CAPUT VI.

De solutione paralogismo rum secundi modi figurae dictionis.

Hae autem orationes (quae sunt juxta secundum modum figurae dictionis) per commutationem praedicamenti quantum ad aptationem communis solutionis, et quantum ad manifestationem falsitatis syllogismi, sunt similes his quae dictae sunt de primo modo figurae dictionis. Verbi gratia siquidem supponatur, quod omne illud quod quis est habens in praeterito vel praesenti, et postea in futuro non habet, amisit : et hoc concedat respondens, et arguat in oppositum opponens dicens quod unum solum amittens digitum de decem digitis postea non habebit decem digitos, et inferat, ergo decem digitos amisit. Aut dicendum solvendo, quod haec est commutatio praedicamenti : quia in praemissa dicit, quod omne quod quis habens vel habuit, et postea non habet amisit: ubi quod dicit substantiam : et quod intulit, sed decem habuit et unum solum non habuit, significat quid discretae quantitatis : et sic mutat praedicamentum. Patet ergo, quod opponens interrogans primo, quod habet, quod substantiam significat et colligit in eo quod quanta : quia assumens sub eo quod est, quod accipit quanta, ac si quanta sub eo quod est, quod, contineatur : quod non est verum : et ideo infert syllogismum : ergo decem amisit : quo d non sequitur : quia mutatur quid in quantum : quia ex hoc quod conceditur:

quidquid vel omne quod habuisti et non habes amisisti, non necessario sequitur, quanta habuisti et non habes, tanta amisisti : decem enim sunt quanta. Nec est hic paralogismus quod mutetur singulare et plurale, ut quidam dixerunt : quod patet ex hoc quod si commutatio numeri esset causa falsitatis, tunc remota causa cessaret effectus : hic autem proposito eodem numero, plurali scilicet, adhuc remanet idem peccatum, ut si dicatur sic: quaecumque habuisti et non habes nunc, amisisti : decem habuisti et non habes nunc : ergo decem amisisti. Hoc est idem peccatum quod prius : et non est numeri commutatio. Si ergo dixisset a principio opponens loco ejus, quod, ponens quanta quae sub quod assumuntur, sic : si quanta quis habuit et non habet, tanta amisit? nullus respondentium tanta dedisset eum necessario amisisse : sed dedisset sub disjunctione, quod aut tanta amisit, quanta habuit, aut aliquid eorum, sive aliquod quod summam quam habuit, diminuit.

Similis modus solvendi est quando mutatur quid in ad aliquid : ut si quis opponentium probet hanc conclusionem apparenter, quoniam dabit quis quod non habet, sic : iste dat unum solum : et id quod habet, non est unum solum : ergo dat quod non habet. Unum enim solum (cum dicat habitorum dissociationem cum aliis) relativum est, sicut et dicens associationem, et habet suum correlativum in suo nomine sicut et sociatum sicut enim sociatum sociato est sociatum, ita dissociatum dissociato dissociatum : idem enim eidem est idem, et aequale aequali est aequale, et sic de aliis. Et si quib objiciat quod relativum est res unius generis, solum autem circuit omnia genera : est enim sola substantia, sola quantitas, sola qualitas, et sic de aliis : et sic solum non dicit qualitatem. Hoc est nihil : quia relatio in se considerata, res est unius generis : considerata autem in extremis ad quae determinatur suus respectus, circuit omnia genera. Solvitur ergo iste paralogismus sic : arguens non con- clusit, quod non dedit quod non habuit : quia non habens unum solum, dedit unum solum : sed dedit ut non habuit : ut autem notat respectum dissociati ab aliis : quia haec dictio exclusiva, solum, non significat ut substantia, nec significat quantum, sed significat ut se habet aliquid ad aliquid ut illi dissociatum : et hoc dicit ad aliquid et non quid, vel quantum, vel quale : unde dedit non cum alio sociatum, habuit autem cum alio sociato.

Hic autem modus solvendi tali confirmatur exemplo per simile dicente modum et unum quid : ut si quaeratur, putasne quod aliquis non habet, dabit ? et dicente respondente, quod non, interrogando accipiat oppositiones, si aliquis quid (hoc est, aliquid) dabit cito quod non habet cito ? et dicente respondente, quod sic, concludat oppositiones sic : iste dat cito quod non habet cito : ergo dat quod non habet. Constat quod causa falsitatis est, quia sub quod accipit cito, quod non dicit quod, sed modum habendi quod : et manifestum est quod non vero syllogismo syllogizavit, quia non accipit directe sub medio : quia cito dare non dicit hoc dare quod est substantia, sed modum dandi significat.

Aliud autem exemplum per quod confirmaturi dem,est quia ut aliquis non habet aliquid, dabit aliquis, ut quod delectabiliter habet, cum tristitia dabit: et non ex hoc sequitur, quod dat quod non habet, sed quod hoc quod dat, non dat ut habet. Similes autem illi paralogismi sunt omnes hujusmodi orationes, in quibus mutatur quid in aliquid : sicut si quaeratur sic : putasne iste ea quam non habet manu percutiet aliquem : ponente respondente, quod non, contra opponens arguat dicens : sed non habet unam solam manum : et percutit una sola manu : ergo percutit ea quam non habet.Idem est hic : putasne eo (quem non habet) oculo videbit aliquis ? et dicente respondente, non, opponens contra hoc probet dicens : non habet unum solum occulum : et uno solo oculo videt: ergo videt oculo quem

non habet. In omnibus enim his una sola est solutio syllogismi manifestans falsitatem.

Solvunt autem quidam falsa solutione inductos de commutatione quid in ad aliquid paralogismos, quod bene contingit aliquem dare quod non habet dando unum solum, et non habendo unum solum et oculum et manum et denarium, qui plura habet in oculis et manibus et denariis : et hoc probant a simili: quia quidam (hoc est, aliquis) habet quod non accepit ab aliquo: quia accepit unum solum, et non habet unum solum : ergo habet quod accepit. Et arguunt a simili, quod similiter dando unum solum, et non habendo unum solum, dat quod non habet : et hoc dicunt contingere a simili: quia hic habet unum ab hoc dante sibi denarium, et non habet unum solum simpliciter, sed unum cum alio : sicut ergo habet quod non accepit: sic contingit eum dare quod non habet.

Alii autem solvunt primam interrogationem interimentes majorem, scilicet concedunt, quoniam contingit aliquem quod non habet accipere : sicut patet in eo qui ab aliquo vinum suave sive dulce, quod in acceptione conversum est, corrupto vino in ipsa acceptione: et sic dicunt, quod etiam contingit dare quod non habet. Sed improbatio istarum solutionum est id quod prius dictum est in solutione paralogismorum compositionis et divisionis. Isti enim non solvunt ad orationem, sed ad hominem instantes et non solventes per orationem: quia si esset ad orationem haec solutio, tunc dantem oppositum utriusque istarum solutionum non possibile esset solvere, sed dantem oppositum utriusque istarum solutionum adhuc contingit solvere : ergo istae solutiones non sunt ad orationem. Si enim damus, quod nemo dat quod non habet, neque aliquis habet quod non accepit. Adhuc per commutationem praedicamenti contingit solvere: et hoc probatur, quod scilicet tenet haec ratio per simile: quia si aliquis dicat per distinctionem esse solutionem alicujus paralogismi, ut si est quidem uno modo : tunc dicimus quod est, hoc est, dicimus quod verum est in uno sensu : est autem in alio sensu quod non, hoc est, quod tunc in alio sensu est falsum: et sic est solutio per distinctionem, et est recta solutio. Si autem simpliciter debet dici respondens, hoc est, uno modo, et non distinguat nec solvat per dictinctionem : quia sic dat oppositum rectae solutionis : tunc dato tali opposito rectae solutionis adhuc sine impedimento concludet opponens intentam in sophismate conclusionem, sive in paralogismo : quia respondens syllogismi falsitatem non manifestat: sed si hoc est, et si (sive quamvis) exponens non concludat contra respondentem paralogismum, nihilominus tamen non erit solutio recta: quia quod non concludat, est propter impedimentum in solutione ad hominem et non ad orationem. In praedictis autem solutionibus omnibus datis oppositis solutionum illarum nec adhuc dicimus fieri syllogismum verum, sed potius paralogismum : ergo tales non sunt verae solutiones.

Amplius autem et hae orationes in quibus commutatur quid in quale, sunt ex hujusmodi orationibus in quibus ex commutatione praedicamenti incidit fallacia figurae dictionis. Et ut melius intelligatur, praesupponatur quod aliquis scripserit orationem, quae dum scribitur sit vera, et per commutationem rerum in oratione signatarum, facta et falsa : et arguatur sic, primo praemissa interrogatione : putasne quod scriptum est, scripsit quis? et dicente, quod sic, arguat opponens : scriptum autem est quoniam tu sedes : falsa oratio per rerum mutationem : erat autem haec oratio vera cum scribebatur: ergo scribebatur simul oratio falsa et vera. Est autem haec fallacia figurae dictionis: quia concessit respondens, quod hoc quod scriptum est, scripsit quis: et hoc significat substantiam : assumpsit autem, quod falsum scripsit, quod est

qualem orationem scribere : et sic commutavit quid in quale : nam falsam vel veram orationem esse, non hoc (hoc est, substantiam et quid) sed talem significat esse orationem : et sic mutavit quid in quale. Et eadem oratiosic commutata per rerum mutationem est etiam in opinione : quia (sicut in Praedicamentis dictum est) oratio et opinio, rerum mutatione, susceptiva sunt contrariorum verit et falsi.

Si forte aliquis dicat, quod commutatio praedicamenti non est causa fallaciae, sed potius commutatio rerum et temporis, et hoc probet: quia remota commutatione temporis et rerum, non incidit fallacia : bene enim sequitur : quidquid aliquis scripsit, hoc etiam in hoc tempore scriptum est: falsam orationem scripsit quis hic intus : ergo in hoc tempore falsa oratio scripta est: bonum est argumentum : et tamen quid in quale mutatur : ergo commutatio ejus quod est quid in quale, non facit fallaciam. Si, inquam, sic dicatur, dico quod commutatio temporis facit mutationem in qualitate orationis, sed non in processu vel decursu syllogistico : unde quod argumentatio in tali casu tenet, hoc est, gratia materiae et terminorum : forma tamen syllogismi non valet: eo quod quale fuit in minori sub quid, quod pro medio sumpsit in majori: et hoc planum est: sed quia per scriptum falsum omne hic et nunc restringitur ad id quod scriptum est, ideo tenet gratia terminorum : hic enim et nunc non scribitur quale ut quale, sed quid. Simile est hic : quidquid vidisti heri, vides hodie : sed heri vidisti album : ergo hodie vides album. Hic est commutatio quid in quale, et est fallacia figurae dictionis.

Et si objiciatur, quod quidquid non est nisi geminatum quid, et ideo non habet virtutem distribuendi, nisi pro eo quod dicit quid: quid autem dicit quod omnium praedicamentorum, ut dicitur in primo Topicorum, ergo videtur quod bene dicitur, et argumentum est bonum: heri vi- disii album : ergo hodie vides album : quia album dicit quid in genere qualitatis. Dicendum quod hoc verum est, quod quidquid distribuit pro omni quod est quid in omni genere praedicamentorum : sed concretum sive quale non dicit quid ut quid, sed dicit quale : sed abstractum dicit quid ut quid. Et ideo bene sequitur, si sic arguatur : quidquid vidisti heri, vides hodie : sed heri vidisti albedinem : ergo bodie vides albedinem.

Si quis autem objiciens adhuc dicat quod album non videtur nisi albedo videatur, et e converso : quia qualitas non videtur nisi in subjecto : et sic convertibilia sunt videre album, et videre albedidinem : et quicumque videt album, videt albedinem : et quicumque videt albedinem, videt album. Et si convertibilia sunt eodem addito utrobique sive utrique, quidquid sequitur ex uno, sequitur ex altero : sed cum addito (quod est major propositio) ex hoc quod est, vidisti albedinem, sequitur conclusio sic : quidquid vidisti heri, vides hodie. Et addo : heri vidisti albedinem. Sequitur bona argumentatione: ergo hodie vides albedinem : ergo convertibili addito ad majorem propositionem : convertibili dico cum minori propositione majorem, etiam sequitur sic : quidquid vidisti heri, vides hodie : album vidisti heri: ergo album vides hodie. Ad hoc dicendum, quod forma hujus argumentationis non valet: quia sumitur quale ut quale et non ut quid sub quidquid, quod distribuitur pro his quae sunt quid ut quid: quod autem hoc sequatur in praedicto casu, quod scilicet non videtur album nisi videatur albedo, hoc est gratia terminorum et per accidens, scilicet quia album non videtur nisi albedine movente visum.

Quidam tamen dixerunt rationibus supradictis , quod argumentatio bona est: quidquid heri vidisti, vides hodie : album videsti heri, ergo album vides hodie. Et si objicitur, ponatur quod res quam heri vidisti albam, sit hodie nigra,

Dicunt quod adhuc argumentatio bona est sed major falsa: dicunt enim quod quidquid distribuit pro omnibus rebus quae se habent ad quidquid heri quis vidit: hodie autem non sic se habet : et ideo falsa est major. Sed prior responsio verior est. Si tamen album substantive sumatur, tunc verum est,quod quidquid videsti heri, vides hodie: sed album vidisti heri : ergo album vides hodie. Quia substantivum album supponit pro eo quod est vel quod fuit album. Jn talibus autem quantum ad praesentem intentionem non est vis magna : non enim intenditur hic nisi quod ex commutatione praedicamenti quid in quale vitiatur processus.

Similiter de hujusmodi orationibus est, quando mutatur quid in modum, ut putas quod discit quis, hoc discit? discit autem, hoc est tarde cito : ergo tarde discere, est cito discere. Patet quod commutatur quid in modum : et levia sunt hujusmodi, et ideo transeunda. Et similiter et fallacia iigurae dictionis si mutatur quid in quando, ut putas quod ambulat quis hoc calcat? et dicente, quod sic, objicit in contrarium : sed ambulat totam diem : ergo calcat totam diem. Et est commutatio praedicamenti: quia in majori sub quod, dicit substantiam, assumit cum vel quando ambulat. Similiter est quando mutatur quid in ubi, sicut si sic dicatur: quidquid bibit aliquis, hoc bibit: sed scypho bibit aliquis : ergo scyphum bibit. Mutatur quid in ubi: quia scyphus dicit locum ut vas in quo bibit, et non dicit quid. Similiter est quando mutatur numerus singularis in pluralem sic : omne quod scit aliquis, aut addiscens aut inveniens novit: ergo omnia quae scit aliquis aut addiscens aut inveniens novit. Quod non est verum demonstratis duobus, quorum unum est per se inveniens : aliud autem novit addiscens per auditum : ambo enim haec simul non addiscens novit, nec inveniens. Solutio autem est, quod omne quod novit, significat demonstratum, aut addi- scens novit, aut inveniens : et cum dicit omnia, assumit plurale sub singulari, et commutat modum praedicandi: et in omnibus talibus nihil est difficile solvere, ita quod commutatio praedicamenti vel speciei praedicamenti in aliam speciem praedicamenti, vel modi praedicandi in alium modum praedicandi est causa falsitatis syllogismi.