CAPUT I.

De intentione et utilitatibus in communi.

In hoc secundo libro qui ad dialecticum pertinet quantum ad solutionem syllogismi peccantis contra syllogismum dialecticum, eo quod ejus est determinare syllogismum dialecticum, et manifestare peccatum quod fit contra eumdem, ad sophistam autem ad discretionem orationum quae dignae sunt solvi et quae sunt despiciendae ad solvendum non idoneae et quantum ad apparentem et incompletam solutionem, quia quantum ad completam solutionem magis est dialectici considerare de solutione quam sophistae: primo manifestandum ad quas utilitates sit, et qua necessitate introducatur : cum causa falsitatis orationum sophisticarum jam habita sit, quando in superiori libro ostensum est,qualiter fallacia sit in nobis quantum ad singulas fallacias.

Haec enim primo determinantes dicimus, quod de responsione quae est apparens secundum sophistam solutio, et quomodo oportet vere solvere, et quid oportet vere solvere et quarto ad quam utilitatem : ita quod haec quatuor referantur ad quatuor, in quibus totum consistit quod in hoc secundo libro intenditur, scilicet de responsione quae est apparens solutio quae est ad hominem solutio, et quomodo oportet solvere completa et perfecta solutione, qua ostenditur qualiter sequitur conclusio et qualiter non ut respondeatur elencho et consequentiae syllogismi, haec enim est perfecta solutio : et quid oportet solvere, hoc est, quid in orationibus sophisticis dignum est solutione: et quid non dignum, sed despiciendum : et ad quam utilita-

tem : circa quatuor haec complebitur nostra in hoc secundo intentio. Sed utilitates praeponimus, quia illae sunt fines negotii illius: et non potest sciriin quid dirigatur intentio tractantis, nisi praesumatur et praedeterminetur finis : haec igitur (post haec quae in primo libro determinata sunt) dicenda sunt.

Ab utilitate igitur incipiendum est. Dicemus ergo quod utiles sunt solutiones orationum sophisticarum, ad philosophiam quidem propter duo. Primum autem duorum est,quia orationes sophisticae sunt in dictione, aut extra dictionem: orationes autem sophisticae in dictione solvuntur per distinctionem multiplicitatis. Saepe autem ea quae secundum multiplex indictione fiunt (quando bene distincta sunt) melius nos habere faciunt ad philosophiae intellectum, scire per distinctionem quoties (hoc est, in quo sensu) singulum dicitur : et utile est ad hoc ut sciabus quae in philosophia similiter in rebus, et in voce similiter, et quae aut in voce et rebus dicuntur : quia similitudo vocis causa apparentiae est, dissimilitudo autem in re est causa defectus : et scire hoc facit ad philosophiam.

Secundo autem utiles sunt ad philosophiam : quia utiles sunt solutiones adeas quaestiones, hoc est, dubitationes, quae sunt per eumdem apud seipsum quaerentem, et in seipso dubitantem, ut caveat deceptionem, ne apud seipsum decipiatur : nam qui ab aliquo disputante facile paralogizatur et decipitur sophistica oratione, etiam ipse, hoc est, a seipso saepe patitur : et quod facit cavere deceptionem, facit ad philosophiam : valent ergo solutiones sophisticarum orationum ad philosophiam : et istas utilitates orationis sophisticae proprias deceptio sophistica (quae est in in opponentis oratione) r.on habet: opponens enim et respondens in orationibus suis intentiones habent diversas et fines in istis.

Tertium vero et reliquum ab his utilitatibus adhuc est utilis solutio orationis sophisticae ad gloriam, hoc est, quod ex prompta solutione habeat se respondens, quod in omnibus videatur esse exercitatus, et in nullo obviando scibilium videatur se inscie habere. Et hunc finem habet respondens in quantum respondens sophistice, et habet hunc finem communem cum sophistice opponente. Haec autem probatio est per oppositum ejus : quia si nec respondens qui communicat cum opponente in sophistica oratione, spernit orationes sophisticas et non solvit eas, cum ex arte solvendi in qua deficit, nihil habeat facilitatis determinare (hoc est, ad determinandum) de vitio earumdem orationum,quod est in voce vel figura,vel in consequentia syllogismi, vel in contradictione elenchi, suspicionem dat audientibus, quod videtur esse gravis sive rudis et mali ingenii, vel gravis socius in disputando : non quia hoc verum sit semper secundum naturam esse gravem, vel gravis ingenii: sed videtur hoc propter artis solvendi imperitiam. Ad hoc ergo cavendum utilis est haec ars de opposito ejus quod dictum est, hoc est, de peritia artis solvendi : videbitur enim gloriam habere de bonitate ingenii.

His ergo utilitatibus consideratis, tractandum est quomodo ipsis respondentibus obviandum sit opponentibus per responsionem et veram solutionem ad hujusmodi sophisticas orationes : et hoc quidem manifestum est quantum ad hoc quod sciatur quae sunt illae orationes, quibus per responsionem et solutionem est obviandum : siquidem (hoc est, certe) recte diximus prius in praecedenti libro, ex quibus locis sophisticis sunt paralogismi quibus est respondendum : et etiam diximus sufficienter superabundantias cautelarum, et alios locos ad alias metas falsi et inopinabilis et nugationis et soloecismi ducentes, quae superabundant super locos sophisticos ducentes ad redargutionem, quae dicuntur inveniendo fieri: quia interrogando proponuntur : quia opponens inquirit consensum respondentis. De his ergo istis de causis tractandum

est: sed quia circa hoc aliquis errare posset, ideo error iste primo excludendus : posset enim aliquis putare, quod idem esset aliquem sumentem ab opponente sophistica videre sub vitio orationis sophisticae, et solvere orationem sophisticam : et quum hoc satis videatur per doctrinam primi libri, tunc doctrina istius libri superflueret. Et quod idem non sit solvere vitium, et interroganti ex facultate artis posse obviare velociter, hoc est verum. Cujus ratio est, quia manifestum est, quod scimus uno modo (compositionis scilicet) sicut procedit opponens; saepe transpositum per resolutionem ignoramus : quia quod componitur, resolvere ignoramus : solvendo autem procedit recte solvens.

Amplius ad idem alia ratio est hujus artis solvendi probans necessitatem : quia quemadmodum in disputationibus opponentium citius et tardius posse objicere fit exercitatione cujusdam artis specialis in mente ad opponendum.: sic etiam in aliis sophisticis orationibus se habet exercitium artis ad solvendum citius et tardius : propter quod si hoc est, quamvis manifestum quidem sit nobis quod sit vitium sophisticae orationis, immediati autem simus exercitium in arte solvendi non habentes temporibus exercitio debitis (quia meditatio est frequens reditus mentis super idem, et sic meditatio pertinet ad exercitium) fallimur frequenter : necessaria igitur est ars solvendi in hoc ut caveatur ne fallamur.

Tertia autem ad idem ratio est, quia de talibus sophisticis orationibus accidit sicut in descriptionibus figurarum geometricarum : nam et illic in figuras solventes figuram per resolutionem, quandoque ex defectu artis componendi, componere easdem figuras rursus non possumus ex defectu artis componendi : sic accidit in elcnchis e converso. Scientes enim secundum quid orationem sophisticam convertere (hoc est, secundum quae principia et locos convertatur apparens elenchus ab opponente) solvere per resolutionem eamdem sophisticam dubitamus : et ideo necessaria est ars specialis solvendi: sicut necesse est ars conjectandi tales (ex his quae dicta sunt) sophisticas orationes.

Et sic patet quomodo ex determinatis in primo libro hujus videre possimus orationes sophisticas ad obviandum opponenti : non tamen ex ibi determinatis possimus recte solvere, et ex solutione recta velociter obviare opponenti: hoc enim specialis artis exercitio fit quia, sicut dicit Victorinus, natura habiles facit, ars potentes, usus autem exercitii facit promptos. Sic ergo patet quod ars ista solvendi necessaria est, et quod in quibusdam eumdem finem habet cum dialectico, et in quodam eumdem finem cum sophista, in quantum est ad gloriam, ne in nullo imperitus esse videatur, et quod divisos in quibusdam habent fines opponens et respondens : et sic etiam diversos fines habent ars opponendi et ars respondendi. Et in hoc differt a dialectico negotio vel arte: quia in dialecticis et opponens etrespondens habent eumdem finem ad quam tendant, qui est fides et opinio, ad quae tendunt tam opponens quam respondens .''