Lectio 2

Quid vobis videtur? hic ponitur similitudo. Et primo ponitur diligens inquisitio; secundo gaudium de inventa ove.

Unde dicit quid vobis videtur? ita dictum est, quod filius hominis venit salvare quod perierat, quia pastor quaerit ovem perditam. Si alicui fuerint centum oves. Per centenarium universitas rationalis creaturae significatur: nonaginta novem idem est numerus qui novem, sed solum multiplicatus, quia novem multiplicata per decem faciunt nonaginta; qui numerus, scilicet novem, deficit a denario in unitate; unde per istas oves omnes rationales creaturas significat; Io. X, 27: oves meae vocem meam audiunt; in Ps. Xciv, V. 7: nos autem populus eius et oves pascuae eius.

Per ovem quae erravit, significatur humanum genus. Et quare significavit per ovem quae erravit? quia per unum hominem omnes erraverunt; I Petr. II, 25: eratis sicut oves errantes.

Nonne relinquit nonaginta novem in montibus? non est littera in deserto, sed in montibus, sicut habetur in Graeco.

Hoc tripliciter exponitur. Primo quia istae nonaginta novem significant Angelos qui relicti sunt in montibus, idest in caelestibus; ezech.

C. XXXIV, 13: pascam eos in montibus Israel.

Vel per nonaginta novem significantur iusti, per ovem perditam peccatores; et sic reliquit in montibus, idest in altitudine iustitiae; Ps. XXXV, 7: iustitiae tuae sicut montes dei.

Vel per nonaginta novem superbi, per ovem humiles: unde nonne relinquit nonaginta novem in montibus, idest in superbia sua, et vadit quaerere eam, quae erravit? Ps. Cxviii, V. 176: erravi sicut ovis quae periit, require servum tuum, domine.

Consequenter agitur de gaudio et si contigerit quod inveniat eam etc.. Hic etiam triplex ratio potest assignari. Quod dominus gaudet de bonis, habetur soph. III, V. 17: gaudebit super te deus tuus in laetitia.

Si per nonaginta significentur Angeli, per ovem homo, plana est ratio, quia dignus erat homo reparatione; ad Hebr. II, 16: nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit. Si per nonaginta intelligamus iustos, similiter plana est ratio, quia dux plus diligit militem, qui cadit in bello, et post viriliter pugnat semper, quam illum qui numquam cecidit, et semper tepide pugnat.

Sic, cum aliquis peccavit, et post fortiter resurgit, et semper viriliter se habet, plus eum diligit; II ad Cor. VII, 9: gaudeo quia contristati estis ad poenitentiam; ideo plus gaudet dominus de eo etc., cum maioris est zeli. Tamen non est extendendum ad omnes, quia potest habere iustus tantum zelum quod plus placet deo, quam in poenitente.

Secundum etiam tertiam expositionem patet ratio, quia plus gaudet de eo, qui recognoscit peccatum, ut patet de publicano et Pharisaeo.

Concludit ergo sic non est voluntas ante patrem vestrum qui in caelis est, ut pereat unus de pusillis istis. Minus dicit, et plus significat, quia voluntas eius est ut salventur; I Tim. II, 4: qui vult omnes homines salvos fieri. Si enim non vellet, non mitteret Angelos. Ez. XVIII, 23: numquid voluntatis meae est mors impii? dicit dominus.

Si ergo peccaverit in te frater tuus etc.. Hic agitur de scandalo dimittendo.

Et primo ponitur ordo; secundo numerus, ibi tunc accedens Petrus ad eum etc..

Circa primum tria.

Primo ponit secretam admonitionem; secundo testimonium, ibi si autem non te audierit etc., tertio Annuntiationem, ibi quod si non audierit eos, dic ecclesiae.

Circa primum primo dat suum documentum; secundo assignat rationem dati, ibi si autem te audierit, lucratus eris fratrem tuum.

Ita dixi quod non sunt contemnendi pusilli, sed quid faciendum est si aliquis scandalizat? hic docet. Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum.

Notate primo quod dicit peccaverit: unde loquitur de peccato perpetrato. Unde aliter procedendum est in peccato perpetrato, aliter in perpetrando, quia perpetratum non potest esse non perpetratum; unde in perpetrando est operam dare quod non fiat; is.

C. LVIII, 6: dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes etc.. Unde in perpetrando non oportet quod servetur talis ordo, in perpetrato oportet.

Item dicit in te. Glossa: si iniuriam vel contumeliam intulerit tibi. Unde vult dicere quod peccatum factum contra nos, remittamus; sed peccatum quod fit contra deum, nos remittere non possumus, ut dicit Glossa.

I Reg. II, 25: qui peccaverit contra deum, quis orabit pro eo? item debes praecipue curare iniurias factas ab eo, qui tecum est in eadem societate; de aliis etiam habenda est cura, sed non tanta.

I Cor. V, 12: quid nobis de eis qui foris sunt iudicare? vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Dominus discipulos ad perfectam sollicitudinem et correctionem ducit.

Supra V, 23 dominus dixerat, quod si aliquis offenderet fratrem, quod relinqueret munus ante altare etc., hic autem plus procedit, quia non solum ille qui laesit, sed qui laesus est: unde si peccaverit in te, vade etc.; ps.

Cxix, 7: cum his, qui oderunt pacem, erant pacificus. Et numquid primo remittes? non; sed primo debes corripere: unde non iubet cuique dimittere, sed poenitenti.

Item dicit corripe, non increpa, vel exaspera: et breviter ostende. Si cognoscit, tunc debes dimittere; unde, instruite eos in spiritu lenitatis, ad Gal. VI, 1.

Sed numquid peccat qui hanc correctionem dimittit? Augustinus: si non corripis, peior factus es tacendo, quam ille peccando.

Sed, cum hoc sit verum quod omnes corripere teneantur, diceret aliquis quod solis praelatis convenit ex officio, aliis vero ex caritate.

Aliquando dominus permittit bonos cum malis puniri. Quare? quia non corripuerunt malos. Tamen dicit Augustinus quod aliquando debemus desistere, si times ne propter correctionem istam non emendentur, sed deteriores reddantur. Item si times ne inducat persecutionem ecclesiae, non peccas.

Si vero desistis, ne laedaris in temporalibus, ne molestia tibi accidat, vel huiusmodi, peccas; Prov. IX, 8: argue sapientem, et diliget te.

Corripe eum inter te et ipsum solum. Et quare? quia ista correctio fit ex caritate; caritas autem est amor dei et proximi.

Si amas, debes salutem eius diligere.

Sed in hoc duo sunt attendenda, scilicet conscientia et bona fama. Si vis ergo eum salvare, debes famam suam salvare; hoc autem facies corrigendo inter te et ipsum. Si ante omnes corripis, famam eius tollis: tamen conscientia praeponenda est famae. Tamen frequenter accidit quod quando homo videt publicari peccatum suum, ita fit effrons quod omni peccato se exponit; Ier. II, 20: sub omni ligno frondoso tu prosternebaris, meretrix; Eccli. IV, 25: est confusio peccatum adducens.

Sed contra hoc obiicitur quod habetur I Tim. V, 20: peccantem coram omnibus argue.

Et hoc est verum si publice delinquatur.

Est enim aliquis peccans publice, et tunc publice increpandus est: et aliquis secretus, et tunc secreto est increpandus; et hoc patet, quia dicit Augustinus, quod si te solo sciente peccaverit corripe eum inter te et ipsum solum.

Quod si te audierit lucratus es fratrem tuum. Ad quid hoc dicit? propter tria. Ut scias quo fine debeas corripere: quia si propter teipsum corripis, nihil facis, quia ubi privata est emenda, non est correctio meritoria; sed si propter deum, tunc valet. Item hoc est ad quod debes intendere, scilicet menti fratris inserere correptionem et doctrinam.

Item posset aliquis dicere, quod perdere fratrem suum non esset iustum. Sed si ita esset, non dixisset lucratus es fratrem tuum.

Item lucratus es, quia ipse est commembrum tuum: et sicut membrum membro compatitur, sic et tu fratri tuo. Item lucratus, quia tibi ipsi lucraris salutem; Iac. IV, 11: qui iudicat fratrem suum, detrahit legi, et iudicat legem; unde ibid. V, 20: qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae, liberat animam eius a morte, et operit multitudinem peccatorum.

Si autem te non audierit, adhibe tecum unum vel duos. Hic inducit testimonium adhibe unum vel duos etc.. Deut.

C. XIX, 15: in ore duorum vel trium testium stet omne verbum.

Sed hic est quaestio: quare statim non inducit testes? dicendum quod sic debet mundari conscientia, quod non laedatur fama: unde si primo et per se potest, bene quidem; si non, tunc advocet testes. Et Hieronymus dicit quod unum primo, et post duos. Et quare? ut sint testes correctionis factae, quia si ulterius procedit, non est tibi imputandum. Hieronymus dicit quod etiam ad aliud, ut scilicet convincat de peccato: quia aliqui sunt ita pertinaces, quod non recognoscunt, ideo debes testes adducere, ut convincas eum de facto. Vel forte iterabit iniuriam. Vel, secundum Augustinum, ad convincendum eum.

Sed contra hoc videtur esse quod Augustinus dicit quod antequam duobus ostendat, debet ostendere praeposito, et hoc est ostendere ecclesiae. Ergo videtur pervertere ordinem.

Dico quod potest ostendi praelato, vel ordine iudiciario, vel ut personae privatae. Intendit ergo Augustinus quod debet ostendi praeposito primo ut personae privatae, ut tamquam persona privata det operam correctioni.

Unde dicit si eos non audierit, dic ecclesiae. Hic ponitur denuntiatio. Et primo denuntiat; secundo ponitur sententia; tertio efficacia.

Secunda ibi si autem ecclesiam non audierit etc.; tertia ibi amen dico vobis etc..

Dicit si autem non audierit eos, dic ecclesiae, idest toti multitudini, ut confundatur, ut qui noluit sine confusione corripi, cum confusione corripiatur. Est enim confusio adducens peccatum, et est confusio adducens gloriam et gratiam, Eccli. IV, 25.

Vel ecclesiae, idest iudicibus, ut corrigatur; Deut. XXI, 18: si aliquis habeat filium contumacem et protervum, qui non audierit patris ac matris imperium, et coercitus audire contempserit, apprehendent eum, et ducent ad seniores civitatis illius, et ad portam iudicii etc..

Deinde additur poena si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Ethnici sunt gentiles et infideles; publicani, qui tributa recipiunt, qui sunt publici peccatores. Unde quasi separati excommunicentur per sententiam ecclesiae, quia ecclesiam non audierunt. Unde pro sola contumacia potest homo excommunicari.

Amen dico vobis etc.. Hic ponitur efficacia huius sententiae. Quia posset aliquis dicere: quid curo ego si ecclesiae dicatur, et sim excommunicatus? ideo ostendit efficaciam istam amen dico vobis, quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in caelo: et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et in caelo. Supra dicta sunt Petro haec; hic autem dicitur toti ecclesiae. Et dicitur alligare, vel quia non solvit, vel quia excommunicat.

Origenes dicit quod hic dicit in caelo cum autem Petro locutus est, dixit in caelis, ad designandum quod Petrus habet universalem potestatem. Hic autem dicit in caelo, quia universalis non est eis potestas, sed in aliquo loco, quia Petro universalem potestatem dedit.

Iterum dico vobis etc.. Hic ponit efficaciam orationis. Et primo hoc facit; secundo rationem dat, ibi ubi enim sunt duo etc..

Dicit iterum dico vobis etc..

Sed contra potes obiicere, quia multa petimus, quae non obtinemus. Hoc contingit primo propter indignitatem petentium; unde dicit duo ex vobis, scilicet, qui secundum evangelium vivitis. Iac. IV, 3: petitis, et non accipitis, eo quod male petatis. Item quia non consentiunt, quia non habent vinculum pacis: impossibile est enim preces multorum non exaudiri, si ex multis orationibus fiat quasi una; II Cor. I, 11: ut ex multarum personis facierum eius, quae in nobis est, donationis per multos gratiae agantur pro nobis.

Item quia quaedam petunt quae non expediunt eis ad salutem: petitio enim debet esse de re utili infra XX, 22: nescitis quid petatis.

Fiet illis a patre meo, qui est in caelis, idest in altis: vel in caelis, idest in nobis.

Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum; congregatione sanctorum, non terrenorum.

Ps. Cx, 1: in consilio iustorum et congregatione, magna opera domini. Ubi ergo duo vel tres. Caritas non est in uno, sed in pluribus; unde I Io. IV, 16: qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo. Ideo ego sum in medio eorum.

Tunc accedens Petrus dixit ad eum: domine, quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei? supra docuit quo ordine sit dimittendum, quia post correctionem et emendam, hic agit de numero quoties sit dimittendum.

Primo ergo ponitur Petri interrogatio; secundo christi responsio; tertio adhibetur similitudo.

Secunda ibi dicit illi iesus etc.; tertia ibi assimilatum est regnum caelorum.

Dicit ergo tunc accedens. Tunc, scilicet audito hoc verbo si peccaverit in te frater tuus etc., tunc motus fuit Petrus an semel, an pluries dimitteret, et dixit quoties peccaverit in me frater meus etc., nonne dimittam usque septies quasi dicat: usque septies, infirmitatis est, sed plus malitiae. Ideo petiit si dimitteret usque septies. Item sciebat illud, quod dictum est IV Reg. V, 10, quod eliseus praecepit Naaman, quod septies lavaret se in iordane; ideo cogitavit quod septies dimittere deberet.

Dicit ei iesus: non dico tibi septies, sed septuagies septies. Uno modo potest teneri hoc, quod dicit septies, aggregative, ut sit sensus: non septies, sed septuaginta vicibus. Vel potest teneri multiplicative, ita quod septem vicibus septuaginta: et sic exponit Hieronymus.

Secundum primam expositionem, quae est Augustini, datur intelligi quod totum debemus condonare, sicut christus omnia condonavit.

Ad Col. III, 13: donantes vobismetipsis, si quis adversus aliquem habet querelam, sicut et dominus donavit nobis, ita et vos. Vel potest dici, quod ponitur numerus finitus pro infinito, sicut in Psalmis: verbum quod mandavit in mille generationes.

Secundum Hieronymum, eadem est causa; tamen additur ratio numeri. Per sex enim perfectio significatur, per centenarium, qui multiplicatur per denarium, Decalogus significatur.

Primus numerus, qui a denario recedit, est undecimus. Et quia per sex universitas significatur, ideo universitas peccatorum significatur; quasi dicat: omnia quaecumque frater tuus peccaverit contra te, dimitte ei. Unde secundum Hieronymum videtur, quod velit dicere, quod plus remittere potest, quam ipse possit offendere.