CAPUT X.

De differentia inter fallaciam secundam quid et simpliciter, et ignorantiam elenchi.

His habitis, considerandum est de causa apparentiae in hac fallacia et de causa non existentiae. Sciendum ergo, quod causa apparentiae in hac fallacia est illorum quae concluduntur apparens contradictio, quia per hoc quod ea quae concluduntur in duobus syllogismis, apparent esse contradictoria, videtur esse elenchus, sed secundum veritatem non est elenchus. Causa autem defectus sive non existentiae est defectus veri syllogismi sive contradictionis. Unde differentia est inter hanc fallaciam et praecedentem quae est secundum quid et simpliciter. Quidam assignantes differentiam dixerunt quod haec est differentia inter fallaciam secundum quid et simpliciter, et ignorantiam elenchi, quod paralogismi fallaciae secundum quid et simpliciter, semper accipiuntur cum determinatione unica:paralogismi autem fallaciae secundum ignorantiam elenchi, accipiuntur cum determinatione duplici. Cujus contrarium in praehabitis est determinatum : quia Aristoteles dicit, quod cum contraria aequaliter insunt alicui secundum diversas medietates, ut scuto quando dimidium est album et dimidium nigrum, in eo quod est secundum quid et simpliciter, duae sunt determinationes secundum quid sicut cum dicitur, scutum est album secundum medietatem, et est nigrum vel non album secundum medietatem : ergo est album et nigrum, et album et non album.

Alii autem dixerunt, quod in hoc est differentia, quod paralogismi hujus fallaciae semper fiunt cum determinatione propria quae infert suum simpliciter : paralogismi autem fallaciae secundum quid et simpliciter semper fiunt cum determinatione impropria quae non infert suum simpliciter. Sed hoc videtur inconveniens esse, quia si utraque praemissa potest inferre suum simpliciter : et sic in conclusione concluditur oppositum de oppositio : et sic conclusio semper erit falsa : et cum bene inferatur conclusio ex determinatione propria, erit conclusio bene syllogizata. Etquia falsum non sequitur nisi ex falso, oportet quod aliqua praemissarum, vel ambae sint falsae : et sic paralogismi istius fallaciae erunt veri syllogismi, peccantes in materia et non in forma: et sic non erunt apparentes syllogismi vel paralogismi.

Unde sciendum quod tres differentiae sunt inter fallaciam secundum quid est simpliciter, et fallaciam secundum ignorantiam elenchi. Una quidem quae jam paulo ante dicta est, quia paralogismi ignorantiae elenchi semper procedunt cum determinatione duplici : paralogismi autem fallaciae secundum quid et simpliciter aliquando procedunt cum una determinatione, et aliquando cum duplici sicut in objectione dictum est. Alia autem differentia est, quae etiam jam habita est, quod paralogismi fallaciae secundum quid et simpliciter procedunt cum determinatione propria, paralogismi autem istius fallaciae procedunt cum determinatione duplici et impropria. Et ad id quod objectum est contra hoc quod dicunt, quod in paralogismis fallaciae ignorantiae elenchi ambae praemisse verae sint, et non habent in se contradictoria nisi apparenter, et ideo non inferuntur ex eis contradictoria nisi apparenter. Procedit

autem objectio ac si vera compositio contradictoriarum esset in praemissis : et ideo non concludit. Tertia autem differentia sequitur ex his duabus, quod scilicet paralogismi fallaciae secundum quid et simpliciter, semper peccant in consequendo et probando : paralogismi fallaciae secundum ignorantiam elenchi nunquam peccant in consequendo vel probando, sed semper contradicendo.

Ad haec autem melius intelligenda notandum est, quod cum opposita accipitur in paralogismis horum paralogismorum cum determinatione, aut utrumque oppositorum accipitur cum determinatione, aut alterum tantum, considerandum utrum sit determinatio propria, aut non propria. Si accipitur alterum oppositorum cum determinatione propria, tunc nulla in tali processu fit fallacia, sed erit peccatum in materia: quia altera praemissarum est falsa: sicut si dicam, aethiops est albus secundum caput : et est niger : ergo albus et non albus : quia ex hoc albus secundum caput quod est simpliciter : et cum hac stare non potest quod sit niger simpliciter : et sic ex consequenti sequitur vera contradictio, quod est albus et non albus. Si vero ista determinatio fuerit impropria, tunc fit fallacia secundum quid et simpliciter, et non ignorantia elenchi, sicut hic : Indus est albus dentes, et est niger : ergo est albus et non albus : proceditur enim ab albedine secundum dentes et ad albedinem simpliciter, et incidit fallacia secundum quid et simpliciter.

Si vero accipitur utrumque oppositorum cum determinatione, hoc potest fieri tripliciter : quia aut utrumque accipitur cum determinatione propria : aut alterum cum propria, et alterum cum impropria : aut utrumque cum impropria. In duobus autem dictis modis, primo scilicet et tertio nunquam accidit fallacia secundum ignorantiam elenchi, sed fallacia secundum quid et simpliciter : si enim utrumque accipiatur cum determinatione impropria, talis est processus: cygnus est niger secundum pedes : et non est niger secundum reliqua corporis, sicut per alas. Vel sic : Socrates est niger secundum pedes : et non niger secundum pedes : ergo est niger et non niger. In hoc enim processu fit fallacia sccundum quid est simpliciter, ex utraque determinatione procedendo ad simpliciter. Exemplum autem ejus quod est unum oppositorum esse cum determinatione propria, et alterum cum impropria est : Socrates est albus secundum caput : et est niger secundum oculos vel pedes : ergo albus et non albus : hic enim proceditur a determinatione impropria ad simpliciter. Bonus autem est processus in altera parte a propria determinatione ad simpliciter.

Si autem utrumque accipitur cum determinatione propria : tunc considerandum est utrum illa quibus adduntur determinationes sint vere contradictoria. Si sunt vere contradictoria et determinationes propriae ; tunc nunquam incidit fallacia secundum ignorantiam elenchi : sed aliquando cum altera parte processus incidit fallacia consequentis, et aliquando nulla incidit fallacia, sed peccatum est in materia tantum, sicut patet si sic proceditur : a est duplum ad b et non est duplum ad c, ergo duplum et non duplum. Duae enim istae determinationes, quarum una est ad b, et altera significatur per hoc quod dicitur ad c, adduntur duobus vere contradictoriis, quae sunt duplum esse et non duplum esse : et bene sequitur ab una parte ab inferiori ad superius : sicut, est duplum ad b sequitur, ergo est duplum. In altera autem parte processus, quia negativus est, non sequitur : cum enim dicitur, non est duplum ad c, ergo non est duplum, proceditur a destructione antecedentis sive ab inferiori ad superius negando quod causat fallaciam consequentis. Quandoque in tali processu nulla fit fallacia, sed tantum est peccatum in materia, ut hic : Socrates est albus secundum caput, et est niger secundum manus : ergo est albus et non

albus : hic bona infertur contradictio ex consequenti : sed una praemissarum est falsa quaecumque contingit, quia altera non stat posita altera quacumque.

Si autem ea quibus adduntur verae determinationes, non sint vere contradictoria, sed apparentia tantum : tunc semper incidit fallacia secundum ignorantiam elenchi, sicut hic : a est duplum ad b, et a non est duplum ad c : duplum ad b non est contradictorium ad non duplum ad c, et ideo quando infertur a esse duplum et non duplum, non infert veram contradictionem, sed ignorat eam secundum hanc contradictionem : quia contradictio debet esse ad idem et secundum idem : quia ignorantia elenchi, ut dictum est, non peccat in consequendo sive in consequentia syllogistica, sed in contradicendo tantum. Ex his accipitur differentia inter fallaciam secundum ignorantiam elenchi, et fallaciam secundum quid et simpliciter.

Adhuc tamen objici potest : quia cum in fallacia secundum quid et simpliciter sit unum quid et unum simpliciter, in ignorantia autem elenchi sint duo quid et duo simpliciter, et unum sit pars duorum, nec faciat numerum pars cum suo toto, videretur forte alicui, quod fallacia secundum quid et simpliciter non deberet facere numerum fallaciarum cum ignorantia elenchi, sed deberet esse pars ipsius. Et ad hoc dicendum, quod quid et simpliciter non facit fallaciam figurae dictionis, sed habitudo ejus quod est quid ad id quod est simpliciter. Est autem alia habitudo unius ad unam, et alia habitudo duorum ad duo vel ad unum : habitudo enim unius ad duo, est habitudo subdupli : habitudo autem duorum ad unum, est habitudo dupli: et sic duae sunt habitudines medii ad integrum, et integri ad dimidium : et sic etiam alia habitudo duorum quid ad duo simpliciter, et alia habitudo unius quid ad unum vel duo : et sic penes habitudines distinguuntur istae fallaciae, et ideo differentes sunt et faciunt numerum.

Est adhuc notandum, quod tam haec fallacia quam fallacia secundum quid et simpliciter, solvitur comparando conclusionem ad praemissas secundum contradictionem verae contradictionis : sed differunt in hoc, quod in hac fallacia comparatur contradictio vera conclusionis ad contradictionem apparentem in praemissis, quae defectum habet verae contradictionis in utraque parte contradictionis : in fallacia autem secundum quid et simpliciter comparatur contradictio vera quae est in conclusione ad apparentem contradictionem in praemissis, quod non habet effectum verae contradictionis, nisi in altera parte contradictionis : et ideo differt haec ab illa.