporis dispositione, et hoc quia crescente luna crescit omne humidum.

Sic, cum cerebrum humidissimum sit, luna patiente defectum, defectum patitur et ipsum cerebrum: et ita tales deficientes patiuntur luna deficiente.

Sed hoc est contra fidem, quia expresse Scriptura dicit eos daemoniacos: et hoc patet, quia ex spiritu loquuntur, quia multi ignorantes patiuntur sic, et tamen loquuntur de Scripturis.

Ideo dicendum quod spiritus maligni intendunt multipliciter insidiari hominibus, et infamare volunt eos: ideo aliqui Daemones inducunt infirmitates et vexationes secundum quod vident impressionem stellarum ad hoc convenientem, ut inducant homines ad errorem, ut credant quod solum ex influentia stellarum accidat eis ut male patiantur.

Et male patitur. Hic ponuntur accidentia. In qualibet infirmitate sunt diversi status; quia quidam habent febrem magis gravem, alii magis debilem, sic etiam iste multum gravabatur. Quia saepe cadit in ignem, et crebro in aquam: ideo in magno erat periculo. Unde notandum quod dominus non retrahit manum suam in periculis.

Unde iam esset mortuus, nisi deus manum suam extendisset, ut de iob legitur II, 6: quamvis Satan eum multum cruciaret, tamen praecepit ei dominus ut in animam manum non mitteret.

Per istum significatur ratio instabilis, de quo in Eccli. XXVII, 12: stultus ut luna mutatur.

Et cadit quandoque in ignem, scilicet irae; Deut. XXXII, 22: ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima.

Crebro in aquam, scilicet cupiditatis.

Effusus es sicut aqua ne crescas, Gen. XLIX, 4.

Obtuli discipulis tuis, et non potuerunt curare eum. Hic tangitur nequitia istius, quia voluit accusare discipulos; unde Eccli. XI, 33: qui in electis ponit maculam.

Unde dominus increpat respondens iesus ait: generatio incredula et perversa. Unde ponitur responsio: et duo facit.

Primo increpat vitium; secundo exhibet beneficium.

Dicit ergo respondens iesus etc..

Iste volebat diffamare discipulos ad turbas, et etiam iesum, quod non haberet istam potestatem, et multi in hoc consentiebant; ideo christus invehitur contra totam gentem, et arguit eos infidelitate, dicens generatio incredula, quia hoc non erat propter impotentiam discipulorum, sed propter incredulitatem eorum.

Item de perversitate, et perversa quia culpam suam apostolis imponebant; Deut. XXXII, 5: generatio prava atque perversa, haeccine reddis domino, popule stulte et insipiens? quousque ero vobiscum? et duo christus proponit. Primo eorum impoenitentiam; secundo divinam patientiam, quia non est conveniens societas iusti ad iniustum; eccli.

C. XIII, 21: sicut communicat lupus agno, sic peccator iusto; II Cor. VI, 15: quare conventio christi ad belial? unde vult dicere: mea societate potimini, et tamen mihi et discipulis meis detrahere non cessatis. Et, sicut dicit Hieronymus, dominus hoc non dicit ut iratus, sed loquitur ad modum medici, qui venit ad infirmum, qui non vult servare mandata sua, qui dicit: quamdiu visitabo te qui non vis servare mandata mea? ideo dat exemplum praelatis, quod licet eis contrarientur homines, tamen beneficia conferant, sicut ipse, qui istius filium curavit, qui sibi et discipulis detrahebat.

Unde dicit afferte huc illum ad me. Et primo ponitur curandi modus; secundo effectus.

Primo ponitur actor, scilicet christus; unde dicit: afferte eum ad me. Homines multipliciter peccant. Quidam ex ignorantia, quidam ex infirmitate, quidam ex malitia. Qui ex ignorantia, per hominem instrui potest; qui ex infirmitate, scilicet ille qui per incontinentiam peccat, qui de peccato dolet, et deducitur passionibus, iste non per quemcumque potest sanari, sed necessarium est quod adducatur ad iesum, qui sanat omnes infirmitates nostras.

Et haec est via, quia increpavit eum, quia per peccatum suum hoc ei acciderat; Prov. VI, 2: illaqueatus es verbis oris tui, et captus propriis sermonibus. Vel increpavit eum, scilicet Daemonem.

Sequitur effectus et exivit ab eo Daemonium, et curatus est puer ex illa hora, quia ipse dixit, et facta sunt, Ps. Cxlviii, 5.

Tunc accesserunt discipuli ad iesum secreto etc.. Supra dominus curavit lunaticum, hic satisfacit quaestioni discipulorum. Et primo ponitur quaestio; secundo responsio, ibi dixit illis iesus etc..

Ad hoc autem quod petitionem intelligatis, scire debetis quod supra X, 8 dominus dederat potestatem eis eiiciendi Daemonia, unde dubitabant ne gratiam datam propter culpam amisissent: ideo accesserunt ad iesum etc..

Sed quare secreto? non propter verecundiam, sed quia magnum audire debebant, et secreta omnibus dici non debebant; supra c. XIII, 11: vobis datum est nosse mysteria regni caelorum, illis autem non est datum.

Dixit eis iesus. Hic respondet.

Et primo satisfacit; secundo proponit generale documentum, ibi hoc autem genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium.

Circa primum primo quaestioni respondet, et secundo responsionem manifestat, ibi amen quippe dico vobis etc..

Quaesierant quare non potuimus eiicere illum? dominus respondet: propter incredulitatem vestram. Ubi considerandum est quod antequam spiritum sanctum recepissent in tanta plenitudine, qua repleti sunt omnes spiritu sancto, Act. II, 4 aliqua infirma patiebantur; unde dominus eos redarguit Lc. Ult., 25: o stulti et tardi corde ad credendum. Nec mirum, quia dum dominus fuit in monte, illi qui praecipui fuerant in fide, scilicet Petrus, Iacobus et ioannes, absentes erant: debilitas enim fidei est causa non faciendi miracula, quia miraculorum operatio est ab omnipotentia, quia fides innititur omnipotentiae; unde ubi est infirmitas fidei, est defectus miraculorum. Unde habetur supra XIII, 58 quod in patria sua non fecit christus nisi pauca miracula propter eorum incredulitatem. Aliquando fiunt miracula propter exigentiam petentis, ut Sup. XV, V. 22 ss. Habetur de muliere chananaea, aliquando ad manifestandum sanctitatem alicuius sancti: et hoc habetur IV Reg. XIII, 20 s., ubi dicitur quod cum latrunculi syriae venissent in terram Israel, eiecerunt corpus mortuum iuxta eliseum, et revixit, non quia meruisset mortuus, sed ad manifestationem sanctitatis elisei.

Amen quippe dico vobis, si habueritis fidem sicut granum synapis etc.. Hic manifestat suam responsionem.

Et ponitur quaedam conditionalis, cuius antecedens est si habueritis fidem etc., consequens est dicetis monti huic: transi et transibit.

Aliqui dicunt quod fides comparata grano synapis sit parva fides; quasi dicat: si habueritis aliquam fidem, dicetis etc.. Sed hoc improbat Hieronymus, quia dicit apostolus: si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam. Unde perfecta fides requiritur ad translationem montium.

Per hoc quod dicit sicut granum synapis, triplex perfectio designatur fidei.

Invenimus enim in grano fervorem, foecunditatem, parvitatem.

Granum antequam conteratur, nullum fervorem habere videtur; cum conteritur, fervere incipit: sic homo fidelis, antequam probetur, despectibilis videtur quando vero atteritur, tunc apparet eius sanctitas. I Petr. I, V. 7: modicum nunc si contristari oportet, ut probatio fidei vestrae multo pretiosior sit auro, quod per ignem probatur.

Item invenimus in grano foecunditatem supra XIII, quod quamvis sit parvum, crescit in segetem magnam, ita quod volucres caeli habitant ibi. Ad Hebr. II, ubi narrantur opera fidei, et sequitur: sancti per fidem vicerunt regna etc..

Item invenimus parvitatem, et potest per hoc designari humilitas fidei. Tunc enim agnoscitur quis humilis in fide, quando acquiescit sermonibus dei; I ad Tim. VI, 3: si quis non acquiescit sermonibus dei, superbus est. Sic, e contrario, qui acquiescit sermonibus, humilis est.

Vult ergo dicere si habueritis fidem, et si fidem ferventem, indeficientem, in operibus foecundam, si parvam et humilem, dicetis monti huic: transi, et transibit.

Hic est quaestio, quam movent infideles. Non invenitur quod apostoli unquam hoc fecerint.

Respondet chrysostomus: et si non invenitur de apostolis, invenitur tamen de apostolicis viris. Legitur enim in libro dialogorum beati Gregorii quod cum quidam vellet construere ecclesiam, non habens locum ad aedificandum, praecepit monti quod cederet ei, et cessit. Vel forte fecerunt, sed non est scriptum. Vel potest dici quod si non fecerunt, non fuit propter impossibilitatem, sed quia locus non se obtulit. Unde facta sunt miracula ad necessitatem aliquando, aliquando ad utilitatem: et quia non fuit necesse, ideo non fecerunt.

Vel ponitur mons pro diabolo. Transi hinc, idest ab hoc corpore, et transibit. Vel, secundum Augustinum intelligitur de spiritu superbiae.

Et nihil impossibile erit vobis.

Et quid est? eruntne omnipotentes? non, quia ille solum omnipotens vere est, qui ex propria virtute omnia potest; ipsi autem non ex propria virtute, sed sicut aliter praecepit rex, et servus, quia rex proprio nomine, servus nomine regis.

Hoc autem genus Daemoniorum (ly hoc non demonstrat solum genus lunatici, sed omne genus Daemoniorum) non eiicitur nisi per orationem et ieiunium. Chrysostomus dicit, quod quanto anima est magis elevata, tanto Daemonibus est magis terribilis; ipse enim christus Daemonibus est terribilis: unde qui christo coniuncti sunt, sunt terribiles ei. Elevatio autem mentis impeditur per gravitatem carnis, impeditur per crapulam et ebrietatem; unde in Lc. XXI, 34: videte ne gravetur cor vestrum in crapula et ebrietate etc.. Unde non potest habere mentem ad deum, qui aggravatus est ebrietate; ideo ad elevationem mentis requiritur ieiunium; unde in Tob. XII, 8: bona est oratio cum ieiunio. Item Dan. IX, 3: ego Daniel dedi cor meum ut orarem in ieiunio. Ideo, sicut dicit Origenes, ad hoc quod expellatur spiritus, non est insistendum convivationibus, sed orationibus et ieiuniis. Vel per lunaticum instabilitas carnis designatur: vel ille qui deducitur per diversa desideria. Qui saepe cadit in ignem et aquam, talis non curatur nisi in ieiunio et oratione. Ad Gal. V, vers. 17: caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem.

Oportet ergo ut debilites carnem, et confortes spiritum. Sed spiritus confortatur per orationem, quia oratio est ascensus mentis in deum; caro vero debilitatur per ieiunium.

Vel quia non cessat spiritus adversus carnem, ideo, ut cesset talis pugna, requiruntur operationes bonae, quae significantur per orationem: et abstinentia mali, quae significatur per ieiunium.

Conversantibus autem illis in Galilaea etc.. Supra figurata est tranquillitas gloriae per liberationem a potestate Daemonum; ista liberatio est peracta per mortem christi; ad Hebr. II, 14: ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium, idest diabolum, et liberaret eos qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant servituti.

Ideo statim subiungit de praenuntiatione passionis. Et primo ponitur praenuntiatio; secundo effectus, ibi et contristati sunt vehementer.

Dominus noster ante praenuntiaverat passionem suam, et modo etiam, et in sequenti. Et quare toties? quia quae praevidentur, minus commovent; ideo quia futurum erat quod discipuli scandalizarentur in morte domini, ideo voluit eis saepe praenuntiare, ut minus scandalizarentur. Sed semper addit aliquid. Prius tetigit de occisione, sed non de traditione; hic vero tangit de traditione, dicens filius hominis tradetur.

Et recte dicit filius hominis, quia etsi ille qui traditur, sit dominus gloriae, tamen secundum quod filius hominis traditur. Unde Augustinus: licet aliqua dicantur de filio dei et filio hominis, tamen distinguitur, quia infirma de humana natura dicuntur, stabilia de natura divina.

Sed non dicit a quibus traditus est. Quia tradidit se; ad Gal. II, 20: qui tradidit semetipsum pro me. Traditus est a patre, qui proprio filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, Rom. VIII, 32. Item traditus est a Iuda; supra X, 4: qui et tradidit eum. Item a Daemonibus: Io. XIII, habetur quod diabolus posuit in cor ut traderet eum Iudas. Et Sap. II, 12: venite, occidamus iustum.

Et tertia die resurget. Osee VI, 3: vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos, et vivemus in conspectu eius.

Sequitur effectus et contristati sunt. Attendebant et mortem, et resurrectionem, sed non videbant utilitatem. Io. XVI, 6: quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.

Et cum venissent capharnaum.

Completa tranquillitate gloriae, ponit solutionem tributi; Is. XIV, 4: quievit tributum; iob III, 19: servus liber est a domino suo.

Unde tria facit.

Primo ponit exactionem tributi; secundo libertatem filiorum; tertio solutionem tributi.

Dicit et cum intrasset etc.. Didrachma duplex drachma dicitur. Unde quilibet Iudaeus debebat quolibet anno duplex drachma.

Sed unde erat illud tributum? quidam dicunt quod ex lege Ex. XIII, quod propter hoc quod dominus occiderat primogenita Aegypti, ideo statuit quod omnia primogenita essent sua, et quod filii redimerentur. Post praecepit quod ad servitium Levitae praepararentur.

Et post mandavit quod numerarentur Levitae.

Et inventi sunt plures primogeniti quam Levitae.

Tunc praecepit quod pro redemptione solveretur pretium. Hieronymus dicit quod non ex lege dei, sed imperatoris: Iudaea nuper tributaria erat Romanorum, ut pro capite censum solveret. Et hoc videtur verius, quia infra dicitur: reges terrae a quibus accipiunt tributum? ideo loquitur de tributo imperiali.

Sed quare in capharnaum? quia a quocumque recipiebatur in civitate sua, sed capharnaum erat civitas principalis Galilaeae.

Sed quia christum in reverentiam habebant, ideo non accedunt ad eum, sed ad Petrum; et non petierunt eum nisi cum mansuetudine: magister vester non solvit didrachma? deinde ponitur Petri responsio et ait: etiam; idest, verum est quod non solvit. Chrysostomus dicit quod ne inquietaretur dixit etiam, solvit.

Sequitur christi interrogatio, deinde Petri responsio.

In interrogatione duo sunt consideranda, scilicet quod non expavit denuntiationem eius, quia cum esset in tali statu, ad quamdam indignitatem tenebatur; et aliqui sunt ita dispositi, quod cum vident aliquod infirmum in magno, statim scandalizantur.

Ne ergo scandalizentur, ideo praevenit, ideo cum infirmitate apposuit aliquod magnum, scilicet, quod absens sciret quod dictum erat Petro. Omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad Hebr. IV, 13: item notandum quod Petro iudicium committit, quia frequentius et loquebatur dicens quid tibi videtur, simon? iob XII, 11: nonne auris verba diiudicat? reges terrae a quibus accipiunt tributum, vel censum? differentia est inter tributum et censum: tributum enim de agris et vineis; census autem de capite datur. Unde in signum suae subiectionis debet aliquid homo subiectus; et hoc census dicitur. Ex hoc vult argumentari, quod cum filii regum non solvunt tributum, quod ipse non tenetur: ipse enim est rex regum, per quem omnes regnant. Item, secundum carnem, erat ex semine regio. Qui factus est ex semine David secundum carnem, rom.

C. I, 3. Chrysostomus dicit, quod ex hoc possumus considerare, quod sit filius naturalis quia prius dicitur qui naturalis est.

At ille dixit: ab alienis.

Deinde ponitur christi responsio, quia reges filiis suis parcunt. Is. III, 15: quare populum meum atteritis, et facies pauperum commolitis? iustum enim videtur. Qui enim praesidet, curam debet habere de subditis; ideo ei servire debent subditi sicut membra corpori. Sicut enim membra corporis ex sibi proprio serviunt toti corpori, sic quilibet subditus ex propriis bonis debet servire communitati.

Ideo concludit dominus ergo filii liberi.

Origenes: uno modo sic. Ergo filii regum terrae sunt liberi, sed filii dei sunt liberi apud deum.

Sed quid facit hoc ad propositum? aut loquitur secundum carnem de filiis, et sic ipse non erat filius secundum carnem; si secundum spiritum, tunc omnes christiani erunt liberi. Sed hoc est contra apostolum, reddite omnibus debita, cui tributum tributum.

Dico quod istud veritatem habebat de illo qui per naturam erat filius. Ille enim vere erat liber. Sed liberi secundum spiritum eo modo habent libertatem quo filiationem per conformitatem ad christum, qui est primogenitus in multis fratribus, Rom. VIII, 29. Inquantum conformes primogenito liberi sunt.

Ad Phil. III, 21: qui reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae.

Ut autem non scandalizemus eos etc.. Verum est quod dominus liber est, sed quia formam servi accepit, ut habetur ad Phil. II, ideo non recusavit solvere, et in hoc dedit exemplum humilitatis.

Et in hac solutione tria laudanda et admiranda notantur. Primo eius mansuetudo, unde ipse est mitis, secundum quod ipse testatur supra XI, 29: discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Ille proprie dicitur mitis qui nullum vult offendere; I ad Cor. X, V. 32: sine offensione estote Iudaeis, et gentibus, et ecclesiae dei.

Sed contra hoc obiicitur. Supra XV, 12 habetur quod discipuli dixerunt: domine, scis quia Iudaei scandalizantur in verbo isto? et dominus dixit: sinite eos, caeci sunt et duces caecorum. Non curavit tunc de scandalo, hic vero curat. Unde dicendum quod scandalum aliquando oritur ex veritate; et tunc non est curandum: aliquando ex infirmitate, vel ignorantia; et tale est curandum. Sed si ipse non solvisset, scandalum eorum ex ignorantia esset, quia ipsi deum non cognoscebant.

Item admiranda est paupertas christi, quia ita pauper fuit quod non habuit unde solveret; II Cor. VIII, 9: qui cum dives esset, egenus factus est, ut illius inopia vos divites essetis.

Potest quis obiicere: nonne loculos habebat? verum est, sed omnia data erant in usus pauperum. Rapinam arbitrabatur quod erat ad usus pauperum in alios usus expendere.

Chrysostomus dicit quod solvit, ut dum solveret tributum, ex una parte ostenderet eius potentiam, ex altera parte mysterium.

Vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle, et aperto ore eius, invenies staterem. In statere illo erat imago caesaris: et significat diabolum qui nihil habebat in eo; Io. XIV, 30: venit princeps huius mundi, et in me non habet quidquam. Ideo quia de suo nihil habebat, ideo de suo solvere noluit.

Item eius providentia; ideo dicit quod mirari debemus, quomodo potuit scire quod statim occurreret piscis, qui haberet staterem in ore. Si autem non fuit, sed creavit de novo, est mirandum; sed si duxit ad hamum, magnae providentiae fuit.

Per istum piscem qui primo venit ad hamum, primus martyr intelligitur beatus stephanus, qui habuit staterem in ore qui didrachma valebat, et duplex; et significat ipsum stephanum, qui vidit ipsam divinitatem et humanitatem. Vel potest intelligi Adam.

Item nota, quod si aliquis saepe loquitur de divitiis et de moneta, staterem habet in ore; unde qui convertit talem, accipit piscem qui habet staterem in ore.

Item significatur humilitas: unde illum sumens da illis pro me et pro te.

Et in hoc quod tributum solutum fuit pro Petro et pro ipso, significatur quod per passionem christi, ipse sibi gloriam resurrectionis acquisivit; Phil. II, 9: propter quod exaltavit eum deus. Petrus et alii redempti sunt a poena et culpa. Vel aliter: quia passus est pro se, ut corpori suo acquireret gloriam resurrectionis; pro populo, ut lavaret eum a peccatis. Ipse enim lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo.