Lectio 1

Supra, ostendit dominus virtutem evangelicae doctrinae sub quibusdam parabolis, hic ostendit factis; et tria facit.

Primo ostendit ad quos effectus se extendat per similitudinem factorum; secundo ostendit sufficientiam evangelicae doctrinae; tertio quomodo in puritate conservanda sit.

Secundum in cap. XV tertium in cap. XVI.

Circa primum primo ponitur falsa opinio; secundo occasio; tertio improbatur opinio.

Secunda ibi Herodes tenuit ioannem etc.; tertia ibi quod cum audisset iesus, secessit inde.

Dicit ergo in illo tempore audivit Herodes tetrarcha famam eius. Et non est retorquenda ad illum diem, sed ad tempus in generali; quia marcus VI, 1 et Lucas c. IV, 16 non eodem ordine narrant, quia istud narrant post missionem discipulorum, ut habetur marci VI. Unde incertum est qui servent ordinem historiae. Tamen quod dicitur in illo tempore, dicitur, ut denotetur negligentia Herodis, quia post miracula tunc primo audivit famam de iesu: haec enim desidia solet esse in divitibus, quod non curant de parvis rebus. I Tim. Ult., 17: divitibus huius saeculi praecipe non sublime sapere, neque sperare in incerto divitiarum etc..

Audivit Herodes tetrarcha, ad differentiam Herodis regis, sub quo natus est christus, ut habetur supra cap. II. Unde, illo defuncto, reversus est christus de Aegypto.

Iste Herodes fuit filius eius, et fuit tetrarcha.

Pater eius constitutus est rex a Romanis, et habuit sex filios, quorum duos interfecit in vita sua, alium primogenitum interfecit in morte, cum iam faceret se proferri in regem, patre adhuc vivente. Ipso mortuo, Archelaus accepit sibi regnum, et sequens malitiam paternam, non potuit tolerari a Iudaeis.

Tunc accesserunt ad Romanos, et divisum est regnum in quatuor partes: duae partes traditae sunt Archelao, alia Herodi, et alia pars Philippo. Unde iste erat tetrarcha et princeps super quartam partem regni.

Audivit famam iesu. Ex hoc reprehensibilis erat, quod tanto tempore iam vixerat, et miracula fecerat, et tamen tunc primo audivit; unde impletur illud iob XXVIII, V. 22: perditio et mors dixerunt: auribus nostris audivimus famam eius.

Et ait pueris suis: hic est ioannes baptista etc.. Aliqui dixerunt quod ipse tenuit dogma de transfusione animarum: Plato enim et Pythagoras posuerunt, quod anima exiens ab uno corpore subintrat aliud corpus. Hanc opinionem Herodes tenens, ut dicunt, credebat quod anima ioannis transisset in animam christi. Sed hoc non potest esse, quia parum ante interfecerat eum; iesus autem erat triginta annorum; unde hoc non credidit. Item iam miracula fecerat ante decollationem, et ante incarcerationem, ut habetur Io. III. Herodes tamen laudandus est, quia resurrectionem credidit, de qua iob XIV, V. 14: putasne homo mortuus rursum vivat? item aliam bonam conditionem habuit, quod credidit quod fiat resurrectio in meliori statu; ideo credidit quod tunc operaretur miracula, quae ante resurrectionem non fecerat; ideo dicit et ideo virtutes operantur in eo, quia ad altiorem statum advenit; unde resurgent homines in meliori statu. Unde apostolus I Cor. XV, 43: seminatur in infirmitate, resurget in virtute.

Sed hic est quaestio, quia dicit Lucas, quod audivit et dubitavit; unde dixit, ioannem ego decollavi; hic autem dicit sine dubitatione, dum dicit, hic est ioannes.

Solvit Augustinus, quod non a se, sed audivit ab aliis. Unde cum primo audivit, dubitavit, sed crescente fama consensit. Unde Lucas primum recitavit, sed secundum matthaeus.

Vel aliter potest dici quod etiam matthaeus dubitationem Herodis tangit, ita quod legatur interrogative hic est ioannes? Herodes enim tenuit ioannem.

Haec facta sunt ante; unde non sequitur ordinem, sed ex incidenti determinat de morte ioannis.

Sed est quaestio, quare evangelistae ex incidenti determinant de ioanne, et hoc quaerit chrysostomus. Solvit autem, quia principaliter facta christi intenderunt, alia vero solum secundum quod referebantur ad christum.

Ideo hic ex consequenti determinat mortem ioannis. Et primo determinat incarcerationem; secundo mortem, ibi die autem natalis etc..

Circa primum tria facit.

Primo ponit incarcerationem; secundo causam; tertio decollationem.

Herodes enim tenuit ioannem, et alligavit eum, et posuit in carcerem. Tangit ordinem, quia primo comprehendit eum, ligavit et incarceravit; sic autem fuit de christo.

Causam tangit, cum dicit propter Herodiadem uxorem fratris sui. Herodes et Philippus fuerunt fratres. Philippus habuit filiam arethae regis Arabum. Hic habuit inimicitiam cum illo rege Arabum, et etiam cum fratre suo Herode, ita quod rex Arabum in odium Philippi accepit filiam suam, et concessit eam Herodi.

De isto ioanne debetis intelligere, quod homo fuit magnae virtutis; unde de ipso dicitur: ipse veniet in virtute eliae.

Item notare debetis, quod etiam martyr dicitur, quia propter redargutionem fidei mortuus est, quia pro veritate; et christus veritas est.

Dicebat enim Herodi: non licet tibi habere eam. Sciendum quod Antipater, pater Herodis regis, alienigena fuit, sed proselytus fuit, unde filii sui Iudaei fuerunt. Sed praeceptum erat in lege quod vivente fratre, alter non haberet uxorem fratris; ideo ioannes quasi aemulator legis dicebat non licet tibi habere eam.

Et volens eum occidere, timuit populum. Aliquando accidit quod cum quis non vult vitare peccatum, cadit in maius.

Osee IV, 2: homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit.

Unde cum noluit vitare adulterium, incurrit homicidium. Et cum voluit timuit populum.

Commotio populi multum est timenda; Eccli. XXVI, 5: a tribus timuit cor meum: delaturam civitatis, et collectionem populi, et calumniam mendacem. Item timor domini aufert malam voluntatem; sed timor hominis non, licet faciat differre. Ideo quia non potuit propter timorem populi, distulit.

Die autem natalis etc.. Hic de occisione tria facit, quia non potuit propter timorem populi.

Primo ponuntur praecedentia; secundo occisio; tertio subsequentia.

Circa primum ponuntur praecedentia tria, quia saltatio; promissio; petitio.

Dicit ergo die autem natalis etc.. Consuetudo apud antiquos erat, quod celebrarent diem natalis, contra illud eccle.

C. VII, 2: melior est dies mortis, quam dies nativitatis. Non legitur quod aliqui celebraverint diem natalis nisi iste, et Pharao rex Aegypti.

Unde die natalis filia Herodiadis, sic vocabatur, saltavit in medio, idest in triclinio, et in hoc culpabilis redditur, quia in lascivia oblitus est aulam regiam, in qua non debebant haec fieri, et placuit Herodi, contra illud Eccli. IX, 4: cum saltatrice non sis assiduus.

Et sequitur unde cum iuramento pollicitus etc.. Ecce incauta promissio, et temerarium iuramentum. Eccli. XXIII, 9: iurationi non assuescat os tuum, multi enim casus in illa.

Et praemonita a matre sua, da mihi, inquit, hic in disco caput ioannis baptistae.

Hic ponitur petitio mulieris. Mulieres aliquando sunt piae, et mobilem affectum habent; unde quando sunt piae, maxime sunt piae, sed quando sunt crudeles, maxime sunt crudeles; Eccli. XXV, 22: non est caput nequius super caput colubri; non est ira super iram mulieris. Et ibidem dicitur: brevis omnis malitia super malitiam mulieris.

Vix enim cogitaret homo quae cogitat perversa mulier. Mater ergo petiit ut saturaret iram suam. Item timebat ne aliquando Herodes propter verba ioannis converteretur, et dimitteret eam.

Et contristatus est rex propter iusiurandum. Hic determinatur quomodo occiditur. Chrysostomus: hic datur exemplum quod honestas etiam ab impiis honoratur, ut habetur Sap. V, 1 ss..

Hieronymus dicit, quod modo est contristatus, qui ante voluit interficere, sed timuit populum. Quare ergo dicit quod est contristatus? solvit. Consuetudo est hominum ut recitent quod videtur hominibus: sicut dicebant christum filium ioseph, quia ita putabant, ut habetur Lc. III. Unde dicit contristatus, quia ita videbatur hominibus.

Sequitur executio. Et primo ponitur praeceptum; secundo executio.

Propter iusiurandum, et propter simul discumbentes.

In hoc stultus fuit, quia de re inhonesta non est timendum iuramentum, quia eo quod iuro, sum periurus; Ier. IV, 2: iurabitis in iudicio (scilicet cum discretione), in iustitia et veritate. Item si iurasset, quod in semet faceret, intelligi debebat in honestis.

Unde quod in se facere non debuit, alii nec praecipere debuit; Zac. VIII, 17: iuramentum mendax ne diligatis. Et propter simul discumbentes, ut omnes faceret homicidii participes, omnes enim rogabant pro puella.

Iussit dari.

Misitque et decollavit ioannem.

Hic ponitur executio. Hic adimpletur quod dixerat: illum oportet crescere, me autem minorari, quia christus in cruce extensus, iste decollatus. Item decollatio ioannis signum fuit, quod auctoritate legis debebant amittere christum et legem.

Consequenter ponuntur subsequentia decollationis. Et primo ponitur redditio promissi; secundo sepultura.

Dicit ergo et allatum est caput eius in disco. Et in hoc reprehensibilis fuit Herodes, quia crudelitatem exercuit inter voluptates: unde dicitur quod quidam balivus amabat quamdam meretriculam, et cum esset in gremio, dixit illa quod numquam vidit hominem interfici. Et cum esset in prandio, fecit adduci quemdam morte dignum, et fecit coram illa decollari: quod sciverunt Romani, et exul factus est a Roma. Sic iste etiam missus fuit in exilium.

Et accedentes discipuli eius tulerunt corpus eius, et sepelierunt illud. Hic agitur de sepultura ioannis, et computatur inter opera misericordiae; et tamen videtur quod misericordia ad mortuum non pertineat, quia si ad eum pertineat, videtur quod non sit verum quod dicit dominus: nolite timere eos qui occidunt corpus.

Quare ergo computatur inter opera misericordiae? dicendum, quod etsi non serviatur ei secundum effectum, quem modo habet, servitur tamen ei secundum affectum, quem modo habet cum mortuo.

Unde tulerunt corpus eius, et sepelierunt; dicitur quod apud Sebastem, cum sit ibi prope. Post videns Iulianus apostata multos venientes ad eius reliquias, fecit eum comburi, excepto capite.

Et venientes nuntiaverunt iesu. Unde discipuli ioannis, qui primo calumniabantur iesum, ioanne mortuo, redierunt ad iesum, et fuerunt ei familiares: sic aliqui in tempore tribulationis convertuntur ad christum; Osee VI, 1: in tribulatione sua mane consurgent ad me.

Et cum audisset iesus secessit in navicula in locum desertum seorsum. Supra posita est opinio Herodis de christo, et occasione huius introducta est narratio de ioanne; nunc autem ostenditur opinio Herodis esse falsa. Duo dixerat: quia christus erat ioannes quem occiderat, item quod resurgens virtutes operabatur.

Dicit ergo quod cum audisset iesus, secessit inde in navicula etc..

Quare secessit? assignat quatuor rationes Hieronymus. Prima, ut parceret inimicis suis, ne ex homicidio in homicidium ruerent; Osee IV, 2: sanguis sanguinem tetigit.

Item, ut passionem differret; unde ipse dicit Io. VII, 6: tempus meum nondum advenit.

Item, ut nobis exemplum daret ne nos ingeramus passionibus: non enim est virtus se passionibus ingerere, sed praesumptio. Unde supra X, 33: si persecuti fuerint vos in una civitate, fugite in aliam. Item, ut ostenderet quanta devotione audiebant turbae verbum dei, quia etiam in periculo sequebantur eum; Deut. XIII, 3: tentat vos dominus deus vester, ut palam sciat utrum diligatis eum.

Item notandum, quod quatuor ponit quae turbam debeant retrahere a sequela christi. Primum est, quod secessit in navicula, item quod in locum desertum, item quod non erant ibi aliqua nemora, quia erat desertum, item non iuxta viam, ad quam homines libenter se divertunt; sed iste secessit seorsum. Hoc autem fecit ut magis devotio turbae sit approbanda. Item chrysostomus dicit quod secessit ut hominem approbaret; ideo noluit secedere nisi nuntiata morte ioannis.

Sequitur et cum audissent turbae etc.. Hic agitur de mirabilibus. Et primo tangitur devotio turbarum; secundo tanguntur mirabilia.

Dicit ergo et cum audissent turbae, secutae sunt eum pedestres de civitatibus; ubi tangitur devotio turbarum et pauperum hominum, qui devotionis causa dominum sequuntur.

Osee VI, 1: in tribulatione sua mane consurgent ad me.

Et exiens vidit turbam multam etc.. Hic tangit mirabilia quae operatus est dominus exiens de deserto: et recte, quia dum in caelis erat, non quaerebant eum turbae; io.

C. XVI, 28: exivi a patre, et veni in mundum.

Vidit turbam. Unde excitatur ad misericordiam; unde sequitur et misertus est eis; unde statim fecit eis misericordiam: ps.

Lxxxv, 15: miserator et misericors dominus, patiens, et multae misericordiae, et verax.

Sequitur effectus huius misericordiae et curavit languidos eorum, scilicet gratis, et non rogatus. Ps. Cvi, 20: misit verbum suum, et sanavit eos.