CAPUT I.

De cautelis sumptis ex parte orationis.

Quia autem ea quae sunt de esse artis sophisticae secundum quod inventiva est, jam (quantum ad determinationem principiorum inveniendi locos sophisticos ) satis dictum est, in hoc septimo tractatu tangemus breviter ea quae faciunt ad bene esse artis inventivae in sophisticis, quae sunt cautelae docentes opponentem caute opponere, ut finem a se intentum consequatur. Et hoc faciemus .tripliciter, scilicet inspiciendo in modos qui sumuntur ex parte orationis, et in modos qui sumuntur ex parte respondentis, et in modos qui sumuntur ex parte opponentis. Sunt autem quinque ex parte orationis, sex autem ex parte respondentis, septem vero ex parte opponentis.

Ex parte igitur orationis sive argumentationis sophisticae, quae non parum, sed multum differt ad constituendum finem sophisticae disputationis, si quodammodo (hoc est in quemdam modum) ordinentur vel lateant, sive in quemdam modum latendi et occultandi a respondente conclusionem ordinetur : quia ad latentem a respondente conclusionem minus perspicit : et ideo in ea aptius redarguitur : velut etiam in dialecticis disputationibus accidit, quando opponens obviative disputat contra protervum respondentem : hoc igitur commune est dialectico et sophistae opponenti, Hoc autem communi sic habito, deinde post commune hoc ex his quae in octavo Topicorum de cautelis hujusmodi determinata sunt, hoc primum speciale dicendum et adjiciendum est.

Est ergo primum documentum sive elementum oppositi ex parte orationis considerandum, quod est orationis longitudo : longa fit autem, quando multa interrogantur : tunc enim difficile erit respondenti multa simul conspicere et dijudicare. Et quamvis idem elementum dixerimus esse etiam et ad ducendum ad falsum et inopinabile, tamen alio fine est ad falsum, et ad alium hic : quia ad falsum est, secundum quod inter multa facilius conceditur falsum quam inter pauca: hic autem facit ad difficile judicium eorum quae sunt ad conclusionem, et quae non, et per hoc minus cavetur conclusio.

Secundum elementum est, quod festinetur respondens ad cito respondendum, et urgeatur ut cito respondeat : nam respondentes qui sunt tardioris et grossioris ingenii, quum festinant ad respondendum, minus possunt praevidere conclusionem, et ex quo consequatur, vel non sequatur.

Est tertium documentum et contentio, hoc est, quod contentiosis verbis et probrosis respondens ad iram provocetur : respondentes enim conturbati per talia minus possunt concernere multas vel plures interrogationes propositas : quia impedit ira animum ne possit cernere verum. Elementum autem hoc quod provocat ad iram, est contentione dicere sibi, quod sponte velit injuste agere, et impe-

dire disputationem, et quod ista sit consuetudo sua, quod circa omnes disputationes et circa omnia disputabilia impudens sit et protervus.

Amplius quartum elementum sive documentum est interrogationes sive propositiones diversorum syllogismorum sive prosyllogismorum permutatim ponere, ut propositiones quae faciunt ad conclusionem unius syllogismi, permutentur et ordinentur ad conclusionem alterius syllogismi : et utile est sic permutare interrogationes sive ad idem (hoc est, ad eamdem conclusionem) aliquis habeat plures propositiones plurium syllogismorum ex diversis mediis ad idem ordinatis, sive plures habeat plurium syllogismorum ad oppositas conclusiones, sicut syllogismi dialectici probabiliter sunt ad opposita sive contraria, ut quoniam affirmatio, et quoniam non fit negatio ; tunc enim accidit respondenti simul ad plura interrogata et permutata facere observationes judiciorum : et hoc non facile est respondenti: quia pluribus et inordinate propositis credere est difficile : quia pluribus intentus minor est ad singula sensus.

Quintum autem documentum est, quod omnino sive universaliter omnia quae ad occultationem facientia in VIII Topicorum dicta sunt prius, sunt etiam utilia ad agonisticas sive sophisticas disputationes : quia etiam dialecticus obviativus talibus utitur contra protervum respondentem. Et ratio hujus est, quia occultatio conclusionis et celatio facta ab opponente, occultandi propositum respondenti causa est : latere autem est causa fallaciae, hoc est, quod facilius fallatur respondens. Hoc autem documenum non speciale est, sed generale. Haec ergo sunt elementa sumpta ex parte orationis, vel quatuor si specialia sumantur, vel quinque si generale specialibus continetur : et non est in eis difficultas de qua sit curandum.