CAPUT V.

De solutione paralogismorum secundum modum qui est secundum genus accidentale figurae dictionis.

Palam autem ex determinatis et aliis quomodo solvendum recta solutione in universali accepta etiam in his paralogismis qui fiunt in his quae similiter dicuntur, hoc est, de quibus propter dictionem vel figuram dictionis creditur idem esse significatum, quae tamen in significato non sunt eadem propter similem figuram dictionis. Et palam est in universali ex his quae in generali dicta sunt de recta solutione, quomodo respondenti sit obviandum talibus : eo quod habemus ex aliis libris logicae genera praedicamentorum distincta. Dico autem hic genera praedicamentorum large et communiter et ad coordinationem praedicabilium, et ad omnes modos praedicandi, et etiam ad modos supponendi : haec enim omnia jam distincta sunt. Unde patet quod in hac fallacia distinguendum est multiplex phantasticum ex ipsa distinctione modorum praedicandi : hoc autem multiplex ex eo provenit, quod unum pro certo significatur tantum, et creditur aliud significari, cum tamen in veritate non significetur. In actuali autem multiplicitate actu significantur diversa. In potentiali unum referibile est ad significata diversa.

Dicendo ergo in communi de solutione paralogismorum figurae dictionis, ratio quidem communis est ex hoc quidem qui est respondens interrogatus ab opponente, dividit de quo interrogatus est non esse quid eorum (hoc est, illius generis) de quo est interrogatus, sed habere similitudinem figurae dictionis cum illo. Ille vero opponens ostendit apparenter illud de quo interrogat esse quid eorum, hoc est, aliquid de numero eorum quae sunt illius generis, propter similitudinem dictionis. Sicut si interrogat sic, si est quid in genere substantiae ? et respondens dicat esse quid, et alter ostendat hoc esse in ad aliquid vel aliquid quantitatis, quae tamen videtur quid significare secundum dictionem vel similitudinem dictionis. Sic ergo contendunt respondens et opponens. Et manifestare causam falsitatis, hanc scilicet, quod non propter similitudinem dictionis similia sunt quae significari videntur, est in communi recta solutio omnibus paralogismis adaptabilis, ut patet primum in orationibus quae sunt secundum primum modum figurae dictionis, quae est secundum genus accidentale sive in nomine sive in verbo, ut in priori hujus scientiae libro dictum est.

Sicut statim est videre in hac oratione: putasne idem contingit simul et secundum idem facere et fieri ? Haec oratio est quaestio, et conclusio falsa, quando dicitur idem secundum idem contingit significare facere et fieri : sed ut quaestio antecedit paralogismum, et ut. conclusio sequitur ipsum. Paralogismus autem sic est formandus, ponatur sic quaestio : putasne idem secundum suum significatum contingit facere et fieri, hoc est significare facere in genere activo, et fieri in genero passivo ? et respondente, quod non,adversando paralogizet opponens concludens hoc quod negavit respondens verum esse, sic : contingit, unum et idem simul et

secundum idem videre et non videri: sed videre est facere et videri fieri: ergo contingit unum et idem et secundum idem facere et fieri. Videre autem supponitur esse facere, propter similem terminationem dictionis cum activis : videri autem supponitur esse fieri, propter similem terminationem cum passivis. Et solvitur iste paralogismus negata minori cum sua suppositione, scilicet videre sit facere, et videri fieri propter similem terminationem eum passivis et activis : multa enim sunt similis terminationis, quae non propter hoc sunt similis suppositionis.

Secunda ratio similis isti per omnia, et est quaestio et conclusio est ista : ponatur enim quaestio sic : putasne est quid vel aliquid eorum quae sunt facere, hoc est, in genere actionis, pati quidem, hoc est, in genere passionis vel passivorum ? et dicente respondente, quod non, sic paralogizet opponens : secatur, uritur, operatur, sunt similis terminationis : ergo ejusdem generis sive significationis : et sic omnia ista pati significant. Et addat rursum (ut ostendat scribere esse activum), dicere, scribere, currere, similiter sibiinvicem dicuntur, et terminationem habent activam secundum modum infinitivum : ergo omnia sunt activae significationis, et asgere significant. Et ad inferendum conclusionem adhuc addat opponens : sed scribere est operari aliquid : et operari pati : ergo scribere significat aliquid quod simul significat facere sive agere et pati, sive facere et pati. Et solvitur iterum per interemptionem majoris cum sua suppositione, sicut oratio praecedens. Unde si aliquis respondentium illic in interrogatione opponentis negando minorem paralogismi det non contingere idem facere et fieri, videre et videri propter similem terminationem cum activis et passivis : tunc nondum factus est ei, nec potest fieri elenchus apparens : et ideo negat minorem ne fiat elenchus apparens ei, scilicet si non dicat videre essefacere quidpropter similem terminationem cum activis, et videri pati quid propter similem terminationem eum passivis. Opponens enim ad faciendum apparentem elenchum indiget hac interrogatione sibi concessa a respondente quae est minor propositio, si apparentem debeat ad illam conclusionem facere elenchum. Sed ipse opponens ab audiente respondente scilicet opinatur illam datam esse in similibus : quia secare est facere quid et secari est aliquid fieri : et ideo videri et videre dicit facere et fieri significare, hoc est, accipit quia datum, et quaecumque alia activis et passivis similiter dicuntur secundum figuram et similitudinem terminationis. Nam ipse respondens qui audit opponentem, addit reliquam,hoc scilicet,quod generaliter sit verum, quod quae sunt ejusdem figurae dictionis, sunt et ejusdem significationis sive generis : et ideo quod videre sit facere, et videri fieri : et hoc est falsum : quia non necessario similiter dicitur secundum significationem, licet similiter dici videatur secundum dictionis terminationem.

Eodem modo fallacia accidit in aequivocis sive in aequivocationibus : respondens in aequivocis qui inscius est orationum multiplicium propter unitatem nominis credit unam esse significationem : et ideo putat quod negando nomen neget rem etiam significatam per nomen, et non nomen solum : hoc autem ulterius eget interrogatione, hac scilicet si respondens dicat aequivocum (hoc est, id quod est aequivocum) ad unum respiciens, erit elenchus respondenti quando opponens paralogizat oppositionum ejus quod dedit respondens. Hoc ergo plano aptatur solutio communis ad paralogismos primi modi figurae dictionis. Et attende quod ideo solvuntur per interemptionem minoris : quia non sunt positae nisi conclusiones falsae, et ostenditur etiam solvendo : falsitas minoris ex qua tales sequuntur conclusiones. In ipsa autem interemptione requiritur distinctio multiplicatis phantastica, quando dicitur, quod non propter similitudinem terminationis sunt similiter terminata ejusdem generis

vel significationis : in hoc enim datur intelligi, quod propter similitudinem terminationis plura apparent in uno significari. Et sic patet quod, sicut supradictum est, per distinctionem et sensum ad conclusionis adaptationem manifestatur causa falsitatis in syllogismo, sive in apparenti elencho. Sic ergo solvendi sunt parelenchi qui sunt secundum primum modum figurae dictionis.