CAPUT VI. De potentiis animae sensibilis.

Post haec dicendum est de potentiis animae sensibilis : quarum quaedam sunt apprehensivae, et quaedam motivae. Istae differentiae proprie non conveniunt vegetabili : quoniam omnis apprehensiva est cognitiva, quae nullo modo est in plantis. Item vis apprehensiva semper apprehendit apprehensibile existens in aliqua separatione a vi apprehendente, sed unibilis est ei mediante aliquo, ut patet in visu cum apprehendit colorem, qui est in distantia ab organo videndi : unitur autem mediante luce : et non recipitur color in oculo, sed species coloris. Sed in vegetabili conjungitur potentia cum suo objecto, ut nutritiva cum cibo, augmentativa cum eo quod auget : nec species cibi conjungitur cum corpore nutribili, sed substantia cibi. Similiter nec illa potentia quae dicitur potentia motiva, est in plantis, prout est in animalibus : licet

enim in omni generatione et augmentatione sit motus secundum locum, non tamen est ibi motus processivus, sed motus dilatationis et constrictionis. In anima autem sensibili vel rationali, quia bonum simplex vel apparens bonum cum apprehenditur, movet appetitum : et quia illud bonum apprehensum non est conjunctum sibi, ideo datus est ei motus progressivus de loco ad locum ad acquirendum illud bonum et ad sibi vivendum.

Si vero objicitur quod non omne animal movetur de loco ad locum, sicut sunt concliae et ostrea, sed habent motum dilatationis et constrictionis sicut et plantae. Dicendum quod motus illorum animalium non solum est dilatationis et constrictionis, imo etiam, est motus qui aliquo modo sequitur apprehensivam : quod patet, quia est cum delectatione vet tristitia sensibili : haec enim sequuntur sensum, sicut vult Aristoteles. Praeterea etsi sit. dilatatio hic et ibi, erunt tamen alia et alia hic et ibi : nam in plantis est dilatatio partium secundum quantitatem augmenti, in conchis autem secundum diffusionem spirituum circa cor. Sed hoc non facit ad probandum quod magis est motus in animalibus quam in plantis, sed facit ad hoc quod ibi est motus, qui. aliquo modo sequitur apprehensionem. Item non est objectio de illis animalibus : quoniam animalia imperfecta sunt, sicut vult Philosophus.

Apprehensivarum autem quaedam sunt apprehensivae deforis, quaedam apprehensivae deintus. Apprehensiva deforis dicitur, quae apprehendit quod est extra in corpore : sed forte hoc non invenitur in sensu tactus, quia ibi caro est medium : ideo tactus est deintus, scilicet in carne. Unde apprehensivae deforis dicuntur, quia apprehendunt rem deforis in materia subjecto vel objecto praesente. Apprehensivae deintus dicuntur, quia quod apprehendunt, deintus est, vel ipsum vel ejus species. Verbi gratia, imaginatio accipit speciem a sensu communi, intelle- ctus autem ab imaginatione, ut infra patebit.

Apprehensivae deforis sunt quinque sensus, scilicet visus, auditus, olfactus, gustus et tactus : et conveniunt in hoc, quod sunt potentiae animae passivae : unde et propter hoc objecta earum dicuntur qualitates passibiles : quia faciunt passionem in sensu. Et nota, quod ad. hoc ut sentiat sensus, quatuor exiguuntur, duo ex parte ipsius sensus, scilicet spiritus et organum, et duo extrinsecus, scilicet objectum et medium. Unde in abstractione forma objecti primo est in medio, secundo in organo, tertio in spiritu : et cum est in. spiritu, de facili venit ad animam. Primo ergo fit immutatio in medio, postea in ipso sensu particulari, et sequitur judicium in sensu communi. Sensuum duo sunt magis necessarii, scilicet gustus et tactus : gustus ad discernendum bonum a. nocivo : tactus ad discernendum ea quae corpus corrumpunt exterius, ab eis quae salvant. Unde fugimus combustionem, quia corrumpit. Olfactus autem et visus et auditus sunt de bene esse animalis : et forte propter hoc natura ita ordinavit, quod in illis duobus qui sunt necessarii, est medium intrinsecum,ne ex parte medii posset esse defectus. Alii tres habent medium extrinsecum. Unde contingit pluries, quod sensus visus non videat, quia non est medium illuminatum. Quomodo autem illi tres sensus ad bene esse animalis faciant, manifestum est. Duo enim ex illis, scilicet visus et auditus, necessarii sunt ad habendam scientiam secundum duos modos per quos habetur scientia. Omne enim quod quis scit, aut discens aut inveniens novit. Quoniam igitur ad habendam scientiam per doctrinam necessarius est auditus : sed quantum ad habendam scientiam per inventionem, specialiter necessarius est visus. Per hoc enim quod videt homo diversa pulchra, turpia, caelum et stellas, etc, admiratur, et ex admirari procedit philosophari. Quamvis etiam visus deserviat illi modo habendi scientiam, quae est per do-

cinnam : quia hoc est mediantibus scriptis. Item per auditum rerum nomina, sed per visum differentias rerum cognoscimus. Olfactus autem inter omnes sensus minus est necessarius, facit tamen ad sanitatem : fugit enim dum sentit corruptiones aeris, cujus corruptio, ut dicit medicus, plus nocet animali quam corruptus cibus. Item facit ad scientiam occasionaliter sive per accidens : odorifera enim cum odorantur, confortatur cerebrum, cujus confortatio multum facit ad melius ratiocinandum.