CAPUT IV. De forma.

Sequitur de forma, de qua notandum quod est quaedam forma omnino abstracta a materia et a conditionibus materiae, sicut est motus, situs, et locus : et hanc considerat metaphysicus : considerat enim formam ex spoliatam ab omni materia et omnibus accidentibus. Est etiam forma abstracta a materia, sed non a conditionibus materiae : et hanc considerat mathematicus. Est etiam forma non abstracta a materia nec a conditionibus materiae : et hanc considerat physicus, quae, est unum principium rerum naturalium et naturalis philosophiae, quae (ut dicit Aristoteles in fine primi Physicorum ) est quoddam divinum, optimum et appetibile. Divinum dicit, quia forma dat esse in quo omne quod est, Deo assimilatur. Optimum dicit, quia nullum trium principiorum melius est. Appetibile ''dicit, quia ipsa appetitur a materia : sed ipsa neque materiam neque privationem appetit, ut dicit Aristoteles ibidem.

Et nota, quod forma dicitus: multipliciter. Dicitur enim forma, id est, perfectio : et secundum hoc substantia potest dici forma, sicut anima est perfectio corporis organici, cujus est forma et cujus est anima. Dicitur etiam forma informans sive inhaerens, et talis forma diffinitur in libro Sex principiorum sic : Forma est compositioni cori lingens, simplici et invariabili essentia consistens. Simplici dicit, quia omnis forma, quantum est in se, simplex est. Praeterea est invariabilis essentiae , quia si esset variabilis, posset recipere aliam formam super se, et sic esset subjectum et non forma. Vel dicitur simplex ad differentiam compositi, invariabilis ad differentiam materiae. Dicitur etiam forma quasi foris manens, et secundum hoc dicitur forma paradigma sive exemplar.

Forma recipit divisionem quemadmodum materia prima, in spiritualem scilicet et corporalem. Spiritualis est illa quae facit spiritum, sive quae est in re spirituali, vel corporali, ita quod tota sit in toto. Corporalis est illa quae facit corpus, sive quae est in re corporali : ita quod in majori parte major, et in minori minor. Et hujus quaedam est naturalis, et alia artificialis. Artificialis est illa quae est in rebus artificiatis, sive quarum principium est ars. Naturalis est illa quae est in rebus naturalibus, sive quarum principium est natura. Et illarum quaedam est universalis et alia particularis. Universalis est illa quae totaliter, sive universaliter consideratur in suo esse, ita quod non est impressa alicui materiae, ut albedo. Particularis est illa quae est sigillata in hoc subjecto, ut haec albedo. Item particularium quaedam est incorruptibilis, ut forma coeli : quaedam corruptibilis, ut formae elementorum et elementatorum. Item formarum alia est substantialis, et alia accidentalis. Substantialis est illa quae adjunctione sui ad materiam, facit quid, id est, esse essentiale, ut igneitas : accidentalis est illa quae adjunctione sui ad materiam, non facit quid, sed secundum quale, ut albedo. Item formarum quaedam est posita in materia immediate, et quaedam mediate. Immediate posita in materia est forma substantialis. Formarum vero mediate positarum in materia, quaedam ponitur in materia mediante superficie, quae scilicet secundum extensionem superficiei extenditur, et habet situm, scilicet unam partem hic et aliam partem ibi, ut color : unde primum subjectum coloris est superficies, et superficiei est corpus, corporis autem materia prima, et ulterius non resolvitur. Quaedam vero non mediante superficie, scilicet quae non habet situm, ut paternitas, filiatio, et hujusmodi.

Et nota, sicut dicit Averroes, quod triplex fuit opinio Philosophorum antiquorum de formis naturalibus. Quidam enim opinati sunt formas esse ab extrinseco, scilicet a datore formarum : et ante dationem esse extra materiam separatas, positas in comparibus stellis, ut Platonici : unde dicebant quod quando homo nascitur sub aliqua constellatione secundum causalitatem vel virtutem illius, imprimitur forma illius. Alii autem opinati sunt formas esse intra materiam actu,sed latere et esse insensibiles nobis, ut Anaxagoras : unde dicebat omno in omni misceri. Tertia vero opinio est Aristotelis, qui ponit formas esse in materia potentia, non actu, sed ab extrinseco agente educuntur de potentia in actum : unde dicit Aristoteles in libro secundo de Generatione ei Corruptione , quod allatio solis facit generationem. Et in secundo Physicorum ''dicit quod homo generat hominem ex materia et sole.

Item nota, quod forma habet diversa, nomina : forma enim dicitur species et ratio, et endelechia sive actus : et ista

omnia aliquo modo dicunt diversa, in forma. Dicitur enim forma in quantum dat esse materiae sive in comparatione ad materiam. Species vero dicitur in quantum est principium cognitionis, vel prout consideratur in se. Ratio autem in quantum est finis naturae, vel in quantum est proportionabilis materiae. Endechia vero sive actus dicitur, in quantum opponitur privationi.

item nota quod, sicut dicit Aristoteles in libro secundo de Generatione et Corruptione , ''materiae est pati et moveri. Movere autem et facere est alterius potentiae, scilicet formae : unde quod omnino caret materia, omnino caret passi- sibili tale, sicut primum. In aliis autem. secundum diversitatem materiae diversificantur et passiones sive passibilitates : et haec de principiis naturalis philosophiae ad praesens dicta sufficiant.