COMMENTARIUS.

(x) De quarto dicitur, quod etsi satisfactio, etc. Hic tractat illam quaestionem, an scilicet satisfactio impleta in peccato mortali aliquid valeat pro temporali poena, verbi gratia, jejunium impositum per modum poenitentiae, supposito lapsu poenitentis antequam tempus praescriptum jejunii transeat, aut advenerit, an jejunans satisfaciat poenae temporali per jejunium praescriptum.

Negativam partem tenet D. Thomas dist. praesenti quaest. 1. art. 3. D. Bonavent. 1. part. dist. q. 3. Richardus art. 1. quaest. 5. Palud. quaest. 1. art. 3. Henricus quodlib. 8. quaest. 18. Alens. 4. part, quaest. 24. memb. 4. art. 1. Sotus dist. 19. quaest. 1. art. 4. Cajet. tom. 1. Opusculorum tract. 6. quaest. 1. art. 4. Vasquez 3. part, quaest. 94. art. 1. dubio 4. Suarez disp. 37. sect. 2. et disp. 38. sect. 8. Valentia disp. 7. quaest. 14. de satisfact. punct. 3. Sotus ait contrariam sententiam, quae est Doctoris, non habere alium sequacem, nisi Gabrielem. Valentia ait ex scholis explosam. Suarez post Trident. non esse probabilem, sed falsam.

Affirmativam docet Doctor hic, ubi tantum loquitur de satisfactione sacramentali, et a confessore imposita, non autem de satisfactione ab ipso voluntarie assumpta. Quod advertere volui, quia multi trahentes quaestionem ad utramque, eum citant, quasi perinde de utraque determinaret hic.

Prima conclusio : satisfactio a Sacerdote imposita, et adimpleta etiam in peccato mortali habet suum effectum. Haec est Doctoris sig. Dico ergo, etc. quam modeste asserit, et sine praejudicio, quia vidit antiquos fuisse in sententia opposita. Hanc conclusionem non solus Gabriel sequitur, sed ante eum Durandus probabilem censet, licet priorem magis tutam, quia nempe in dubio tutior pars sequenda. Eam sequitur Gabriel dist. 16. quaest. 2. art. 3. dub. 3. Medina tract. 3. quaest. 5. et caeteri, ut brevior sim, quos citat Scholiastes in praemisso Scholio, et praeter antiquos moderni etiam Doctores nostrae Scholae. Praeterea Gabriel Vasq. loco praefato art. 2. dub. 5. eamdem tenet, citans Marsilium in 4. q. 13. art. 1. et videtur etiam D. Thomae tot 4. dist. 22. q. 1. art. 1. ad 5. in 2. responsione, ubi praefert modum dicendi aliorum, qui negant poenam temporalem ob peccatum jam remissum manentem puniri in aeternum, neque hoc esse inconveniens, quia poena, quae solvitur, non redimitur, saltem admittit per satisfactionem deleri; ; ergo a fortiori id in viatore contingit, qui est in statu satisfaciendi magis quam damnatus, licet sit peccator, ac proinde persolvens paenitentiam injunctam, redimit proportionale poenam debitam, vel potius solvit. Si dicas quod viator in peccato nequeat redimere, neque alioquin satisfacit, nisi redimendo, contra, non est pejor peccatoris in via conditio quam in termino ; ergo si in termino poena temporalis exacta complete cessat, quia ultra debitam mensuram non extenditur, neque divinae justitiae congruit ultra debitum vindicare, sequitur a fortiori satisfactionem poenilenlialem, ad quam tenetur peccator, quando exhibetur, delere poenam temporalem proportionatam sibi, quia voluntarie exhibetur, et est actus ex fide factus, et reliquis circumstantiis bonus, et ad quem tenetur ex praecepto, quae non conveniunt poenae, quam sustinet damnatus.

Probatur conclusio a Doctore, primo, quia haec sententia est nimis dura. Secundo, causat obstinationem in peccatore. Tertio, quia dat ansam peccandi, quia poenitentiam injunctam, si nihil ei prodest, non persolvet, quod est peccatum. Quae rationes omnes in re morali urgentissimae sunt.

Prosequendo itaque primam rationem, sic argumentor : Non debet sine fundamento aggravari onus peccatoris, aut excludi ab eo beneficium Sacramenti et mortis Christi ; sed nullum apparet in proposito negandi poenitentiam sacramentalem impositam non valere, etiam in peccato exhibitam; ergo, etc. Major est in confesso, quia saluti viatoris non est ingerendum obstaculum, aut difficultas nova, quam lex aut fides non praescribit. Minor probatur, quia locutiones generales, quibus reprobantur opera peccatoris, commodissime intelliguntur quoad meritum vitae aeternae, ad quod requiritur gratia sanctificans, et non de satisfactione poenitentiali, aut alia etiam, quae est mera satispassio, et non reconciliatio, ad quam non extenduntur. Prima pars minoris patebit ex responsione ad argumenta.

Secunda pars probatur, ideo praecise non valeret talis satisfactio, quia non acceptatur a Deo, vel non innititur meritis et satisfactioni Christi ; alia enim ratio in contrarium non suppetit, sed utrumque horum est falsum, ergo satisfactio illa est acceptata,et fit in virtute satisfactionis Christi, et consequenter valet. Probatur minor quoad primam partem, ex qua etiam sequitur secunda : satisfactio pro peccato exhibita a peccatore, acceptatur a Deo in ordine ad remissionem peccati, et etiam poenae temporalis, aut partis ejus juxta modum satisfactionis, in qua acceptalione, ut supra probatum est, contra Sotum, servatur medium justitiae vindicativae, simul cum misericordia et clementia; sed minorem habet proportionem praedicta satisfactio ad remissionem peccati et poenae aeternae, ut praevia est et exhibita a peccatore, quam habet satisfactio poenitentialis; ergo et sic etiam acceptatur a Deo, servando medium tam misericordiae quam justitiae. Minor probatur, quia satisfaclio pro peccato per contritionem perfectam, verbi gratia, comparata ad debitum, minorem dicit proportionem aequalitatis in ratione operis ad debitum ; tum quia remissio peccati, licet habeat aliquam proportionem justitiae vindicativae, tamen est omnino liberalis ; tum quia remissio peccati fit etiam per infusionem gratiae justificantis, quod est diversum beneficium, et longe excedens opus satisfactionis: tum denique tertio, quia unica illa satisfactio delet omnia peccata simul mortalia, quibus nequit, aut extensive, aut intensive coaequari in gradu entitativo ; tum quarto, quia illa delet poenam aeternam, et partem poenae temporalis, vel etiam totum ; ut autem habet hos effectus, exhibetur a peccatore, quia illos habet, ut est dispositio praevia ad remissionem peccati.

Sed satisfactio poenitentialis dicit proportionem aequalitatis, quia non totam poenam remittit, sed partem illam, cui est proportionata, si ipsa est minor ; ergo dicit majorem aequalitatem in ratione operis, quia est poena temporalis pro poena eroporali, servata proportione debita tam gradus quam speciei, ut spectatur commensuratio hinc inde, ac proinde magis servatur in ea medium justitiae in mensura dati et accepti. Praeterea, licet satisfactio, si fiat in gratia, tribuat augmentum gratiae hoc psi non competit in ratione satisfactionis, qua satisfactio est exhibitio poenae, pro poena temporali, sed ex communi ratione actus meritorii, si Sat cum debitis circumstantiis et separabiles sunt hae duae intentiones in actu, et spectantur in ordine ad diversa, et secundum diversas rationes, etiam secundum communem Theologorum, quia meritum ordinatur ad praemium, et secundum commutationem operis boni tantum, satisfactio autem qua poenalis est actus, in eo fundatur, ut supra probatum, et admittunt communiter Theologi, qui etiam tenent in operibus bonis, tam praecepti quam consilii exhiberi satisfactionem per modum satisfactionis in specie, et non solum satisfactionis virtualis, aut aequivalentis. Docent consequenter in tali opere invenire laborem et poenam, in quibus fundatur satisfactio. Unde statuunt has rationes diversas esse, et spectari aliter et aliter secundum medium justitiae, sicut et effectus, quos inducunt, est diversus et titulus, et debitum.

Superest ergo, hoc supposito, probemus intentum, quod competit satisfactioni ex communi ratione sibi et aliis operibus bonis, non competit sibi sub ratione propria satisfactionis, sed augere justitiam convenit tantum satisfactioni, qua est praecise actus meritorius, quod sibi et aliis est commune; ergo illud est extraneum satisfactioni, qua satisfactio est Minor probatur, quia satisfactio, ut talis est, respicit praecise illud, ad quod lege ordinatur, et ex debito, ipsa satisfactio in specie ; haec autem est poena temporalis, ejusque solutio, ergo ad aliud non extenditur ex propria ratione, sed separari potest a satisfactione ratio meriti; ergo remanere potest acceptatio satisfactionis, licet non maneat acceptatio ejus communis in ratione meriti. Probatur subsumptum, quia satisfactio, quae fit per flagella a Deo missa propter peccatum, voluntarie tolerata, habet rationem satisfactionis paenalis, et paenitentia peracta in peccato mortali habet eamdem rationem actus paenalis.

Dices requiri, ut haec fiant in gratia ; contra, hoc gratis dicitur, quia quamdiu manet paena voluntarie assumpta, manet totum, quod requiritur ad satisfactionem, ut distinguitur a merito, et ut ex propria ratione specifica exigitur secundum divinam justitiam ; ergo etiam manet acceptatio specifica ejus, ut distinguitur ab acceptatione communi meriti. Confirmatur, satisfactio exhibita a justo eadem secundum adversarios valet et acceptatur, quia nihil impedit acceptationem in peccatore, nisi peccatum, in quo est habituale, sed etiam a talis satisfactione potest abesse ratio meriti, et consequenter non correspondere ei augmentum gratiae habitualis ; ergo non est de ratione satisfactionis, etiam secundum acceptationem divinam ejus, ut sit actus meritorius vitae aeternae aut etiam gratiae sanctificantis. Probatur minor, quia actus remissus secundum plures oppositae sententiae, aut etiam aequalis gratiae habituali, non meretur augmentum ejus. Et tenet D. Thomas in 1. dist. 17. quaest. 2. art. 1. D. Bonaventura in 2. dist. 40. art. 2. quaest. 3. Capreolus in 4. dist. 14. quaest. 2. art. 3. Conradus 1. 2. quaest. 114. art. 8. Vel si meretur, nunquam conceditur, donec eliciat actum intensiorem, ut videre licet ex D: Thom. i. 2. quaest. 114. art. 8. ad 3. et 2. quaest. 24. art. 6. in corpore. Effectus autem satisfactionis habetur per utrumque actum, et nunquam suspenditur. Praeterea, actus bonus justi non est meritorius, nisi referatur in finem charitatis virtualiter aut formaliter, ita ut imperetur vel eliciatur a charitate ; sed actus satisfactionis poenitentialis potest elici a justo sine utraque relatione, et solum referri ad solutionem poenae, et complendam obligationem. In eo autem casu nemo dicit quin sit valida satisfactio ; ergo separari potest in re satisfactio a merito, quae etiam sit valida ; ergo etiam exhibita a peccatore erit valida, quia in ea inveniuntur omnia ad meram satisfactionem requisita, ac proinde ad hoc non requiritur ut fiat in augmentum justitiae habitualis, sed solum servare proportionem illam requisitam ad poenam temporalem, quae major est in ipsa, quam in satisfactione pro peccato.

Dices, requiri saltem ut exhibeatur a persona digna et consequenter a persona justi, quia ad rationem satisfactionis magis attenditur dignitas personae quam valor operis. Contra, in satisfactione pro ipso peccato non requiritur dignitas personae, sed voluntas, et opus lege praescriptum, nempe poenitentia perfecta, quae acceptatur in ordine ad justificationem, ut praevia est gratia sanctificante et dignificante personam ; ergo etiam, si in beneficio majori non attenditur ad indignitatem personae, sic etiam neque in beneficio minori attenditur eadem indignitas, quod tam justitiae divinae quam clementiae perinde congruit, quam etiam fragilitati nostrae. Confirmatur, dignitas personae non attenditur in actu, qui exhiberi debet, servata aequalitate rei, et in rigore justitiae ; sed satisfactio poenitentialis exigitur secundum aequalitatem rei, ut tollit poenam temporalem ; ergo non respicit personam, aut dignitatem ejus, alioquin quo dignior esset persona, eo actus ejus esset magis satisfactio ; sed hoc non videtur verum, quia eodem conatu et actu minus dignus perinde satisfacit pro poena temporali, sicut magis dignus.

Praeterea secundo, contritio peccatoris non solum delet peccatum, sed partem etiam poenae temporalis, imo etiam quandoque totam poenam, ut patet ex Trident. sess. 14. c. 2. quod hoc supponit ; ergo ad satisfactionem pro poena temporali Deus non requirit, neque respicit dignitatem personae sed ut tantum solvat, quantum debet, quod perinde etiam verum est in satisfactione, seu solutione ejusdem poenae in Purgatorio. Praeterea tertio, dignitas personae consistit in amicitia Dei, et filiatione in ordine ad haeretitatem, et ea quae proxime ordinant ad ipsam, ut sunt merita ; sed solutio poenae temporalis potest consistere absque his, ergo non semper crescit ex dignitate personae. Patet minor, quia non augetur jus ad haereditatem praecise ex tali solutione, quando fit in operibus non meritoriis, ut fieri posse probavimus, quamvis tollatur impedimentum remotum ad assecutionem ejus ; neque consequenter augetur amicitia, ut fundatur in gratia sanctificante, ex qua est dignitas personae, neque datur per se gloria major essentialis ex tali satisfactione justi, quae non est meritoria; ergo non crescit satisfactio ex dignitate personae, nisi praecise inquantum satisfactioni adjunctum est meritum. Probatur consequentia, quia dignitas personae justi non influit in actum, nisi quando actus elicitur ex inclinatione ipsius justitiae, quae secundum nos est charitas, vel quid aliud sit non refert ; sed actus boni indifferentes in ratione meriti non fundant meritum, neque eliciuntur secundum praedictam inclinationem, neque ad vitam hoc modo magis in homine justo quam in peccatore ; ergo etiam neque satisfactio indifferens in ratione meriti, id est, quae non est meritoria gratiae aut gloriae, licet solvat debitum poenae, quando non elicitur a justo secundum inclinationem charitatis recipit valorem a justitia aut dignitate personae.

Praeterea quarto ad idem, debitum poenae temporalis hic aut alibi solvendae non inducitur ex medio amicitiae, sed justitiae vindicativae propter ingratitudinem peccatoris, ex motivo etiam clementiae, ut sit fraenum peccatori. Item, ex motivo conformitatis ad causam principalem meritoriam, et satisfactionis ab eo exhibitae, ut sit proportio satisfactionis nostrae ad satisfactionem Christi, quae maxime secundum Doctores oppositae sententiae erat justitiae stricte sumptae. Haec omnia patent ex Trid. sess. 1 4. c. 8. sed omnia haec motiva, ex quibus fundatur titulus, seu debitum solvendae hujus poenae,

sunt diversa a motivo amicitiae ; et ex parte Dei voluntas inducens debitum eadem ipsa est, qua ordinatur poena, et quae ex eodem motivo illam acceptat ; ergo solutio poenae respicit medium determinatum a divina voluntate, ut extinguit debitum, ponendo aequalitatem requisitam ; ergo non respicit medium amicitiae, sed justitiae vindicativae. Patet consequentia, quia voluntas divina ordinans poenam ex motivo justitiae, non acceptat eam ex motivo amicitiae, sed ex eodem motivo, nam omnis lex inducens debitum, perinde inducit debitum ac satisfactionem habentem vim debiti extinguendi, et cessionem debiti per solutionem praefixam lege ; si ergo voluntas divina vindicativa, ut distinguitur ab amicitia, inducit debitum poenae, et modum redimendi debitum, seclusa alia ordinatione ex diverso motivo, ipsa solutio poenae acceptatur secundum eamdem voluntatem, et non per aliam, ac proinde peccator, ut solvit poenam, habet rationem partis, et non amici, sed delinquentis, in quem poena legis exercetur ; et haec solutio non est ex communione bonorum, ut fit inter amicos, sed ex mediocritate partium, qua partes sunt, et suo modo distant secundum ordinem justitiae ad alterum. Neque refert si dicas quod nostri ad Deum non est justitia proprie sumpta, quia non refert ; argumentum enim intendit justitiam illam, quae potest intervenire, ut distinguitur a mera benevolentia, et talem qualem ipsi statuunt esse justorum ratione operum ad praemium, vel in satisfactione exhibita a justo pro poena temporali, in qua non attenditur amicitia, sed justa proportio operis exhibiti ad debitum, ut probat argumentum.

Et confirmatur, quia lex divina vindicativa remissi peccati per poenam temporalem, perinde determinat poenam hic, aut in termino, seu altera vita solvendam ; sed in altera vita solutio extorta, id est, ipsa poena inflicta acceptatur ex medio et motivo justitiae vindicativae, non autem ex speciali motivo amicitiae: ergo etiam in hac vita perinde exhibita satisfactio etiam a justo vel injusto acceptatur ex eodem motivo. Ex quo patet non attendi dignitatem personae in hac solutione, sed meram exhibitionem operis satisfactorii, quod vim habet extinguendi debiti secundum justitiam, et non secundum speciale motivum amicitiae, quae fundatur in justitia habituali, vel acceptatione, quae est personae secundum hanc justitiam et amicitiam in ea fundatam, quamvis liberalitas et misericordia, atque clementia Dei in omnibus nostris operibus, sive satisfactoriis, sive meritoriis de congruo et de condigno principaliter attendatur, quia. ipsius sunt dona tam meritum quam satisfactio nostra quaecumque, sicut et bona voluntas in qua fundatur. Excluditur itaque illa specialis benevolentia, quam inducunt adversarii, fundata in dignitate personae satisfacientis tantum, non autem illa qua donatur ipsum opus, in quo exhibetur satisfactio, quae habet ex divina lege annexam acceptationem independenter a statu personae, et hoc ex motivo ipsius legis, quod est secundum justitiam vindicativam peccati. Merito itaque Doctor asserit priorem sententiam esse duram et rigorosam peccatoribus, quia fundamentum ejus ex defectu acceptationis praetensum non videtur subsistere.

Tertia autem et quarta proportio satisfactionis pro peccato, quam supra praemisimus, et fit a peccatore, et acceptatur a Deo, magis servatur in proposito, aequalitas, inquam, operis in satisfactione temporali pro poena, quam in contritione, ut per se patet, atque etiam ex dictis satis probatur; ergo etiam minus requiritur status justitiae ad acceptationem et valorem hujus quam illius, ut fundatur haec acceptatio in proportione operis ad debitum. Consequenter aeque congruit divinae etiam clementiae (ex cujus motivo statuitur poena temporalis) acceptare satisfactionem alias idoneam in redemptionem poenae temporalis peccato remisso debitam, etiam a peccatore, quam priorem in remissionem peccati, poenae aeternae ac partis poenae temporalis, aut totius, ut exhibetur a peccatore. Sit illa acceptatio ex motivo justitiae aut misericordiae, ut voluerint adversarii, modo valeat ad suum effectum : peccatum enim magis elongat a Deo quam debitum poenae temporalis, quae consistere potest cum justitia perfecta habituali, ac proinde magis indignus est peccator, ut prior ab eo satisfactio exhibita acceptetur, quam debitor solius poenae temporalis, ut consideratur praecise, qua ex peccato remisso est debitor ejus. Unde si decedat in justitia, et peracta satisfactione de reliquis omnibus peccatis, videtur non congruere divinae justitiae aut clementiae, ut exigat ab eo pro rata poenitentiae jam factae, licet in statu peccati, qui non inficit opus satisfactorium ejus, caeteris in reipsa positis: minus etiam congruit, ut puniat bis in idipsum, tam justitiae quam clementiae divinae.

Quinto principaliter probatur: Acceptatio divina respectu talis satisfactionis eo ipso quo Deus acceptat contritionem perfectam peccatoris in ordine ad remissionem peccati (vel quidquid aequivalet contritioni) et commutationem poenae aeternae in temporalem hic aut in altera vita, eo ipso, inquam, et eadem acceptatione acceptatur satisfactio exhibita pro poena temporali ; ergo perinde manet acceptata, sive a justo, sive ab injusto fiat, modo opus ipsum exhibeatur. Antecedens patet, quia remissio peccati intuitu contritionis acceptatae et meritorum Christi Domini, quae semper ut causa principalis importantur, primario fit; eadem ipsa accessorie extenditur per commutationem poenae aeternae in temporalem poenam, vel hic, vel in altera vita luendam, non proinde est nova et distincta acceptatio, quae sit ipsius satisfactionis temporalis, sed eadem antiqua, quae intuitu contritionis, ut innititur meritis Christi, et exhibebatur in opere acceptatur, et poena aeterna in ipsam commutatur. Consequentia probatur, quia acceptatio non est personae, sed solius operis ; ergo abstrahit a statu personae, ut ipsa satisfactio in re ponitur.

Probatur antecedens: Acceptatio ut respicit satisfactionem primariam, talis est, ut si crescat opus in perfectione proportionata, tollatur omne debitum tam peccati quam poenae temporalis, ut patet ex dictis, et eatenus exigetur poena temporalis, aut satisfactio pro ipsa, quatenus suppleat, quod deficit perfectioni contritionis, quoad vindicationem peccati adaequatam et commensuratam ex justitia vindicativa -, sed contritio, cui substituitur satisfactio pro poena, quam non delet, est actus peccatoris, et adhuc existentis in peccato, qua exigitur praevie ad remissionem culpae et poenae ; ergo etiam acceptatio ejus supponit peccatum vel supponere potest , ergo eadem, ut extenditur ad satisfactionem temporalem, non exigit statum gratiae in satisfaciente, quia ut dicitur : Accessorium sapit naturam principalis, et quod alteri substituitur, sapit naturam ejus, ex regulis moralibus in materia justitiae et secundarium objectum non est natum terminare actum, nisi ex conditione primarii, ita ut nullo modo sit secundarii sub aliqua conditione extrinca et diversa specificante, quae non includitur in primario. Si ergo acceptatio divina, ut respicit contritionem, qua deletur poena aeterna, et commutatur in temporalem, non respicit statum peccatoris, vel exigit justi; ita etiam neque satisfactio pro poena temporali, ut subest eidem acceptatione respicit justitiam satisfacientis, aut exigit.

Quod amplius probatur confirmando dicta : Satisfactio in virtute ejus, quod commutat poenam aeternam in temporalem per remissionem peccati inducitur, sicut et debitum poenae temporalis, sine quo non subsisteret satisfactio in esse satisfactionis, neque in re, neque in ordine ad divinam acceptationem : et ex dictis contritio in certo gradu excessus et perfectionis, aequivalet satisfactioni temporali, imo de facto extinguit aliquam partem poenae temporalis, et in ea proportione qua crescit, extinguit magis et magis, ita ut extinguat totam poenam, si sit in gradu proportionatae perfectionis, ut satisfaciat ex toto justitiae vindicativae, et ita tamquam eminentior satisfactio aequivalet temporali, quae ei substituitur, quo justitiae vindicativae perfecte, satisfaciat pro peccato. Sed ad satisfactionem inferioris ordinis non requiritur conditio simpliciter excedens totum genus perfectionis, quae reperitur in satisfactione superioris ordinis, et quae primario acceptatur, et in cujus virtute valet, et subsistit satisfactio inferioris ordinis; talis autem perfectio est justitia habitualis et status gratiae, quae excedunt omnem gradum perfectionis quae reperitur in contritione quacumque ratione perfecta, quia contritio ordinatur ad justitiam habitualem et remissionem peccati, tamquam ad finem tam operis quam acceptationis, quam etiam satisfacientis , ergo non requiritur justitia habitualis ex divina etiam ordinatione ad satisfactionem pro poena temporali, alias excederet contritionem in quocumque suo gradu, quia acceptatio ejus ex intuitu personaejusti excederet contritionem, ejusque acceptationem, sicut et motivum, et id quod primario acceptaretur, nempe persona excederet praedictam acceptationem contritionis, et reliquas ejus conditiones.

Confirmatur secundo ratio praemissa : Contritio, ut innititur meritis Christi, acceptatur de rigore justitiae et similiter eadem acceptatio contritionis hoc modo sumptae, ut involvit merita et satisfactionem Christi, extenditur ad satisfactionem temporalem, seu pro poena temporali 5 ergo nihil deficit huic satisfactioni, etiam ut exhibetur a peccatore in ratione acceptationis, vel etiam ut innititur meritis Christi, quae applicantur perfecte mediante contritione, qua remittitur peccatum, et commutatur poena aeterna in temporalem hic aut in alia vita solvendam. Ex quo corruit fundamentum contrariae sententiae, sicut et censura vana eorum, qui objiciunt Tridentinum, quod magis urgebitur in argumento sequenti. Si autem quis dixerit contritionem esse satisfactionem late sumptam, et potius habere rationem dispositionis aut meriti de congruo, quam verae satisfactionis, nihil refert -, intentum argumenti est probare subsistere acceptationem divinam, et applicationem meritorum Christi respectu satisfactionis pro poena temporali exhibitae etiam a peccatore pro poena peccati remissi per contritionem. Sit illa satisfactio de congruo, aut de condigno, aut quacumque alia via, modo valeat peccatori ad remissionem poenae proportionatae, quod est primarium intentum. Adde quod Patres contritionem, dolorem et lamenta enumerent inter opera satisfactoria pro peccato.

Sexto principaliter probatur eadem acceptatio, et ordo hujus satisfactionis ad meritum et satisfactionem Christi, ex institutione sacramenti Paenitentiae r in forma judicii. Institutio sacramenti habet annexam voluntatem et acceptationem instituentis respective ad omnia, quae requiruntur ad materiam et formam sacramenti, et effectum. Sed satisfactio i imposita virtute clavium est pars materialis sacramenti, ex Tridentino et Florentino, et habet effectum secundum plerosque adversae sententiae ex opere operato: ergo independenter a statu paenitentis 5 ergo haec satisfactio exhibita etiam in peccato habet omnem effectum ex opere operato ipsi convenientem injusto. Probatur consequentia, quia hic effectus convenit ei ex meritis Christi, et institutione sacramenti praecise, quod applicat eadem merita, ut opus satisfactorium ex eis valet.

Confirmatur : Potestas clavium non cognoscit de reo, neque judicat solvendo, aut ligando, nisi praecise secundum praesentem rei statum, et ratione peccati commissi et confessi, per se loquendo: indirecte autem remittit alia mortalia si quae sunt, modo adsit bona fides in paenitente, et dispositio sufficiens: non cognoscit autem de ejus statu futuro, secundum quem nullo modo subest clavibus, quae solum extenduntur ad ipsum ratione peccati commissi, ut vindicetur in eum, sicut nulla justitia se extendit ad subjectum nisi ratione debiti et inaequalitatis, aut juris acquisiti: ergo nequit virtute clavium obligari ad persolvendam paenitentiam per se et directe in statu gratiae, sed obligatur ad paenitentiam persolvendam in poenam peccati remissi, et illa ad quam obligatur, habet effectum proprium virtute clavium: ergo etiam in statu peccati et justitiae perinde habet illum effectum. Dices requiri ad satisfactionem ex natura generica ejus, uf fiat in gratia, et a persona grata justi ut acceptetur. Contra, haec solutio impugnata est in superioribus, et quidquid sit de satisfactione ex opere operantis, et de condigno, non requiritur ad satisfactionem ex opere operato validam, quia illa ex institutione sacramenti, et, ut ipsi dicunt, per modum sacramenti operatur, et ex meritis Christi, quae acceptantur, et quibus innititur, habet effectum. Dicunt enim praefati Doctores, ut supra, visum est, sacramentum Paenitentiae consistere in recto, vel in ipsis actibus paenitentis, connotando absolutionem, vel certe consistere in tribus actibus paenitentis, et in absolutione simul, quia omnia haec ex divina institutione requiruntur ut materia, vel quasi materia et forma. Quidquid autem dicatur, tam actus paenitentis quam absolutio respiciant praecise peccatum commisum et debitum ex illo redundans, nihil aliud directe aut indirecte cadit sub paenitentia, aut sub judicio et satisfactione: ergo omnia haec complentur in judicio de peccato praeterito, et omnis effectus ipsorum, qui eis competit ex opere operato: sicut ergo clavis remittit peccatum directe, sic etiam obligat ad satisfactionem pro poena temporali directe, et illa satisfactio, ut virtute clavium, et institutione sacramenti, et applicatione meritorum Christi exhibita, habet effectum ex opere operato. Clavis autem, ut dixi, nequit obligare, ut fiat in statu gratiae, neque ut sic praecise factae vel faciendae, et non aliter potest applicare merita Christi: sed praecise sistit in medio justitiae vindicativae, ut extenditur ad satisfactionem.

Confirmatur secundo ex Tridentino sess. 14. cap. 8. Habent autem prae oculis, ut satisfactio, quam imponunt, non sit tantum ad novae vitae custoiiam et infirmitatis medicamentum, sed etiam ad praeteritorum peccatorum vindictam et castigationem, etc. Ex his verbis nihil colligitur, unde probetur satisfactionem fieri debere in gratia, ut vim habeat satisfaciendi, sicut neque ex verbis anterioribus tale quidpiam sequitur, aut declaratur, sed magis contrarium, quia dicit satisfactionem nostram esse in Chri -sto : Omnis, inquit, gloriatio nostra in Christo est, in quo vivimus, in quo meremur, in quo satisfacimus, facientes fructus dignos paenitentiae, qui ex illo vim habent, ab illo offeruntur Patri, et per illum acceptantur a Patre,- debent ergo Sacerdotes, etc. Unde colligitur, quod satisfactio virtute clavis injuncta sit in Christo, offeratur Patri, et per Christum acceptetur a Patre, quod perinde ipsi competit,si fiat etiam a peccatore et sic argumentor : Concilium non agnoscit aliud genus satisfactionis imponendae in sacramento, quam illam, quae praeservativa est ab eodem peccato, et medicinalis : ac demum, quae est punitio et castigatio peccati, pro debita poenae temporalis, ut patet ex initio capitis, et Canone 13. Sed neque praeservativa et medicinalis exigit, ut in gratia persolvatur, cum tantum amoveat causas proximas aut remotas recidendi in idem peccatum, non autem in alia peccata, et adimpletur fructuose ab eo, qui labitur in alia peccata diversa, quantum ad effectum cavendi prioris peccati,et quantum ad effectum ex opere operato, si quod ipsi competit. Paenitentia etiam per modum punitionis non exigit eodem modo,ut fiat in gratia: et utrumque probatur, quia Sacramentum Paenitentiae non habet pro effectu conservare justitiam aut dare perseverantiam, sed remittere peccatum et poenam debitam: ergo quidquid operatur ex opere operato non determinatur virtute sacramenti, aut ex efficacia ejus, vel ex natura effectus sacramentalis, ut fiat gratia. Probatur consequentia, quia alias virtute sacramenti daranjaauxilium ad perseverantiam in justitia, si effectus aliquis ejus necessitaretur ad statum justitiae, et obligatio faciendae satisfactionis cessaret in statu peccati, vel certe obligaretur paenitens eadem obligatione, qua tenetur ad satisfactionem, ad paenitendum de peccato novo, antequam persolveret paenitentiam,quod nemo hactenus dixit, neque praxis interpretatur talem obligationem, sed non cessat obligatio paenitentiae persolvendae in statu peccati, neque obligatur persolvere eam in gratia: ergo.

Probatur itaque sequela : Nullus ex justitia obligatur ad ullam satisfactionem, quae non imputatur ei ad solutionem debiti, neque lege acceptatur ad talem effectum, quia justitia obligat, ut suum jus alteii tribuatur, non autem ut ei tribuatur aliquid ultra justum, omnibus consideratis, quia sic non poneret aequalitatem, et gravaret ultra debitum: sed obligatio, quae inducitur virtute clavium per sententiam judicis, est, ut per satisfactionem injunctam solutio exhibeatur pro poena temporali debita peccato remisso: ergo in quocumque statu desinit illud opus esse vera satisfactio, in eodem statu desinit esse materia justitiae, et consequenter obligationis,quae est secundum justitiam : sed hoc falsum est, nempe desinere obligationem ad satisfaciendum in peccatore per adimpletionem paenitentiae injunctae, aut eum non satisfacere eidem obligationi, exhibendo opus injunctum , ergo falsum est illud opus injunctum et exhibitum etiam in illo statu peccati, non habere vim extinguendi debiti ex virtute clavium, et sententia lata. Ex hoc probatur altera sequela, nempe obligationem paenitentiae injunctae non determinare statum justitiae aut gratiae lsanctificantis. Probatur autem sic : alias si non adimpleretur obligatio in statu peccati, esset opus nullum in genere satisfactionis, quia desineret sic esse materia justitiae obligantis ad medium rei, quo ponitur aequalitas inter creditorem et debitorem : si ergo lege nullum est medium satisfaciendi, nisi fiat opus in justitia et gratia sanctificante, sequitur obligari paenitentem ad exhibendam satisfactionem, saltem bona fide, in statu justitiae: ergo consequenter, cum cognoscit se esse in peccato mortali, et obligari hic et nunc ex praecepto, et sententia judicis, ut ponat satisfactionem praescriptam, sequitur eum teneri per accidens ad resurgendam et procurandam gratiam sanctificantem, ut medium requisitum et necessarium ad finem ad quem obligatur ex praecepto, non secus ac obligatus ad Eucharistiam tenetur, si est in peccato, hic et nunc agere paenitentiam ex praecepto Eucharistiae: hoc autem durum est, et simpliciter falsum, neque conveniebat institutioni hujus sacramenti, quod est accommodatum nostrae fragilitati, quantum ad sui institutionem : Quoniam,

ut dicit Trid. sess. 14. c..... Deus dives

in misericordia cognovit figmentum nostrum, ac proinde hoc remedium relapsis contulit vitae. Et cap. 9. Docet praeterea tanquam esse divinae munificentiae largi: talem, ut non solum paenis sponte a nobis pro vindicando peccato susceptis, aut sacerdotis arbitrio pro mensura delicti impositis, sed etiam ( quod maximum amoris argumentum est ) temporalibus flagellis a Deo inflictis, et a nobis patienter toleratis apud Deum Patrem per Christum Jesum satisfacere valeamus, etc.

Intelligit hoc Concilium de satisfactione pro poena temporali, ut patet ex initio capitis praecedentis, quia de hoc tantum loquitur, non autem de satisfactione pro peccato, et patet ex Cnn. 13. ubi hoc ipsum expressit. Concilium autem non omitteret conditionem substantialem requisitam ad hanc satisfactionem, si illa necessitate satisfactionis exigeretur, nempe status gratiae. Cum ergo solum exponat poenam esse assumptam voluntarie, aut a sacerdote secundum mensuram delicti injunctam, aut a Deo inflictam, et patienter a nobis toleratam, ad effectum satisfactionis, hoc sufficit ex mente Concilii, ut satisfactio ex divina munificentia per Christum habeat suum effectum, et acceptetur.

Confirmatur haec interpretatio ex forma concedendi indulgentias limitatas intuitu alicujusoperispii, quadragenas, quinquagenas, et hujusmodi: quae concessio ad lucrandum hujusmodi indulgentias promiscue ab utroque sexu ex forma sua non praecribit confessionem et communionem, sicut contingit exigi in forma indulgentiae plenariae, sed tantum exhibitionem operis. Unde, sicut forma concedendi plenarias indulgentias omnibus rite confessis et communicatis, exigit hanc dispositionem praeter opera praescripta, ita etiam a sensu contrario, quando in aliis indulgentiis non exprimitur confessio, habetur pro non requisita ad effectum indulgentiarum: ergo supponit Ecclesia valere indulgentias etiam per modum satisfactionis in peccato existentibus.

Secunda ratio Doctoris, et tertia patet ex jam dictis, et manent probatae. Superest, ut respondeamus fundamentis adversae partis.

Objiciunt primo, requiri gratiam ad satisfactionem et divinam acceptationem, et ut innitatur meritis Christi, ut patet ex verbis Concilii Tridentini quae urget Suarez. Deinde probatur 1. ad Corinth. 13. ubi attenditur necessitas charitatis: tum quia charitatis fructus est satisfactio. Patet etiam ex aliis locis Scripturae, in quibus reprobatur satisfactio peccatoris, etc. Isaiae 58. Proverb. 15. deinde, requiri ad valorem satisfactionis, ut sit ex gratia Christi. Respondetur ex dictis opera illa satisfactoria injuncta a Sacerdote habere acceptationem divinam, et inniti meritis Christi, et satisfactioni ejus; quod satis probatum est ex dictis, quamvis fiat in peccato. Haec acceptatio fundatur in contritione, vel Sacramento, vel dilectione, quibus remittitur peccatum mortale ex meritis Christi acceptatis a Deo, et confertur gratia, et commutatur poena aeterna in temporalem hic aut in altera vita solvendam: et praeterea specialiter in virtute clavium, quibus injungitur satisfactio ad redemptionem poenae praefatae, quae, ut adversarii admittunt, operatur ex opere operato et meritis Christi.

Dices cum Cajetano et Paludano, operari recedente fictione et impedimento peccati, et tunc reviviscere. Contra, si ad vlorem satisfactionis exigitur essentialiter, et ad acceptationem ejus, ut fiat in gratia, non magis reviviscit, quam opus bonum factum in peccato reviviscit in ordine ad praemium, quia perinde status gratiae requiritur ad utrumque : sed hoc non conceditur, ergo nullum est fundamentum asserendi illud: non est ergo ratio eadem ex parte meriti et satisfactionis pro poena temporali, ut utrumque fit in statu peccati, quia meritum ordinat ad praemium, quod solis filiis est promissum, ac proinde supponit statum gratiae, ut patet ex Tridentino sess. 6. cap. 46. non ita satisfactio sumpta in esse satisfactionis, ut est mera solutio poenae debitae, non ponit jus aliquod ad praemium, sed reddit debitum incursum ex peccato remisso, ad cujus debiti solutionem non requiritur gratia sanctificans, quia extinctio hujus debiti attenditur ex proportione operis, et non ex statu personae: unde ex D. Thoma supra citato in principio tollitur debitum hoc etiam in inferno per satisfactionem, et in purgatorio non attento statu personae.

Unde colligitur acceptationem hujus satisfactionis paenitentialis dicere tantum ordinem ad gratiam, cui annexa fuit remissio peccati, et commutatio poenae aeternae in temporalem hic aut in alia vita solvendam, non vero dicit ordinem ad statum praesentem personae. Ex quo patet ad locum Tridentini, quia ibi Concilium determinat influxum Christi in omnia nostra opera tam meriti quam satisfactionis, distinguens etiam satisfactionem a merito, tanquam diversa. Unde locus est ad oppositum, quia sess. 6 c. 5. et 6. negat meritum peccatoris in ordine ad justificationem, et cap. 16. illud solum concedit justis. Athic loquens de satisfactione, nihil tale exigit, aut exprimit toto cap 8. ei 9. imo supponit contrarium, eo ipso quod non exigat statum gratiae in satisfaciente, et exprimat alia quae ad satisfactionem requiruntur, ut est acceptatio divina, valor ex Christi satisfactione, in quo satisfacimus, virtus clavium ad ligandum, operatio ipsa voluntarie assumpta aut imposita ex sententia Sacerdotis ligante, aut inflicta poena a Deo, et tolerata patienter.

Consequentia autem Suarez nulla est, quia neque in sola gratia justificante consistit gratia Christi, aut in remissione peccati, sed etiam in auxilio, quod tam justis quam peccatoribus misericorditer datur ad operandum; quod nos admittimus necessarium ad opus satisfactionis, quatenus ipsum opus satisfactionis nostrae includit valorem ex satisfactione Christi. Et demus ulterius satisfactionem dicere ordinem ad gratiam sanctificantem. Dicimus intelligi gratiam, non quae nunc inest personae satisfacienti, etiam justi, sed eam per quam remissum est peccatum, et commutata pceua aeterna in temporalem, et in virtute illius remissionis et gratiae etiamnum valere satisfactionem peccatoris impositam a confessario, quia ut est pars Sacramenti remittentis culpam et poenam, ut ad hunc effectum concurrit satisfactio, debet respicere alias compartes, et efficaciam ipsarum maxime absolutionis, in cujus virtute inducitur ejus obligatio, et p operatur ut ipsi subest: nihil ergo habetur ex Concilio, unde reddatur haec sententia improbabilis, et consequentia praefati auctoris est diminuta, quasi gratia Christi, merita et satisfactio operarentur tantum media gratia sanctificante. Immerito autem interpretatur nostram sententiam, quasi gratiam operantem excluderemus, aut influxum satisfactionis Christi a peccatore, et ejus operibus et satisfactione , hoc enim neque sequitur, neque asserit noster Doctor, ut patet art. 2. hujus^ quaest, sig. Quantum ad istum articulum, etc, conclusi, ut ibi vidimus. Et si referre licet quaestionem ad Canones antiquos paenitentiales et regulas Patrum, quibus praescribitur modus poenitendi peccatoribus, et ex quibus colligitur et probatur etiam necessitas satisfactionis temporalis, opera satisfactoria injungebantur peragenda, antequam admittebatur paenitens ad impositionem manus, et reconciliationem et communionem. Quo tempore donec absolverim modum satisfaciendi in facie Ecclesiae, reputabantur peccatores, et pro talibus habebantur, neque aliter ad reconciliationem admittebantur, nisi articulo mortis ; ergo nunquam Ecclesia sprevit satisfactionem peccatoris, aut praesumpsit eam non acceptari a Deo, quia hic modus poenitendi ad placandum Deum indicebatur.

Ad loca Scripturae de necessitate charitatis, quamvis non solum de habituali, sed etiam de actuali loquatur Paulus , matyrium enim sine habituali valet, ut in infantibus, et in eo qui bona fide moritur pro Christo, quamvis non occurrat ei peccatum quod habet, tamen loquitur de charitate, ut est principium meriti in ordine ad vitam, non aliter. Ad alia loca, in quibus opera peccatorum reprobantur, ut sacrificia, jejunia, quia in eis reperiebatur voluntas propria eorum , intelliguntur de talibus operibus factis ex prava voluntate, et non secundum regulam legis, quia voluntas propria peccatoris intelligitur illa, quae contraria est Deo, et peccaminosa. Sed dicit Sotus, illa jejunia fuisse peccata, non invenitur ibi, vel non fuisse satisfactoria. Respondetur nihil expressius inveniri, quam illa jejunia fuisse mala : Ecce ad lites et contentiones

jejunatis, et percutitis pugno impie, etc. Nolite jejunare sicut usque ad hanc diem, ut audiatur in excelso clamor, etc. Deinde agitur ibi de jejunio, ut disponit ad remissionem peccati, et habet adjuncta opera legis et charitatis, ut patet in sequentibus. Et perinde sic intelliguntur similia loca Scripturae.

Objicit Suarez rationem, quia poenae -hujus vitae per se, ac inde sumptae, non sunt comparabiles, nec proportionem habent cum poena vitae futurae i ergo per se non habent valorem, ut remittant illam poenam ,- ergo necessaria est gratia, a qua hunc valorem recipiant. Haec gratia, non solum est auxilians, sed sanctificans, a qua satisfactio dignificatur, et proportionem moralem habet ad poenam alterius vitae: ergo. Confirmatur, quia vel illa satisfactio fssetde condigno, vel de congruo. Non primum, quia peccator in eo statu dignus est ut privetur omni bono, et ideo incapax, ut satisfaciat, aut mereatur de condigno, et ideo gratia est principium omnis justitiae apud Deum, et promissio divina, in qua fundatur justitia, non fit peccatori. Secundum dici non potest, nisi mere gratis, quia non est revelatum Deum uti hac liberalitate cum aliis, quam cum amicis, non cum inimicis, qui vere non satisfaciunt, cum lex generalis sit, ut quantum quis glorificavit se in deliciis, tantum detur ei et tormentorum; et lex generalis sit, sine charitate nihil prodesse.

Respondetur, hoc argumentum magis nudum esse quam satisfactionem, quam ipse format, esse assertam a nobis. In primis ergo, si sumat nudam satisfactionem, quasi nihil haberet ex dono Dei et aceptatione, et meritis Christi et satisfactione, argumentum est liberum, et non contra sententiam, quam impugnati si sumat satisfactionem nudam in eo praecise, quod non sit personae justi, et non ut praescindit a reliquis, negatur antecedens ex ratione supposita pro conclusione, nam ut talis sit aequivalens etiam in justo ad solutionem debiti, nisi eliciatur ex fine justitiae et charitatis, nihil facit ad eam justitia, sicut non facit ad meritum operis boni, quod non fit ex fine charitatis, neque illud dignificat. Quamvis autem satisfactio facta in justitia non referatur ad finem charitatis, sed ad finem tantum solutionis debiti, et implendi praecepti valet ; unde sequitur habere ex propria ratione, non attento statu personae, proportionem, acceptationem et vim ex virtute sacramenti et applicatione meritorum Christi, et negatur subsumptum,quod indiget probatione.

Ad confirmationem, respondetur nihil referre quantum ad absolutionem, modo extinguat debitum, sive de condigno sit sive de congruo, et sive acceptetur a Deo, sive liberaliter ex misericordia, sive ex justitia. Dico tamen esse de condigno quantum ad effectum sibi proportionatum extinguendi debiti poenae temporalis, non autem de condigno, in eo sensu quo disponeret satisfacientem ad vitam aeternam, tollendo impedimentum, quia non tollit peccatum, aut alia impedimenta, quibus non proportionatur; sed hoc tantum peccati remissi, et in parte, quandoque juxta mensuram operis, quod non tollit, quin in hoc sit condigna, quia et meritum justi est de condigno, licet non tollat omne impedimentum vitae aeternae, ut venialia, et debitum poenae temporalis ; est ergo condigna, si subest virtuti clavium ; est condigna ex acceptatione divina, quae remisit peccatum, et commutavit poenam aeternam in temporalem ex motivo justitiae, accedente Christi satisfactione, nam et contritio peccatoris habet certam promissionem adjunctam, et acceptationem in ordine ad justificationem, cujus tamen non est meritum de condigno, eademmet informata et continuata fit meritum de condigno. Unde haec differentia? Dices ex gratia sanctificante; sed haec non est causa adaequata, quia justus pro alio quamvis operetur ex perfectissima charitate, nihil meretur de condigno, sed solum de congruo, et impetratorie. Causa ergo est quatenus acceptatio meriti talis est ex motivo justitiae, quo Deus statuit mercedem operibus vitam aeternam ; acceptatio autem contritionis, seu operum justi pro alio est ex motivo misericordiae. Ita similiter in proposito opera satisfactoria exhibita pro peccato nondum remisso et mortali, habent rationem dispositionis et meriti de congruo in ordine ad remissionem peccati, et obtinendam a Deo conversionem ; sed remisso peccato, et mutata poena aeterna in temporalem ex motivo justitiae vindicativae, habent rationem satisfactionis acceptae ex eodem motivo in ordine ad extinctionem poenae, et consequenter erit satisfactio de condigno respective ad poenam sibi proportionatam.

Ex hoc negatur assumptum pro prima parte dilemmatis. Ad cujus probationem respondetur, propositionem esse ambiguam, nempe, peccatorem ut est in mortali esse dignum, ut privetur omni bono, etc. Si dignus dicat exclusionem omnis debiti ex parte peccatoris seclusa gratia et voluntate et lege, ac debito fundato in his, concedo ; si dignus conjungat illa cum statu peccati, et determinet debitum in his fundatum de lege, negatur, quia peccatum mortale de lege non privat peccatorem omni bono Dei, sed rectitudine opposita, cujus est privatio, gratia et gloria, et iis, quae per se ad haec consequuntur, privat per modum demeriti. Non privat fidei aut spei habitibus supernaturalibus, qui de lege in eo manent ; non privat gratia actuali ad facienda opera legis et praecepti, et ad conversionem ordinata ; non privat ista conversione, quae praecise est peccatoris. Similiter non privat eum potestate satisfaciendi per Dei donum, quando satisfacit pro peccato alias remisso virtute clavium, aut aliter, sicut neque privat, aut excusat eum a debito satisfactionis impositae et acceptatae eadem acceptatione antiqua qua remissum est peccatum: et negatur consequentia, nempe fieri incapacem ad satisfaciendum hoc modo etiam de condigno, sicut et hanc condignitatem satisfactionis fundari in gratia sanctificante diversa ab ea qua remissum est peccatum, pro quo satisfit.

Ad probationem secundae partis illius dilemmatis, nempe hanc satisfactionem neque de congruo delere posse poenam. Respondetur qui vellet dicere cum Joanne de Medina, non inveniri satisfactionem de condigno extra statum justitiae, et determinando hoc genus satisfactionis ad statum illum, quatenus debeat saltem esse justi, licet non requiratur ut fiat secundum inclinationem justitiae seu charitatis, eam referendo in finem ultimum formaliter aut virtualiter, sed tantum ad motivum ex objecto intrinseco, quod est solutionis poenae debitae et injunctae, hoc enim dicens negaret consequentiam, quia licet ex impedimento peccati non esset condigna, tamen ex acceptatione divina, quae conjuncta est remissioni peccati, et institutioni Sacramenti et meritis Christi applicatis utrique, satisfactio valeret ad solutionem; supra enim probatum est contritionem perfectam esse satisfactionem hoc modo de congruo ad remissionem peccati, et aliquando totius poenae temporalis, et semper alicujus partis ejus, et hoc de lege divina et acceptatione et satisfactione Christi. Quanto magis eadem acceptatio, ut est ligata Sacramento, et confert virtutem remittendi peccati et poenae, afficit satisfactionem impositam in hunc finem ex intrinseco motivo ; et hoc est revelatum in doctrina de conversione peccatoris in specie: Quotiescumque ingemuerit peccator. Isaiae 18. Convertimini ad me, et ego convertar ad vos, etc. et in doctrina de Sacramento in specie et virtute clavium. Probatio autem contraria neque ex revelatione, neque ratione sufficienter adstruitur, sed haeret in ambigua, et non fundata interpretatione generalium regularum, quae reduci debent ad regulas in specie, et limitari.

Objicies ex eodem auctore disp. 38. sect. 8. Sacramentum Baptismi et Eucharistiae nullum effectum tribuit existenti in peccato mortali ; ergo neque satisfactio sacramentalis. Respondetur, quando Sacramentum non tribuit effectum primarium remissionis peccati, et gratiae seu augmenti ejus, non habere effectum remissionis poenae; illa autem Sacramenta indigne accepta carent tali effectu. Sic confessio invalida et absolutio nullum tribuit effectum remissionis peccatori, sicut tamen Baptismus tribuit peccatori characterem, qui effectus ejus non dependet a statu peccatoris, neque peccatum statuit ei obicem; ita similiter poenitentia habet suum effectum proprium, ad quem immediate ordinatur, ut est remissio poenae, ad quam Sacramenta reliqua non ordinantur, nisi mediante primario effectu, cui haec annexa est; negatur ergo paritas et consequentia.

Secunda conclusio. Opera etiam satisfactoria in peccato ad redimendam poenam temporalem, valent in statu peccati. Haec sequitur ex dictis, et est Doctoris, hic satisfactionem valere ait ut fit a peccatore ; et infra eam in terminis tradit vers. Et si arguas, etc. in fine, ubi dicit poenam inflictam per modum satisfactionis, si voluntarie assumeretur, valere per modum satisfactionis pro peccato remisso. Exemplum affert in humanis, nam alicui offensae in Regem correspondeat praecise abscissio manus, si isti etiam invito abscindatur manus,satis patitur,et in tantum sufficit Regi,quod secundum legem et justitiam non debet ab eo poenam ulteriorem exigere, et tamen non recipit eum in gratiam ; ergo multo magis satisfaceret poena ex justitia, si ipsam voluntarie offerret. Conclusio haec iisdem rationibus probatur, quibus conclusio antecedens ; nihil enim obstat, nisi status peccati, hoc non obstare probatum est ; ergo valent illa opera ei, qui ea offert pro redimenda poena debita peccati remissi. Deus enim misericors et justus permisit hoc peccatoribus, ut possint per talia opera redimere poenas debitas peccatis remissis, quia et hoc plurimum facit ad aversionem a peccatis iisdem, et conversionem a peccato, in quo sunt, et sollicitat peccatores non solum ad observantiam mandatorum, sed etiam ad plura opera supererogationis exhibenda in hunc finem, alioquin certe, si opera bona eorum, quoad omnia essent mortua, et nullius apud Deum valoris quamvis facta ex gratia auxiliante et sine macula, multum ipsos seduceret, a bene operando; ergo congruum fuit ut Deus illa opera non sineret sine aliqua numeratione, saltem temporali, ut communiter conceditur, sed non est major ratio ut praemientur per modum meriti per praemium temporale, et sic acceptentur in ordine ad illud facta in statu peccati, quam quod valeant ad solutionem meram poenae temporalis debita ex peccato remisso; ergo ita dicendum est, sicut ex jam dictis constat factum, quia in hoc magis servatur ordo justitiae et misericordiae, ut valeant ad extinctionem debiti temporalis sum quo habent eamdem proportionem in ratione poenae, quam habent in justo, quantum est ex ratione operis, quam ut retribuantur aliquo bono temporali. Haec congruentia adjunctis iis, quae dicta sunt tam in probatione prioris conclusionis, quam in responsione ad fundamenta oppositae sententiae, sufficit. Quod si dicas aliud esse de satisfactione, ut acceptetur lege humana, aliud de satisfactione in ordine ad reum, quia illa est purae justitiae ; haec autem non ita. sed misericordiae, quae reservatur tantum amicis.

Contra, oppositum magis sequitur, quia misericordia admixta justitiae magis temperat rigorem ejus, quam quando ipsa justitia stricte sumpta, et seorsim operatur ; ergo cum in operibus divinis respective ad hominem semper admisceatur misericordia, ut alias dictum est, sequitur a fortiori, si debito justitiae humanae satisfiat per exhibitionem, debiti, ita etiam fieri divinae satisfactionem per exhibitionem operis debiti. Et patet ex Trident.cap. 9. ita satisfieri, ubi, ut dictum est, non restringitur satisfactio ad statum justi tantum, et ipsa praescribitur ex motivo tam justitiae quam clementiae, ut docet Concilium. Accedit, quod misericordia extendatur ad peccatores, in quibus major est ejus indigentia. Non veni, inquit Christus, vocare justos, sed peccatores, etc. Non ergo ad solos justos restringitur misericordia et acceptatio divina, sed maxime ad peccatores, ut alias contra Sotum probatum est supra.

Secundo non est major repugnantia ex parte operis, et divinae acceptationis ut redimi posset per opera satisfactoria paena temporalis, quam Deus comminatur in hac vita peccatoribus, quam ut redimatur paena debita peccato remisso ; sed peccatores etiam manentes redimere possunt illas paenas ; ergo et has. Major patet, quia opera satisfactoria majorem proportionem habent cum poena peccati remissi, quam ad poenam debitam peccato non remisso, et magis acceptantur de lege pro illa, etiam secundum justitiam et misericordiam. Minor probatur 3. Regum cap. 21. Achab reus homicidii, calumniae et rei alienae, nempe vineae Naboth, audiens comminationem Domini per Eliam : Scidit vestimenta sua, operuit cilicio carnem suam,jejunavitque, et dormivit in sacco, etc. Cujus paenitentia acceptata est a Deo, ut patet in sequentibus: Nonne vidisti humiliatum Achab coram me ? quia igitur humiliatus est mei causa, non inducam malum in diebus ejus, etc. Haec poenitentia Achab non fuit remissiva peccati, quia non fuit vera conversio a malo quod patravit, alias restitueret ablatam vineam et famam Naboth, et satisfaceret pro homicidio commisso , tolleret idola et scandala, etc. Nihil fecit ; unde Hugo, Cajetanus, Carthusianus, Lyranus merito negant fuisse poenitentiam justificantem a peccatis, sed procedentem a timore servili. Quod expresse tenet Gregorius Magnus Homil. 10. in Ezechielem, ut facta mentione Achab, et humiliationis ejus coram Domino, subdit : In quibus, inquit, Domini verbis pensandum est, quomodo et in electis suis maeror amaritudinis placeat, qui amitteret timent Deum, si sic ei, et reprobi poenitentia placuit, quia timebat perdere praesens saeculum ? aut quomodo ei grata sit spontanea afflictio pro culpis in eis, qui placent ; si haec ad tempus placuit, et in eis qui displicebant, etc. Quamvis autem aliqui Patres dicant fuisse justificatum a.peccato, rationes adductae magis facient Gregorio, qui nostram sententiam in hoc tenet. Eodem modo Danielis 4. suadet Propheta Regi, ut peccata et imminentem poenam eleemosynis redimeret. De Ninivitis idem patet, et aliis, qui poenas temporales per ejusmodi opera averterunt ; ergo valent etiam peccatoribus quoad remissionem poenae temporalis incursae ex peccato remisso.

Tertio, quod est satisfactio de congruo impetratoria remissionis peccatorum, potest esse satisfactio etiam remissionis poenae temporalis ; sed illa opera facta pro peccatis ita satisfaciunt, Actorum 10. Eleemosynae tuae et fides ascenderunt in conspectum Domini. Eleemosyna et oratio, et fides habent hanc acceptationem, ut patet ex pluribus locis Scripturae, et admittunt omnes , ergo a fortiori facta illa opera habent vim satisfaciendi pro poena temporali, sive de congruo, sive de condigno, non refert. Hieronymus in Aggaei primum : Seminastis, etc. Si quando videris, inquit, inter multa mala opera facere peccatorem quemquam aliqua, quae justa sunt, non est tam injustus Deus, ut propter multa mala obliviscatur paucorum bonorum, etc. Augustinus lib. 4. contra Julianum cap. 3. eum impugnat in eo quod dixerit virtutes fuisse in Paganis, sed steriles, asserens virtutem in nemine sterilem esse posse, quin producat suos fructus; ergo opera poenitentiae facta a peccatore, et oblata pro poena debita peccati remissi, non erunt infructuosa ex mente Augustini. Dices, imputari ei ad praemium temporale ; contra, praemium temporale non est illud, quod promittitur operibus poenitentiae in Scriptura, sed remissio peccati et poenae: ergo in ordine ad haec sunt fructuosa, quod et intelligit Augustinus, quia ibi agit de fructu, qui conducit ad vitam aliquo modo. Quod si dicas disponere de congruo ad remissionem peccati; contra a fortiori sequitur disponere proxime ad remissionem poenae peccati praeteriti, quia ad hoc magis est dispositus peccator, et minus est beneficium, et his operibus immediate correspondet, non ita remissio peccati, sed tantum remote, in quantum his impetratur compunctionis gratia, et vera conversio, etc.

Quarto, non magis requiritur gratia sanctificans ad satisfactionem quam ad meritum ; sed status peccatoris non destruit omne genus meriti, ergo neque satifactionis. Minor probatur ex aliis dictis, nam Patres concedunt aliquod meritum fidei orationi, lacrymis et poenitentiae. Ambrosius lib. 2. de pcen. cap. 3. loquens de filio prodigo : Poenitentiam agendo meruit stolam, annulum, calceamentum. Sic etiam Patres de poenitentia Magdalenae, Petri, David. Tertull. contra Marcionem, lib. 4. cap. 18. Origenes hom. 3. in Leviticum, August. in Psal. 50. epistola 105. et alias saepe. Confirmatur, si quis bona fide oblitus peccati, in quo est, conteratur de praeteritis, offerendo illa opera satisfactoria in remissionem poenae temporalis, ita ut illis exhibitis ad majorem satisfactionem conjungat subsequenter contritionem de praeteritis, in eo casu saltem valerent ad remissionem poenae ; ergo ut exhibita a peccatore valent etiam in divina acceptatione ex natura operis ; dicere autem nihil valere, nimis durum est, et sine fundamento asseritur, quia poenitentiae ordinem non invertunt, ut opera illa satisfactoria exhibeantur ante contritionem perfectam. Neque dicendum est nihil valere contra peccata, pro quibus offertur, quia neque justitiae divinae, neque misericordiae id congruit, neque legi ordinariae, qua statuitur ut peccata redimantur per poenitentiam: ergo valet ad finem remissionis eorum pro quibus offertur, quia acceptatio respicit opera, ut procedunt a voluntate offerentis directa et regulata per fidem.

Confirmatur secundo, opera peccatoris acceptantur, ut dictum est, ad praemium temporale, ut patet ex Gregorio lib. 18. Moralium cap. 2. alias 4. ubi dicit redditum fuisse praemium obstetricibus, et Rahab occultantibus per mendacium liberos, et exploratores Judaeorum ; quod videtur D. Thom. 1. 2. quaest. 114. art. 10. Augustini etiam lib. de Mendacio, cap. 15. et quaest. 2. in Exodum. lib. 5. de Civit. cap. 12. et 15. ubi Deum non reliquisse Romanos sine praemio, quamvis omnia agerent ex fine vanae gloriae. Videatur etiam auctor de Regimine Principum inter opera D. Thomae cap. 4. 5. et 6. Si ergo opera vitiata peccatorum acceptantur a Deo in ordine ad praemium temporale, et hoc superabundanti misericordia et bonitate, qua non vult bona, quae ipse plantavit, manere infructuosa, a fortiori etiam videtur acceptare opera paenitentiae, quae plantavit et donavit peccatori, ne sint infructuosa; sed satisfactioni huic non est proportionatum aliud debitum, pro quo satisfaceret, nisi debitum poenae temporalis: ergo pro illo acceptatur. Probatur sequela, illa opera nequeunt fieri sine gratia et vocatione Dei speciali ; sunt enim ex genere bona et facta ex fide cum reliquis circumstantiis, et aliqua displicentia peccati, quia ad vindicandum peccatum exercentur. Sit illa attritio supernaturalis, quae extra Sacramentum non justificat, et accedat bona fides peccatoris, qua ignorat suum statum, vel obliviscatur peccati, sed gratia Dei specialis non est otiosa, neque datur nisi ad finem salutis ; ergo opera illa ex tali gratia facta valent ad salutem, non ad praemium vitae aeternae, neque ad gratiam ex statu peccatoris, et insufficientia dispositionis , ergo ad solvendam poenam debitam peccatis remissis.

Dices dari illam gratiam et opera in ordine ad justificationem, ut dispositionem congruam et remotam. Contra, finis proximus vocationis est ipsum opus ; et remotus est ille, ad quem inclinat voluntatem mediante opere ; sicut enim voluntas sequitur gratiam, ita finis gratiae intrinsecus est ille ipse, qui est voluntatis ; sed finis voluntatis imperantis haec opera est vindicare peccatum alias remissum, et satisfacere pro poena temporali, quae voluntas efficax nequit habere viribus naturae, sed per gratiam, et ex regula fidei, quae dicta peccata etiam remissa esse vindicanda, et facienda opera satisfactoria pro poena temporali. Opera etiam ipsa, ut sunt ex gratia praeveniente et adjuvante ad hoc ipsum, sequendo dictamen fidei, eliciuntur ; ergo illa opera ad hunc finem faciunt, et tam vocatio quam gratia adjuvans, quam ipsa regula fidei hunc solum finem respiciunt ; ergo quod est intentum, valent opera ad istum finem, ne dicamus otiose et sine fructu ullo salutis vocationem Dei, et gratiam specialem dari peccatori, imo quod absit dicere, illusorie ; quia nisi acceptarentur opera ad eum finem ad quem inclinat gratia voluntatem ex regula fidei, illa gratia non esset gratia, neque apparet unde Deus misereatur peccatoris, si nihil valent opera ad finem vocationis, nempe redimendae poenae.

Dices illa opera reviviscere ad suum effectum remissionis poenae, sicut satisfactio poenitentialis, ut quidam asserunt, et imposita a Sacerdote valet recedente fictione. Contra, non omnes oppositae sententiae admittunt hoc de satisfactione poenitentiali seu sacramentali. Deinde, qui asserunt, fundantur in eo quod talis satisfactio ex opere operato habeat hunc effectum, quod non convenit operibus libere oblatis ; quae si non valent quando offeruntur, non est fundamentum, unde asserantur valere recedente fictione, sicut neque alia opera praecepti facta in statu peccati admittuntur reviviscere ad praemium. Deinde non reviviscit haec satisfactio, nisi quatenus habet annexam acceptationem ; ergo tunc fundat debitum extinguendi poenam, quando exhibetur, licet remotum ratione impedimenti peccati ; sed non magis repugnat ex fundamentis oppositae sententiae opus peccatoris fundare debitum proximum magis quam remotum, et utrumque ex eodem fundamento asseritur. Probatur subsumptum, nequit fundare debitum remotum, nisi ex acceptatione divina ; loquor enim de debito remoto, qua consistit in aliquo jure et promissione Dei, eo modo quo dicitur peccatorem habere debitum, licet impeditum ratione meritorum alias in gratia factorum in ordine ad gloriam, et quando reviviscit hoc meritum et debitum in eo fundatum, non reviviscit per novam acceptationem, sed per antiquam, quae manet, et sublato tantum impedimento peccati fit proximum ; ergo similiter in proposito idem erit dicendum, nisi quis abuti velit terminis, dicendo illa opera ideo fundare debitum remotum, quia si fierent in gratia, haberent effectum ; quod destruit solutionem datam, quia per hoc non reviviscunt, sicut neque opera, quae alias facta in gratia essent meritum, reviviscunt in esse meriti ; oportet ergo opera satisfactoria, ad hoc ut reviviscant, esse acceptata specialiter in ratione operis.

Sed hoc destruit fundamentum oppositae sententiae, quae negat opera peccatoris acceptari, vel ad meritum, vel ad satisfactionem. Item, negant illa opera posse habere completam rationem satisfactionis, ut proportionantur poenae alterius vitae, quia haec proportio competit eis in esse morali, et ut offeruntur a persona grata et justa ; ergo solutio data non cohaeret suis fundamentis, neque solvit argumentum, quia si peccator ratione operis acquirit jus extinguendi debitum, sequitur esse proximum, quia extinctio debiti non fit per gratiam sanctificantem, quae non repugnat debito, alias in prima justificatione peccatoris remitteretur tota poena, neque remitti poenam ex jure acquisito per solutionem operis repugnat peccatori ; ergo a primo ad ultimum, illa opera valent, etiam ut fiunt in peccato.

Ad rationes contra hanc conclusionem jam respondimus, quia eaedem sunt, quas opposuimus priori. Vasquez urget a ratione, quia si sufficit pati, impertinens est scienter aut patienter pati, quantum ad solutionem poenae antiquae debitae, qua ratione probatur in inferno non posse satisfieri pro poena temporali peccati remissi ; cum ergo a poena non liberentur, nisi per satisfactionem, quae nequit esse sine gratia justificante, quia alias esset meritum de condigno in peccatore ; ergo nequit satisfacere.

Respondetur negando consequentiam, vel sequelam,quae revera est impertinens ad nostram conclusionem, quia nos distinguimus satisfactionem a satispassione, et ad illam requiri dicimus, ut sit voluntarie exhibita, aut voluntarie tolerata ; requiritur enim ut peccator concurrat alterutro modo, ut patet ex pluribus locis Doctoris in distinctione praecedenti, sed sufficiat textus praesens, in quo illas distinguit. Ad aliud, quod dicit de necessitate gratiae sanctificantis ad satisfactionem pro poena temporali, est petitio principii, quod jam impugnatum est ; et respondeat ipse, qui dicit satisfactionem sacramentalem valere in peccato, ut exhibetur a peccatore ad illud inconveniens de merito de condigno. Respondetur longe diversam esse apud DD. rationem meriti,

et satisfactionis: negatur ergo antecedens. Si dicas esse satisfactionem de condigno, concedo, vel transeat modo admittatur habere vim extinguendi debiti paenae temporalis, sive de. congruo, sive de condigno ; de condigno autem erit satisfactio, inquantum operatur ex acceptatione divina in ratione operis, et ex justitiae motivo, qua sic voluit Deus vindicari peccatum, quae acceptatio respicit praecise opus, et non personam peccatoris, qua peccator est hic et nunc, sed qua debitor manet exhibendae satisfactionis ex remissione obtenta peccati praeteriti, et commutatione paenae aeternae in temporalem solvendam hic aut in altera vita. Unde sicut in solutione hujus poenae non respicitur ad personam justi, qua justus est, neque acceptatur, sed requiritur ut satisfaciat adaequate, sive per opera satisfactoria, sive per alia aequivalentia, sic etiam quoad eamdem solutionem non respicitur persona peccatoris , sed hinc inde attenditur ad medium justitiae, et aequalitatem servandam in ipsa re oblata, non respiciendo personas ; tantum enim valet, quantum offert, et condignitas ejus consequenter consistit in appretiatione rei, non personae.

Tertia conclusio. Paena temporalis inflicta a Deo, et patienter tolerata in finem remissionis paenae debitae satisfacit pro paena temporali, etiam in peccato. Conclusio quoad primam partem est communis, quoad secundam partem est Doctoris, ut patet in textu, et sequitur ex dictis: estque, ut videtur, Tridentini sess. 14. cap. 9. et can. 13. Caeterum Sotus in 4. dist. 19. quaest. 2. art. 2. Ledesma 2. part. 4. quaest. 14. art. 2. distinguunt inter flagella, quae quis patitur in hac vita, nam quaedam sunt, quae ex naturali ordine causarum oriuntur, ut infirmitates, sive culpa sua illas patiatur, sive influxu caelesti. Ad quas revocantur paenae, quas quis patitur, etiam ex culpa sua ; et dicit haec esse satisfactoria, si patienter ferantur. Alia autem flagella, quibus Deus ex speciali providentia castigat aliquos, ut fuit tentatio Job, et mors filii David ex Bersabee, et ejusmodi directe inflicta propter peccatum, et haec satisfactoria, esse, si voluntas negative se habeat. Haec doctrina satis quadrat principiis Doctoris, si sumatur satisfactio late, ut comprehendit solutionem paenae per satisfactionem oblatam suo modo a peccatore etiam tolerando, et satispassionem. Potest etiam Deus vindicare paenam temporalem debitam peccato, etiam in hac vita per flagella temporalia. Quod si ita fiat, erit satispassio, quantumlibet peccator non concurrat propria voluntate, non ex bonitate operis, sed ex aequalitate paenae, et acceptatione legis, aut voluntatis divinae secundum ordinem justitiae, quia non punit bis in idipsum.

Caeterum, ut patet ex Doctore dist. superiori quaest. 1. art. 3. requiritur, ut satisfactio sit voluntarie saltem tolerata paena; et hic licet dicat satispassionem sufficere pro paena temporali, tamen in viatore non videtur admittere satispassionem respective ad Deum ; quod regulariter verum est, quia illud non esset paenam tenere, ut supra explicui cum Auctore de vera et falsa paenitentia, quam tenet tantum per concursum propriae voluntatis, seu consensum. Proinde Concilium supra adjicit illam limitationem, ut sint flagella tolerata patienter, quia in via, regulariter loquendo, Deus constituit salutem hominis, quantum ad meritum, et redemptionem tam peccati quam paenae, in manu liberi arbitrii, ut concurrentis cum gratia sua. Unde, sicut lege satisfactio pro peccato consistit in vera conversione peccatoris per paenitentiam, ita eadem lege constituitur redemptio poenae debitae peccato remisso in operibus satisfactoriis, qui sunt fructus paenitentiae voluntariae ; quando autem pervenit ad terminum, tunc subjacet satispassioni, ut qui contempsit tempus poenitentiae et indulgentiae, solvat in carcere usque ad ultimum quadrantem. De satispassione ergo infra agemus.

Quarta conclusio. Poena temporalis quae remanet purganda post justificationem non ex natura rei, sed ex gratuita Dei voluntate commutantis poenam aeternam in temporalem remanet. Haec conclusio non solum est Doctoris, sed etiam videtur mihi esse Tridentini ; est tamen contra Vasquez, qui 3. p. q. 94. art. 1. dub. 2. movet contra Scotum illud dubium, quod is dixerit in 4. dist. 22. quaest. 1art. 2. hanc commutationem esse ex voluntate Dei. Vasquez nititur probare ex natura justificationis remanere solvendam poenam temporalem, id est, deberi poenam temporalem peccato ; quod debitum non tollit justificatio, quae ex natura rei opponitur dumtaxat poenae aeternae et reatui culpae. Fundatur in eo, quod Deus non puniat peccatum, nisi poena sibi debita , nec justificatio tribuat ullum effectum, nisi qui conveniat ei ex natura formae ; sed de facto non tollit poenam temporalem ; ergo, etc. Duo quaedam principia doctrinae supponit, et explicat tanquam de mente Doctoris de modo remissionis peccati ; quorum primum spectat ad distinctionem sequentem quaestione prima ; secundum vero supra in quaestione prima praecedentis explicuimus.

Probatur conclusio. Quidquid convenit justificationi ex natura formae, aequaliter, et semper ipsi convenit, servata eadem perfectione formae ; sed baptismali competit remissio integra omnis poenae ; ergo idem conveniret paenitentiali, si esset effectus ex natura formae conveniens. Major est certa, minor de fide, ex Tridentino sess. 6. c. 14. sect. 14. c. 2. et 8. Consequentia probatur, quia poenitentialis quantum ad gratiam, potest esse intensior ; sed remittere poenam temporalem totam non convenit poenitentiali, ut patet ex locis citatis Tridentini ; ergo non est effectus conveniens ex natura justificationis. Dices, remissionem omnis poenae in Baptismo non provenire ex natura justificationis, sed ex benignitate Dei. Contra, quod convenit Baptismo ex opere operato, convenit ei ex natura rei, id est, ex institutione divina ; sed de fide est virtute Baptismi tolli omnem culpam et poenam ; ergo justificatio baptismalis habet ex natura rei talem effectum, id est, de facto semper connexum. Si autem intelligatur ex natura rei rigorose et physice, sic etiam neque gratiae id competit.

Dices peccato deberi ex natura rei poenam temporalem praeter poenam aeternam ; hanc tolli, illam remanere. Contra, sic non staret commune axioma Theologorum, poenam aeternam commutari in temporalem ; nulla est enim commutatio, ubi debitum non succedit novum priore abolito. Praeterea probatur: omnis poena per se debita peccato mortali, sive sensus, sive damni, est poena aeterna, sicut omnis aversio ejus est aversio simpliciter a fine ultimo: ergo omnis poena ipsi per se debita est aeterna, quia haec sola de facto habet per se proportionem ad ipsum ex lege, alias cuicumque competit poena temporalis, et terminabilis per se, est veniale; quod nequit convenire peccato mortali. Dixi per se aeternam convenire mortali, ad excludendam poenam hujus vitae, qua Deus quaedam peccata ad terrorem reproborum, et aedificationem electorum punit ; hoc enim per accidens est.

Ulterius sequeretur, si illa poena esset per se debita, quod in inferno infligereretur, quod nemo hactenus dixit, poenam aliquam peccati mortalis in inferno esse temporalem. Sequela patet, quia omnis poena per se debita peccato secundum justitiam Dei vindicativam infligitur, quia in inferno erit mensura plagarum secundum mensuram delicti.

Objicit Vasquez: Ex natura gratiae remittitur peccatum mortale, et debitum poenae aeternae ; ergo si per voluntatem Dei maneat talis poena, jam homo non erit justificatus : Deus enim non punit nisi dignum ; dignus non est nisi habeat peccatum. Respondetur, peccatorem ratione peccati praeteriti incurrisse hoc debitum poenae temporalis, non per se, sed ex commutatione aeternae, quae per se debebatur in aliam leviorem et temporalem, quod partim ex divina justitia ob ingratitudinem, partim ex clementia factam adstruit Tridentinum sess. 14. cap. 8. Divinam clementiam decet, ne ita nobis absque ulla satisfactione peccata dimittantur, ut occasione accepta peccata leviora putantes, etc. in graviora labamur, etc. Sed quod divina clementia et justitia statutum est, id Dei voluntate contingit ; ergo. His accedit, quod omne debitum formale poenae est ex voluntate divina, statuente legem. Unde peccata damnatorum non puniuntur, neque habent tale debitum formale, quia Deus tale non statuit.

Quinta conclusio. Unus pro alio satisfacit quantum ad poenam temporalem ; est communis. Patet in animabus purgatorii, pro quibus satisfaciunt viatores. Patet ex veritate de indulgentiis et thesauro spirituali Ecclesiae. Hanc docent D. Thomas in 4. dist. 20. quaest. 1, art. quaest. 3.

D. Bonaventura ibidem Richardus, Sotus dist. 19. De modo autem hujus satisfactionis, si in sola liberalitate Dei, an etiam de condigno fiat, an etiam infallibili lege, vel quandoque, disceptatur ; quod spectat ad materiam de Indulgentiis et Purgatorio. Quod per modum satisfactionis, id est, de condigno pro aliis satisfacere quis possit quantum ad poenam peccati remissi, videtur sensus communis Ecclesiae, maxime pro animabus purgatorii, quia cum simus ejusdem corporis membra, debet inter nos esse communicatio operum, ut alter alterius onera portet, juxta Apostolum ad Galat. 6. et ideo Ecclesia opera maxime satisfactoria ordinat pro defunctis fieri, ut sacrificium Maes, jejunia, eleemosymas. Posse etiam iisdem suffragari per impetrationem, est aeque certum. Ita Cajet. 1. tom. Opusc. tract. 1. quaest. 5. Durandus in 4. dist. 45. Bellarm. de Purgatorio lib. 2. cap. 26. et patet ex orationibus, quas Ecclesia ordinat pro iisdem fieri. Unde sensus communis fidelium est, quando haec fiunt a malis etiam ministris, prodesse. Haec doctrina potest ad vivos suo modo accommodari. Quando suffragium fit per modum impetrationis, debet persona esse in statu gratiae, quia inimicus non meretur exaudiri. Excipe, si sit minister orans nomine Ecclesiae, non autem privato. Quando vero per modum satisfactionis, puto non exigi id, sed applicationem operis cum debitis ejus circumstantiis. Unde quando per Jubilaeum conceditur, ut quis pro alio mereatur indulgentias, vel pro se, communiter imponitur jejunium, quod est opus satisfactorium, primis diebusl ante confessionem et communionem faciendam, quibus non est dubium, quin multi sint in statu peccati mortalis ; tamen jejunium illis et aliis, respective prodest, alias Ecclesia ordinaret postponendum.

Sexta conclusio. In casu potest etiam imponi satisfactio sacramentalis uni pro altero, loquendo de punitiva. Haec est gravium Doctorum, Alensis 4. part, quaest. 24. memb. 4. art. 4. D. Bonaventurae dist. 20. art. 1. quaest. 1. Richardi art. 4. quaest. 3. Durandi quaest. 2. Gabr. dist. 16. quaest. 2. art. 3. Soti quaest. 2. art. 4. Joannis de Medina C. de satisfactione ; imo communis est Theologorum, ut recte advertit Suarez disp. 38. sect. 9. Intelligitur conclusio, quando paenitens est inhabilis, ut per se satisfaciat. Alii addunt, ut persona, quae satisfacit, sit sanctior. Additur praeterea, ut satisfactio illa gravior sit, quam quae ipsi paenitenti imponeretur personalis. Probatur haec conclusio ex praecedenti, quia membra Ecclesiae communicant sibi invicem in suffragiis et operibus satisfactoriis ; ergo unus pro altero satisfacere potest.

Difficultas est, quo modo haec satisfactio possit esse sacramentalis, et maxime si satisfactio sacramentalis operetur effectum suum ex opere operato, quia clavis tantum potest ligare ipsum poenitentem, ut est reus ; ergo non potest ligare alium a poenitente, etiamsi se voluntarie offerat, quia ille non videtur modus castigandi, aut puniendi peccatum accommodatus huic Sacramento. Propter hanc rationem negat Vasquez quaest. 94. art. 2. dub. 1. in secunda illatione.

Respondent quidam, quod quis possit alteri applicare satisfactionem, non solum quae valet per modum operis, sed etiam quae est ex opere operato. Sed haec ratio, quamvis habeat locum in satisfactione, quae fit in sacrificio Missae, non videtur in aliis locum habere, ut advertit Suarez. Deinde, ut satisfactio haec per modum partis Sacramentum integret, debet aliquo modo esse opus ipsius poenitentia, et dicere ordinem ad alias compartes materiales, vel quasi materiales, nam Concilia definiunt materiam hujus Sacramenti consistere in actibus poenitentis ; satisfactio alterius, ut est alterius, tam in ratione operis operantis quam etiam operis operati nequit dici per solam applicationem illius esse hoc modo paenitentis, tanquam actus ejus, ut integret materiam Sacramenti ; oportet ergo ut procedat ab ipso poenitente tanquam propria ejus, ut satisfactio sit ipsius per modum operis, et non tantum per applicationem ejus a quo fit. Deinde, virtus clavium nequit extendi ad satisfactionem alterius, qua alterius est praecise, quia nequit ligare nisi reum, et ratione peccati et debiti incursi: oportet ergo ut praedicta satisfactio reputetur in propriis ipsius poenitentis, ut cadat sub clave.

Respondet ergo Suarez, eo ipso quod interventu poenitentis fiat illa satisfactio, esse ejus aliquomodo proprium. Quod intelligitur ex eo, quod sit causa moralis ejus unde sicut actus bonus ; aut malus alterius reputatur moraliter ejus, qui suadet aut inducit, ita illa satisfactio erit personalis moraliter, licet non physice. Declaratur ergo amplius, unum membrum comparatum ad aliud in eodem corpore mystico, ut communicant inter se, esse unum, non diversas personas secundum justitiam. Unde pater et filius non reputantur in bonis communibus tanquam diversae personae secundum jura, sed tanquam una, sicut et maritus et uxor, dominus et servus, monasterium et monachus ; sic ergo in satisfactione, quae ex justitia determinatur, et secundum acceptationem divinam est communis, ita ut unius membri opus satisfactorium acceptetur pro altero, sufficit ut sit personae mysticae. Et sicut poenitens punitur sufficienter in bonis extrinsecis fortunae,

quia sunt sui juris, etiam sufficit ut puniatur pater in filio, uxor in marito, et e contra, quia illa sunt sui juris: ita etiam sufficit ut poenitens puniatur in altero, qui fuit sui juris ex mutua acceptatione, quantum ad opus satisfactorium ; et ita clavis ligat alterum quoad illud opus, non qua alter est, sed qua subit personam poenitentis, et se substituit voluntarie. Unde si non complet poenitentiam acceptatam, peccat non secus ac ipse poenitens peccaret, si illud opus sibi injunctum non adimpleret ; et debitum poenae temporalis proportionatum tali poenitentiae ita transfertur in alterum, ut ipse illud luat, et non poenitens, nisi satisfaciat, quia illud debitum in ipsum transfertur virtute clavis, supposita propria acceptatione, qua se ipsum substituit.

Ex hoc patet ad rationem dubitandi, quae est fundamentum Vasquez, nam et illa poenitentia sic injuncta fit propria poenitentis, sicut peccata parentum, quantum ad poenam temporalem, fiunt propria filiorum usque in tertiam et quartam generationem. Peccata Reipublicae fiunt propria Regis, et e contra secundum divinam justitiam, qua transfertur vindicta non solum in personam peccatoris,sed etiam in ea quae ad ipsum spectant,tanquam sui juris. Quod perinde dicendum est in proposito, quatenus alia persona transit in jus poenitentis per propriam voluntatem quoad opus praescriptum satisfactionis. Quantum autem ad illam conditionem, ut persona satisfaciens sit sanctior, non puto eam exigi, quia ut supra dictum est, non est de ratione satisfactionis, ut supponat sanctitatem personae satisfacientis, quando est mere punitiva, et satisfactio sacramentalis minus id requirit, quatenus applicat satisfactionem Christi, et virtutem Sacramenti. Quantum ad primam conditionem etiam intantum videtur requiri, inquantum non relaxetur fraenum poenitenti ad relapsum, ideo si habilis est, debet in persona propria castigari. Tertia conditio est satis rationabilis, qua compensetur virtus satisfactionis, ut procederet a persona poenitentis, et in ipsa exhiberetur, quia sic gravior esset, et magis poenalis, et magis proportionata peccato.

Petes utrum satisfactio sacramentalis, aut alia exhibita ad finem peccati venialis, esset valida? Respondet Vasquez dubio 5. se non dubitare, quin Scotus et Medina, et alii, qui dicerent per solam satispassionem satisfieri posse pro poena temporali, etiam admitterent satisfactionem, ex fine venialis sacramentalem esse validam. Ego nescio ex quo principio Doctoris hanc interpretationem sumat, nam neque hic, neque alibi confundit Doctor satisfactionem cum satispassione, quin imo haec distinguit in textu, dicens satisfactionem debere procedere a voluntate poenitentis per modum actionis elicitae, aut passionis toleratae patienter ; satispassionem vero consistere in mera inflictione poenae commensuratae reo, quae ultra mensuram debiti jure non extenditur.

Respondetur ergo negative. Quod probatur ex definitione quam supra praemisit Doctor sig. De secundo principali, etc. in qua expressit requisita ad satisfactionem stricte sumptam. Satisfactio, inquit, est operatio exterior laboriosa vel poenalis, voluntarie assumpta ad puniendum peccatum commissum a se, et hoc ad placandum divinam offensam; vel est passio seu poena voluntarie tolerata in ordine praemisso, etc. In hac definitione exponit finem intrinsecum et extrinsecum satisfactionis. Intrinsecum quidem per illa verba : Ad puniendum peccatum commissum a se, etc. nam haec satisfactio est actus justitiae vindicativae et punitivae peccati. Extrinsecum vero finem exprimit in illis verbis: Et hoc ad placandum divinam offensam, etc. Doctor autem non solet suffarcire definitionem particulis non necessariis ; ergo per ipsum non esset vera satisfactio illa, quae neque esset ad puniendum peccatum, neque ad placandam Dei offensam ; talis non est satisfactio exhibita ex fine peccati venialis, quia idem actus nequit in principiis Doctoris esse ad duos fines non subordinatos, neque finis venialis subordinat praedictos fines requisitos a Doctore ad satisfactionem, neque illi subordinant finem venialem.

Distinguendum est ergo de fine, nam alias dicitur finis secundum quid, vel occasionatus, inquantum excitat aliquo modo voluntatem ad operandum, et ille non dat speciem operi, ut si quis oblata occasione, verbi gratia, eleemosynae recipiendae, excitetur ad voluntatem dicendi Missam, quam opere complet pro intentione offerentis eleemosynam, quae non est finis specificans voluntatem offerendi sacrificium, si ordinata est ; et sicut timor divinae justitiae excitat peccatorem ad poenitentiam, ut dicit Tridentinum sess. 6. cap. 6. vel metus gehennae ad attritionem et aversionem a peccato, et suscipiendum Sacramentum sess. 14. cap. 4. Alius autem est finis propter quem, vel cujus gratia, qui est finis simpliciter operis, et specificans. Si ergo de fine hoc modo sumpto, loquatur, ut loqui videtur praefatus auctor, vel male negat satisfactionem non esse validam, ut videbitur, vel nullo modo assequitur sententiam Doctoris.

Loquendo ergo de fine proprie dicto, non solum satisfactio exhibita ex tali fine veniali non esset vera satisfactio, sed neque esset veniale peccatum, quia esset gravis contemptus et hypocrisis contra reverentiam Sacramenti, et naturam operis, et contra divinam justitiam insignis illusio. Licet enim objectum in quo statuitur finis venialis, alias posset appeti sine peccato mortali, tamen nequit appeti vel acquiri per hoc medium sine peccato mortali, tanquam finis satisfactionis, sicut aliqua vana gloria non semper est mortalis, tamen si acquiritur per homicidium, erit mortalis ; ita in proposito opus Sacramenti, aut ipsum Sacramentum sumere non ex affectu aut fine Sacramenti, sed tantum ad finem hypocrisis aut vanae gloriae, est contemptus gravis religionis, ac proinde non sumitur Sacramentum cum debita dispositione, quae nequit consistere cum tali fine, in quo solum sistit voluntas, et non in aliquo fructu aut effectu, aut cultu, aut reverentia Sacramenti, aut odio peccati, aut ejus vindicta, aut universim in aliquo fine satisfactionis sacramentalis, quia ipsum opus satisfactionis non habet rationem satisfactionis, nisi ut ordinatur a voluntate ex motivo requisito satisfaciendi ; quod non habet in tali casu, in quo tantum respiceret finem operantis, et solam apparentiam, et non veritatem virtutis. Hinc apud Prophetam reprobatur jejunium Hebraeorum, quod tantum fiebat, ut audiretur clamor in excelsis, non ad placandum Deum.

Male ergo asserit praefatus auctor Sacramenta alia non vitiari, si sumantur ex fine veniali hoc modo sumpto, sed vitiari tantum receptionem eorum, quia veniale, inquit, non repugnat effectui Sacramenti, quia, ut dictum est, talis finis tollit dispositionem requisitam, et voluntatem recipiendi Sacramentum, ut Sacramentum est, a quibus dependet effectus ejus; nam si quis Eucharistiam non ad finem Sacramenti, sed ad nutritionem corporalem, tanquam cibum profanum sumit, non sumit eam sacramentaliter: qui ergo sumit ex fine vanae gloriae, verbi gratia, tantum, non sumit similiter sacramentaliter, aut per modum Sacramenti, prout sumi debet in ordine ad effectum Sacramenti, quia non intenditur alius effectus ejus quam vanae gloriae, qui est finis ob quem sumitur, et cujus gratia. Si autem praefatus auctor intelligit finem venialem primo modo, aut concomitantem maculam venialem, quae non derogat voluntati per se intendentis opus satisfactorium ex fine tam intrinseco quam extrinseco requisito, hoc non derogat operi aut effectui satisfactionis, quin acceptetur a Deo, nam si peccatum veniale non derogat effectui Sacramenti, cui perinde opponitur, ac effectui satisfactionis, ita etiam non derogat quoad divinam acceptationem.

(y) Dico ergo sine praejudicio, etc. Hic subjungit conclusionem, quam hactenus tractavimus, ubi distinguit satisfactionem in eam, quae est reconciliativa amicitiae divinae, et in eam quae est voluntaria paenae debitae, et in eam quae dicitur satispassio, id est, ultra quam non exigitur L alia secundum legem. Primam dicit esse reconciliativam et placantera, et consequenter similiter satisfactionem. Hoc intelligi potest de contritione, quae ut dist. praeced. quaest. 2. de secundo principali, sig. Ad hujus intellectum, etc. in fine, remittit peccatum, ut habet charitatem concomitantem et gratiam. Intelligi etiam potest suo modo de satisfactione, quae fit a justo, ut meretur augmentum gratiae, et remissionem paenae temporalis. De secundo genere satisfactionis jam dictum est. De tertio vero dicetur infra. Reliqua clara sunt in littera.

(z) Ad argumenta: ad duo prima, etc. Hic nihil est notandum, praeter illud quod dicit in responsione ad quartum, nempe contritionem includere satisfactionem in voto. Quod quadrat iis, quae dicta sunt in initio hujus commenti, nempe satisfactionem accepturi pro poena temporali eadem acceptatione, qua acceptatur contritio perfecta, aut attritio cum Sacramento ad remissionem peccati.

Secundo, admittit contritionem aliquando esse tam intensam, ut remittat totam poenam. Tertio, dicit nihilominus praeceptum de aliqua poena infligenda esse rationabile, cujus optimam rationem assignat, quia nempe de lege contritio est satisfactio partialis, id est, pro peccato, poena aeterna, et aliqua parte poenae temporalis, non autem completa et totalis pro tota poena regulariter ; praecepta autem generalia dantur secundum conditiones, quae reperiuntur in hominibus regulariter, et ut in pluribus. Admittit ergo Doctor hic teneri Sacerdotes ad imponendam paenitentiam. Quod sufficiat notasse ad explicationem doctrinae ejus infra, qua dicit paenitentem hic et nunc respuere posse paenitentiam injunctam.

Respondet praeterea argumentis in oppositum juxta doctrinam traditam de satisfactione generaliter sumpta in articulo quinto et in articulo quarto, intelligens locum Apostoli de poena damnatorum, ubi proprie servatur propria satispassio, id est, punitio respectu cujuslibet peccati, et commensuratio secundum legem vindicativae, non tamen satisfactione poenitentiali requiritur tam praecisa commensuratio. Reliqua de satisfactione, require infra dist. 19. in resolutione dist. 18.