CAPUT X.

De fallacia accentus et modis ejus duobus.

De fallacia vero accentus considerantibus prius occurrit determinandum qualiter accentus sit de consideratione logic et sophistae, et qualiter de consideratione grammatici. Sciendum quod accentum considerare in genere et sub differentiis specialibus accentuum gravis et acuti et circumflexi, facit ad discretionem significationis in dictione : per accentum enim debitum et discretum cognoscitur significatio dictionis, vel remissio significationis : ut si dicam legere, media correpta, vel legere, media producta. Propter quod etiam in determinatione casuum variatur accentus, ut primae declinationis consequentis in e productam, et sic de aliis, et sic facit ad bonum discretae significationis in dictione, et ideo sic non operatur fallaciam. Sed consideratio accentus sub confusione ad unum vel plures, vel gravem vel acutum, generat confusionem, et ideo operatur deceptionem in dictione : et efficitur sic locus sophisticus, et est de consideratione sophistae, et est instrumentum ejus.

Quamvis autem sit fallacia penes accentum, non tamen potest esse fallacia

ma, seu vox categorematica, quae adjuncta soli verbo est orationem et sensum perfectum facit ut " Isaias est " : addoque quod, Lorino testerem per se significat. Syncategorema est, quod adalium nominativum anecti debet, ad boc ut possit in orationis compositionem venire ;ut " hc liber est Joannis, etc. " Hinc priora a Fonseca vocantur dicibilia.

Applicatio. I. Categoremata principalius spectantur a logica, cum haec propinquius ad demonstrationem servire possint, quam syncategoremata.

II. Quaevis quantitas dividi potest in infinitum syncategorematice tantum.

III. Hoc ipso quia quovis numero Deus majorem creare potest, nunquam creabilis erit numerus categorematice infinitus.

Cf. Reeb, Thesaurus Philosophorum. penes alia quae accidunt syllabae, vel litterae, vel dictioni: penes accentus enim differentiam dictio manet eadem secundum materiam, quamvis non secundum formam, et sic potest habere convenientiam cum syllogismo et elench, et ex illa convenientia accipere potest causam apparentiae : variata autem in libris vel numero litterarum, tunc amittit convenientiam illam, et per consequens causam apparentiae.

In tempore autem variata syllaba vel dictio retinet eamdem materiam, et est eadem quantum ad pronuntiationem : et ideo sensum non variat, nec facit multiplicitatem potentialem : ut si dicam caput, prima longa vel brevi: vel si aliquid variat, hoc erit aequivocatio et non accentus : quia accentus vult habere eamdem materiam et diversum modum proferendi. Similiter autem et spiritus qui accidit dictioni, neque diversificat dictionem secundum materiam, neque secundum modum proferendi : ut si dicam hominem cum aspiratione, et ominem sine aspiratione : in utraque enim est eadem prolatio sicut idem modus proferendi : quando autem nomen est idem secundum materiam et secundum prolationem, et diversa significata, tunc est aequivocatio. . Numerus autem litterarum si aliquam causabit fallaciam, illa est fallacia figurae dictionis. Spiritus autem et tempus diversum causabunt aequivocationem.

Tamen Antiquorum quidam dixerunt, quod deceptio causata a spiritu et tempore, reducuntur ad fallaciam accentus, sicut haec : bonum est viros justos pendere : sed pendere est pati paenam: ergo bonum est justos viros pati paenam. Et hoc dictum non est inconveniens. Alii tamen dixerunt, quod quando productio et correptio temporum causant diversum accentum, quod tunc causant aequivocationem potius quam accentum : quia sic neque diversificant dictionem quantum ad materiam, nec quantum ad formam sive modum proferendi.

Attendendum autem, quod licet diversi casus causent aequivocationem, ut in prae habitis dictum est : tamen diversus accentus non potest causare aequivocationem : quia in diverso accentu diversa est prolatio : nec potest esse aequivocatio, quia nomen variatur. In diversis autem numeris et casibus idem manet nomen secundum prolationem, licet varietur significatum quoad modum significandi : et hoc causat aequivocationem. His habitis ponendi sunt modi decipiendi secundum accentum in dialectis.

Qui sunt sine scriptura pOEmatum, non est idoneum facere sophisticam orationem : quia statim accentus dictionis manifestatur diversitas. In scripturis autem Auctorum et maxime in pOEmatibus, in quibus diversitas pronuntiationis non est adeo manifesta, magis est idoneum sophisticam facere orationem. Et dabimus de hoc duos modos in pOEticis. Primo quando sub uno accentu pronuntiantur duae dictiones quae divisos habent accentus ;ut, metuo longas pereunte noctes Lydia dormis. Est enim multiplicitas ex hoc quod metuo prout est una dictio, uno pronuntiatur accentu : prout autem oratio me tuo, duobus accentibus habet pronuntiari. Aliud autem exemplum est: Heu !qui nam tanti cinxerunt aethera nimbi : et de diversitate acuti accentus et gravis in una voce:si enim hoc ipsum quod dictitur, quinam, acuto accentu in fine pronuntietur, tunc valet tantum quantum cur, et est una dictio, et est ac si dicatur :

Heu !quinam tanti cinxerunt aethera nimbi : si autem gravi pronuntietur, tantum valet quantum quia, vel quantum valet nam, et habet aliam significationem.

Ergo circa accentum hujusmodi (quales dictae sunt) fiunt hujusmodi orationes sophisticae. Ex modis autem inductis videtur, quod accentus non sit fallacia divisa a compositione et divisione. Compositio enim et divisio fallaciae ex hoc proveniunt, quod dictiones divisae conjunctim proferuntur, vel e converso compositae proferuntur divisae. Sed hoc nihil est, quia in

accentu duae proferuntur, vel una ut duae. In compositione autem semper manent dictiones distinctae, sive compositae, sive divisae proferantur.

Ulterius notandum in illis modis, quod licet in speciali in duobus modis inductis duae diversae sint causae apparentiae : in speciali tamen non sunt duae fallaciae : quia est unum commune univocum ambobus, quod est communis causa apparentiae, a quo causatur una tantum fallacia : et hoc est apparentia unius significati propter unitatem dictionis secundum materiam : et ideo non sunt duae fallaciae, sed una.

Notandum etiam, quod licet diversae fallaciae coincidant in unam, tamen multiplicitas unius non est multiplicitas alterius, et causa multiplicitatis unius non est causa multiplicitatis alterius, sicut patet in compositione, et divisione, et amphibologia : possunt enim coincidere in eamdem orationem, sed tunc habent ordinem ad invicem, tunc enim per prius accidit in oratione compositio et divisio, et per posterius amphibologia, ut ex hoc sophismate : omne quod est verum sciri a te est verum : hoc enim est multiplex secundum compositionem et divisionem, et est divisa secundum quod discontinua est prolatio inter haec duo, a te scilicet, et omne quod est verum, sub hoc sensu : omne quod est verum : et fiat pausatio : et inferatur illud residuum, a te sciri est verum ; et sic est falsa. Composita autem est secundum quod est continua prolatio unius cum altero sic : omne quod est verum sciri a te, est verum : et sic est vera. Et sic posterius accidit multiplicitas secundum amphibologiam : eo quod hoc nomen, omne, potest construi cum hoc verbo, sciri, et sic est falsa, et est sensus : omne sciri a te quod est verum, est verum : vel potest construi cum hoc verbo, est, et sic est vera, et est sensus : omne illud est verum, quod est verum sciri a te.

Similiter est de aequivocatione et accentu, quod coincidunt in unam oratio- nem, non tamen modus fallendi unius est modus fallendi alterius secundum ordinem hunc : ita quod prius est in tali oratione fallacia accentus, et postea per distinctionem accentus accidit aequivocatio : ex eo quod potest esse nomen vel adverbium : et sic est in multis.

Patet ergo quod diversae fallaciae coincidunt in unam orationem : non tamen ita quod causa et modus fallendi in una, sit causa et modus fallendi in alia. Duo autem modi qui positi sunt de fallacia accentus, sumuntur penes duas accentus variationes : potest enim variari unus in plures, vel e converso, et sic est modus primus, ut hic : quidquid Deus fecit invite, fecit invitus : sed vinum fecit in vite: ergo vinum fecit invitus. Potest etiam variari a differentia accentus ad differentiam aliam, et sic est secundus modus. Et unitas vocis secundum materiam quam aliquis credit unitatem debere esse accentus, est causa apparentiae : diversitas autem significationis sub accentu causa est non existentiae. Et haec de accentu dicta sint.