CAPUT IV.

De facere nugari respondentem aere et apparenter.

His habitis, planum est determinare secundum Aristotelem de facere nugari respondentem : quia quid dicamus nugari, jam monstravimus per singulos modos ejus, in quibus vel contingit vel non contingit nugari. Omnes autem hujusmodi orationes hoc quod est nugari volunt facere, supposita quadam suppositione, bac scilicet, supponatur quod nihil differat nomen per se, vel dictionem per se, vel orationem, hoc est, eamdem dictionem, vel nomen dicere in oratione apposito sibi eo quod in nomine vel dictione intelligitur. Ut si dicam, duplum dimidii duplum : et supponatur, quod si aliquid intelligit in alio quod appositum sibi in oratione adhuc intelligitur in illo : et hoc non est verum : unde suppositio est falsa : quia cum relativum per se ponitur, utrumque relativorum importat : ut cum dicitur duplum, unum importat per suum principale significatum, alterum ut ad quod determinatur ejus respectus, ut dimidium : quando autem apponitur in oratione, tunc determinatus est respectus ejus : et ideo correlativum tunc non intelligitur in illo : unde quamvis in principali significato non varietur dictio per se in oratione posita, tamen in secundario significato variatur per se in oratione posita, cum tamen appareat non variari. Ideo nugatio est meta sophistica, et intellectus unius in alio locus est sophisticus, ducens ad metam illam. Secundum ergo suppositionem quae apparentiam habet sophisticam, cum dicitur duplum per se, et cum dicitur duplum dimidii in oratione, idem est secundum apparentiam in significatione tam principali quam secundaria. Si ergo sic est : tunc est duplum dimidii duplum : et si iterum dimidium in duplo posito in oratione intelli- gitur, erit idem si ponatur in oratione : et sic erit duplum dimidii duplum dimidii. Et rursum tertio si pro duplo (quod in oratione positum est) duplum dimidii ponatur explicite : tunc erit dictum sic, dimidii dimidii et dimidii duplum : et sic in infinitum : quia nunquam stabit quamdiu in oratione ponitur duplum. Et hoc etiam patet in his quae non sunt relativa secundum se, sed secundum sua genera, ut si dicatur : Putasne concupiscentia est delectationis concupiscentia ? Est enim suum genus quod est appetitus ad aliquid. Dico ergo, quod concupiscentia est delectationis : deducatur ad nugationem sic : Haec autem concupiscentia scilicet est appetitus delectationis : ergo concupiscentia est appetitus delectationis : quia in appetitu intelligitur delectatio, et apposita appetitui in oratione adhuc intelligitur in illo, ut dicit suppositio.

Sunt enim hujusmodi orationes ad nugationem ducentes : omnes enim illae orationes, quae sunt in ad aliquid sive in relativis utroque modo dictis quaecumque scilicet plura vel secundum genera dicuntur ad aliquid, sed non solum in illis quae secundum seipsa ad aliquid dicuntur, et ad idem et unum per se in oratione posita assignantur, ut appetitus alicujus appetitus, et concupiscentia alicujus concupiscentia, quae secundum genus est ad aliquid, et duplum alicujus duplum quod secundum ipsum quod est, ad aliquid est : et duplum dimidii, in oratione positum : et generaliter sive oratio quorumcumque substantia sive hoc ipsum quod sunt cum non sit ad aliquid, tamen secundum genera sunt aliquorum, ut habitus, aut passiones, aut aliquid hujuscemodi, quae sunt eorum quorum sunt praedicatorum de his ut genera de speciebus quando in oratione designantur (hoc est, designata ponuntur) sicut designantur in per se posito nomine.

Cujus quidem exemplum est in passione numeri qui est abundans sive impar numerus. Est enim abundans, sive impar numerus numerum medium habens,

abundans et in oratione posita passione abundante, adhuc intelligitur in ipsa subjectum quod est numerus : est ergo abundans numerus, numerus medium habens. Aliud exemplum est, si simum ut passio caritas et curvitas naris vel nasi. Est igitur naris cavitas : quia in cavitate in oratione posita adhuc intelligi supponitur. Est igitur naris sima naris, naris cava. Sic ergo vera fit nugatio. Ad hunc etiam modum reducitur nugatio quae fit in verbis primae et secundae personae, in quibus determinatus intelligitur nominativus : quia agere et pati substantiae nominativi est proprium, ut dicit Priscianus : et est exemplum sic : ego lego : sed in lego intelligitur ego : ergo ego ego lego, et hujusmodi.

Videntur autem opponentes aliquando facere nugationem sive nugari facere respondentes, cum tamen non sint vere facientes nugari ipsos respondentes, et ita faciunt nugationem apparentem : et hoc fit eo quod cum interrogant non ad interrogatum cum his quae interrogant, si hoc quo intelligitur aliquid aliud, significet aliquid idem per se dictum et in oratione, aut nihil significet idem per se et in oratione positum : et sic interrogando omittunt suppositionem superius positam. Verbi gratia, ut duplum utrum idem per se et in oratione significet, aut diversum, si datur aliquid aliud in duplo significari, sed omittendo hoc et non interrogando, statim dicunt conclusionem : et videtur, quod tunc nugationem faciant : eo quod nomen idem sit per se positum et in oratione : et ideo videtur idem significare per se et in oratione, cum tamen hoc non sit verum, eo quod hoc non concessit respondens.