CAPUT VI.

De destructione inductae divisionis ex hoc quod est fallacia.

Cum autem ideo inducta divisio ostensa sit esse impropria : eo quod nec est per immediata nec per proprias differentias, adhuc ex his quae hic dicemus, ostendetur esse falsa . Redeamus ergo (quia digressionem fecimus) ad id unde sermo venit prius, scilicet an haec divisio conveniens sit, quod omnis oratio sit ad nomen vel intellectum , Dicebant autem auctores hujus divisionis, quod orationes doctrinales sunt ad intellectum : orationes multiplices sunt ad nomen. Et hoc probatur esse falsum : quaeramus enim, utrum orationes (quae in disciplinis sive scientiis disciplinalibus sunt) sint ad intellectum vel non. Et si dicunt illi, quod sint ad intellectum , tunc procedendo arguatur in contrarium sic : et si cui (hoc est, alicuD respondenti plura videtur significare : triangulus enim significat triangulum compositum ex portionibus circuli sive arcubus, et ille habet tres aliquando majores tribus vel duobus rectis, et significat triangulum rectilineum, qui habet tres aequales duobus rectis, interrogatus respondens dedit sive consensit, quod triangulus habet tres aequales duobus rectis : et dedit hoc considerans triangulum, non ut hanc figuram trilateram rectilineam , de qua concludebat opponens, quoniam habet tres aequales duobus rectis, quaero utrum iste opponens vel respondens ad intellectum disputat vel non ? Et constat quod non : cum non referant intellectus suos ad idem. Ex hoc autem relinquitur, quod aliqua oratio est, ad quam nusquam illi ad intellectum dicebant : et sic divisio falsa, quia unum dividentium cadit sub altero, quod in vera divisione accidere non potest.

Amplius e converso etiam accidere probabimus sic, si plura quidem significet nomen vel oratio : ille autem qui respondet, non intelligit illam multiplicitatem, neque putat illud nomen vel orationem plura significare, et dat eam in sensu in quo accipit eam opponens, quaero quomodo hoc ad intellectum disputavit ? Constat eos ad intellectum (secundum illos) disputare, qui referunt intellectum ad idem : isti autem ad idem referunt intellectum. Dicebant autem isti, quod oratio multiplex est ad nomen : ergo iterum falsa est divisio cum oratio ad nomen existens cadat sub opposito membro, quod est orationem esse ad intellectum.

Si forte aliquis dicit, quod opponens et respondens semper referunt intellectum ad idem, et quoad eos est oratio ad intellectum, licet ipsa oratio multiplex in se considerata sit ad nomen, ideo oportet hic intelligi, quod (sicut dicit cavillator) nisi sic intelligatur, quod ipse opponens in omni oppositione vel interrogatione multiplicis det divisionem, hoc est, orationis multiplicis distinctionem , ut ipse respondens sit non deceptus multiplicitate, ferat intellectum suum in idem cum opponente, sive interroget aliquis opponentium. Ut gratia exempli dicamus, si est tacentem dicere vel non ? quod est multiplex secundum amphibologiam : et dicat aut quod est quidem ut non in uno sensu, est autem ut sic in sensu alio. Si aliquis respondentium distinctam ab op-

ponente orationem de uno modo, in alio sensu neget eam, et opponens disputet ad utramque partem : quaero igitur, si haec oratio non ad intellectum disputat ? Constat quod sic, quia oportet quod opponens et respondens referant intellectus suos ad idem. Quamvis ergo videatur oratio de numero earum orationum (quae ad nomen sunt) esse : tamen ad intellectum est disputata : et sic eadem oratio ad nomen et ad intellectum est: non ergo est genus aliquod orationum quod sit ad intellectum, quod non possit esse ad nomen : nec e converso : et sic divisio illa falsa est. Sed secundum istos hae quidem orationes multiplices sunt ad nomen : et jam ostensum est quod non omnes hujusmodi elenchi sunt ad nomen. Dico autem clenchos conclusiones in quibus est affirmatio et negatio, sed etiam per consequens non omnes apparentes elenchi sunt ad nomen, si ad nomen est oratio quae est multiplex. Sunt enim quidem apparentes elenchi qui non sunt secundum divisionem, hoc est, secundum multiplex in dictione : quia sunt apparentes elenchi qui sunt secundum fallacias extra dictionem, ut illi qui secundum accidens, et reliqui secundum alias fallacias extra dictionem, qui non peccant secundum multiplex.

Si autem aliquis probet sive approbet hoc quod dictum est, debere dividere seu distinguere opponentem ipsum multiplex, quando opponit, sicut in hoc exemplo quando dico, estne tacentem dicere? et dicere quod haec oratio sic (hoc est, uno modo) est vera : illa autem oratio sic (hoc est, alio modo) non est vera : quamvis sic dicat : tamen hoc est primum inconveniens contra illum qui sic dicit, quod hoc approbet. Quandoque enim ipsi opponenti non videtur ipsum interrogatum simpliciter significare : cum tamen sit multiplex, eo quod multiplicitas ejus latet opponentem : quia tunc improbabile est , quod ipse opponens distinguat quod nescit, vel non putat esse multiplex. Deinde secundum inconve- niens est, quod secundum hoc opponens erit docens : quia distinctio cum fiat ad sciendum, opus est docentis : et sic opponens in sophisticis erit docens, quod est inconveniens : quia sic non celaret intentionem a respondente : sic enim distinguens manifestum facit ei respondenti, qui neque considerat multiplicitatem, et docet eum quomodo res se habet de qua disputatur, cum respondens neque sciat illud, neque opinetur esse multiplex, sive quoniam alicui in uno sensu et alicui in alio sensu videatur : hoc enim dicere est docentis et non celantis. Et si quis objiciat quod opponens sophista vult videri sapiens, et sic debet usurpare opus docentis in his in quibus opus illud non est contra suam intentionem quae est videri arguere respondentem. Distinguere autem est contra intentionem sophistae : quia instruit respondentem ut caveat sibi de redargutione : et ideo non est suum usurpare opus illud nisi in casu aliquo, ut in sequentibus ostendetur.

Deinde adhuc aliud inconveniens est contra istos qui dicunt ad nomen esse multiplices orationes : quia quid prohibet hoc, scilicet orationes esse ad nomen vel ad intellectum pati, hoc est, recipere a respondente , vel facere opponentem, sicut patet in hoc exemplo, quod interroget aliquis opponentium dicens : putasne aequales sunt unitates in binariis et quaternariis ? haec enim non est multiplex, et tamen potest aliquis eam considerare dupliciter. Si enim aliquis consideret binarios secundum se, tunc negabit eam : quia duo tantum binarii sunt in quaternario, et sunt in ipso quatuor unitates, et duo et quatuor sunt inaequalia : et sic haec est falsa, aequales sunt unitates in binariis et quaternariis : quia unitas qua binarius est binarius, est una : et alia unitas qua alius binarius est unus binarius, est alia : et sic unitates binariorum non sunt nisi duae, et unitates constituentes quaternarium sunt quatuor. Si autem consideret aliquis unitates binariorum et combinationem rationis : tunc

prima unitas cum secunda facit binarium unum, et c converso secunda cum prima facit binarium secundum, et tertia cum quarta facit tertium, et quarta cum tertia facit quartum : et sic sunt duae aequitates constituentes quaternarium : et sic considerans concedit hanc , aequales sunt unitates in binariis, quaternariis unitatibus in quaternario. Sunt autem binarii hi quidem uno modo accepti secundum combinationem acceptam sic uniti, hoc est, ex unitatibus compositi. Illi autem binarii qui sunt secundum rationum combinationem uniti, non sunt sic ex unitatibus diversis uniti, sed ex rationibus diversis unitatum earumdem : et sic ista oratio potest duplicari ad nomen, si opponens referat intellectum ad aliud : non ergo sola oratio multiplex est ad nomen, ut isti dicunt.

Aliud autem exemplum de eodem est, ut si opponens aliquis interroget dicens, putasne contrariorum una est disciplina vel non ? Sunt autem contraria haec quidem nota, illa vero alia contraria sunt ignota : et sic respondens referendo ad nota, concedet hanc propositionem : opponens autem referendo intellectum ad ignota, disputat in contrarium : et quia non referunt intellectum ad idem : constat quod ad nomen disputatur oratio, cum tamen non sit multiplex : propter quod videtur ignorare ille qui dicit opponentem debere distinguere : et approbat hoc esse verum, quoniam aliud est docere quam disputare : distinguere enim actus est et opus docentis : disputare (hoc est, diversa a respondente putare) est actus et opus sophistae, ut paulo ante dictum est. Et videtur etiam ignorare, quod oportet docentem in disciplinalibus non disputare vel interrogare : quia si neget respondens, non habet per quid probet: et ideo suppositionibus utitur docens et per se notis. Sed docentem oportet manifestum facere quod supponit per distinctionem vel aliter , ut intelligat respondens. lllum autem (qui opponens vel disputans est) oportet interrogare et celare propositum : et ideo nihil facere per quod faciat manifestum quod interrogat. Et hoc est verum de opponente sophistice, et de opponente dialectice ad exercitationem vel obviationem : illum enim non oportet distinguere vel docere : sed si disputat ad inquisitionem veri, distinguere potest, et per consequens docere, ne inquisitio veri impediatur.

Amplius ut respondentes dicant (hoc est, concedant) vel negent, aliquid probare (hoc est, probando cogere) non est monstrantis sive docentis, eo quod non interrogat consensum respondentis, sed est ejus qui sumit experimentum, hoc est, tentatoris : quia ille non procedit nisi ex concessis a respondente : et hoc est quia tentativa est dialectica quaedam : et ideo sicut dialectica interrogat consensum respondentis : et quia est dialectica quaedam et pars dialecticae , de omnibus inspicit inquirendo circa communia omnium, quibus ignoratis ignoratur scientia, et quibus scitis non necessario scitur scientia : et ideo non considerat ignorantem, sed nescientem et dissimulantem se scire.

Ex his autem concluditur, quod qui secundum rem considerat communia secundum probabilitatem et fidem et opinionem, est dialecticus : si autem facit hoc secundum necessitatem et veritatem, est metaphysicus, ut in IV primae philosophiae dicit Aristoteles : qui autem hoc facit apparenter secundum deceptionem, est sophista.