CAPUT XXVI. De objecto virtutis intellectivae.

Sequitur de objecto virtutis intellectivae. Et cum ipsa sit immaterialis, objectum ejus erit immateriale, hoc est, intelligibile. Est autem intelligibile forma abstracta a materia et a conditionibus materiae. Species vero sive formae abstractae a materia, quaedam sunt abstractae per naturam propriam, ut omnia spiritualia : quaedam vero per actionem ipsius virtutis intellectivae, hoc est, per considerationem, non realiter, ut species seu similitudines quibus cognoscuntur corporalia.

Formae autem abstractae a materia et a conditionibus materiae omnibus dicuntur per naturam, ut forma qua cognoscitur Deus,et Angelus, et ipsa anima, et ea quae sunt in ipsa ut in subjecto, ut potentiae, scientiae, virtutes. Forma vero qua cognoscitur Deus, est similitudo vel imago virtutis impressa animae a creatore : propter quod dicit Joannes Damascenus : " Omnibus cognitio existendi Deum ab ipsa natura inserta est: imago enim primae veritatis impressa animae ducit in cognitionem ejus cujus est imago. " Forma vero qua cognoscitur ipsa anima, vel Angelus, est ipsa anima rationalis, quae cum utitur se ut similitudine, cognoscit se et intelligit se referendo ad se. Cum vero utitur se ut similitudine referendo ad alterum : aut utitur se ut similitudine referendo ad id ad cujus imitationem facta est, super se, et sic iterum cognoscit Deum per modum inquisitionis: aut utitur se ut similitudine referendo ad alterum, ad. cujus imitationem facta non est, sed quod cum imitatione ipsius est, et sic cognoscit Angelum juxta se. Et hoc est quod dicit Augustinus, quod anima cognoscit Deum supra se, se in se, Angelum juxta se. Ad cognoscenda vero ea quae sunt in ea, sicut sunt potentiae ejus et virtutes et scientiae, utitur ipsis ut similitudinibus ad ipsa cognoscenda: unde res quae cognoscitur et forma qua cognoscitur, differunt solum secundum rationem, et non secundum rem.

Formae vero quae sunt per considerationem abstractae, sunt formae quibus cognoscuntur corporalia, et ea quae in corporibus fundantur. Cum ergo natura intellectus superior sit rebus corporalibus, potestatem habet super corporales formas miro modo comprehendendi eas.Abstrahit enim eas primo a sensibus, postea ab i maginatione et conditionibus materialibus omnibus, ut figura, situ, et hujusmodi : et sic exspoliatis omnibus conditionibus materiae et singularis subsistentiae, accipit eas abstractas et universales, communes et immateriales, ut genera, species, differentias, propria, accidentia. Abstractio autem ista non fit actu, sed consideratione.

Ordinem autem abstractionis formae corporalis secundum Avicennam est videre hoc modo. Sensus exterior, ut visus, non suscipit formam quae est in materia, sed. ejus similitudinem vel ei simile, tamen non comprehendit eam nisi materia praesente, vel forma existente in materia. Sensus vero interior, vel imaginatio, abstrahit formam majori abstractione : quia comprehendit etiam absente materia, : sed tamen imaginatio non dividit ipsam formam ab accidentibus materiae, ut figura, situ, et hujusmodi, sub quibus comprehendit ipsam. aestimatio autem transcendit illum ordinem abstractionis : apprehendit enim formas, quae sunt intentiones sensibilium, non secundum se, similitudinem habentes cum formis materialibus, ut conveniens, inconveniens, bonitas, malitia : sed tamen aestimatio non apprehendit hanc formam spoliatam ad omnibus accidentibus materiae, eo quod

particulariter apprehendit eam et secundum naturam propriam, et per comparationem ad formas sensibiles imaginatas, ut patet ex praedictis. Virtus vero intellectiva apprehendit formam corporalem, et denudat a materia et ab omnibus circumstantiis materiae et ab ipsa singularitate, et sic apprehendit ipsam nudam et simplicem et universalem. Verbi gratia, sicut cum apprehenditur homo qui praedicatur de pluribus, ut una communis natura, et sequestrat eam intellectus ab omni qualitate, quantitate,situ, ubi et singularitate. Nisi enim sic consideratione denudaretur, non posset intelligi ut communis, quae diceretur de omnibus. Haec ergo est differentia in ordine abstractionis formae corporalis primo in sensu, secundo in imaginatione, tertio in aestimatione, quarto in intellectu.

Nota tamen secundum Avicennam, quod formis naturalibus propter materiam accidunt dispositiones multae, quas non habent ex sua essentia, scilicet ex hoc quod sunt formae, scilicet particularitas, qualitas, quantitas, situs, et hujusmodi. Verbi gratia, forma humana substantia est et natura, in qua conveniunt omnia singularia speciei hominis aequaliter, cujus est una diffinitio : sed quia accidit ei esse in singulari hoc et illo, ideo multiplicata est. Hoc autem non est ex natura sui : si enim ex natura humana esset, ut deberet multiplicari, tunc non praedicaretur homo nisi de aliquo uno numero. Si enim humanitas esset ex hoc quod est humanitas Petri, tunc humanitas non esset alicujus alterius. Relinquitur igitur, quod accidit humanitati ex materia iste modus multiplicationis et divisionis qui est in singularibus. Accidit ei etiam aliud praeter haec : quia cum fuerit in materia, acquiritur aliquis modus qualitatis, qualitatis, situs, et ubi: quae omnia abstracta sunt a natura ipsius. Si enim humanitas ex hoc quod humanitas, determinaret sibi accidentia hujusmodi, tunc oporteret unumquemque hominem convenire cum altero in hujusmodi accidentibus, cum conveniant in humanitate, in quantum

hujusmodi: essent igitur ejusdem qualitatis et quantitatis, etc. Relinquitur ergo, quod forma humana non habet ex sua essentia hujusmodi accidentia : sed ista ei accidunt propter compositionem ipsius ad materiam. Cum ergo sic sine istis apprehenditur, verissinia est ipsius formae apprehensio.

Nota etiam, quod differentia apprehensionis est ex differentia abstractionis, quae est in ipsis formis. Quaedam enim formae sunt simpliciter abstractae a materia et ab omnibus conditionibus ipsius materiae, ut formae spirituales quae appellantur a Philosophis metaphysicae. Quaedam vero sunt abstracta) a materia, sed non a condionibus materiae, et ideo secundum quid abstractae sunt, sicut formae mathematicae, ut magnitudo, numerus : linea enim vel figura in quantum hujusmodi non determinant sibi materiam auream vel ligneam, tamen determinant situm et positionem : et ideo non sunt abstractae a conditionibus materiae secundum se. Similiter numerus non determinat sibi materiam, ut duo, vel tres : sed tamen determinat multiplicationem seu divisionem, quae conditiones sunt materiae, sicut ostensum est. Quaedam vero formae sunt inabstractae secundum se, sicut formae physicae sive naturales, ut ignis, terra, os, caro, etc, sed abstrahuntur consideratione per modum et ordinem qui dictus est, a conditionibus materiae. Primae formae solum comprehenduntur visione intellectuali. Illa enim visio, sicut dicit Augustinus, comprehendit res quae non habent imagines nisi seipsas. Secundae formae apprehenduntur visione imaginaria, quae est sensus communis sive interioris potentiae, et per abstractionem a conditionibus materiae, positionis, et situs, et hujusmodi apprehenduntur visione intellectuali, quae est virtutis intellectivae. Tertiae vero formae apprehenduntur visione corporali, quae est sensus particularis, sive exterioris, et per abstractionem a materia apprehenduntur visione imaginaria, deinde per ampliorem abstractionem ab omnibus conditionibus materiae comprehenduntur

intellectualiter.