CAPUT IX.

De his quae praeambula sunt ad sciendum fallaciam secundum ignorantiam elenchi.

Circa fallaciam autem quae vocatur ignorantia elenchi, quae post fallaciam secundum quid et simpliciter ponitur, eo quod est cum duplici determinatione , quum illa quae est secundum quid et simpliciter sit cum una, praenotandum est quid sit ignorantia elenchi : et tunc potest cognosci causa apparentiae in ipsa, et causa non existentiae, quae in speciali accepta, et sub differentia specifica et propria, substantialiter et in specie constituunt locum sophisticum sive fallaciam.

Notandum est quod quamvis ignorantia sit multarum divisionum tam ex parte rei ignoratae, quam ex parte ignorantis, quam etiam ex parte modi ignorandi : tamen in illa communitate in qua ambit omnia sic et tot modis dictam ignorantiam dividentia, non sumitur hic, quando dicitur ignorantia elenchi.

Ex parte ignorati dividitur in universalem et particularem, quam quidam vocant ignorantiam juris et facti : quia ignorantia juris est ignorantia universalis regulantis in partibus : ignorantia autem facti est ignorantia particularis vel alicujus circumstantiae particularis, quae vix in partibus est evitabilis.

Ex parte autem ignorantis dividitur in ignorantiam invincibilem, et in ignorantiam vincibilem : et in ignorantiam cujus nos causa sumus, et in ignorantiam cujus nos non sumus causa. Ignorantia invicibilis est duplex. Est ex natura, ut morionis ignorantia. Morio autem dicitur, qui fatuus est per vitium complexionis melancholicae. Invincibilis autem ex accidente, sicut ignorantia insani ex vulnere vel alio accidente casus vel impulsus alicujus. Ignorantia autem cujus nos causa sumus, duplex est, ex facto scilicet illicito sive turpi, ut ignorantia illius qui inebriatur : vel ex venereis incidit in amentiam quae AdminBookmark Graeco nomine apud

medicos vocatur, et quadruplices maledictiones, ut dicit Aristoteles in II Ethicorum. Ignorantia autem cujus nos non sumus causa, est sicut ignorantia quae est ex infirmitate accidentis. Dividitur etiam in ignorantiam affectatam sive voluntariam, sicut ejus qui non vult discere cum possit: et ignorantiam non affectatam, sed contingentem ex eo quod circumspici non possit in singularia in quibus sunt actus, sicut sunt ignorantiae medicorum et divinantium in astris, qui frequenter ignorant : quia omnia circumspicere non possunt consideranda, in quo sunt actiones juvantium vel impedientium ad divinandum vel juvandum infirmum : et tales sunt ignorantiae judicis et advocatorum in examinando causas, et ea quae juvant ad considerationes causarum.

Divisio autem ignorantiae in modo ignorantiae duplex est, sive in duo, scilicet ignorantia negationis quae proprie vocatur nescientia, quando homo penitus nihil scit de re, nec in universali, nec in particulari, nec in agere scientia vocata : et in ignorantiam malae sive pravae dispositionis : et haec quando pravae aliquis est dispositionis ad aliquid sciendum. Et haec est triplex secundum scientiam quae ab Aristotele in secundo Priorum dividitur in tria, scilicet scire in universali per communia, et scire in propria natura per propria, et scire in agere per comparationem principiorum ad conclusionem. In omnibus enim his contingit aliquem prave esse dispositum, vel per hoc quod concipit contraria principiorum pro principiis, sicut fecit Heraclitus : vel quia male accipit propria vel communia pro propriis, ut ille qui putat fel esse mel, quia non videt nisi per communia, quod scilicet mel est croceum humidum viscosum : vel quia male adaptat principia ad concludendum, vel sine modo et figura, vel sine habitudine consequentiam pro- bante per causam vel localem habitudinem.

Omnibus autem dictis ignorantiis omissis sola dicitur hic ignorantia malae dispositionis ad scire praecipue in agere quod est in conclusione inferenda secundum probationem propositi . et secundario prout est male dispositus ad scire in propria natura, et tertio prout est male dispositus ad scire in universali, et praecipue in majori propositione prout in ipsa est principium decursus syllogistici. Ex his enim causatur male contradicere per syllogismum ex impossibili vel falso productum ad contradicendum, et in syllogismo ad impossibile. Dicit enim Aristoteles quod si syllogismus per ordinem praemissarum ad conclusionem est bonus, erit etiam syllogismus ex opposito conclusionis cum altera praemissarum ad interemptionem alterius praemissarum bonus : et si alter est vitiosus, erit etiam reliquus vitiosus. Unde ignorantia ex his quae exiguntur ad hoc quod ex opposito conclusionis sequatur oppositum ejus quod credit respondens quem opponens redarguere intendit, est ista quae vocatur ignorantia elenchi, sive contradictionis syllogismus.

His sic notatis, sciendum quod elenchus est syllogismus contradictionis : et ideo habet quaedam quae sunt syllogismi, et quaedam quae sunt contradictionis propria. Ex syllogismo habet, quod sit ex quibusdam positis et dispositis in modo et figura, et quibusdam habitudinibus quae sunt causae : vel topice inferens consequentiam, et probans id quod illatum est, omittere considerare vel omnia quae dicta sunt, vel aliqua, vel aliquod ipsorum, quia hoc fit ex omni oratione syllogistica, ideo hoc non facit fallaciam specialem. Ea autem quae sunt contradictionis propria, sunt quatuor, scilicet quod sit ad idem, secundum idem, et similiter, in eodem tempore : et haec in svllogismo contradictionis inconsiderate omittere , specialem modum inducit deceptionis., et ideo facit specialem fallaciam, quae vo-

catur ignorantia elenchi, et non ignorantia syllogismi, nisi forte per consequens et non primo.

Notandum etiam quod syllogismus contradictionis sive elenchus est duplex. Unus quidem syllogizans oppositum illatae conclusionis ex oppositis principiis. Alius autem ex opposito conclusionis cum altera praemissarum concludens oppositum alterius praemissae. Et uterque vocatur elenchus in fallacia quae dicitur ignorantia elenchi.