COMMENTARIUS.

(i) Ad quaestionem ergo dico, etc. Subjicit hic conclusionem hujus quaestionis, quae talis est: Anima separata potest acquirere cognitionem objecti prius ignoti, tam abstraclvam quam inluitivam, scilicet abstrahendo speciem, si est objectum materiale, vel recipiendo speciem, si est objectum spirituale, et hoc quantum ad cognitionem abstractivam, quae fit per speciem; quantum ad intuitivam vero potest concurrente alterutro objecto in re ipsa praesente et existente causare cognitionem ejus intuitivam. Hanc sen tentiam sequitur Alensis in 2. part. quaest. 26. m. 1. D. Bonaventura in 2. dist. 3. art. 2. quaest. 1. Richardus art. 6. quaest. 2. Occham in 4. quaest. 12. artic. 2. Gabr. in Can. lect. 31. Gregor. in 2. dist. 1. quaest. 1. art. 1. Major dist. 3. quaest. 4. Palacios dispul. 1. et communis nostra Schola, Molina 1. part. quaest. 55. art. 2. Conimbricenses in tractat. de Anima separata dispul. 3. artic. 5. Quantum autem ad cognitionem rei spiritualis, Suarez de Anima separata, lib. 6. c. 6. Aversa de statu animae separatae, quaest. 59. sect. 5. in fine.

Probatur conclusio a Doctore quoad primam partem, quae est de cognitione abstractiva, quae fit per speciem. Advertendo tamen primum non recte aliquos interpretari sententiam Doctoris, quasi asseruerit nullo modo de facto, aut animam separatam, aut Angelum intelligere res materiales, nisi per speciem, aut cognitionem desumptam a rebus, hoc enim non dicit Doctor: nam plura circa statum rerum materialium spectant ad Angelum et ad animam, quorum species acquirere non valent, quia neque res illae necessario eis applicantur neque alias applicatae fuerunt, quo possint ex eis acquirere species, non enim de eventu agit Doctor, sed de eo quod potest fieri spectata virtute et lumine naturali intellectus separati creati, et propositione objecti, seu applicatione.

Probat posse acquiri ab anima separata cognitionem abstractivam rei materialis, quae magis versatur in controversia; activo et passivo sufficientibus, et sufficienter applicatis, potest sequi effectus, et si naturaliter agens producit, sequitur etiam effectus. Comprehendit sub debita applicatione remotionem impedimenti, si quod intervenire potest: sed talis est intellectus tam agens quam possibilis, et objectum materiale applicatum; ergo, etc. Probat minorem, quia intellectus agens cum objecto in phantasmate est sufficiens principium producendi speciem, et possibilis ejus recipiendi ; sed objectum in se applicatum eminentius continet virtutem assimilandi sibi intellectum quam phantasmata; ergo, etc. Haec ratio Doctoris superius est sufficienter deducta et probata, ideoque hic eam suppono ex dictis, sicut et fundamentum contrarium impugnatum.

Secundo probat conclusionem ex eodem principio universali, de activo et passivo sufficienter applicatis ; sed intellectus cum re actu existente et praesente, est sufficiens causa cognitionis intuitivae; ergo, etc. Cognitio enim intuitiva requirit necessario fieri circa objectum praesens, et actu existens: sed species influxa non potest utramque illam cognitionem facere, quia si est abstractive repraesentans, est indifferens ad objectum tam existens quam non existens, praesens quam non praesens, et sic nequit intuitive repraesentare. Si vero repraesentat intuitive, nequit repraesentare abstractive, et ultra hoc requirit objectum ipsum praessns, intuitio proprie dicta, et secundum inclinationem intellectus ultimatam, qua fertur in objectum suum, ut praesens et existens est. Agit hic Doctor de intuitione perfecta et naturali objecti, ut dependet ab ipso objecto, et ad eam sic inclinatur potentia,

quam negat fieri posse per speciem influxam, maxime per illam, quam statuunt adversarii, per quam etiam habetur cognitio abstractiva, intuitiva vero per aliquam determinationem superadditam.

Dices, ergo animam separatam, sicut cognoscit per species infusas, eo modo Angeli cognoscunt, per easdem etiam species cognoscere rem actu praesentem et existentem ; ad hanc tamen repraesentationem requiri objectum esse praesens et existens; ita communiter Thomistae cum sancto Doctore 1. p. q. 77. art. 3. ad 2. Sed variis modis declaratur ab ipsis, nam quidam dicunt speciem debere immutari physice ad hoc, ut rem, quae futura erat, et quam indifferenter alias repraesentabat quoad esse et non esse, praesentiam et non praesentiam determinate repraesentet nunc ut praesentem et existentem ; dicunt ergo mutari speciem physice modaliter.

Aliter autem declaratur communius in Schola D. Thomae, speciem actu repraesentare rem praesentem et existentem sine mutatione physica, per solam mutationem ex parte objecti, quia sicut simile eo ipso fit aliquid alteri, quo alterum priori existenti ponitur in esse, et tunc primum resultat similitudo, ita species intelligibilis, quae tantum in potentia erat similis objecto, fit ipsi similis in actu, dum ponitur in existentia et praesentia, ante statum fuit similis, ut ab his abstrahit exemplum in specie visibili, quae repraesentat objectum intuitive, quia sub hac ratione est similis ipsi; quod si vero per divinam potentiam conservaretur absque objecto in esse, et praesentia nihil videret oculus. Ita Cajetanus et Ferrariensis, ille in D. Thom. loco cit. hic vero lib. 2. contra Gentes, c. 96. Aliter alii dicunt, non esse differentiam petendam ex parte speciei intelligibilis, sed ex parte objecti ob statum ejus diversum existentiae, et non existentiae, praesentiae et non praesentiae ; unde quando actu existit, jam terminat actum, et objective specificat per modum conditionis necessariae et materiae circa quam. Alii dicunt per usum plurium specierum animam aut Angelum cognoscere posse rem existentem.

Contra, radix hujus doctrinae est, quia aliter anima nequit cognoscere entia materialia; cognoscere autem solum potest per species influxas, ergo per eas cognoscit etiam praesentes, nam animam cognoscere res praesentes et singulares admitti debet, et non solum confuse et imperfecte, ut D. Thomas alias citatus affirmat, sed etiam distincte, fundamentum primarium jam impugnavimus, et semper supponimus. Responsiones autem allatae videntur satis liberae, et sola rei obscuritate inniti. Argumentor ergo sic : Species infusa (sic ex speciebus acquisitis argumentari licet) debet retinere eumdem ordinem ad objectum similitudinis naturalis, quem retinet species acquisita imitationis naturalis, ita ut species sit natura sua exemplatum, a quocumque causetur, et repugnet eam esse speciem, nisi sit talis: ex communi autem est similitudo formalis, ut alias diximus in prima quaestione hujus; sit virtualis, non refert, tamen est ordo inter ipsam et objectum non reciprocus, sed prioris et posterioris essentialis, quia species necessario est alicujus objecti; objectum vero non dicit talem dependentiam ad speciem, quia prius essentialiter, et mensura seu exemplar. Et hoc patet comparatione etiam utriusque ad intellectum, quia speciem non requirit intellectus, nisi propter inclinationem et dependentiam suae perfectionis ad objectum ; retinendo ergo hoc quod est commune utrique, species sicut est naturalis imago objecti, ita nequit aliter et aliter repraesentare objectum, nisi secundum aliquam sui mutationem in esse imaginis objecti: ergo nequit repraesentare objectum sub uno modo, nunc aliter sub alio modo diverso, sine sui mutatione, sed determinate sub eo modo quo est similitudo objecti.

Dices species infusas non dependere ab objectis, sed ab ideis.

Contra, neque ideae repraesentant objectum difformiter, sed uniformiter, nempe rationem absolutam objecti, cujus est idea: ergo neque species infusa potest difformiter repraesentare objecta sine sui mutatione. Deinde, species etiam acquisitae imitantur ideas, quia sicut eadem est ratio objecti, ita etiam repraesentatio objecti secundum eamdem in specie acquisita, imitatur modum repraesentandi ideae; neque species infusa animae perfetius repraesentat animae ens materiale, quam species acquisita, juxta superius allata ex D. Thoma q. 89. et sicut scientia acquisita in nobis est participatio scientiae divinae, ita repraesentatio speciei acquisitae est participatio ideae, inquantum repraesentat objectum. Quin etiam in nobis S. Augustinus in lib. de Trinitate, memoriam, intelligentiam et amorem dicit ubique esse imaginem Trinitatis, quamvis memoria et intelligentia in nobis per species objectorum compleantur acquisitas et expressas.

Deinde, species infusa est tantum represaentatio objecti, quod est in idea, si hanc distinguas ab ipso objecto in scientia aut essentia divina juxta varios modos exponendi Doctorum: ergo non aliter imitatur ideam, nisi quatenus ipsa idea repraesentat objectum, sed non repraesentat ideas, quatenus in Deo una et simplex est ratio formalis repraesentando objecta ideata et possibilia, quia sic posset una tantum species esse infinitorum objecto rum. Deinde, neque idea est ratio causandi aut repraesentandi in specie infusa; voluntas enim est causa ejus efficiens, objectum vero absolute sub ratione objecti causa exemplaris et formalis extrinseca, cui conformatur, non vero objectum in idea, vel ut in idea. Si enim objectum ut in idea esset formale repraesentatum speciei infusae, dato quod dependet sic ab idea, non posset aliter repraesentare objectum nisi ut in idea: ergo videtur effugium difficultatis dicere quod species infusa non dependeat ab objecto, ut exemplato, sub ea ratione qua est objecti sui, sed dependeat ab idea. Probatur consequentia, quia ideo confugitur ad ideam ut dependentia speciei in aliud extra se reducatur: in ideam nequit reduci, ut in causam proximam efficientem, quia sic est a divina voluntate, non potest reduci in ideam, ut comprehendit rationem repraesentandi, et ipsum objectum repraesentatum, tanquam in suum exemplar, quod repraesentat; neque etiam in objectum reduplicative, ut est in idea, quia sic non repraesentat objectum, sed in ordine ad modos reales. aut possibiles essendi ; ergo praecise reducitur in ipsum objectum, ut exemplar, cujus est repraesentatio ; ergo in hoc genere ab eo dependet sub determinato modo, ita ut sub diverso non sit nata repraesentare objectum, maxime quod non est per se conveniens, sed contingenter.

Dices, ideam unam simplicem in se repraesentare infinitas rationes, seu infinita objecta, et hanc perfectionem posse communicari creaturae, limitato et connaturali modo, quia nihil repugnat.

Contra, idea ut est scientia repraesentans in Deo plures rationes, ideo est simplex, quia habet objectum primarium et motivum simplex, nempe essentiam divinam, a qua habet simplicitatem infinitatem et omnem perfectionem suam ; creaturas vero repraesentat illa scientia per modum objecti secundarii, a quo non dependet, ideo enim repraesentat creaturas possibiles, quia est scientia infinita per objectum primarium simplex, quod includit in se sine distinctione sui, objecta illa secundaria per modum sui ipsius ; per prius ergo competit scientiae divinae esse infinitam et simplicem ab objecto suo formali et primario, quam repraesentare secundaria objecta. Si ergo scientia Dei specificatur ab objecto suo formali motivo, ita ut, si per impossibile esset multiplex, scientia etiam esset multiplex, a fortiori omnis ratio speciei creatae debet rationem aliquam unam objecti motivi respicere a qua specificatur, et per quam ad alia objecta secundaria extenditur. Hoc autem repugnat, quia vel esset universale aliquod secundum praedicationem, et hoc nullo modo in esse includit rationes particulares, sicut neque animal in genere hominem, quia est in se ratio incompleta, et non actu continens inferiora. Sed sola potentia quasi passiva et permissiva, non potest esse aliquod objectum in specie, quia nullum tale creatum includit in seipso illas rationes diversas actu, aut virtute in esse et operari, quod si includeret, perinde etiam per speciem acquisitam possent illa repraesentari, quia quod species sit acquisita aut infusa, non variat naturam ejus, ut respicit causam exemplarem et objectum, sed sunt tantum diversi respectus ad agentia diversa, non ad causam formalem extrinsecam seu objectum formale: invenitur ergo repugnantia ex parte speciei creatae, cur non possit primo repraesentare diversa, et non communicantia inter se objecta, non invenitur talis repugnantia in scientia Dei, quia nimirum habet primum objectum specificativum et simplex, quod omnia repraesentata includit eminenter, et virtute, et sine ulla sui divisione. Quod si ergo objectum speciei, qua ipsum specificat non includit alia objecta formalia, et rationes, sic etiam ex vi objecti nequit species extendi ad illa.

Deinde, sive idea, ut est ratio simplex repraesentandi infinita possibilia, sit ipsa scientia possibilium, ut nos putamus, sive idea sumatur pro ipsa essentia secundum respectus rationis, non subsistit ratio assignata, quia dicendo esse scientiam Dei, hanc imitatur species expressa objecti, et non impressa, quia scientia est expressio possibilium respective ad Dei omnipotentiam: species autem impressa se tenet ex parte objecti, quod supplet vicem ejus, et constituit ipsum actu intelligibile, non actu intellectum aut scitum. Sed species expressa, ut concedunt adversarii, nequit repraesentare in intellectu creato plura objecta formalia aeque primo, aut repraesentare objectum sub diverso modo essendi, hoc modo de quo agitur, ita ut nunquam intellectio abstractiva possit transire in intuitivam. Ergo idea sub hac ratione considerata nequit communicari speciei intelligibili: si vero sumatur idea pro ipsa essentia, ut est ratio objectiva cognita, sic etiam nequit communicari speciei, quia hoc modo species non causat, neque repraesentat, quia est ratio cognoscendi incognita.

Deinde, ideo essentia divina per modum unius et simplicis repraesentat objective infinita, quia etiam per modum unius et simplicis, includit illa eminenter, quantum ad esse et cognosci. Sed neque hoc potest convenire speciei ratione sui, quia non potest in esse includere omnem perfectionem, et modus essendi objecti, quia non ex perfectione entitatis competit speciei representare, quasi in essendo objectum excederet vel adaequaret, sed ex similitudine et imitatione, qua est ejus imago naturalis; ergo neque species infusa potest imitari ideam hoc modo sumptam.

Confirmatur ergo ratio praemissa, non possumus cognoscere, neque discernere speciem intelligibilem, aut per eam fieri cognitionem naturalem magis, quam alia via, nisi ex modo cognoscendi per speciem impressam acquisitam sensibilem, ex qua devenimus in cognitionem speciei intelligibilis: supposita experientia a posteriori, quam habemus de actibus intellectus nostri, absente objecto in se, et respective ad sensum externum, et servando convenientiam genericam inter utramque speciem, colligendo vero differentiam specificam ex natura potentiarum: ergo etiam eadem ratio servanda est quoad speciem infusam cognoscendam, salvando convenientiam inter ipsam et acquisitam: ergo nequit ipsi attribui ulla ratio differentialis, quae destruit rationem genericam, ut cum ea est incompatibilis; sed ex ratione generica species infusa respicit objectum ut exemplar, et prius essentiali ter, cui necessario conformatur, et ex hac conformatione habet repraesentare illud intellectui, sed repugnat idem respicere primo diversa exemplaria, et diversae rationis formalis, quia multiplicato priori essentiali, multiplicatur posterius, non e converso ergo multiplicato objecto, multiplicatur etiam species. Sed perinde etiam se habet species respective ad objectum, ut de eo nata est fieri cognitio abstractiva et intuitiva, quae respiciunt objectum secundum diversas rationes formales, quarum altera est mere contingens: ergo species, quae repraesentat objectum abstractive, nequit illud, saltem in variata manens, repraesentare intuitive, quod est intentum.

Confirmatur secundo : Cognitio abstractiva de objecto magis communicat cum alia abstractiva de eodem objecto, quam cum intuitiva ejusdem ; ergo species repraesentans objectum abstractive, magis nata estcausare quamcumque abstractivam de eodem, quam intuiti vam, quae magis distat. Sed species infusa nequit causare cognitionem de objecto, ut est futurum, vel ut est praeteritum, ut concedunt adversarii ; ergo neque de eodem potest causare cognitionem intuitivam. Probatur consequentia, quia cognitio de praeterito et futuro sunt cognitiones abstractivae, ut comparantur ad intuitivam, et ad ipsum objectum, quia sunt de objecto non existente in se, neque praesente ; ergo, etc. Vim hujus rationis communis schola opposita advertit, ut patet ex prima et secunda responsione, quae communior in eadem schola est antiquorum.

Suppositis ergo dictis, prima responsio est, mutari speciem modaliter, ad hoc ut possit repraesentare rem praesentem, quae alias repraesentabat rem ut indifferentem ad praesens, praeteritum et futurum ; ut autem determinate representet rem praesentem, requiritur ejus modificatio, per quam repraesentatio illa determinatio ei accedat. Pro hac citatur Malon in 2. distinct. 3. disput. 14. et Hervaeus in eadem distinctione.

Contra, quia etiam eodem modo dici potest de re praeterita et futura, repraesentari per speciem secundum diversas modificationes additas, et saltem de re praeterita id magis patet, quia cognitio ejus debetur animae separatae, et Angelo; ergo si nequit per eamdem speciem sic repraesentari, idem dicendum de re praesente, nam de futura ideo negatur, quia ejus cognitio non debetur Angelo, aut animae separatae.

Contra, quia etiam spectat ad perfectam providentiam ordinare res in ordine ad futurum, res etiam futura est cognoscibilis per intellectum, et spectat ad perfectionem scientiae, estque talis scientia expetibilis.

Deinde, illa modificatio non potest esse ab objecto, quia species per se infusa nequit causari ab objecto; ergo neque modificatio, per quam transit in novam repraesentationem.

Dices, per novum influxum causae primae, prout dicitur influere in causas secundas, et per talem applicare eas ad effectum, complendo virtutem imperfectam earum, fit talis modificatio et applicatio speciei ad intuitivam repraesentationem.

Contra, species de se non est nata repraesentare objectum, nisi ut abstrahit a praesentia et existentia: ergo influxus debitus speciei juxta naturam suam, non est sufficiens modificare speciem respectu ejus, cujus non est repraesentativa ex se. Sicut enim nequit per influxum determinari ad repraesentandum aliud objectum, cujus non est species, quia non habet innatam virtutem ad hoc, et influxus supponit virtutem innatam, ita similiter nequit per influxum immutari species, ut aliter repraesentet objectum magis quam sit nata repraesentare, scilicet abstractive, quia hic modus repraesentandi est differentialis et immutabilis salva natura speciei ; alias etiam sic species acquisita ab objecto sic repraesentans abstractive, posset a Deo immutari per influxum aut alium modum, ita ut repraesentaret rem praesentem et existentem, et idem de specie expressa. Non apparet ergo ratio, unde salvari possit haec modificatio, quae repugnat speciei ex modo repraesentandi, quae respicit objectum ut exemplar, qui modus est ipsi differentialis, nisi obscurare velimus quidquid de natura specierum disseritur: et totum in certo constituere,

et nulla principia certa supponere, sed haerere ad libitum in conjecturis. Objectum ergo in actuali existentia, et ut praesens, acquirit novam differentiam in esse intelligibilis, secundum quam respicit diversum modum operandi secundum speciem in intellectu, ergo etiam respective ad speciem repraesentantem impressam. Probatur consequentia, quia quae ex natura sua non est nata repraesentare objectum sub hac differentia, nequit constituere objectum actu intelligibile secundum eamdem ; sed species, quae ex natura sua et specifica repraesentatione abstrahit ab objecto ut est praesens et existens, nequit determinari ad repraesentationem objecti sub his rationibus, quia non continet objectum sub his rationibus. Unde sicut species repraesentans objectum sub ratione generica tantum, nequit determinari, ut perfecte et actu repraesentet speciem inferiorem; ita etiam in proposito dici debet consequenter, nam objectum ut est in actuali existentia praesens, ut comparatur ad seipsum possibiliter sumptum, et res simpliciter, et possibiliter sumptum res secundum quid. Deinde, modus operandi sensus externi, et intellectus in via distinguuntur essentialiter per abstractionem et intuitionem in cognoscendo ; ergo etiam hi modi repraesentandi ex parte specierum, ut sunt ad objectum, constituunt similem differentiam. Deinde, non magis potest species abstractive repraesentans natura sua fieri repraesentans intuitive, quam intuitiva fieri abstrativa repraesentans; sed nequit hoc fieri, nam intuitiva est objecti in ultima et perfecta actualitate in esse cognoscibilis, a quo sic sumpto nequit ulla ratione abstrahere, aut aliter repraesentare per detractionem alicujus gradus, aut additionem alterius diversi; ergo similiter dicendum de specie abstractiva, alioquin dicam sensum externum posse cognoscere objectum abstractive, quia dato quod videat oculus objectum per speciem sensibilem, modo haec immutari potest servata ratione sua specifica, poterit etiam sic repraesentare sensui, quia medium cognoscendi non est magis indifferens ad hos modos repraesentandi, quam ipsa potentia cui datur, ut medium, et cujus virtus ma gis extenditur ad objecta.

Secunda responsio superius praemissa est D. Thomae loco cit. et quaest. 8. de veritate, art. 9. ad 3. et art. 12. ad 1. Ferrariensis, Cajetani, Aegidii in 2. distinct. 7. quaest. 2. art. i. ad 2. Capreoli etiam in 2. distinct. 3. quaest. 2. art. 3. quamvis autem negant speciem immutari quoad absolutum, ut ita dicam, entitatis: tamen ratio assignata admittit immutari quoad relationem similitudinis, quae resultat objecto existente, ea forte ratione negant simpliciter immutationem speciei, quia non putant ad relationem dari mutationem proprie dictam. Quidquid sit de hoc, saltem datur talis mutatio, qua species, quae fuit tantum in potentia ad repraesentandum superaddita similitudine fiat actu repraesentans rem existentem, ita ut sine similitudine non posset repraesentare rem existentem, quod sonat exemplum adductum a Cajetano et Ferrariensi, de specie visibili desinente objecto, non constituente, neque potente constituere oculum videntem.

Contra sic argumentor : Si loquantur de similitudine proprie dicta, quae est praedicamentalis, non apparet quomodo species objecti conveniat in sua entitate cum objecto, quod requiritur ad similitudinem hoc modo sumptam, nam species ex genere suo est accidens, objectum potest esse substantia, inter quae non est similitudo Praedicamentalis, nisi forte hic supponant illud fundamentum, quo negant alibi speciem dari posse impres sam, quae repraesentet Deam sub propria ratione, quia nempe in essendo et actualitate species impressa adaequat objectum suum. Sed de hoc agendum erit infra. Caeterum neque etiam hoc sufficit ad similitudinem praedicamentalem, quae fundatur in convenientia extremorum secundum eumdem modum essendi, objectum autem nequit sic esse in specie, quia alias etiam in specie convenirent ei proprietates, actiones, et reliqua quae conveniunt secundum modum naturalem essendi; tantum ergo est in specie objective et per modum repraesentati, et sic nos dicimus esse in specie expressa.

Si intelligunt praefati auctores similitudinem improprie dictam, quae est secundum repraesentationem, petitur principium, quia quaeritur, cur species nequeat repraesentare futurum et praeteritum, sive cum sui mutatione, sive sine tali mutatione, et possit repraesentare praesens; nam de hac repraesentatione quaeritur, quocumque modo salvari potest, nec ratio diversitatis apparet, nam quod dicatur habere similitudinem ad objectum praesens et existens, sumendo similitudinem praedicamentaliter et proprie nihil conducit, quia illa non ex repraesentatione oritur, neque in ordine ad repraesentationem, sed ex absoluta convenientia entitatum; nam quidquid est commune speciei repraesentanti, et aliis quae nihil repraesentant, neque ad hunc effectum dicunt ordinem ullum, resultat ex causa communi omnibus, quae est convenientia entitatis, et in specie nequit proinde esse causa repraesentationis, quae ipsi ex peculiari ratione competit.

Si autem per similitudinem circumloquamur ipsam repraesentationem, ut dixi, peritur principium, nam idem est speciem esse similem hoc modo, ac repraesentantem ; dicere ergo quod species sit similis objecto existenti, et non futuro aut praeterito, idem est ac dicere non repraesentare futurum aut praeteritum potentia aut actu, repraesentare vero existens potentia et actu, quod est idem involvere sub obscuritate verborum, et non solvere difficultatem.

Quidquid autem denotetur illis verbis, manet ratio, quia sine tali similitudine species repraesentat objectum in ordine ad cognitionem abstracti vam, et actu repraesentat, non solum potentia, neque alia ratio assignari potest, nisi natura speciei, ut est objecti, qua abstrahit ab omnibus differentiis loci, temporis et existentiae ac praesentiae; ergo si nequit sine nova similitudine repraesentare rem praesentem et existentem, nequit illud repraesentare sine sui mutatione in esse repraesentatis; repraesentatio enim naturalis nequit in specie variari sine ipsius speciei mutatione, quia in hac repraesentatione consistit ejus natura et essentia. Confirmatur exemplo allato de specie visibili, quae nequit repraesentare aliter quam rem praesentem et existentem ; ergo a paritate species repraesentans abstractive ex natura sua nequit repraesentare intuitive eamdem, et sic redeunt rationes factae contra primam solutionem.

Tertia responsio, quae est Suaris lib 2. de Angelis cap. 11. et aliorum, non satisfacit, species est causa naturalis ; ergo quidquid continet repraesentat actu intellectui. Sed antequam res est praesens et. existens, non repraesentatur per speciem ut talis; ergo species non potest existentem repraesentare sine sui mutatione. Prima consequentia probatur, si species visibilis conservaretur in oculo, repraesentaret actu rem ut existentem et praesentem, quamvis res non esset existens et praesens ; neque alia ratione id praestaret,

nisi quia ex natura sua ei convenit talis repraesentatio; sed non minus potest species intelligibilis repraesentare potentiae in actu quidquid nata est repraesentare, neque magis dependet ex natura sua ab objecto existente, quam species visibilis: ergo si ex natura est repraesentatio objecti praesentis, etiam manens in intellectu illud repraesentat ante et post existentiam. Exemplum admittit Suarez, consequentia videtur probata.

Dices, intellectum separatum videre rem quidditative, et prout in se est, ideoque nequit sic ei repraesentari per speciem quando non est.

Contra, sic etiam visus videt rem, ut in se est, ut secundum rationem formalem rei ; ergo eadem ratio currit servata proportione, imo magis quoad speciem visibilem, quae magis dependet ab objecto, quod est causa ejus totalis, requiritur praesentia et existentia objecti, quam quoad speciem infusam, quae non dependet ab objecto, ejus existentia et praesentia, sed a solo Deo, et consequenter ejus repraesentatio naturalis non dependet ab objecto.

Dices, deceptionem non posse cadere in intellectum separatum, et ideo species repraesentare nequit objectum praesens, nisi quando est praesens.

Contra, intellectus creatus animae et Angeli in puris naturalibus est subjectus deceptioni quantum est ex se; hic autem agitur de intellectu in statu naturali, qui defectibilis est, sicut et voluntas peccabilis, imo actu peccare potest sine gratia Dei speciali, quae non obstante gratia elevationis, peccare potuit: ergo a fortiori etiam in statu naturali. Peccatum autem sine deceptione aut errore aliquo nequit contingere juxta placita D. Thomae, qui ita intelligit illud Philosophi : Omnis peccans est ignorans. Demus ergo aliquam speciem in intellectu animae natura sua repraesentantem intuitive objectum praesens; haec est possibilis, et ita natura determinata ad causandum intuitionem objecti existentis et praesentis, sicut species visibilis: ergo causabit in intellectu separato visionem objecti, quamvis tum non existat objectum, si species visibilis ita causat visionem non existentis in oculo. Anima praeterea ut conjuncta, nata est sequi impressionem sensus, v. g. quando baculus fixus in aqua repraesentatur ex reflexione speciei, ut fractus, sic etiam apprehendit intellectus per speciem primo impressam, baculum ut fractum; ergo etiam si daretur similis species repraesentans baculum fractum in eadem anima separata, similiter ipsi repraesentabit baculum ut fractum, et causabit apprehensionem conformem suae repraesentationi. Sed illa species, quae fuit impressa in intellectu in via, manet etiam naturaliter in intellectu separato, sicut aliae species, et ea uti potest ad repraesentationem sui objecti, ergo deceptio ut cadit in apprehensionem, potest convenire intellectui separato animae ex natura speciei repraesentantis, cujus effectus non suspenditur, et proinde se habet ad hoc species abstractiva et intuitiva, sed non est major ratio cur intellectus patiatur deceptionem in apprehensione circa continuitatem baculi, quam circa praesentiam objecti, et existentiam ; ergo perinde se habet. Eodem modo manet in anima separata habitus erroneus, quantum est ex natura sua, et species conformes ; ergo etiam deceptio ex vi illorum potest in animam cadere, quantum est ab intrinseco intellectus, et talium mediorum.

Ad propositum, non est major ratio cur species abstracta difformis objecto repraesentet illud animae Separatae quam species ex se nata repraesentare objectum existens et praesens repraesentet objectum sic, et immutabiliter, quando etiam objectum non existit; ergo par est ratio ex parte tam speciei, cujus effectus in intellectu capaci non suspenditur, quam etiam ex parte intellectus potentis habere apprehensionem difformem in re ipsa objecto, conformem tamen speciei.

Dices, speciem esse similitudinem virtualem objecti, et repraesentationem ejus in eo consistere ut possit causare, vel ejus cognitionem abstractivam, vel certe intuitivam, posito tamen objecto ut conditione extrinseca.

Contra, idem diceretur de specie visibili consequenter, quia non est major ratio cur species unius cognitivae sit formalis repraesentatio quam alterius, vel cur una sit virtualis, et non altera, cum eodem modo causent speciem expressam. Deinde in quaestione praecedenti contrarium est probatum ex communi sententia. Tertio denique, hoc nihil juvat, neque solvit difficultatem, vel est petitio principii, quia uniformis est natura speciei, et virtus ejus respective ad objectum abstractive cognitum vel intuitive, et quoad utramque cognitionem est causa naturalis, quae nequit suspendere suum effectum, quantum est ex se; ergo potest in intellectu causare tam abstractivam quam intuitivam, etiam non existente objecto, si hoc convenit virtuti speciei immutatae ex se. Probatur consequentia, quia nullum est impedimentum ex natura rei, quia potest sequi intuitio objecti non existentis in seipso, ut patet ex dictis; nequet apparet ratio cur etiam in intellectu animae separatae non posset fieri illa intuitio difformis subjecto, sicut cognitio abstracta difformis, neque alia cognitio debetur naturaliter intellectui separato in statu naturali, nisi illa quae nata est fieri per medium cognoscendi. Quod vero dicit Auctor, requiri praesentiam objecti, ut conditionem specificantem, gratis dicitur, et petit principium ; nam ratio quaeritur cur hoc requiratur ad intuitivam, et non ad abstractivam, quae repraesentat in se objectum independenter ab omni conditione extra se posita. Cum ergo uniformiter repraesentat ex natura sua, sive hoc, sive illo modo, quaeritur an exigat talem conditionem specificantem respectu cognitionis intuitivae, et non abstractiva?.

Confirmatur, quia cognitio intuitiva abstrahit a conformi et difformi, ut patet ex dictis, et ad ejus specificationem sufficit ut sit objecti, ut existentis hic et nunc, et praesentis, sive existat, sive non existat. Hanc autem specificationem habere potest ex ipsa specie, si species est sic repraesentans ex natura sua intuitive, ita ut objectum non concurrat cum specie ad intuitionem, sed sola species cum intellectu ; nam sicut objectum in ratione termini, ut abstrahit ab existentia, specificat speciem et cognitionem abstractivam non secundum aliquod esse proprium, quod habet extra speciem aut cognitionem, sed secundum esse repraesentatum, quod habet in utroque, ita etiam in proposito dici potest specificare secundum esse repraesentatum et determinatum existentis, seu sub ratione existentis specificare tam speciem quam visionem sui. Unde si causaretur visio ejus ab aliquo objecto superiore eminenter includente ipsum objectum, perinde etiam specificaret visionem, quamvis ipsa in se non esset praesens, v. g. ut probabile est, per visionem beatificam repraesentari posse aliquod objectum existens determinate, quamvis ipsum in se non sit praesens intellectui creato, quo casu sufficeret praesentia ejus intentionalis in ipsa intuitione. Dato ergo quod species sit repraesentatio tantum virtualis objecti, non exigit aliquam specificationem ab objecto in suo esse formali, sed inquantum requiritur specificatio visionis ab objecto in hoc esse, quam species in sua virtute contineret ; sed, ut dictum est, neque hoc ad visionem exigitur, ergo. etc.

Deinde, hinc confutatur modus ille loquendi, qui dicit objectum in se praesens et existens, requiri tanquam materiam circa quam ; hic enim modus loquendi translatus est ab aliis causis physicis et mutationibus, quatenus versantur circa materiam et passum, sine quo nequit agere causa creata; nam in proposito non est talis materia objectum, sed ipse intellectus, in quo causatur visio. Terminus autem est objectum, quod etiam secundum esse intentionale terminare potest visionem repraesentantem ipsam sub ratione existentis, quamvis actu non existat: ergo stante causa naturali totali et requisita in intellectu, poterit causari talis visio, licet difformis objecto. Ideo ergo non causatur per speciem, quia ipsa non est nata causare visionem objecti praesentis et existentis, sicut neque ut futuri et praeteriti, sed tantum cognitionem abstractivam ejus, quia sic tantum repraesentat; ergo objectum in se praesens et existens causat sui visionem concurrente intellectu, quae est sententia Doctoris, et habet se ut causa partialis concurrente intellectu, ex quo non sequitur aliquod inconveniens, ex eo quod corpus hoc modo in spiritum, ut causa partialis minus principalis agat, et sic magis salvatur connaturalis modus intelligendi, et tolluntur superflua.

Confirmatur secundo :Si species esset in actu repraesentandi, seu actualitate, ut producitur a Deo, et supponitur aliter produci non posse per ipsum objectum saltem materiale, de quo est potior difficultas, non exigeret objectum existens et praesens antecedenter ad productionem visionis ; ergo ex eo quod exigat, signum est objectum concurrere ad ipsam visionem, ex quo sequitur inconveniens, quod fugit praefatus Auctor: nam dato quod objectum concurrat ex parte objecti, ut causa efficiens, non est ratio cur ipsi non tribuatur completus concursus et activitas.

Sequela probatur, quia species sive dicatur repraesentatio formalis objecti, sive virtualis, totum hoc habet ut infusa est a Deo, independenter ab objecto; ergo si praeter speciem exigitur objectum, non requiritur ad ullam speciei specificationem, quam habet a se formaliter ex propria differentia, et a Deo tanquam causa efficiente: ergo praesentia et existentia objecti antecedens visionem est propter influxam in ipsam visionem. Huc etiam spectant ea, quae contra superiores responsiones dicta sunt,

Quarta responsio est insufficiens ad cognitionem experimentalem, seu objecti in se existentis, quia quantumlibet naturae abstractae componantur, nunquam vel ipsae, vel species earum possunt hic et nunc causare visionem rei in se, ut conjungitur existentiae. Ex quibus sequitur objectum in se praesens causare cognitionem intuitivam de se in anima separata, quod est intentum; neque hanc haberi posse per ullam speciem abstractive repraesentantem, sive infusa sit, sive acquisita ; unde meo videri, melius et cum minori difficultate tenendo hanc sententiam, diceretur animam videre res existentes, quas hic et nunc cognoscit per species repraesentantes intuiti ve ipsam rem prout existit, quae species non permanent, nisi secundum exigentiam cognitionis, et dicerentur deberi animae ex providentia naturali.

(k) Distantia etiam immoderata, etc.

Subjicit Doctor tertiam rationem ex auctoritate Augustini et Gregorii, qui negant animas, quae sunt in Purgatorio, aut Limbo, scire ea quae hic sunt, nisi eis ab aliis dicantur ; sed si haberent species influxas sic repraesentantes rem in propria existentia, sic cognoscerent absque revelatione tales res, quia distantia illa immoderata, ut dicunt adversarii, non impediret cognitionem intellectivam per speciem; supponendo ergo quod impediatur per talem distantiam, sequitur ideo impediri, quia objectum est causa ejus, quod in tanta distantia nequit movere intellectum. Alias rationes omitto, quibus utitur Doctor de cognitione Angelorum in 2. quae a fortiori probant nostram conclusionem ; et si etiam negaretur Angelum non sumere a rebus materialibus etiam cognitionem, aut habere intellectum agentem, non inde sequitur animam non posse moveri ab objecto, et recipere etiam speciem ejus per abstractionem intellectus agentis, qui in anima separata non videtur otiosus, neque ex genere suo limitatus ad sola phantasmata, quin etiam eo ipso quod anima sit medium inter cognitivam, sensitivam, et Intelligentias, videtur etiam participare posse modum operandi utriusque circa suum per se objectum, et quamvis sit separata, non ideo non dicit ordinem et appetitum ad corpus, et modum convenientem operandi circa objectum, inquantum ita est medium inter extrema.

Objicitur pro adversa sententia quod objectum sit improportionatum respectu intellectus separati animae ; ergo nequit eum movere ad cognitionem aut speciem. Respondetur, sicut supra dictum est, negando antecedens.

Dices, cur ergo nunc de facto anima non posset a corpore moveri immediate.

Respondetur, id evenire ex modo intelligendi hujus status, undecumque proveniat, non vero ex natura objecti, autintellectus abstrahendo ab hoc impedimento, quia in corpore glorioso anima, poterit perfecte moveri immediate ab objecto, et non solum mediante phantasmate, quamvis tum anima perfectius informabit corpus.

Objiciunt secundo ea quae Dionysius de caelesti Hierarchia cap. 5. et de divinis nominibus cap. 1. dicit de Angelis, non proficere ex rebus. Item Augustinus 2. de Gen. ad litteram. cap. 8. res creatas fuisse in mente Angelorum, antequam crearentur; ergo idem dicendum de animabus separatis.

Respondetur, negando consequentiam, quia non est par ratio, ut dictum est. Antecedens suo loco disseritur, agendo de potentia cognitiva, et modo cognoscendi Angelorum, quam quaestionem huc transferre non expedit.

Objicies tertio : Animam participare modum intelligendi Angelorum, sicut et modum essendi ; ergo, sicut et Angeli, cognoscit per species infusas.

Respondetur, animam participare modum intelligendi Angelorum quantum ad non dependentiam a phantasmatibus, quantum ad intellectionem etiam spiritualium, quantum etiam ad aliquas species infusas a Deo, per quas cognoscit res abstractive et perfecte, et quantum ad modum cognoscendi universaliorem extensive ad suum per se objectum, et quantum ad expeditiorem cognitionem sui objecti. Negatur tamen aut Angelos non posse cognoscere res ex seipsis, ut essentiam propriam immediate sine specie media, sicut et anima, et universaliter reliquas res, si sibi sine alio medio relinquerentur, et de facto complexiones contingentes, in se existentes cognoscere per ipsas res, et singularia aliqua quorum species infusas non habuit, et sic de omni ente creato dicendum, quia nulla ratione negari potest haec perfectio naturae suae intelligere objectum per se suum et praesens.

(1) Ad argumenta principalia, etc. Ad primum, etc. Primum fuit, si anima posset extra corpus habere scientiam alicujus de novo, frustra eam uniri corpori, quia non unitur corpori ob bonum corporis: ergo ob bonum proprium, quo possit mediante corpore quatenus per ipsum sensum acquirere scientiam.

Respondet primo, non frustra uniri corpori, quamvis alia via posset acquirere scientiam in statu separato, quia finis indifferens ad plura media non frustra acquiritur per unum, quamvis per alia acquiri posset. Secundo respondet, animam non frustra uniri propter bonum totius, quamvis corpori non inde, aut sibi resultaret aliquod bonum, quia bonum totius principaliter intenditur a natura.

Ex hac responsione et ex alia, quae asserit in dist. 43. quaest. 2. circa tertiam propositionem, ubi ait Philosophum, si admitteret immortalitatem animae, potius dicturum statum naturalem ejus esse extra corpus, quia nempe anima non recipit aliquam perfectionem a corpore, sed communicat; propter has rationes, inquam, Suarez de Anima lib. 6. cap. 9. citat Doctorem, quasi idem senserit cum Avicenna, qui dicit statum naturalem quidem animae esse in corpore, magis tamen naturalem esse separatum. Conimbricenses etiam de anima separata disp. 3. art. 2. dicunt eum negare animam separatam appetere naturaliter unionem ad corpus. E contra D. Thomas locis supra citatis 1. part. quaest. 89. et quaest. 76. art. 1. ad 6. docet unionem animae ad corpus esse ob bonum animae, et perfectionem cognitionis, quam non habet extra corpus, quia extra corpus non cognoscit nisi confuse et imperfecte: in corpore vero distincte et in particulari objectum cognitione perfecta, ideoque ad bonum ipsius animae non solius corporis unitur.

Quantum ad sensum Doctoris in hac secunda responsione, dicit animam uniri corpori propter bonum totius: admittit ergo inclinationem universalem ex fine naturae in anima ad corpus. Deinde, in priori loco respondet juxta principia Philosophi et Avicennae, quia Philosophus negaret corpus corruptum iterum posse restaurari, sicut et ullum praeteritum redire posse, prout ibi declaratum est ; appetitus autem naturalis non admitteretur a Philosopho imperfectus in natura, qui non posset virtute causarum naturalium reduci ad effectum actu, et consequenter negaret appetitum talem ad impossibile. Solutio Avicennae est, quod ad appetitum animae satiandum sufficiat fuisse aliquando in actu, id est, quamdiu fuit anima in corpore, in quo acquisivit anima suam perfectionem per sensus, quantum appetiit illam.

Respondet Doctor in tota illa quaestione ex opinione et principiis Philosophorum, non vero ex propria sententia, Quodlibelo autem 9. ut etiam advertunt Conimbricenses, admittit animam dicere appetitum ad totum ratione ultimae actualitatis et subsistentiae, quam recipit in toto, ita ad 3. pro opinione.

Pro resolutione itaque hujus advertendum hic Doctorem non loqui de appetitu communicandae perfectionis, sed recipiendiae perfectionis, quae involvit aliquam incompletionem, dum non est in actu. Duplex potest esse talis appetitus in anima, nempe quoad esse, quatenus reciperet in corpore aliquam actualitatem essendi quam non habet in statu separato, vel quoad operationem quatenus aliquam operationem in corpore haberet, ad quam inclinaretur, tanquam ad propriam perfectionem, quam non haberet extra corpus saltem quoad gradum perfectionis, ad quem inclinatur.

In primis ut patet loco citato, Doctor non negat inclinationem particularem in anima ad subsistendum, quae est ultima actualitas, quam recipit in toto, imo hoc admittit. Secundo, non negat appetitum. naturalem in anima, et universalem ad constituendum totum, quod per se magis et primario intenditur a natura; hic tamen appetitus est communicandae perfectionis et causae, non vero dependentiae aut perfectionis recipiendae, quia omnis causa inquantum causat, est in actu, et non in potentia, id est, communicat et perficit, et non recipit perfectionem. Non negat Doctor praeterea hunc appetitum, qui fundatur in perfectione, convenire animae in ordine etiam ad ipsum corpus perficiendum, et iste est appetitus naturalis communicandae perfectionis ; et secundum hunc appetit corpus perficiendum, non vero ut ipsa perficiatur, neque de hoc genere appetitus communicandae perfectionis agit Doctor, sed de appetitu recipiendae perfectionis, quam non habet in statu separato.

Loquendo ergo de hoc appetitu perfectionis acquirendae, clarum est animam esse formam independentem a corpore quoad existentiam, quae completa est in separata, et eadem quae fuit in corpore, quia est forma incorruptibilis independens a materia, ut notum est, neque in hoc est controversia, sed in appetitu recipiendae perfectionis quoad operationem. Possumus autem in anima considerare plures gradus, nempe vegetativae, sensitivae et rationalis, et inquantum inclinatur ad has operationes. Quantum ad operationes vegetativas, non est appetitus ille in anima, qui est in plantis et aliis viventibus anima vegetativa materiali, quae dependet a corpore, et requirit seu ordinatur ad operationes necessarias, ad perfectionem et conservationem materiae, a qua dependet. Quantum ad operationes sensibiles, etiam, non inclinatur proximae, licet sit radix principalis illarum, non sunt tamen operationes propriae animae, sed totius, a quo primo producuntur, et in quo recipiuntur, et non in anima ; inclinatio ergo ad has operationes in anima non est alia, quam illa quae est ad constituendum et perficiendum totum.

Controversia ergo praesens versatur circa operationes proprias animae, quae sunt intellectus et voluntatis, et quae abstrahunt a materia. Affirmat D. Thomas animam appetere uniri corpori, ut perfectius operetur per intellectum et voluntatem, et ad hoc etiam, ut naturali modo, et magis convenienti sibi juxta gradum, quem tenet, ut forma intellectiva in materia operetur ; unde statum ejus separatum a corpore et sensibus, inquantum operatur per species influxas a Deo et Intelligentiis, vocat praeternaturalem et imperfectum ex parte intellectus operantis, per tales species quae excedunt ejus capacitatem, neque per eas attingit perfecte objecta intelligibilia, neque aliter attingere potest, quia neque se co n ver te?e ad phantasmata, aut propria virtute abstrahere speciem aut cognitionem a rebus ipsis, saltem materialibus, quia ex sua intellectualitate limitatur ad phantasmata ; in corpore enim perfectius et modo naturali sibi intelligit per conversionem ad phantasmata.

Hunc ergo appetitum ad corpus negat Doctor, asserens in extremo contradictionis animam separatam perfecte et connaturaliter operari extra corpus, proprias operationes tam intellectus quam voluntatis, imo perfectius operari extra corpus,

tam intensive quam extensive, versando circa latitudinem sui objecti, ut est ens, quod in corpore pro hoc statu nequit, in quo habet tantum species receptas a sensibus repraesentantes res sensibiles,et non alias, quorum cognitionem confusam et imperfeclam acquirit per varias collationes et discursus, non vero cognoscit eas perfecte in seipsis. Deinde negat illam limitationem ejus ad phantasmata, quam statuit D. Thomas. Haec ergo est controversia in specie, non vero illa, quam in terminis universalibus movent praefati Auctores, sumendo appetitum naturalem in tota sua amplitudine, prout comprehendit etiam id, quod animae convenit ex natura universali ejusque fine, vel ex particulari ratione, qua est ordinata ad. communicandam perfectionem, vel corpori, vel toti, quia sic animae est connaturale uniri corpori, et illud informare, cum sit forma ejus: est etiam naturale animae operari dependenter a phantasmatibus in corpore, sed non ita naturale, quasi ad hunc modum operandi ex natura intellectus solum inclinetur, et modus intelligendi separatus sit praeter naturam ipsi,quia sicut naturale est formae existenti habere operationem propriam, ita et animae extra corpus intelligere perfecte, et velle; et sicut corpus natura sua est corruptibile, et anima incorruptibilis, ita separatio et permanentia in esse separato est ipsi naturale ex perfectione sua.

Sententia Doctoris quantum ad extensionem luminis intellectualis in anima ad objectum, et species independenter a sensibus recipiendas, probata est in corpore quaestionis. Quantum vero ad perfectionem cognitionis, probatur animam separatam habere eam perfectam et distinctam, quia cognitio distincta rerum naturalium debetur animae ex propria inclinatione et perfectione sui intellectus,

in quo non deficit providentia divina, etiamsi diceremus animam separatam cognoscere per solas species infusas, quia illae accommodarentur captui ejus per quas reduceretur perfecte ad actum secundum. Cognitio autem confusa rerum non est ultima perfectio naturalis animae, neque ad eam inclinatur potentia, nisi quando nequit in perfectum ex defectu medii cognoscendi ; ergo, vel virtute propria potest acquirere cognitionem perfectam convenientem, vel ex Dei providentia naturali eidem confertur medium sufficiens talis cognitionis, quo ejus inclinatio perfecte reducitur in actum. Quod probatur etiam ex illo exemplo divitis, qui in flammis cognovit Abraham et Lazarum. Deinde naturale est animae cognoscere perfecte in eo statu per species acquisitas ; ergo etiam per alias infusas aut receptas a rebus, quia nullum est impedimentum operandi ex parte potentiae neque ex parte objecti.

Deinde, in illo statu communicare Angelis est connaturale animae, et cum aliis animabus separatis. Haec autem imperfectissime, vel nullo modo fieret, nisi etiam cognosceret eos sub propria et distincta ratione. Hoc idem aliis rationibus petitis ex dictis probari potest. Fundamentum autem D. Thomae non recte concludit, quia species influxas dicit esse impro portionatas animae, quia sunt connaturales Angelo, qui habet intellectum superiorem: hoc potius infert oppositum, nam illae species ex natura sua repraesentant Angelo objecta naturalia distincte, et sunt etiam connaturales animae separatae in eo statu in quo nequit aliter operari, nisi per ipsas, ut ipse contendit, et in quo etiam connaturale est ei operari secundum providentiam naturalem Dei, et ex intrinseca natura propriae virtutis: ergo si sunt medium sufficiens cogniti onis confusae in anima, a fortiori erunt cognitionis distinctae, ex propria repraesentatione ; sed ex parte intellectus non deest lumen, virtus et inclinatio ad cognoscendum distincte objectum naturale proprium; ergo species movebit ad talem cognitionem. Deinde, Deus potest movere intellectum separatum juxta exigentiam suae inclinationis, et dare ei species proportionatas, sicut dat Angelo; ergo vel negandum est animam in hoc statu intelligere objecta naturalia, vel concedendum eam intelligere juxta perfectionem suae inclinationis.

Dubitatur etiam, an anima separata, spectato appetitu naturali et inclinatione, habeat appetitum elicitum unitionis ad corpus.

Respondet Suarez in 3. part. disp. 44. sect. 1. negative. Conimbricenses tacito auctoris nomine, hanc sententiam impugnant, de Anima separata disp. 2. art. 3. in fine.

Respondeo juxta principia Doctoris, tenendam esse primam sententiam, et probatur : nullus appetitus ordinatus, et secundum rectam rationem naturalem est rectus, nisi qui potest per causas naturales reduci ad actum, vel secundum providentiam Dei naturalem: sed corpus mortale et corruptibile nequit hoc modo reduci ad actum virtute causarum naturalium, neque ex providentia Dei naturali praecise et debitae naturae secundum virtutem innatam causarum; neque etiam ex alia dispositione Dei naturali, licet ex dispositione supernaturali, qua ordinavit opera ad gloriam et paenam, debeatur ; sed non agitur de hac, quae particularis est respectu creaturae rationalis, sed de ejus universali dispositione juxta exigentiam naturae et causarum ; ergo anima non appetit ex fine naturae conjungi corpori mortali corruptibili,appetitu recto.

Deinde, spectando perfectionem animae naturalem, sive ut ordinatur ad communicandam perfectionem, sive etiam ad recipiendam perfectionem, non potest actu elicito et recto (secluso eo, quod a Deo ordinatum est de facto, a quo jam praescindimus) expetere unionem ad corpus mortale et corruptibile, quia comparando utramque perfectionem ad se invicem, magis ab intrinseco anima inclinatur ad perfectionem convenientem sibi, quam ad communicandam illam perfectionem alteri, quia sicut primo ordinatur ad proprium esse, ita ad perfectionem propriam.

Si dicas quod pars exponat se pro toto, ut manus ad conservandum corpus et vitam totius, et aqua ascendit sursum, ne detur vacuum ad conservandam unionem universi,

Contra est, quia manus non ita se exponit a virtute innata, sed a potentia rectrice totius, nempe a voluntate et appetitu, quatenus movet potentiam motivam ad talem motum conservativum totius, et ita etiam virtus rectrix orbis movet aquam sursum, non autem ipsa ab intrinseco, et universaliter, sic de aliis similibus dicendum. Sed perfectio per se conveniens animae, et in qua consistit ejus beatitudo naturalis mediante cognitione et amore, sine comparatione excedit in statu separato, in quo seipsam, Angelos et res naturales cognoscit distincte, et in seipsis, et ex his distinctius ipsum Deum. Hunc autem gradum beatitudinis nequit habere de facto in corpore mortali, in quo impeditur: inclinatio autem elicita animae et recta magis inclinatur in eum statum, in quo fruitur suo fine naturali, quam in statum, in quo impeditur a finis fruitione aut prosecutione perfecta, qualis est ille, quem habet unita corpori mortali, dato quod aliter in eo nequiret attingere finem, nis modo, quem nunc experimur.

Dices illum statum esse illi praeternaturalem, hunc vero naturalem, ita Conimbricenses.

Contra, ille est status ejus naturalis, qui ex naturali existentiae et virtute causarum naturalium ipsi debetur, sed ex eo quod anima sit incorruptibilis secundum existentiam, et perpetua: unio autem ad corpus, corruptibilis, sicut et ipsum corpus, secundum providentiam naturae, et propriam perfectionem, magis ei competit status separationis corrupto corpore, et non existente, neque possibili existere nisi temporarie.

Deinde, dato etiam quod ille status separationis esset praeternaturalis, aut supra naturam, esset praeferendus secundum rectam rationem, quia electio recta desumitur ab objecto, qui est finis in reipsa, sed in eo statu perfecte conjungitur ; ergo electio recta procedens a fine, et in ordine ad finem, praeferret illum statum, in quo est perfecta fruitio finis naturalis.

Deinde, ille status animae est magis impeccabilis, quia non aggravatur corpore aut sensibus qui proni sunt ad malum; ergo hoc ipso esset praeferendus. Item, est minus subjectus ignorantiae et passionibus, quae avertunt a fine rectae rationis, neque est obnoxius corruptioni aut doloribus, aliisque molestiis hujus vitae, quibus anima praecipitatur in malum, tam culpae quam paenae, magis praeterea accedit ad Deum et Angelos: ergo est praeferendus secundum rectam rationem naturalem.

Objicies, quod anima sit forma corporis, et ad ipsum inclinatur: ergo secundum rectam rationem deberet praeferre unionem.

Respondetur animam non magis inclinari ad corpus, quod alias informavit, et desiit informare, quam ad quodcumque corpus informabile per ipsam ; sicut ergo appetitus ejus ad quodcumque informabile est remotus, tantum spectato fine naturae, et non propinquus, qui possit virtute animae reduci ad actum, ita etiam appetitus ejus ad corpus, quod corruptum fuit, est remotus, et non proximus: electio autem recta, et finis appetibilis naturaliter est ille qui existit, et attingi potest naturali virtute, nam de impossibili non datur electio.

Dices, ut supra Doctor, totum est magis per se intentum a natura quam anima: ergo esse in toto magis conveniens et eligibile ab anima.

Respondetur, totum quidem per se esse magis intentum a natura, sed non aliter quam ut terminum habet suae durationis, et sic magis intendi quam animam. Caeterum quando totum desinit per corruptionem corporis, amplius non intenditur a natura, neque spectat ad ejus virtutem aut perfectionem, non ita anima, et negatur consequentia.

(m) Ad secundum dico, etc. Secundum fuit, quod ab extremo ad extremum non datur transitus sine medio: objectum autem extra est materiale, in intellectu spirituale, inter haec extrema medium est imaginabile.

Respondet Doctor aliquid esse medium respectu virtutis imperfectioris, quod non est medium respectu perfectioris virtutis, v. g. virtus motiva creata nequit transferre corpus ab extremo distante ad aliud ubi distans, nisi per medium, virtus tamen divina potest: ita in proposito virtuti abstractivae imperfectae medium est imaginabile, a quo proxime potest abstrahere, et non a reipsa extra, quamvis abstractiva perfectior, ut est animae separatae, possit abstrahere ab ipsa immediata, ut est in se.

Respondet secundo, esse imaginabile non esse medium, sed contineri sub esse sensibili in sua latitudine ; virtus autem imperfectior intellectus conjuncti potest abstrahere ab imaginabili, licet non a gradu remotiore sensibili rei in se extra; contrarium hujus competit virtuti perfectiori, nam agens aliquando potest in aliquod passum, quod nequit in omne passum receptivum formae, et in quacumque distantia, in quod agere potest agens perfectioris virtutis.

(n) Ad tertium conceditur, etc. Tertium fuit, quod si intellectus separatus posset cognitionem alicujus de novo habere quod perinde etiam posset cognitionem cujusque habere, et in quacumque distantia, quia distantia localis non impedit, etc.

Respondet, caeteris paribus, posse acquirere cognitionem de novo cujuslibet per se objecti sui, si nihil impediat ; impedit autem distantia localis improportionata, quia ut objectum causet cognitionem sui intuitivam, requiritur ut sit existens et praesens, et ut causet speciem concurrente intellectu agente, requirit etiam determinatam praesentiam respectu intellectus tam separati quam conjuncti.

Dices, ideo requiritur determinata praesentia in agente materiali, quia non agit in distans quin prius agat in medium ; sed hoc non requiritur in agente spirituali ; ergo, etc.

Respondetur, negando antecedens, quia etiam agens materiale saepissime agat in distans, non agendo saltem eumdem effectum in medio, ut Sol generat ranam in terra quam aere non generat ; tamen requiritur determinata praesentia ad causandum illum effectum in remoto, ultra quam non posset agere. Unde quando eadem forma producitur in medio et in termino distante, est intensior in medio quam in distante ; et quo magis applicatur passum agenti naturali, eo fortior et celerior est ejus actio, non alia ratione, nisi quia virtus limitatur ad certam sphaeram, ultra quam nequit protendi.

Dices ex Boetio de Hebdomadibus, per se notum esse incorruptibilia non esse in loco; ergo etiam in sua operatione non pendent a loco.

Respondet, negando consequentiam, intelligendo per locum praesentiam determinatam, qua agens et passum sunt simul, vel contactum virtutis aut contiguitatis, quod probat ex Philosopho 7. et 8. Physicorum ; videatur littera,