CAPUT VIII.

De solutione generali omnium paralogismorum in dictione.

Omnino autem sive universaliter pro universali solutione in omnibus orationibus sophisticis quae sunt secundum dictionem, semper per oppositum ad sensum in quo sophisma conclusum est, erit solutio, ut oppositus sensus etiam diversus sensus vocetur per diversum large accipiendo oppositum. Et dicitur oppositum : eo quod oppositio est causa diversitatis : et hoc maxime patet in compositione et divisione magis : quia in his magis apparenter est divisio. Ut si secundum compositionem sive in sensu compositionis conclusa est oratio, tunc dividenti sive ostendenti sensum divisionis erit solutio : quia in sensu divisionis erit vera. Si autem secundum divisionem conclusum inconveniens, componenti eamdem et ostendenti sensum compositionis, erit solutio : quia iste sensus est verus. Rursus in multiplicitate potentiali quae est in dictione similiter est : quia si oratio secundum accentum concluditur esse falsa, accentus gravis (hoc est, pronuntiata in accentu gravD erit solutio : quia in isto sensu est vera. Si autem secundum accentum gravem erit conclusa falsa, acutus accentus erit solutio : quia in acuto accentu pronuntiata erit vera.

Similiter est in multiplicitate actuali : si enim multiplex est secundum aequivocationem, si concludit opponens in uno significato : tunc respondentem opponentem nomen (hoc est, sensum nominis illi oppositum sive diversum) accidit solvere. Ut si asinum acciditdicere opponentem animatum qui est animal, vel forte illud animal verum : tunc respondentem non esse asinum, vel animal, aut animatum, sed inanimatum esse contingit solvere. Si vero opponens dixit sive conclusit asinum vel animal inanimatum, hoc autem respondens collegit esse asinum vel animal animatum : tunc solventem contingit dicere, quod est inanimatus asinus vel animal de quo oratio vera. Similiter autem in amphibologia, quod diversa constructio ab ea (in qua conclusum est falsum) solvit orationem, et ostendit quidem sensum verum.

Si autem multiplex est phantasticum et est secundum similitudinem dictionis sive figuram dictionis, et in uno sensu conclusum est falsum : tunc iterum oppositum sive in sensu opposito erit solutio, et verum. Verbi gratia, si concludat opponens, ergo quod non habet, dabit aliquis : dicat respondens, quod non habet dabit, ut in paralogismo in quo concluditur, quod dat unum solum denarium, et non habet unum solum. Et in alio exemplo si concludatur, quod scit aliquis discens vel inveniens scit : dicat respondens, quod non sequitur, ergo omnia quae scit aliquis, aut addiscens vel inveniens scit. Et in tertio exemplo si concludat opponens, quod ambulat, calcat: ducat respondens, quod non sequitur ex hoc quod cum vel quando ambulat, calcat. Horum autem paralogismorum patet formatio ex prius habitis et solutio et fallacia figurae dictionis. Similiter autem est dicendum in aliis paralogismis fallaciarum in dictione, ita quod semper dicentem oppositum sensum ad sensum in quo conclusit opponens, erit solvere vera solutione : quia illa manifestabit multiplex.