Lectio 2

Supra introduxit evangelista ioannem baptizantem, nunc introducit christum ad baptismum ioannis venientem: et circa hoc duo facit.

Primo ponit ea quae praecesserunt baptismum; secundo consequentia ad baptismum, ibi baptizatus autem iesus.

Circa primum ponuntur quatuor.

Primo mira christi humilitas; secundo humilitatis admiratio; tertio christi satisfactio admirationi; quarto ioannes satisfactioni consentit.

Secundum ibi ioannes autem prohibebat eum; tertium ibi respondens autem iesus; quartum ibi tunc dimisit eum.

Circa primum quatuor ponuntur: tempus, personae, loca et officium.

Tempus, cum dicit tunc, scilicet ioanne lumen suum habente. Sicut enim sol oritur adhuc apparente Lucifero, ita christus ioanne praedicante et baptizante, Lc. III, 21.

Iob XXXVIII, 32: numquid producis Luciferum in tempore suo, et vesperum super fines terrae consurgere facis? vel tunc quando christus fuit in trigesimo anno, Lc. III, 23, ut daret intelligi quod officium praedicationis, et praelationis non debet aliquis sumere ante perfectam aetatem. Vel tunc quando secundum cursum aliorum multa peccata poterat perpetrasse. Unde noluit statim baptizari, sed multo tempore legem servavit, quasi constitutus sub lege, et ut Iudaei non haberent causam scandali, quia non venit solvere legem, infra V, 17. Sed posset alicui videri, quod ideo christus terminasset legem, quia non potuisset legem implere; et ideo voluit diu observare; et ideo non ita cito baptizatus est.

Ponuntur personae, cum dicitur venit iesus ad ioannem, dominus ad servum, creator ad creaturam; infra XI, 29: discite a me, quia mitis sum et humilis corde.

Loca a Galilaea. Ista mystice conveniunt baptizatis, quia Galilaea significat transmigrationem: oportet enim baptizatos transmigrare de vitiis ad virtutes; I Petr. II, V. 1: deponentes omnem malitiam, et omnem dolum, et simulationes, et invidias, et omnes detractiones.

Item, in iordanem. Iordanis interpretatur descensus, et significat humilitatem, quae debet esse in baptizando ad gratiam percipiendam; Iacob. IV, 6: humilibus autem dat gratiam.

Ponitur officium ut baptizaretur.

Deus voluit baptizari a ioanne quatuor rationibus.

Primo ut baptismum ioannis conservaretur, quia illi aliqui detrahebant, infra XXI, V. 24. Secundo, ut suo tactu totam consecraret aquam; et ideo baptismus dicitur fieri de fontibus salvatoris; Is. XII, 3: haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris.

Tertio, ut demonstraret in se veram conditionem hominis, quia sicut fuit in similitudinem carnis peccati, Rom. VIII, 3, ita voluit mundari quasi peccator. Quarto, ut aliis imponeret necessitatem baptizandi: prius enim voluit servare quae imposuit; Act. I, 1: coepit iesus facere et docere, contra illos de quibus infra XXIII, 4: alligant onera gravia et importabilia, et imponunt in humeros hominum: digito autem suo nolunt ea tangere.

Consequenter ponitur admiratio.

Et nota tria. Primo enim ioannes recusat honorem sibi oblatum; secundo confitetur suam humilitatem; tertio suam infirmitatem.

Secundum ibi ioannes autem prohibebat eum; Eccli. VII, 4: noli quaerere ab homine ducatum, neque a rege cathedram honoris.

Tertium ibi ego a te debeo baptizari.

Cognoscebat enim quod interius baptizaret; et ideo dicit baptizari idest ab originali peccato mundari: ita dicit Glossa.

Sed contra, quia erat sanctificatus in utero.

Sed dicendum quod ante adventum christi aliqui quodammodo mundati sunt quantum ad infectionem personae per circumcisionem, et huiusmodi; sed quantum ad culpam et infectionem totius naturae nullus mundatus fuit ante passionem christi.

Et tu venis ad me? Ps. Cxxxviii, 6: mirabilis facta est scientia tua ex me, confortata est, et non potero ad eam.

Consequenter ponitur christi satisfactio.

Nota quod ioannes unum fecerat, quia prohibebat; et duo dixerat: ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me? et tamen christus ad unum non respondit, ad hoc scilicet ego a te; sed respondit ad hoc quod prohibebat: unde sine modo.

Et dicit modo, quia, secundum chrysostomum, ioannes postmodum baptizatus est a christo, non solum baptismo flaminis, sed etiam aquae. Vel sine modo, hoc dicit, quia postmodum baptizatus est ioannes baptismo spiritus sancti. Vel sine modo, ut baptizer baptismo aquae, quia alio baptismo habeo baptizari, scilicet baptismo passionis; Lc. XII, V. 50: baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur? et isto etiam ioannes baptizatus est a christo, inquantum mortuus est pro iustitia, quod idem est quod mori pro christo. Vel sine modo, quando gero formam servilem, implere me humilitatis officium: quia quando apparebo gloriosus, tunc baptizabo te baptismo gloriae.

Consequenter respondet christus admirationi, et dicit sic enim decet nos implere omnem iustitiam. Quod exponitur tripliciter.

Primo sic decet nos implere omnem iustitiam, scilicet per baptismum: futurum enim erat, quod christus impleret omnem iustitiam, et legis, et naturae; sed voluit per istam viam implere, quia sine baptismo non impletur; Io. III, 3: nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre regnum dei etc..

Remigius sic exponit: sic enim decet nos implere omnem iustitiam. Decet me dare exemplum huius sacramenti, in quo datur plenitudo omnis iustitiae, quia datur plenitudo gratiae et aliarum virtutum; Ps. Lxiv, 10: flumen dei repletum est aquis, scilicet gratiarum.

Vel sic: sic enim decet etc., idest, decet me habere perfectam humilitatem. Primus gradus est non praeferre se pari, et subiicere se maiori, quod quidem est necessitatis. Secundum cum subiicit se aequali. Perfecta autem, quando praelatus se subiicit inferiori: et hoc est sic enim decet etc., idest perfectam humilitatem implere.

Sed cum esset inter eos talis altercatio, christus vicit. Unde tunc dimisit eum etc., hoc est permisit ut ab eo baptizaretur.

Glossa: vera est humilitas quam non deserit obedientia: pertinaciter enim resistere, superbiae est. I Reg. XV, 23: quasi scelus idololatriae nolle acquiescere: sic enim laudantur ieremias et Moyses qui finaliter consenserunt.

Consequenter cum dicit baptizatus autem iesus confestim ascendit de aqua, ponuntur quatuor consequentia ad baptismum.

Et sciendum, quod sicut christus in suo baptismo dedit exemplum baptizandi aliis, ita in consequentibus baptismum dedit intelligere quae nos consequamur. Sunt autem quatuor consequentia, scilicet ascensus christi, aperitio caeli, apparitio spiritus sancti, et protestatio patris.

Primum ibi baptizatus autem iesus confestim ascendit de aqua. Et ad litteram hoc dicit, quia fluvius habebat alveos altos. In hoc tamen significatur, quod illi qui baptizantur ascendunt per bona opera. Et dicit statim, quia immediate baptizati in christo induunt christum; Gal. III, 27: quicumque enim in christo baptizati estis, christum induistis. Item adipiscuntur haereditatem caelestem; I Petr. I, 3: regeneravit nos in spem vivam per resurrectionem in haereditatem incorruptibilem: et hoc est et aperti sunt caeli.

Hoc non est intelligendum corporaliter, sed imaginaria visione.

Et aperti sunt ei caeli. Et significat hoc quod humano generi clausum erat caelum per peccatum; Gen. III, 24: et collocavit ante Paradisum voluptatis cherubim, et flammeum gladium atque versatilem ad custodiendam viam ligni vitae. Dicitur quod posuit seraphim, sed apertum est per christum.

Sed quaeritur, quare aperti sunt ei caeli, cum semper fuerint ei aperti? et dicendum, secundum chrysostomum, quod evangelista loquitur secundum communem modum locutionis, quia merito baptismi eius aperti sunt nobis: sicut rex amico suo petenti pro alio gratiam, dicit: concedo hoc vobis.

Et sciendum quod tria sunt hominum genera, qui statim ad caelum evolant post mortem: baptizati, ut hic; martyres, unde act.

C. VII, 56: ecce video caelos apertos, et filium hominis stantem a dextris virtutis dei, et qui peregerunt poenitentiam, Act. X, 19 dicitur quod Petro oranti apertum est caelum.

Consequenter ponitur apparitio spiritus sancti; unde et vidit spiritum dei descendentem sicut columbam, et venientem super se. Hoc est quod competit baptizatis, qui accipiunt spiritum sanctum in se; Io. III, V. 6: quod natum est ex spiritu, spiritus est, idest spiritualis est. Et vidit, non imaginaria visione, alias ipse solus vidisset, spiritum dei, idest columbam.

Et sciendum, quod nihil corporale dicitur de deo secundum substantiam suam, sed vel per imaginariam visionem, Is. VI, 1: vidi dominum sedentem super solium excelsum et elevatum etc., vel per significationem, I cor c. X, 4: petra autem erat christus, vel per assumptionem in unitatem personae, Io. I, 14: verbum caro factum est. Nullo autem istorum modorum spiritus sanctus dicitur columba.

Quod non per imaginariam visionem, patet, quia communiter ab omnibus visa est.

Non per significationem, quia non primo extiterat.

Non per assumptionem in unitatem personae. Et ideo est quartus modus, qui est quando de novo formatur aliqua species ad repraesentationem divinorum effectuum, sicut in Ex. III, 2 apparuit dominus in igne et rubo; et in legislatione, in fulgure et in tonitruo, Ex. XIX, 16. Unde columba fuit ad repraesentandam influentiam spiritus sancti: et hoc est et vidit spiritum dei descendentem.

Apparuit autem in specie columbae propter quatuor. Primo propter caritatem; columba enim est animal amorosum.

Chrysostomus: alia dona habet etiam servus diaboli in simulatione, quae habet servus dei in veritate: solam caritatem sancti spiritus non potest immundus spiritus imitari.

Cant. V, 2: aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea.

Secundo propter innocentiam et simplicitatem; infra X, 16: estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae.

Tertio quia habet gemitum pro cantu; et homo sanctificatus per spiritum sanctum debet gemere pro peccatis; Nahum II, 7: et ancillae eius minabantur, gementes ut columbae.

Quarto propter foecunditatem. Unde etiam praecipiebatur in lege, ut offerrent columbam: et hoc convenit baptizatis, quia, sicut dicit Io. III, 6: quod natum est ex spiritu, spiritus est.

Descendentem sicut columbam. Semper emanatio donorum divinorum a deo in quacumque creatura est per descensum, quia creatura non potest recipere nisi per descensum in illam; Iac. I, 17: omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a patre luminum.

Et venientem super se. Nota.

Missio visibilis semper est signum missionis invisibilis: et significat aut gratiam de novo acceptam, aut augmentum gratiae: sicut in apostolis, quando in linguis apparuit spiritus sanctus, significavit augmentum gratiae. Item missio talis vel significat gratiam tunc factam, aut prius factam.

In christo autem non significavit novum effectum, quia ab instanti conceptionis suae fuit plenus gratia et veritate; sed gratia quae fuit ante super se, fuit inquantum homo, non inquantum deus.

Consequenter cum dicit et ecce vox de caelo dicens, ponitur protestatio patris hic est filius meus.

Nota quod baptismus non solum facit spirituales, sed etiam filios dei; Io. I, 12: dedit eis potestatem filios dei fieri.

Et sciendum quod ista vox quasi exprimit illud, quod columba significavit. Dilectus, non sicut aliae creaturae, Sap. II, 13, sed tamquam filius naturalis; Io. V, 20: pater diligit filium, et omnia demonstrat ei quae ipse facit, et maiora his demonstrabit ei opera, ut vos miremini. Hoc etiam significat Ps. II, 7: dominus dixit ad me: filius meus es tu, ego hodie genui te.

Sed quia sancti etiam diliguntur ab eo, addit filius, per quod distinguit filium, secundum unum intellectum, ab aliis. In quo mihi complacui. In quocumque enim relucet bonum alicuius, in illo aliquid complacet sibimet, sicut artifex sibi complacet in pulchro artificio suo, et sicut si homo videat suam pulchram imaginem in speculo. Bonitas divina est in qualibet creatura particulari; sed numquam tota perfecta nisi in filio et spiritu sancto; et ideo totum non complacet sibi nisi in filio, qui tantum habet de bonitate quantum pater: et hoc est in quo, idest, ego complaceo mihi in ipso; Io. III, 35: pater diligit filium, et omnia dedit in manu eius.

Sed nota quod contrarietas quaedam videtur esse inter istum evangelistam, et alios, quia marcus I, 11 et Lucas III, 22 dicunt, tu es filius meus dilectus; matthaeus vero, est filius meus dilectus, et: in te.

Sed eadem est sententia, quia quod dicitur tu es, hoc directe videbatur dici ad christum; sed dicebat propter alios, quia christus certus erat de dilectione patris. Et ideo matthaeus expressit intentionem dicentis, et dicit hic est etc.. Unde demonstrat quasi aliis dictum esse; ita dixit Augustinus.

Item quaeritur, quare matthaeus et marcus dicunt in quo mihi, Lucas vero, in te. Augustinus dicit quod pater in filio complacet sibi, et hominibus. Propter hoc ergo quod dicitur in quo, significat quod complaceat sibi in hominibus. Unde complaceat aliis mihi, idest ad honorem meum, quia aliqui videntes filium, glorificaverunt patrem.

Vel secundum utrumque sensum: in quo mihi complacui, idest placitum meum fuit implere salutem hominum: et hoc est in te, idest per te.

Et nota quod in isto baptismo non solum repraesentatur finis et fructus, sed etiam forma baptismi, quae est, in nomine patris, et filii, et spiritus sancti, infra.

Filius enim fuit in carne, pater in voce, spiritus sanctus in columbae specie.

Et nota quod hoc quod seorsum fuit, non pertinet ad divisionem operationis personae de trinitate, cum, sicut est communis essentia, ita operatio; sed hoc dicitur propter appropriationem quamdam, quia tota trinitas illud et columbam creavit, et carnem creavit; sed referuntur ista ad diversas personas.