CAPUT XV.

De praeambulis ad intelligendum fallaciam consequentis.

Ad intelligendum ea quae de fallacia consequentis dicenda sunt , sciendum primo quid sit antecedens et quid consequens, et quae et quot sint consequentiae. Dicamus igitur, quod antecedens est, quo posito vel necessario vel probabiliter infertur consequens ex ipso . Necessario quidem, quando consequens intellectu et actu est in antecedente secundum primum modum dicendi per se, secundum, vel quartum. Ut si homo est, animal est : in isto antecedente, homo est, hoc consequens, animal est, actu et intellectu est, quod est diffinitivum ipsius. Secundus autem modus dicendi per se, sicut si dicatur :si linea est, recta est vel curva : linea enim est diffinitiva ejus quod est rectum vel curvum. vel sic : si numerus est, par vel impar est : numerus enim est in diffinitione paris et imparis. Secundum quartum autem modum, sicut si dicam : si animal decollatum est, interiit propter decollationem : et generaliter inter propriam causam et suum effectum. Probabiliter autem, quando positis adjunctis alicujus infertur hoc cui adjuncta sunt illa ex ipso, ut si comptus vel pollutus est, adulter est. Yel si loquitur cum divite pauper, petit aliquid ab illo. Yel ambo amici, si ejusdem ambo inimici, vel aliquid hujusmodi quae perspicere est solertiae.

Consequens autem est id quod sic infertur ex antecedente. Consequentia autem vel argumentatio extrahitur ab ha- bitudine antecedentis ad consequens, et c converso ab habitudine consequentis ad antecedens : et haec multiformis est. Est enim secundum primam divisionem simplex et composita. Simplex, quando ex simplici antecedente infertur simplex consequens, ut si sic dicam: si homo est, animal est. Composita est, quando ex una consequentia infertur alia, et haec est inter opposita. Et est duplex. Una quidem quando ex antecedente infertur consequens, et ex opposito antecedentis infertur oppositum consequentis : et haec est inter contraria. Ut si justitia est virtus, injuslitia est vitium. Et si fortitudo virtus vel laudabilis, timiditas est vitium vel vituperabilis. Et haec vocatur consequentia in ipso : quia in ipsis terminis est, et ordine terminorum eodem. Alia autem est, quando ex antecedente sequitur consequens, et ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis: et haec est inter opposita contradictorie sic : ut si homo est animal, non animal est non homo. Et hujus causa est, quia consequens negatum est pars subjectiva antecedentis negati, sicut antecedens affirmatum est pars subjectiva consequentis affirmati : non animal enim pars est non hominis : et ideo sicut antecedens affirmatum infert consequens, ita e converso consequens negatum infert antecedens negatum : et utraque istarum vocatur consequentia ex contrario vel antecedentis vel consequentis.

Est autem alia divisio consequentiae quam innuit BOEtius in suis Topicis, hanc scilicet, quod consequentia alia est necessaria et non probabilis, ut in demonstrativis : alia est probabilis et non necessaria, ut in dialecticis : alia necessaria et probabilis, sed non per idem medium : alia est nec necessaria nec probabilis, sed tantum suspicionem faciens, ut in rhetoricis et pOEticis.

Et sicut consequentia communiter dicitur de omnibus hujusmodi consequentiis, ita consequens (prout dicitur fallacia consequentis quae peccat contra conse-

quentiam) communiter dicitur ad omne hujusmodi consequens, et a quo non convertitur consequentia. Propter quod in omni fallacia consequentis necessario sunt duae consequentiae. Una quidem consequentis ad antecedens, et altera conversa istius antecedentis scilicet ad consequens, quae aliquando est vera, et aliquando fallit. Et quia in illa semper incidit defectus, ideo dicitur haec fallacia consequentis et non antecedentis. Si enim sit consequentia simplex, non fallit in antecedente inferendo consequens, sed fallit in consequente ex quo creditur inferri antecedens. Ut si homo est, animal est : haec consequentia non fallit, sed conversa illius fallit, si inferatur, ergo si animal est, homo est. Si autem sit consequentia composita e contrario, tunc antecedens efficitur consequens, et tunc iterum fallit illud quod fuit antecedens, sed per negationem factum est consequens. Ut si dicatur, si homo est, animal est : ergo si non homo est, non animal est. Ibi enim proceditur a destructione antecedentis quod per negationem factum est consequens : et ideo praecipue incidit haec fallacia dum aut proceditur a destructione antecedentis, aut a positione consequentis : non enim minus commune a magis communi infertur, cum tantum potentia et non actu sit in ipso : sed magis commune infertur ex minus communi, eo quod actu est in ipso.

Si autem aliquis dicat, quod etiam ex pari infertur, et e converso, Dicendum quod hoc verum est: sed ista consequentia est bona, et non inducit fallaciam. Unde patet quare haec fallacia dicatur fallacia consequentis et non antecedentis. Causa autem apparentiae in hac fallacia est identitas antecedentis cum consequente, quod vel necessario vel probabiliter vel suspicabiliter est in ipso : ex qua creditur quod sicut consequens infertur ex antecedente, ita e converso consequens inferat antecedens. Causa vero defectus sive non existentiae est diversitas consequentis ab antecedente in quo non est antecedens, nisi in potentia : et ideo non potest inferri ex ipso.