CAPUT XXVIII.

De generatis ex vapore qui conjungitur cum lumine solis ei lunae et stellarum, et primo de iride.

Restat videre de generatis ex vapore qui conjungitur cum lumine solis et lunae et stellarum, sicut est iris et circuli solis et lunae, et cometae, et colores nubium et nebularum, et galaxia. Sciendum igitur, quod iris secundum Aristotelem causatur ex radio solis redeunte ad vaporem contrarium nubibus, sicut radius refulgens in aqua relucet in pariete. Oportet autem nubem esse densam et tersam et quietam. Ex quiete enim partes confluunt, cum sint similes : et fit exterior superficies plana et levis ad recipiendum radiorum impressionem : et sic radius relucet ad vaporem, sicut speculum luminosum relucet ad speculum simile sibi contra faciem positum. Hujus signum ponit Aristoteles in libro Meteororum, dicens quod cujusdam viri debilitatus fuit visus : et dum iret, videt ante se lumen quod coram facie sua erat dum ambularet. Et licet sol cujus imago est iris, sit rotundus,tamen quia longe altior est nubibus, superiorem partem nubis tangens imprimit ei formam arcualem. Unde quanto sol est ortui vel occasui vicinior, tanto in parte opposita apparet arcus major.

Colores autem iridis causantur ex eo quod nubes sic irradiata a sole partes quasdam habet altiores,et alias demissiores, et quasdam grossiores quam ut solem transmittant, et alias subtiliores quam ut solem excludant. Haec inaequalitas alterius lucem umbramque permiscet, et illam mirabilem arcus speciem repraesentat. Sunt autem colores arcus secundum Aristotelem tres aut quatuor, scilicet vinosus sive rubeus extrinsecus super gibbositatem arcus, post quem sequitur viridis, deinde albus, et sub illo citrinus. Et non possunt pictores facere similem colorem iridi, et praecipue colorem compositum medium inter intrinsecum et extrinsecum. Quidam tamen dicunt iridem habere quatuor colores principaliter ex quatuor elementis, ex quibus etiam dicunt nubem esse compositam., ab igne rubeum, ab aere purpureum, ab aqua glaucum, a terra propter herbas et arbores viridem.

Arcus iste in diversis temporibus diversa significat. In meridie enim ortus magnam vim aquarum in aere significat esse, quae in meridie possunt dominari. Si vero circa occasum fulserit, tonabit, et leviter pluet. Sed si ab ortu vel circa surrexerit, serenitatem promittit. De arcu Aristoteles ait, post autumnale aequinoctium qualibet hora diei arcum fieri posse, in aestate vero non, nisi aut incipiente, aut inclinante jam die. Cujus rei istam reddit causam. In aestate circa meridiem sol calidissimus nubes exurit, ita quod suam in eis imaginem imprimere non potest. Sed matutino tempore aut vergens in occasum, quia non nimis calet, a nubibus sustineri potest, et suam in eis imaginem imprimere potest. Item cum sol non soleat facere arcum nisi oppositus his nubibus, in. quibus facit eum cum dies breviores sunt, semper nubes est oblique opposita soli : et ideo qualibet parte diei etiam cum est altissimus, nubibus suam potest imprimere imaginem. Temporibus aestivis super verticem montium fertur : et tunc media die nubes directe respicit, nec eis suam imaginem imprimit.

De iride dicit Isidorus in libro Etymologiarum, quod arcus coelestis dictus est ad similitudinem incurvati arcus. Iris huic nomen proprium est : et dicitur iris quasi aeris, id est, quod per aerem ad terram descendat. Hic autem a sole resplendet, dum concavae nubes ex adverso

radium solis accipiunt, et arcus speciem fingunt, cui varios colores dat res illa : quia aqua tenuis, aer lucidus, et nubes caligantes irradiatae istos varios causant colores.