COMMENTARIUS.

(a) Tertio quaeritur, etc. In hac quaestione et sequenti distinctione agitur de sumptione et usu Sacramenti juxta ordinem Magistri. qui pauca in hac materia tradidit) alii autem Summistae fusius agunt qui plura ex dist. 2. de consecr. huc transtulerunt, atque ex Patribus ut moderni et controvertistae, idque commodo lectorum et necessitate temporum tum defensioni fidei, tum instructioni servientes ; quae supplere conabimur,quoniam in specie ea non tradit Doctor, sed supponit ex anterioribus et Canonibus Ecclesiae.

(b) Respondeo, aliquis potest percipere hoc Sacramentum, etc. Hi quatuor modi sumendi Sacramentum, traduntur communiter a Doctoribus in hac et sequenti distinctione cum Magistro. Primus differt a secundo, quod in illo modo sumptionis non sit usus hujus Sacramenti ex fide, aut religione vera aut simulata ; secundus supponit fidem Sacramenti, licet usus sit sacrilegus ex prava dispositione sumentis, possunt ad unum et eumdem modum sumendi reduci, quia secundo modo sumens non dijudicat vere corpus Domini, neque seipsum probat.

Omnes autem quatuor modi ad duos principales reducuntur, nempe, ad sumptionem Sacramenti realem et spiritualem. Veritas autem hujus doctrinae, et varietas modi sumptionis colligitur ex Paulo 1. ad Corinth.11 . Patet etiam ex Hilario 8. de Trinitate, Augustino variis in locis, quae referuntur de consecrat. dist. 4. cap. Quid est, cap. Quid manducat, cap. Qui discordat, Trident. sess. 13. c. 8. et sess. 22. Circa autem manducationem spiritualem, aliqui dixerunt Sacramentum hoc modo sumptum habere effectum aliquem majorem, quam sit ille, qui correspondet merito operantis. Sed hoc non habet fundamentum, quia quidquid ibi conceditur,est ex merito operantis, quo modo intelligenda sunt verba Tridentini supra dicentis : Illos, qui volo caelestem panem edunt, fide viva, quae per dilectionem operatur, fructum ejus et utilitatem sentire, etc. Sic etiam intelligendum illud Augustini : Crede, et manducasti, quia tales incorporantur Christo, qui est effectus hujus Sacramenti ; non tamen recipiunt illum effectum per ipsum Sacramentum ex opere operato, sed ex opere operantis, per fidem vivam et charitatem quae sunt incorporationis causae et meritoriae,

Ex praemissa doctrina sequitur, quinam sint capaces hujus Sacramenti, Ioquendo de sumptione ejus, qua Sacramentum est, id est, res sacra spectans ad usum Religionis, respective enim ad statum personae discernitur sumptio Sacramenti.

Primo, Catechumeni etiam justi, non sunt capaces hujus Sacramenti ; est contra Mars. in 4. quoest. 6. art. 2. qui dicit capaces esse in casu necessitatis recipere sacramentaliter et spiritualiter: et videtur Innoc. cap. Veniens, de Baptismo, ubi Eucharistiam sumi posse ait a non baptizatis. Patet conclusio ex communi Theologorum asserentium baptisma esse januam Sacramentorum ; oportet ergo primum hominem fieri per baptismum membrum Christi et Ecclesiae per regenerationem, antequam sit capax Sacramentorum Ecclesiae. Innocentius potest intelligi illo capite, de manducatione mere materiali, sicut dicit homines non baptizatos esse capaces matrimonii, quod intelligi debet materialiter, in ratione? contractus, non autem ut Sacramentum est, vel ut alii intelligunt, non procedit definiendo, sed disserendo.

Secundo, peccatores baptizati sunt capaces hujus Sacramenti, quoad sumptionem sacramentalem ; justi autem baptizati quoad sacramentalem et spiritualem sumptionem. Haec conclusio patet ex dictis: utraque pars ejus ex Patribus colligitur, et Doctoribus in illud Pauli 1. ad Cor. 11. ubi reprobantur accedentes sine sui probatione et dispositione necessaria. Quoad primam patet, quia adultus baptizatus habet characterem, per quem fit capax Sacramentorum ; subest etiam praecepto Ecclesiastico hujus Sacramenti, quamvis non recipiat fructum ejus ex obice, quem tollere tenetur.

Tertio, infantes baptizati sunt capaces

Eucharistiae quoad fructum ; est contra Alensem 4. p. quoest, 11. m. 2. art. 3. ad 2. Palud. in 4. dist. 9. quoest. 4. art. Major. in 4. ibidem quoest, i. Soto dist. 12. quoest. 1. art. 9. probabilem censet Gabriel dist. 9. quoest. 2. art. 3. dub. 4. Cajetan. 3. part. quoest. 80. art. 12. Conclusio tamen posita magis fundatur in praxi primitivae Ecclesiae, quae Eucharistiam parvulis ministrabat, cujus ministerii non videtur alius fuisse finis aut ratio, quam propter fructum spiritualem ab ipsis perceptum. Eam tenent Ledesma 4. p. quoest. 21. art. 9. dub. 3. Ruardus super art. 15. Corduba lib. 1. quoest. 8. Alanus lib. 2. de Eucharistia, cap. 37. Vasquez disp. 212. Suarez disp. 76. sec. 4. Consuetudo autem primitivae Ecclesiae communicandi parvulos, colligitur ex Patribus, ita Dionys. c. ultimo de Ecclesiastica hierarchia, quamvis aliqui ambiguum putent illud testimonium. Cyprianus apud Augustinum epist. 23. Gregorius Magnus in Missali, quod Romae ostenditur, ubi dicit, post baptismum lactandos a matre parvulos si opus fuerit antequam Eucharistia ipsis ministretur , Concilium Toletan. XI. can 11 et ut caetera omittam loca Augustini et aliorum. Eamdem consuetudinem insinuat Trident. sess. 21. c. 4. Quod aliqui dicant hunc ritum non ad fructum Sacramenti in parvulis observatum fuisse, non subsistit, quia alius finis assignari nequit. Aliqui dicunt ob praeceptum : Nisi Quis manducaverit ex hoc pane, etc. factum esse: sed obstat Trident. asserens nulla necessitate salutis factum fuisse in parvulis. Ratione patet conclusio, quia non requiritur aliud ad fructum Sacramenti, quam status gratiae qui invenitur in parvulis ; in adultis autem praeterea fides, quia sui compotes sunt, ergo in parvulis Sacramentum habebit effectum post baptismum. Caeterum jam non licet parvulis ministrare Eucharistiam in Ecclesia Latina, quamvis adhuc in Ecclesia Orientali vigeat talis consuetudo, quia id in Latina ob reverentiam Sacramenti ordinatum est, ob quam etiam usus calicis prohibetur Laicis ; parvulis autem dabatur sub utraque specie, quia alioquin non possint sumere aut deglutire, sub specie panis tantum, vel,ut alii dicunt, dabatur in specie sanguinis tantum, ut etiam nunc moris est apud Graecos in recenter natis et baptizatis.

Quarto, phreneticis et amentibus, qui ab infantia sunt tales, non est danda Eucharistia, etiamsi vomitus non timeretur, aut aliqua irreverentia ; hoc docet D. Thom. 3. p. quoest. 8. art. 9. Paludanus in 4. dist. 9. quoest. 4. art. 2. et alii. Quam probat Ledesma, quia nequeunt habere devotionem, aut probare seipsos. Haec ratio nihil probat, quia neque in ipsis exigitur probatio, cum reputentur ut infantes,in quibus nequit esse probatio per propriam voluntatem, neque necessitas ejus, quia nullum habent peccatum. Ratio ergo conclusionis est, quia usus Ecclesiae sic fert, non secus de his judicantis quam de infantibus.

Quinto, iis, qui post usum rationis inciderunt in amentiam, si ante petierunt Sacramentum, conferri debet, ita D. Thomas et alii supra, licet repugnet Alensis 4. p. quoest, ii. m. 2. art. 3. Gabriel in 4. dist. 9. quoest. 2. art. 3. dub. 4. Patet conclusio ex Canone 74. Concilii Carthaginens. IV. et refertur 26. quaest. 6 can. Iis qui infirmitate, ubi loquitur de eo, qui in infirmitate poenitentiam postulavit, et antequam Sacerdos veniret, in amentiam incidit: dicit autem huic dandam esse poenitentiam, et Eucharistiam ori ejus infundendam. Alius est Concilii Arausicani I. can. 13. qui docet amentibus dandam in eo casu, cum poenitentiam aut baptismum subire vellent, et subito obmutescunt: habentur eadem causa 26. quoest. 6. Idem supponit Concilium Toletan. XI. can. 11. asserens non puniendos eos, qui Eucharistiam in mentis alienatione ejecerunt. Contra hos Canones non est aliquis alius novus, qui Eucharistiam prohibeat dari ejusmodi ; unde Sotus art. 9. Sylvester verbo Eucharistia 3. quoest. 5. Paludanus et Vasquez disp. 212. asserunt in articulo his ministrari posse, modo non subsit suspicio aliqua peccati mortalis, aut periculum irreverentia, non tamen quotannis, quia videtur aliqua irreverentia, si tam frequenter ipsis ministraretur.

De energumenis fuit controversia, ex . diversa praxi Ecclesiarum, quia Dionys. Ecclesiastica hierarchia, docet praeceptum fuisse, dicta oratione, ante consecrationem, ejiciendos esse Catechumenos et publicam poenitentiam agentes, ac simul cum ipsis energumenos ; ex quibus colligitur non solitum fuisse eos communicare. Cyprianus lib. 3. epist. 14. quae nunc est ordine 10. Innocentius I. epist. 29. ad Decentium Episcopum Eugubinum, cap. 2. et refertur de consecr. dist. 1. Isidorus epist. ad Ludifridum Episcopum Cordubensem, habetur can. Perlectis 25. dist. Hieronynus in cap. 18. Ezechielis in illud : Panem suum esurienti dederit. E contra, Cassianus collat. 1. 30. absolute docet energumenis dandam esse Eucharistiam, quinimo asserit se nusquam a Patribus audivisse Eucharistiam his negandam. Germanus tamen Constantinopolitanus cap. 29. asserit in suis provinciis nuspiam dari, sive purgationis causa sint arreptitii, id est, ob delicta purganda, vel utilitatis gratia, id est,ad majus meritum ipsorum de quibus agit etiam Cassianus cap. 28. Prosper etiam lib. 4. de praedictionibus et promissionibus, cui titulus est : Dimidium temporis, c. 6. mentionem facit cujusdam juvenculae Arabae, quae ob delictum possessa fuit, tamen recepta communione fuit liberatas ingressa enim balneum, cum ancillae Dei habitum gestaret, simulacrum Veneris impudicae, et seipsam respexit, et, ut ait Prosper, ei se consimilans, domicilium se diabolo proebuit. Extat etiam can. 1. Aurausicani, in quo dicitur: Energumeni jam baptizati, si de purgatione sua curent, et se sollicitudini clericorum tradant, monilisque obtemperent, omnimode communicent Sacramenti ipsius virtute, vel muniendi ab incursu doemonum, quo infestantur, vel purgandi, quorum jam ostenditur vita purgatior, etc. Et hic videtur usus Ecclesiae, ut patet ex rituali Romano et aliis, in quibus exorcismi traduntur et commendantur frequens confessio et communio. Scholastici distinguunt inter eos, qui ob delicta possidentur a daemone, et eos qui ad majorem purgationem, seu ob meritum ab iisdem Dei permissione torquentur. Alensis 4. p. quoest. 11. m. 2. art. 3. D. Thom. in 4. dist. 9. quoest, unica art. 3. quoestiunc. 5. ad 2. Armilla verbo Communio, Sylvester verbo Eucharistia docent, iis, qui frequenter in blasphemias, et ejusmodi peccata incidunt, non esse dandam communionem. Caeterum D. Thomas 3. p. quoest. 80. art. 2. mutavit sententiam, quam sequitur Sotus in 4. dist. 12. q.i. art. 9. Vasquez disp. 212. cap. 4. Concilium Elibertinum in articulo mortis dandam esse communionem iisdem docet. In hoc autem non est lex alicujus Concilii generalis, neque decretum Pontificis ; ideo sequenda est praxis Ecclesiarum in particulari, et judicium prudentis pastoris, quia communio multum detrahit viribus hostis, et facit ad purgationem peccatorum, ideo sequendi sunt rituales libri et eorum praescriptum.

(c) Sed tertio modo recipit bonus fidelis sine peccato, etc. Omisso primo modo sumptionis, qui non facit ad propositum, cum in tali neque est vita per fidem, Religionem aut charitatem, neque est sumptio Sacramenti, qua tale est, nisi valde materialiter, et per modum cibi profani in re et aestimatione, disserendum est in specie de tribus reliquis ; de secunda autem in ordine agitur distinctione sequenti, hic autem de reliquis. In littera i citata agit Doctor breviter de Sacramenti effectu, qui est gratiae ; dicit esse nutritionem spiritualem, unionem et incorporationem in Christum, et conversionem nostri in ipsum, non e contra, quia ex Augustino in spirituali nutritione cibatus convertitur in Christum, in quo distinguitur a nutrimento corporali quod convertitur in nutritum. Hos autem effectus diffuse tractant moderni Scholastici, quibus adjungunt in specie alios, qui tamen ad praemissos reducuntur in genere. Pro satisfactione lectoris subjungam breviter aliquot conclusiones, in quibus hi effectus magis declarabantur.

Prima conclusio, in hoc Sacramento causatur augmentum gratiae habitualis, est contra antiquos haereticos Massilianos, qui negant Sacramenta dare effectum gratiae, etiam est contra modernos, qui effectum gratiae referunt ad solam fidei excitationem. Hanc conclusionem supponunt omnes Scholastici tanquam de fide, quamvis Vasquez contendat multos non agere in specie de augmento gratiae habitualis, sed de gratia actuali, quae confertur ut robur contra lapsum, de quo in specie Alensis 4. p. quoest. 41. m. i. in antiqua impressione ; in nova vero quoest. 10. m. 8. art. 2. D. Bonavent. in 4. dist. 12. 2. p. art. 1. quoest. 2. Sed hi Doctores non excludunt gratiam habitualem communem huic et aliis, sed explicant in specie id quod confertur in ordine ad nutriendam charitatem, quamvis etiam augmentum gratiae habitualis, ut confertur in hoc Sacramento, nomine auxilii venire potest, quia ex eodem fine confertur. Conclusionem tenet Magister in 4. dist. 8. et 9. noster Doctor in littera, et reliqui Sententiarii super Magistro, Richardus dist. 12. art. 5. Sotus dist. 11. quoest. 2. art. 1. D. Thom. 3. part. quoest. 79. art. 8. Vasquez disp. 203. cap. 1 . Suarez disp. 66. sect. 1. Bellarm. lib. 4. de Eucharistia, c. 27. Ruar. art. 15. Hosius in Confessione, cap. 39. et 40. Claudius Sanctez in rep. 6. cap. 12. et alii. Colligitur ex Lateranens. de Summa Trinitate, et fide Catholica, cap. Cum Marthoe, Epistola Concilii Alexandrini approbata in Ephesino 1. Ad mysticam benedictionem accedimus et sanctificamur, participes facti pretiosi corporis et sanguinis Domini, etc. Sed clarius Florentinum in decreto unionis de hoc Sacramento : Hujus, inquit, Sacramenti effectus, quem in anima operatur digne sumentis, est adunatio hominis ad Christum, et quia per gratiam homo Christo incorporatur, et membris ejus unitur, consequens est, quod per hoc Sacramentum in sumentibus digne, gratia augeatur, etc. quod nequit intelligi tantum de auxilio, sed de forma inhaerente et uniente Christo.

Tridentinum sess. 13. cap. 2. tres effectus enumerat: nutrire animam, praeservare a mortalibus, esse remedium contra venialia : Sumi, inquam, voluit Sacramentum hoc, tanquam spiritualem animarum cibum, quo alantur et confortentur viventes vita illius, qui dixit : Qui

manducat me, et ipse vivet propter me ; et tanquam antidotum, quo liberemur a culpis quotidianis, et a peccatis mortalibus praeservemur, etc. Haec duo ultima conveniunt ipsi, inquantum dat auxilium: primum vero inquantum causat gratiam sanctificantem, quae est vita in Christo.

Confirmatur ratione communi omnibus Sacramentis, quia Sacramenta novae legis in hoc distinguuntur a Sacramentis veteris legis, quod causant gratiam quam continent, et digne. accedentibus eam conferunt, ut Florentinum et Trident. sess. de Sacramentis in genere definit, et etiam omnia Sacramenta novae legis conferre gratiam ex opere operato ; ergo quem significant conferunt animae de praesenti ; ergo et hoc Sacramentum, sed praeservationem a mortalibus non confert de praesenti, quia consistit in adjutorio gratiae actualis, quae pro tempore et loco congrue datur, non autem per modum habitus ; ergo confert gratiam habitualem, non primam, ut infra dicetur, ergo augmentum ejus.

Deinde idem ex Joan. 6. patet : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam, etc. in me manet, et ego in eo ; ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Habere vitam aeternam, manere in Christo, et Christum in se manentem habere, denotat gratiam sanctificantem ; ergo efficacia Sacramenti per quod haec conquiruntur, est respectu gratiae sanctificantis. Dices inde sequi, quod qui quotidie sumunt hoc Sacramentum, acquirerent maximum augmentum gratiae. Respondetur id non esse absurdum, quoniam existens etiam in gratia, et exercens se in bonis operibus continuo, etiam continuo crescit in gratia, juxta illud : Qui justus est, justificetur adhuc, sive ergo per Sacramentum conferatur hoc augmentum, sive per alia media in viatoribus, certum est acquiri posse, si sunt justi, qui transeunt de virtute in virtutem, de bono opere in bonum opus.

Secunda conclusio, in hoc Sacramento datur spiritualis quaedam dulcedo, excitando fervorem charitatis, est communis ; patet, quia hic cibus habet eumdem effectum spiritualiter in anima, quem cibus corporalis in corpore, servata proportione, ut Florentinum docet, et patet ex institutione ejus ad hunc effectum nutriendi ; ergo sapit dulcedine spirituali, sicut corporalis cibus sensualem saporem infert. Unde Concilium Viennense sub Clemente V. de reliquiis et veneratione Sanctorum : In hoc, inquit, Sacramento habetur omne delectamentum, et omnis saporis suavitas, ipsaque dulcedo Domini deguslalur. Ambrosius serm. 1S. in Psal. 118. dicit hoc Sacramentum inebriare affectus fidelium, ut curam soeculi hujus, metum mortis, sollicitudinemque deponant. Sic etiam passim Patres applicantes huic Sacramento, quae de manna in Scriptura dicuntur sub figura, ut illud Genesis 49. Pinguis est panis ejus, et praebebit delicias Regibus. Psalm. 79. Pluviam voluntariam segregabis Deus haereditati tuoe, etc. Hic effectus, ut supra diximus, impediri potest ex negligentia circa custodiam cordis, et divagationes veniales, et complacentiam sensualem. Ratio est, quia peccata haec venialia, motus inordinati, et affectio ad sensum, et terrena, obstant fervori charitatis ; dignum enim est, ut dulcedinem spiritualem non sapiant, qui negligentes aut imparati, et minus solliciti eam quaerunt, et magis afficiuntur ad sensum : Terrenus enim homo non sapit ea quoe Dei sunt, ideo, ut quis acquirat dulcedinem Spiritus, necesse est ut se subtrahat a sensu, et terrenis affectibus etiam venialibus.

Tertia conclusio, hoc Sacramentum praeservat a mortalibus in eo sensu, quatenus confert auxilia ad peccata vitanda, et tentationes superandas: patet ex Trident. sess. 13. cap. 2. ubi vocat ipsum antidotum contra mortifera peccata ; patet Joannis 6. Nisi manducaveritis carnem filii hominis, . et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Quem locum, etsi intelligatur communiter de obligatione comminatoria praecepti, tamen Cyprianus in expositione orationis Dominicae ad hunc effectum accommodat, ut quis diu abstinens a communione, periculum incurrat, ne separetur a corpore Domini ; et epistola 54. ait, non esse idoneum ad martyrium, qui ab Ecclesia non armatur ad praelium, quia mens deficit, quam recepta Eucharistia non corrigit et accendit. Videatur Chrysostomus homil. 51. in Matthaeum 45. in Joannem 24. in 1. ad Corinth. 11. Cyrillus lib. 3. in Joan. c. 37. Haec auxilia gratiae excitantis dantur tempore opportuno, quamvis non semper, et infallibiliter tribuatur perseverantia ; plurimum tamen conducit et confert media, cum quibus haberi potest, si homo iis utatur.

Quarta conclusio, hoc Sacramentum delet venialia peccata, ita communiter Theologi cum Magistro in 4. dist. 12. Concilium Trident. supra, Coloniense de hoc Sacramento, Innocentius lib. 4. de hoc mysterio, cap. 44. Patres, Ambrosius lib. de Sacram. c. 6. et alii, quos videre licet de consecr.dist. 2. cap. Utrum sua figura, cap. Quid sit sanguis, Bernardus sermone de Coaena Domini, et alii, quos infra dist. 9. citabimus circa efficaciam hujus Sacramenti, ad remissionem mortalium, nam iisdem in locis agunt de hoc effectu. Ratio est, quia hoc Sacramentum institutum est ad nutriendam charitatem et vitam spiritualem ;; habet ergo hunc effectum ex opere etiam operato, ad quem alia dispositio non exigitur, quam digna ejus sumptio, sine actuali affectu peccati venialis. Quoad paenae temporalis remissionem, non convenit specialiter huic Sacramento, qua Sacramentum est, quamvis eidem conveniat, qua sacrificium, quod offertur pro vivis et defunctis in remissionem peccatorum, quia neque Concilia hunc effectum tribuunt, neque ex fine Sacramenti colligitur, quia talis poena seu debitum ejus non opponitur charitati, aut ejus fervori.

Quinta conclusio, per hoc Sacramentum dantur auxilia specialia ad extinguendum appetitum, ut facilius homo disponatur ad opus bonum, ita fere omnes Theologi et Patres ; sic D. Thomas quoest. 79. art. 1. Gabriel lect. 83. in can. Soto dist. 11. quoest. 2. art. 5. Cyrillus lib. 3. in Joan. c. 37. lib. 4. c. 17. Sedat, cum in nobis manet Christus, saevientem membrorum nostrorum legem, pietatem corroborat, perturbationem animae extinguit. Gregorius Nyssenus oratione Catechistica, c. 37. Salutare, inquit, medicamentum pravas nostri corporis affectiones corrigens, Bernardus sermone de Coena Domini: Hoc Sacramentum minuit sensum in minimis, etc. Sic etiam alii Patres. De modo quo id fiat, disserunt varie Doctores, sed incertum est, quia potest Deus, conferendo voluntati auxilium aliquod speciale, ut resistat appetitui, id efficere, vel certe per manutenentiam temperando ardorem concupiscentiae, removendo etiam, quae fortius alliciunt et excitant fomitem; quid autem fiat, incertum est, quamvis gratia et auxilium in eum finem conferatur, et congruum est, quia sicut hoc Sacramentum datum est ad finem perseverantiae, ita etiam talia auxilia sunt ei connaturalia, ejusque institutioni.

Sexta conclusio, resurrectio ad gloriam carnis titulo speciali debetur etiam huic Sacramento, et illud digne sumenti, patet Joan. 6. Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam oeternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die, etc. Concilium Nicenum appellat Symbolum immortalitatis, Ignatuis epist. 14. ad Ephesios : Pharmacum immortalitatis Cyrillus lib. 4. in Joan. cap. 16. Cibum nutrientem ad immortalitatem et vitam oeternam, Chrysostomus lib. 6. de Sacerdotio, Gregorius Nyssenus supra corpus nostrum dicit non consequi immortalitatem, nisi huic corpori immortali Christi fuerit conjunctum, et alii Patres.

Neque refert quod vita aeterna et resurrectio carnis aliis titulis debeantur, quia idem variis titulis acquiri potest, ut resurrectionem suam Christus et meruit, et debebatur ipsi ex gloria animae. Non improbabiliter etiam aliqui dicunt digne communicantibus in coelo correspondere aliquam gloriam et gaudium accidentale, quod aliis non convenit. Rejiciendi illi ut haeretici, qui olim senserunt semel communicantem infallibiliter consecuturum vitam aeternam ; quod recte damnat Augustinus de Civitate Dei, lib. 21. cap. 25. quia hoc Sacramentum non confirmat in gratia, non aufert possibilitatem peccandi, neque confert infallibiliter poenitentiam finalem peccatori. Promissio ergo vitae aeternae facta huic Sacramento intelligenda est sicut et quae facta est caeteris mediis, scilicet cum conditione manendi in Christo per gratiam, aut si peccetur, poenitentiae finalis.

Ultimus effectus, qui tribuitur huic Sacramento est, unio quaedam nostrae carnis cum Christo, de qua satis diffuse agunt moderni. Controversia autem circa hunc orta est inter Cardinalem Mendosam et Complutenses, potissimum Petrum Martinez Cathedraticum primarium Complutensem, ille affirmabat, hic autem negabat, illi favent plerique Patres. Chrysost. hom. 88. in Math. 45. in Joan. 55. ad populum, et 60. et 61. Cyrill. Alexandrinus lib. 4. in Joan. c. 17. et lib. 10. c. 13. lib. 11. cap. 26. Irenaeus lib. 5. adversus hoereses, cap. 2. et lib. 4. cap. 34. ubi ejus Scholiastes noster Feuardentius, Nyssenus oratione Catechistica, c. 37. Leo Papa epist. 23. habetur de consecrat. dist. 2. cap. In quibus, et Augustinus ibidem cap. Humana, Hilarius lib. 8. de Trinitate ; et habetur cap. In Christo, eadem dist. 2. qui omnes docent carnem nostram uniri in hoc Sacramento cum Christo, ipsi incorporari et contemperari, quae sonant unionem specialem. Hos secuti sunt plures alii, ut Algerus lib. de Sacram. cap. 3. Guitmundus lib. 3. de veritate Eucharistiae, Valdensis tom. 2. de Sacram. cap. 24. 59. et 95. Turrecremata cap. In Christo, citans Albertum ; Roffensis lib. 4. contra OEcolampadium, Toletus Joan. 6. ann. 29. Bellarminus lib. 1. de Eucharistia, cap. 11. et lib. 2. cap. 12. Alanus de hoc Sacramento cap. 8. et 28. Jansenius in Concordia Evangelica, cap. 59. late Vasquez disp. 204. cap. 5. et sequentibus, Suarez disput. 64. sect. 3. asserens esse disputationem de nomine. Tota difficultas est explicare, in quo consistit talis unio, et quid sit. Aliqui dicunt communicari sumentibus digne, quasdam qualitates physicas, quibus disponitur caro ad immortalitatem ; sed hoc imaginarium est, neque cum fundamento aliquo sustinetur. Neque ergo haec unio talis est, neque sicut materiae ad formam, neque sicut accidentis ad subjectum, neque sicut duorum continuatorum ad invicem, neque sicut aquae ad aquam commixtae, quamvis Cyrillus supra simili exemplo utitur ad eam declarandam, nempe cerae liquefactae et altari commixtae, neque unius rei conversae in aliam, sicut nutrimenti in nutriti substantiam.Vasquez dicit esse unionem quae efficitur per consummationem amoris, et explicat exemplo matrimonii, quod ex mutuo amore fit per copulam consummatum, et eam manere postquam species transeunt in stomacho per corruptionem sui. Caeterum hoc obscurum est, neque videtur quomodo haec unio dici possit physica et naturalis. De hac unione etiam neque Scholastici antiqui, qui exacte disseruerunt de effectibus hujus Sacramenti, quidpiam de hoc, inquam, genere unionis physicae locuti sunt, neque necessarium est ita verba Patrum in rigore interpretari, ut distinctum aliquid a participatione reali Sacramenti per sumptionem ejus per modum nutrimenti, et speciali effectu nutritionis effingatur. Nam illi loquuntur sub metaphora nutritionis ad nutritum, quatenus convertimur in Christum, ut simus membra ejus, et caro de carne ejus ; unde 1. ad Corinth. 10. Quoniam unus panis unum corpus sumus omnes, qui de uno pane participamus; ad Ephes. 5. Membra sumus corporis ejus, de carne ejus et de ossibus ejus. Ut ergo breviter expediam, tria considerantur: primum est Communio realis et digna Sacramenti; secundum est effectus hujus Sacramenti spiritualis quo nutrimur et dicimur incorporari Christo; tertium est nutritio ipsa nostra ex speciebus consecratis, modo supra expresso, non per conversionem Sacramenti in nos realiter, sed quatenus intuitu Sacramenti, et ut fides ejus salvetur, vere efficitur in nobis id quod per Sacramentum effici natum esset in. casu,quo convertibile esset in substantiam nostram. Primum requiritur, quia communicantes in fide tantum, et non reipsa,

non acquirunt hanc unionem. Secundum requiritur, quia peccatores sumentes realiter Sacramentum, non acquirunt illam unionem. Tertium requiritur ut salventur quaedam Patrum locutiones, qui dicunt Christum se immiscuisse nobis, ut essemus os ex ossibus ejus, caro de carne ejus ; quod ratione communionis realis digne, et ratione nutrimenti corporalis secundum quamdam aequivalentiam dici potest. Praeter haec non video aliud, quod hic admitti possit ; primum consistit in usu Sacramenti ad secundum et tertium, quae sunt permanentia post desitionem specierum.

Quaeres primo: Quando Sacramentum confert augmentum gratiae ?

In hoc quaesito multi finguntur modi dicendi, et omnes pene versantur circa naturam sumptionis, quando completur, aut fit. Prima sententia est Cajetani asserentis dari effectum seu augmentum gratiae, de quo hic agitur, quamdiu spfecies sunt in stomacho ; sed hoc dependet ab alia ejusdem opinione, nempe, hoc Sacramentum conferre effectum suum dependenter ab actuali devotione, quae quamdiu durat, confertur gratia, et intenditur. Major in 4. dist. 9. q. 1. asserit, vel Sacramentum conferre gratiam successive, quamdiu est ejus sumptio, vel in eo instanti quo homo sit magis dispositus ad recipiendum effectum ejus.

Tertia sententia est dari aliquod indivisibile ex parte subjecti inter os et guttur, quod inferiorem partem oris, et superiorem gutturis terminat ; tunc autem cibum sumi, quando per hunc terminum trajicitur, et consequenter in propositio, quando hostia attigit illum terminum, vel transit in toto, vel in parte, datur effectus. Alii dicunt in instanti discreto temporis dari gratiam, quod instans durat aliquo tempore, eo modo quo substantia Angeli, etsi duret per tempus quia tamen est tota simul sine sui mutatione, ideo indivisibiliter, et per instans discretum temporis durat, sed his omissis et aliis, sit

Prima conclusio, tunc confertur, quando est instans completae manducationis, , non prius ; haec autem manducatio completa censetur, quando trajectus est cibus in stomachum, locum idoneum digestioni. Probatur, quia Sacramentum institutum est per modum nutrimenti ; ergo tunc habet effectum, quando tractum est in stomacho, et completur sumptio, et distinguitur non manducans a manducante ; estque quies ab ipso motu manducationis, seu trajectionis hostiae, id est, pertingit ultimum terminum, qui est indivisibilis ; manducatio enim consistit in successivo, estque motus localis, quando autem producitur ultimum indivisibile terminativum motus, tum universaliter cessat motus.

Dices, Christus est singulis partibus hostiae ; ergo quando prima pars ejus attingit stomachum, causatur gratia, quia applicatur causa efficax gratiae subjecto capaci ; ergo habet effectum. Multi faciunt vim in hac ratione, ex qua fingunt tot modos dicendi, mihi tamen videtur futilis. Respondetur ergo, quod sicut in prima parte hujus motus, non causatur gratia, sic etiam neque in ulla parte, donec compleatur, quia quamdiu est motus in ordine ad nutritionis locum non causat intrinsece aliquid spectans ad ipsam nutritionem, ne quidem inchoative ; unde cum hostia, ut est sub hoc motu, movetur tota, et secundum omnes partes, quia est continua, et quando quiescit, etiam tota simul quiescit ; quando prima pars hostiae attingit stomachum, non quiescit hostia, sed adhuc est sub motu, ac proinde non est completa manducatio ; quando ergo primum quiescit intrinsece tunc habet effectum, negatur itaque antecedens cum sua probatione, quia non applicatur causa, donec compleatur motus et manducatio.

Secunda conclusio, causatur effectus hujus Sacramenti in instanti, patet ex priori, quia tunc completur manducatio, promissio autem gratiae fit manducanti; ille autem censetur manducasse, qui est sub termino motus, qui in instanti extrinseco terminatur per ultimum indivisibile, ut supponitur ex modo desitionis successivorum; ergo pro eo instanti causatur effectus Sacramenti ; deinde reliqua Sacramenta causant in instanti suos effectus, ergo et hoc. Patet consequentia, quia nulla est ratio successionis, neque ex parte agentis, neque ex parte passi, quia agens principale est Deus, cui nulla est resistentia proportionata, passum est ultimate dispositum, quia digne accessit ; ergo in instanti recipit effectum, quem natum est Sacramentum causare ex institutione.

Tertia conclusio, post illud instans completae manducationis non datur aliqua gratia amplius sumenti, nisi varietur ejus dispositio ; est communis, patet, quia causa efficax applicata in instanti producit effectum totum, nisi sit resistentia, aut defectus virium, quia nulla est alia ratio successionis. Effectus autem hujus Sacramenti est determinatus ex institutione, quem confert omnibus, caeteris paribus, sicut et caetera Sacramenta ; nulla autem objicitur resistentia ut probatum est, ergo in instanti fit.

Quarta conclusio, hoc Sacramentum melius disposito confert majorem gratiam, et hoc etiam ex institutione divina, et opere operato, non solum ex opere operantis, ut docet Victoria in summa, verbo Eucharistia, Ledesma 4. part. 4. q. 22. art. 2. Est communis Theologorum, Doctoris in 4. dist. 4. quoest. 7. ubi de Baptismo ait, adultum secundum mensuram suae dispositionis recipere gratiam majorem, quae non confertur parvulo. Eadem autem ratio in propositio est D. Thomae 3. p. quoest. 69. art. 8. Alensis 4. part. quoest. 21. m. 3. Richardi in 4. dist. 4. art. 3. quoest. 3. D. Bonaventurae quoestione ultima, et aliorum. Favet Trident. sess. 6. cap. 7. ubi dicit nos justificari,Justitiam in nobis recipientes unusquisque suam, secundum mensuram, quam Spiritus sanctus partitur singulis prout vult, et secundum propriam uniuscujusque dispositionem et cooperationem, etc. Quamvis ergo loquatur de justitia per Baptismum data, eadem est ratio in singulis aliis, potissimum in proposito, in quo auctor gratiae sumitur.

Eadem est doctrina Damasceni lib. 4. cap. 20. Quamvis peccatorum remissio, inquit, omnibus aeque per Baptismum detur, Spiritus tamen gratiae pro fidei ac praecedentis purgationis modulo, ac ratione comparatur, etc. Ratio est, quia ita congruum est fini Sacramentorum, per quae applicantur remedia nostrae salutis, ut melius disposito conferant majorem gratiam, et perfectius applicarent passionem Domini. Congruentia etiam specialis ex fine hujus Sacramenti haberi potest, nempe quia, ut Florentinum docet, quos effectus in corpore operatur cibus materialis, eosdem secundum proportionem hoc Sacramentum operatur in anima; sed nutrimentum corporale in melius disposito habet perfectiorem effectum, ergo ita etiam in proposito melius dispositus recipit perfectiorem gratiam. Quinta conclusio, non improbabilis,

imo est satis pia sententia Cajetani q. 79. art. 1. quam insinuasse videtur Gabriel lect. 83. in canon. Major in 4. dist. 9. quoest. 1. argumento, Paludanus dist. 17. quoest. 8. et secutus est Ruardus art. 1S. Intelligenda est conclusio, quando crescit dispositio seu devotio ejus; ratio est, quia ita congruit fini Sacramenti, quod per modum cibi et potus institutum est,ergo habet eosdem effectus,quos cibus materialis in corpore,ut dicit Florentinum.Deinde non videtur Christum otiose manere eo tempore in stomacho, deinde causa efficax applicata videtur semper agere, quamdiu subjectum est capax ; sed subjectum fit magis capax crescente semper devotione, ergo et recipit effectum. Deinde sic agere convenit Sacramento, qua applicatum est, seu terminus manducationis, quia ut patet ex praecedenti, causat effectum perfectiorem in melius disposito: sed hunc non causat, quando est sub motu, sed quando quiescit in stomacho, ergo si accedat devotio, causabit eumdem effectum, quem ante non habuit ex defectu ejus. Dices excitare hominem ad devotionem in eo casu ; contra, hic effectus convenit ex opere operato; ergo non est major ratio cur conveniat ipsi, quam alius quicumque. Hanc opinionem graviter reprehendit Sotus dist. 11. quoest. 2. art. 1. Ledesma quoest. 20. art. 1. Victoria in summa, num. 79.

Objiciunt ergo, quod hoc Sacramentum confert gratiam per modum cibi et potus, quamdiu sunt in usu sumentis, sed trajecto Sacramento nihil sequitur, nisi digestio specierum, ad quam se habet mere naturaliter, et non humano modo. Sed facilis est responsio, quod Sacramentum, ut est terminus manducationis, causat gratiam, non in ipsa manducatione actuali, quae in sola applicatione Sacramenti consistit: quamdiu ergo homo ipse vitaliter operando circa Sacramentum se amplius et amplius disponit, non est mirum, imo valde conforme fini Sacramenti, et benignitati Christi,ut conferatur ei gratiae augmentum. Confirmari potest a simili, quia Sacramenta sumpta in fictione, recedente fictione, dant effectum suum secundum multos ; ergo et hoc de quo agimus, quia id magis congruum est divinae bonitati, ergo a fortiori hoc Sacramentum, quamdiu manet applicatum, superveniente dispositione, dabit effectum illum, quem respective ad melius dispositum habet.

Objicit secundo sequi, hominem, qui indigne manducavit, si durante Christi praesentia digne de peccato doluit, justificari. Respondetur negando consequentiam vi Sacramenti, quia Sacramentum, ad hoc ut remittat peccatum, exigit bonam fidem, quam talis non habet, cum sciat se indigne sumpsisse Sacramentum ; si autem disponatur per poenitentiam aut contritionem perfectam, tunc remittitur peccatum in voto poenitentiae et per contritionem, non vero per hoc Sacramentum.

Objicit, peccare mortaliter hominem non solum indigne accedendo, sed etiam conservando Christum in se ipso indigne. Respondetur esse idem genus peccati, unde si quis statim post communionem putans adhuc Sacramentum esse in stomacho peccaret mortaliter, committeret etiam sacrilegium in Sacramentum, si advertens faciat, juxta hanc sententiam ; sed facilis est excusatio ex inadvertentia, et quia nescire potest quamdiu species in stomacho durant, et quia opinio probabilis tantum est. Caeterum usus fidelium qui in die communionis se abstinent ab illicitis, laudabilis est, propter reverentiam Sacramenti, et ipsa conscientia in eo casu peccantem damnat.

Objiciunt praeterea sequi, lucrum esse plures species sumere, quia sic magis durat Sacramentum in stomacho. Respondetur effectum hunc non tribui Sacramento, nisi, ut dispositio ex parte subjecti concurrit, qua concurrente conceditur juxta dicenda.

Sexta conclusio, hoc Sacramentum non dat effectum, recedente fictione si jam desiit sumptio, et praesentia Christi in sumente ; est contra Petrum de Soto, qui communiter id tenet de omnibus Sacramentis. Cajetanus quoest. 7 9. art. 6. conclusio est communis. D. Thomae in 4. dist. 4. quoest. 3. art. 3. quoestiuncula 3. Durandi quoest. 4. Majoris q. 2. D. Bonaventurae art. 2. quoest. 3. dist. 12. 2. part. dist. art. primi, Alensis 4. part. 10. m. 1. art. 3. Suarez disp. 64. sect. 8. probatur, quia nullum est fundamentum, neque auctoritas in oppositum, quia neque fini Sacramenti congruit ; et conclusio colligitur ex Paulo 2. ad Corinth. 11. Judicium sibi manducat, et bibit non dijudicans corpus Domini ; ergo indigne accedens non acquirit aliquod lucrum peccando. Aliud autem est de Sacramento Baptismi, ut supra praesupposuimus, quia iterari non potest, et effectus ejus necessarius est. Augustinus asserit dari recedente fictione ejus, gratiam, et communiter Theologi; hic autem non concurrunt ista, quia et Sacramentum est iterabile, et effectus ejus est augmentum gratiae, quae digne sumenti tantum promissa est.

Septima conclusio, si sumantur plures species simul ejusdem rationis, non conferunt per se effectum majorem, quam si unica particula sumatur seorsim ; est communis. Ratio est, quia unica est sumptio, et plures illae particulae integrant unum Sacramentum, et idem habent significatum contentum, et eodem modo continetur. Idem dico, sive sumptio sit una physice, sive moraliter, ut quando sunt ita plures, ut seorsim sumi debeant, vel ex casu ut quando fragmenta, quae supersunt, sumantur propter reverentiam peracta etiam communione utriusque speciei a Sacerdote, quia non est alius modus reponendi particulas integras, verbi gratia, quae supersunt communioni aliorum, qui sub Missa communicant, vel certe fragmenta minima, quae in patena apparent, aut ex corporali colliguntur servari nequeant, quia etiam sic pertinent ad unam sumptionem moralem, quae ob reverentiam adhiberi debet, etiam a Sacerdote non jejuno, ut quando apparent post sumptam lotionem. Dixi per se, quia si disponatur magis sumens ad singulas particulas, aut sumptiones interruptas idem dicendum est, quod supra conclusione quarta, quia tunc intenditur effectus Sacramenti, juxta accrementum dispositionis. Petes in eo casu, quando causatur effectus Sacramenti ? dico in prima sumptione causari, cui sumptio reliquarum accedit per accidens ad integritatem ejus, ob reverentiam Sacramenti, quia non est alius modus illud decenter conservandi, vel quia fragmenta sint minima, quae decenter ad communionem aliorum nequeunt conferri.

Quoeres secundo: Utrum per diversas species panis et vini, conferatur uberior effectus gratioe, quam per unam tantum ?

Haeretici Bohemi contendebant injuste laicos privari in Ecclesia Latina, communione calicis, hoc fundamento, quod aliqua parte et effectu Sacramenti priventur, quia per plures species plus gratiae conferatur, et utraque species ad integrum convivium spirituale spectat. Primum ergo decidendum est, an plus gratiae conferatur per utramque simul, quam per unam solam, qua in re duplex est inter Scholasticos opinio. Prima est asserens ex utraque specie majorem fructum percipi ; ita Alensis in 4. part. quaest. 11. m. 2. art. 4. sig. 3. ad 2. Dicuntur etiam plures Patres, qui Tridentino adfuerunt, in eadem opinione fuisse, ac proinde Concilium cum hanc veritatem definiverit sess. 21. cap. 1. utitur ea moderatione, ut nihil contra hanc sententiam statuerit, asserens communionem sub una specie ad salutem sufficere ; et cap. 3. Quoad fructum, inquit, attinet, nulla gratia necessaria ad salutem eos defraudari, qui unam speciem solam accipiunt, etc. necessaria, inquit, gratia ad salutem ; non autem simpliciter nulla gratia defraudari, quod esset contradictorium hujus sententiae, ac proinde eam simpliciter tenet Vasquez disp. 211. tanquam probabiliorem ; Suarez vero disp. 63. probabilem, sicut plerique alii, qui in oppositum transeunt.

Secunda sententia est plurium recentiorum, qui putant eamdem gratiam non majorem haberi per utramque speciem ut Bohemis et aliis occurrant ex opposito. Cajetanus 3. part. quoest. 8. art. 12. Suarez supra, Sotus in 4. dist. 12. quoest, i. art. 12. Petrus de Soto in Institutione Sacerdotum, lectione 10. de Eucharistia, Ledesma I. part. 4. quoest. 21. art. 12. dub. 1. Roffensis art. 16. contra Lutherum, Hossius in confessione cap. 4. et alii passim recentiores, quorum aliqui in eo falluntur, quod, putent definitam esse in praefato loco conclusionem propriam.

Prima conclusio, probabilis est sententia Alensis, quam etiam sequitur ex professo Gaspar Cassalius lib. 2. de Caena et Calice Domini, Vasquez citatus,

Arboreus in cap. 6. Joannis. Ruardus art. 13. quamvis eam ita intelligat, ut ex parte utriusque speciei major sit efficacia, non percipiatur tamen per secundam major fructus, nisi quis se magis disponat ad ipsum. Sed hoc non consequenter dicitur, quia ad effectum per se Sacramenti uniformis est dispositio, si ad primam sumptionem non sit talis dispositio requirenda, sed sufficiat fides, intentio percipiendi Sacramenti, et sensus gratiae, idem dicendum quoad effectum secundae speciei ; si autem adstruat ad utramque requiri aliam dispositionem, infra impugnabitur. Et quidquid dicat, ad sumptionem Sacramenti sufficit una, qualiscumque debetur, quae valet ad effectum integrum causatum per utramque speciem, quae integrum convivium exhibent.

Probatur conclusio, argumento desumpto ex fine Sacramenti, quia hoc Sacramentum non solum, ut sacrificium institutum est sub utraque specie, sed etiam ut Sacramentum: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus, Joan. 6. nam ad completum convivium requiritur cibus et potus ; ergo quaelibet pars hujus Sacramenti habet causare gratiam, et suam habet significationem diversam, et suum refectionis modum ; Sacramenta enim efficiunt, quod significant. Respondet Cajetanus id verum esse in reliquis omnibus ; peculiare tamen in hoc Sacramento, quod totus effectus causetur per unam speciem, quia nempe gratia causatur non per species, sed per Christum contentum sub speciebus, qui totus continetur sub singulis, ac proinde ubi eadem est ratio et virtus agendi, idem sequitur effectus. Quod vero species nihil causent ex eo probat, quod ipsum agens principale ubi est praesens, non indiget instrumento ; tum quia Christus non est in hoc Sacramento per unionem agentis ad instrumentum, sed tanquam contentum sub continente ; tum quia consideratur hic alimentum, et nutritio spiritualis, non corporalis.

Contra, hoc Sacramentum causat gratiam, ( ut supra probavimus) per modum Sacramenti: ergo signi sensibilis practici. Antecedens fusim suo loco probatum est, sicut et consequentia ; sed diversa sunt hic signa in specie, quamvis integrent unum convivium, ergo quodlibet efficaciam suam propriam habet, tam in fieri quam in facto esse, considerando Sacramentum. Deinde quamvis idem sit significatum utriusque speciei, non tamen eodem modo, quia species panis continet corpus ex vi verborum, caetera per concomitantiam; species vini, sanguinem ex verborum, continet, reliqua per concomitantiam. Sed haec differentia iu significando infert diversitatem in causando, sicut contingit in aliis Sacramentis, quia eadem in specie est gratia habitualis quam causant et significant ; sed quia diverso modo, et per diversa signa, et ad diversos fines significant, ideo diversa est in ipsis efficacia et causalitas.

Deinde quamvis eadem sit causa principalis hic praesens, nempe Christus, non causat effectum nisi ut significatum, per signum sensibile ex opere operato, ut caetera Sacramenta causant, ac proinde sacramentaliter, et per signum sensibile ut instrumentum.

Respondent alii non esse perfectiorem significationem in duabus, quam in una specie ex parte rei significatae, quamvis sit perfectior ex parte modi significandi, qui modus non facit ad diversitatem effectus; ac proinde non esse paritatem in nutrimento corporali et spirituali, quia cibus reficit appetitum famis, potus autem appetitum sitis, quae diversa sunt in corpore ; in anima autem appetitus tales non discernuntur ad justitiam, sed unus tantum, quia una est justitia, per quam reficitur, ergo per alterutram speciem sufficienter expletur talis appetitus.

Quod vero modus diversus significandi non faciat ad diversitatem in effectu, aut efficaciam Sacramenti probant, quia alias Baptismus collatus per trinam immersionem, in qua est major expressio Trinitatis haberet diversum effectum, et majorem, quam sit ille, qui confertur in una tantum immersione ; et hostia consecrata, in qua esset expressa imago Crucifixi, haberet diversum effectum ab ea, in qua non est talis imago, quia illa magis exprimit Christum ; et moneta, in qua perfectius cuderetur imago principis, haberet majorem valorem, quam moneta in qua talis imago esset obliterata, vel non tam expressa, quamvis idem esset pondus utriusque.

Contra, ex institutione Sacramenti colligimus significationem ejus et efficaciam ; ergo si per calicem nihil fieret, superfluus esset, et superflua institutio, neque conveniret ipsi definitio Sacramenti novae legis. Deinde, quamvis gratia eadem conferatur per utramque speciem, hoc non tollit, quin una accedens alteri tribuat majorem gradum, et intensionem, quamvis non diversum specie, sicut argumentatum est in reliquis Sacramentis universim, quae ad renovationem interioris hominis instituta sunt, quamvis eadem sit in specie physica gratia collata ; ergo in proposito per novam speciem datur dulcedo nova, quae per ipsam significatur, nam sicut corpore sustentamur, ita sanguine inebriamur, quod denotat abundantiam refectionis et gratiae. Unde si totus effectus jam per priorem fuisset datus, et per calicem non daretur novus, sed significaretur datus per speciem corporis, nec significatio calicis esset sacramentalis pratica, ut talis significatio constituit novam speciem Sacramenti novae legis, ut distinguitur ab antiquis quae significabant gratiam conferendam, non dabant, nam significare collatam, aut conferendam, non vero eam conferre,perinde est ad hanc differentiam, quae datur per hoc quod est efficere aut non efficere, continere aut non continere suum significatum. Neque proprie diceretur Christus propinare nobis suum sanguinem, aut nos illum bibere ad abundantiam spiritualis refectionis et dulcedinis, nisi sanguis habeat illam efficaciam. Hinc patet falsum esse diversum modum significandi non inferre diversam efficaciam in his, licet eadem in specie justitia conferatur.

Exempla non sunt ad propositum. Primo, quia sicut Ecclesia non tribuit efficaciam Sacramentis, quae illam habent ab institutione. Christi, sic etiam ritus quicumque ab Ecclesia institutus, quamvis expressiorem contineat significationem, ad instructionem tantum facit, vel reverentiam, et non ad efficaciam Sacramenti: talis est trina immersio, quae est caeremonia, sine qua perfici potest Sacramentum, et quae in omnibus locis et casibus non adhibetur; in proposito autem diversa significatio specierum est ab institutione Christi, ac proinde arguit diversam efficaciam. Ex quo patet minus facere ad rem alia exempla, quia figura illa hostiae, ne quidem ex Ecclesiae instituto est, neque refert ad ritum etiam celebrandi Sacramenti ; valor monetae non in figura, sed in pondere est, secundum quod fundatur acceptatio et valor.

Ad confirmationem praedictorum facit, quod aeque corpori et sanguini adjuncta est promissio divina, Joannis 6. et quod Patres eodem modo de efficacia utriusque ad refectionem spiritualem loquantur, in iisque servari dicant proportionem convivii integri et completi, et seorsim institutus est calix, et consecratus panis, ut constat ex Evangelistis et Paulo, et diversitate formarum et materiae. Unde sicut Circumcisio et Baptismus, licet non differebant effectui quia utrumque delebat peccatum originale, et conferebant primam gratiam, tamen quia materia et institutione differebant,diversa erant Sacramenta, neque infructuose Baptismus percipiebatur a circumcisis, quia conferebat effectum gratiae sibi proportionatum ; ergo etiam idem currit in proposito.

Scio responderi posse ad instantiam, distinguendo haec Sacramenta per diversum modum causandi eumdem effectum, quia ex opere operato Baptismus, Circumcisio vero non ex opere operato causabat effectum. Sed haec responsio non quadrat doctrinae Augustini,ut suo loco vidimus, neque solvit difficultatem, quia in proposito ideo asseritur, alteram speciem non conferre effectum, quia idem datus est per priorem sumptam. Sed sic etiam Circumcisio dabat gratiam justificantem, ut communis tenet ( quidquid sit de quorumdam opinione reprobata, qui dicebant Circumcisionem tantum remissionem originalis, non collationem gratiae habuisse), ergo sicut Baptismus ex sua efficacia dat semper effectum secluso obice, non ex alia ratione, nisi quia est signum efficax, neque consequenter superflue sumebatur a circumcisis, sic etiam calix, alias esset signum inefficax, et non sacramentale.

Dices calicem quidem continere efficaciam, sed respectu ejusdem effectus, qui natus est conferri per alteram speciem, unde causato illo per speciem panis, amplius nihil efficit calix sumptus, sicut contingit in causis physicis, quando applicatur causa, producto jam effectu, nihil facit, licet de se habeat efficaciam.

Contra, quia in nulla lege instituit Deus plura signa, seu Sacramenta seorsim respectu ejusdem effectus. Hinc Poenitentia seu contritio perfecta, quae in omni statu naturae valebat, eratque necessaria ad remissionem peccati actualis, in lege tamen nova subordinatur Sacramento Baptismi et Poenitentiae, ita ut sine eorum voto, non habeat illam efficaciam, quam habuit ante institutionem horum Sacramentorum ; non alia ratione, nisi quia, ut superfluitas, quae contemptum parit, evitetur, et medium alias commune, revocetur ad particulare legis novae institutum Sacramentum, eique subordinetur, ne pluralitas mediorum sine subordinatione contemptum pariat Sacramenti specialis, et minuat sollicitudinem propriae salutis ; ergo cum in hoc Sacramento inveniantur duae species institutae seorsim per modum diversarum causarum, quamvis respectu ejusdem effectus in specie, colligitur quamlibet ex illis habere propriam efficaciam in sua specie et ordine, ad augmentum gratiae, nutriendo animam.

Deinde causae physicae totales respectu ejusdem effectus, in specie non integrant unam ; duae autem species faciunt ad integritatem convivii spiritualis, sed causae quando integrant unam, cuilibet convenit esse partem in causando, ex ratione propria, et in utramque resolvitur totum, sive sit totum in esse entis, sive in esse causae ; ergo in proposito idem contingit, sed hoc convivium unum est in specie, et non simultate concursus respectu ejusdem effectus numero, alioquin nihil causaret una species seorsim sine altera, quod est falsum, quia contingit usus unius sine altera a laicis, in Ecclesia ; efficiunt ergo unam causam integram in specie, et consequenter, quaelibet habet efficaciam dictam. Explicatur exemplo aliorum Sacramentorum, in quibus plura concurrunt signa instituta respectu ejusdem effectus in numero et simultate concursus, verbi gratia, in Baptismo, forma et materia, quarum neutra seorsim agit, sed utraque simul conjunctae; ergo aliter duae species integrant unum convivium et causam gratiae modo dicto, aliter autem materia et forma Baptismi, quia hae tanquam partiales sunt ejusdem effectus in numero, illae partiales in specie, totales autem in numero, alioquin videretur superflua institutio alterius. Ad Confirmationem accedit, quod Clemens VI, ann. 1341. in Bulla ad Regem Angliae conces serit usum calicis ipsi pro uberiori lucro gratiae, in qua Bulla hanc sententiam est secutus.

Objicies primo, Tridentinum sess. 21. secundum aliquos definiisse oppositam sententiam, secundum alios vero ratio Concilii eamdem concludit, cap. 3. Insuper, inquit, declarat, quamvis Redemptor noster, ut antea dictum est, in suprema illa Coena hoc Sacramentum in duabus speciebus instituerit, et Apostolis tradiderit, tamen fatendum esse, etiam sub altera specie totum atque integrum Christum, verumque Sacramentum sumi, ac propterea, quod ad fructum attinet, nulla gratia necessaria ad salutem eos defraudari, qui speciem solam accipiunt, etc.

Respondetur quoad primum, perperam asseri dictam definitionem, esse contra conclusionem, ut patet ex particula illa adjecta necessaria, quae exceptionem continet, et vim exclusionis habet quoad sensum universalem ; non enim dicit Concilium nulla gratia simpliciter, sed nulla gratia necessaria ad salutem ; quae verba sunt restrictiva sensus universalis ad gratiam necessariam ad salutem.

Quoad alterum motivum, ex ratione illa Concilii desumptum, respondet bene Vasquez Concilium non colligere ex eo quod Christus totus continetur sub qualibet specie nulla gratia necessaria ad salutem privari laicos, quia si in triduo fieret consecratio, species panis non contineret totum Christum, quia neque animam, neque sanguinem, tamen causaret eamdem gratiam quamcumque necessariam, quae ex vi Sacramenti causatur de facto, et in casu verificarentur promissiones Christi apud Joannem de Sacramento : Qui manducat meam carnem, vivet in aeternum, etc.

Concilium ergo intendit excludere errorem, in quem incidere possint Bohemi, aut alii, dicendo, quod sub una specie non contineretur totus Christus. Et confirmatur haec doctrina Vasquez ex sess. 13. in fine, ubi remisit aliquos articulos circa Eucharistiam discutiendos in sequentibus, quorum duo primi sunt: An necessarium sit ad salutem ex divino jure praeceptum, ut singuli Christi fideles sub utraque specie ipsum veneror bile Sacramentum accipiant. Secundus, num minus sumat qui sub altera, quam qui sub utraque communicat, qui articulus ex occasione erroris, qui fuit, vel timeri posset,conceptus est: unde sess. 21. ean. 3 qui conceptus est ex doctrina cap. 3 (ut recte marginator adnotavit,) idem error insinuatur et damnatur : Si quis negaverit totum et integrum Christum omnium gratiarum fontem et auctorem sub una panis specie sumi, quia ut quidam falso asserunt, non secundum ipsius Christi institutionem sub utraque specie sumatur, anathema sit.

In fine autem Concilium reservat duos articulos definiendos in aliud tempus, videlicet : An justis de causis Ecclesia prohibuit usum calicis laicis et clericis communicantibus, et non conficientibus? et an talis usus certis rationibus et conditionibus alicui regno concedendus sit?

Sess. autem 22. eosdem articulos remisit suae Sanctitati determinando?. Inter has autem conditiones illa proculdubio fuit, ut videlicet, primum crederent totum Christum sub altera specie contineri, et per alteram dari gratiam ad salutem necessariam. Ratio ergo Concilii superius expressa eo tendit, ut condemnet errorem, non autem ut quidpiam decernat circa fructum Sacramenti, quia reipsa non concludit quidpiam de fructu, ut instantia superius expressa ostendit.

Objicies secundo, refert Joannes Hesellanus in lege de Communione, tract. 3. fol. 171. Joannes Slechia Bohemus scripsit Erasmo se intellexisse a Concilio Basiliensi concessum fuisse Bohemis sub utraque specie communicare : Modo sub qualibet specie profiterentur, et crederent Christum totum contineri, et non plus fructus haberi per utramque, quam per unam tantum.

Refert etiam idem Hesellanus ex Richardo Magistro suo tertiam conditionem sub qua Bohemis concessa est communio sub utraque specie, fuisse, ut crederent, non plus sumi sub utraque, quam sub una specie tantum; quartum autem ut crederent sub una specie esse lotum Christum secundum corpus et sanguinem. Haec quarta conditio esset supervacanea, nisi intelligeretur alia, nempe, tantum sumi sub una, quantum sub utraque.

Respondetur illud Concilium non esse tantae auctoritatis, quia rebellavit Pontifici, et in errores et schisma incidit, nec potuit sua auctoritate, quae nulla fuit in schismate eam facultatem facere: caeterum errorem illum, quem damnavit Tridentinum,.Bohemos tenuisse, satis per hoc indicatur si narratio subsistit. Quidquid autem sit de hoc, non invenitur in actis Concilii quidpiam tale, sed cap. 30. definitur juste Ecclesiam subtraxisse usum calicis laicis, alteram autem speciem ad salutem ipsis sufficere, addens contra praefatum errorem supra : Non esse ambigendum, quod sub specie panis caro tantum, neque sub specie viiii sanguis tantum, sed sub qualibet specie est integre totus Christus, etc. De fructu autem nihil habetur, nisi per unam dari gratiam omnem necessariam ad salutem Secunda ergo conditio ita intelligenda est, ut sub una quantum ad rem contentam tantum sumatur, quantum sub utraque, non vero quantum ad fructum.
Objicies tertio, idem est effectus in specie utriusque, et idem finis, nempe spiritualis nutritio animae, deinde aeque per utramque hic effectus habetur, et aeque utraque extinguit appetitum animae , ergo eumdem effectum habent. Respondetur ex dictis concedendo antecedens, et negando consequentiam, quia diversa significatio infert diversum effectum in numero, quamvis non in specie, ut patet ex dictis. Dices, fuit idem effectus corporis et sanguinis in sacrificio cruento ; ergo etiam in hoc sacrificio, quod illud repraesentat. Respondetur, concedendo antecedens, quia ibi meritum in passionibus fuit toleratis a Christo per effusionem sanguinis in quibus corpus et sanguis merito conjungebantur ; hic autem, quidquid sit de ratione sacrificii, in ratione Sacramenti corpus et sanguis sub diversis signis sacramentalibus proponuntur, quorum quodlibet habet suam efficaciam diversam et significationem.

Dices inter cibos corruptibiles aliquos esse, qui simul depellunt famem et sitim, cur etiam hic effectus non tribueretur huic alimento spirituali. Respondetur, quamvis idem sit alimentum, tamen illud corporale non sumi per modum cibi et potus, sed sub alterutra ratione, verbi gratia, aliquis fructus, qui continet in se vim extinguendi sitim per humorem contentum, qui manducatur, non bibitur ; item jusculum habet in se vim extinguendi famem, quod bibitur non manducatur ; in proposito autem altera species manducatur, altera vero bibitur, et sic quaelibet habet suam efficaciam seorsim.

Haec sententia, quam defendimus hactenus, videtur magis Theologica et conformis communi doctrinae de Sacramentis, eorum significatione et efficacia, neque in ullo favet haereticis ; quamvis enim gratia amplior in gradu tribuitur per utramque, quam per unam, illud tamen augmentum gratiae non praeponderat reverentiae Sacramenti, ex qua, mota Ecclesia propter periculum effusionis calicis, qui nec commode servari potest, nec ad infirmos deferri, neque ministrari sine tali periculo, abolevit usum calicis in laicis et aliis communicantibus, et illud augmentum per alia media recuperari potest, gratia autem necessaria ad salutem necessitate praecepti, seu alio quovis modo dicatur, talis habetur per sumptionem unius speciei.

Qui voluerit tamen defendere oppositum cum modernis controvertistis, potest, non tamen ex rationibus pro ipsis adductis, nempe quod totus Christus contineatur sub alterutra specie ; haec enim ratio fundatur in ea sententia quod tota ratio causandi gratiam sit Christus, et non species, si aliquid concludat, quam supra refutavimus. Neque etiam valet, quia in triduo esset idem effectus hujus Sacramenti, et neutra species contineret totum Christum, sed sua significata seorsim ; nihil ergo, quod concomitanter est sub aliqua specie, est ratio agendi, quia sic non importatur ex vi significationis seu de rigore ejus, sed ex unione aut connexione naturali cum significato per se specierum: refundendo ergo efficaciam in rem significatam vi verborum deberet refundi in ipsum corpus et sanguinem, quae sunt diversa significata formalia, et sic argumentum magis reducitur in oppositum ejus quod intendit.

Recurrendum ergo ad ipsam institutionem, dicendo talem fuisse, ut eumdem effectum singulae species haberent, et tantum quantum dispositio praesens sumentis exigit, si ex ea crescat, vel quantum natum est conferre virtute Sacramenti. Dices, diversa sunt signa sacramentalia; ergo diversi effectus. Respondetur, concedo antecedens, et distinguendo consequens, effectus primarius, concedo, effectus secundarius, nego. Supra autem diximus gratiam subsistentem, seu corpus et sanguinem Christi, ut praesens est, esse rem significatam hujus Sacramenti gratiam in anima causatam esse effectum secundum, seu, ut alii volunt, usum Sacramenti, aut actum sacramentalem ; alterutra ergo species est causa inadaequata ejusdem gratiae in numero, et sic breviter reducendo quaestionem ad superius dicta, etiam haec pars salvari potest. Ex quo haec patet etiam ad rationes adductas pro conclusione praemissa, quia earum vigor solvitur in distinctione praemissa de significato primario, quod diversum est, et secundario, quod est unum ; diverso modo causatum per modum cibi vel potus, applicato Sacramento, et interpretari possunt Patres, institutio, finis integritas convivii, et distinctio specierum quoad modum sumendi materialem, non quoad effectum gratiae. Diversitas autem specierum primaria est respectu contenti, reliquam partem hujus controversiae cum Bohemis infra tractabimus de praecepto hujus Sacramenti.

Quaeres tertio: Utrum Sacramentum sit necessarium medium ad salutem ?

Ex iis quae hactenus dicta sunt de effectu, patet resolutio hujus quaesiti, quam supponit Doctor hic, et in distinctione sequenti magis, quam tractat per se ; eam autem tradit in terminis loco citando in 2. conclusione, quem huc advocare placet, ad complementum tractatus et materiae.

Duplex est necessitas, alia medii, alia praecepti ; de necessitate praecepti hic non agitur, de qua suo loco, sed tantum de necessitate medii. Haec necessitas dicitur etiam necessitas finis, id est, quando sine medio nequeat acquiri finis ; in proposito finis est aeterna salus, dicitur ergo medium necessarium, relate in finem. Medium autem necessarium hoc modo dupliciter dicitur, sive in re applicatum, sive in voto, hoc est, in desiderio et proposito applicandi, si subesset facultas ejus. Necessitas autem Eucharistiae, vel esset ad primam justificationem obtinendam, vel certe ad perseverandum in justitia accepta, qua dat robur ad observandam legem, et superandas tentationes. Aliquid etiam dicitur necessarium in voto dupliciter ; primo absolute, quia ipsum in se realiter applicatum est medium necessarium, si facultas adest, verbi gratia, ad justificationem Baptismus; vel generaliter, quatenus scilicet exigitur votum implicitum ejus, et propositum adimplendi praecepti, quando obligat.

His positis, aliqui apud Vasquem ( quos ipse non citat) recentiores existimant hoc Sacramentum in re, aut voto susceptum habere necessitatem medii ad consequendam vitam aeternam, dicentes votum hujus Sacramenti contineri in Baptismo,

aut contritione, juxta sententiam D. Thomae variis in locis 3. part. quoest. 73. art. 3. ubi dicit Eucharistiam esse necessariam in voto, sicut finis in intentione et desiderio: et quoest. 80. art. 11. colligit inde obligationem recipiendi idem Sacramentum cum opportunitas datur, et in 4. dist. 8. quoest. 1. et in dist. 12. quoest. 3. art. 2. quoestiuncula prima. Pro hac sententia citantur a quibusdam Claudius rep. 6. cap. 7. Spinaeus lib. 2. de orat. Eucharistiae, c. 12. Roffensis lib. 5. contra OEcolampadium in proaemio, Naclantius in tractatu de communione, Theor. 1.

Caeterum Cajetanus in primum locum D. Thomae citatum, et Sotus d. 8. quoest, unica art. 3. explicant loca D. Thomae, asserendo Baptismum, quia est principium per modum generationis spiritualis, necessarium esse in re, per accidens tamen, quia non datur opportunitas, sufficit in voto; Eucharistia, quia est finis, sufficit in intentione, est consummatio vitae spiritualis, et operatur in intentione, non autem reipsa. Aliqui praeterea Orientales, ut Graeci moderni, putant esse necessariam simpliciter necessitate medii Eucharistiam, ideoque communicant infantes, quae caeremonia fuit quidem antiqua, et adhuc apud ipsos continuata, sed ex illo errore in quo desiverunt a fide.

Prima conclusio, realis sumptio Eucharistiae non est medium necessarium parvulis ad vitam. Est de fide definita in Trident. sess. 21. can. 1. Si quis dixerit parvulis, antequam ad annos discretionis pervenerint necessariam esse Eucharistioe communionem, anathema sit. Probatur 2. ex Matthaei ultimo: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit; deinde ex doctrina communi Patrum et Conciliorum de efficacia et virtute Baptismi ad delendum peccatum originale, et conferenda alia quaecumque ad dandam justitiam, quae adoptat ad regnum ; unde definitur justificatio, quae est per Baptismum a Tridentino sess. 6. cap. 4. quod sit translatio ab eo statu, in quo quis nascitur filius primi Adam, in statum gratiae adoptionis filiorum Dei per secundum Adam Jesum Christum. In hoc conveniunt omnes Patres. Ex qua doctrina sequitur etiamsi infans baptizatus decedat in gratia baptismali, salvari eum sine sumptione Eucharistiae.

Secunda conclusio, realis sumptio Eucharistiae non est medium necessarium ad salutem, etiam adultis; est communis Doctorum, quam insinuat noster Doctor in 3. dist. 40. sig. Onera imposita sunt, etc. ubi docet : Nullum aliud Sacramentum legis novae habere necessitatem medii proeter Baptismum et Poenitentiam. Probatur, quia nullibi in Conciliis declaratur haec necessitas ; et quamvis sit argumentum ab auctoritate negativa, concludit in materia doctrinali, et maxime per quam sufficienter proponuntur et declarantur media necessaria ad salutem, alias Ecclesia deficeret in necessaria instructione fidelium ; nullibi autem in doctrina et Canonibus de Sacramentis, exponit hanc necessitatem Eucharistiae ; ergo nulla est talis.

Secundo, non est necessaria, nisi per modum remedii ; Sacramenta enim instituta sunt, ut remedia infirmitatis nostrae vel ergo esset necessaria ad primam justificationem obtinendam, quod falsum est et contra fidem, quia ex Paulo 1. ad Corinth. 11. nequit sumi Eucharistia, nisi in statu gratiae per se loquendo : Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat; qui enim manducat, et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini. Haec probatio ex Tridentino sess. 13. cap. 1. est Poenitentia, et ex communi

Patrum sententia in eum locum Pauli, ita ut nullus debeat accedere ad Eucharistiam nisi in statu gratiae ; ergo non est medium delendi peccati mortalis, aut dandi primam gratiam, quae sola sufficit ad salutem, alias etiam parvulis esset necessaria, si dicas esse medium necessarium ad perseverandum in gratia.

Contra tertio, neque hanc necessitatem ejus explicant Concilia, sicut necessitatem Baptismi explicavit Trident. sess. 7. de Baptismo ; can. 5. sess. 14. de paenitentia ; can. 6. sess. vero 13. agens de Eucharistia nullam ei tribuit necessitatem; unde Melchiades Papa epist. ad Episcopos Hispaniae cap. 2. et habetur de consecrat. dist. 5. in cap. Spiritus sanctus, ait, statim morituris regenerationis beneficia sufficere ad salutem, quia regeneratio salvat mox in pace beati saeculi recipiendos, ergo adultis baptizatis sufficit per se Baptismus ad vitam ; deinde nullus effectus gratiae habitus per Eucharistiam est necessarius, ut medium adulto: ergo. Antecedens patet, quia hic effectus esset auxilium, quod mediante Eucharistia recipit ut praeservetur a peccato mortali, quem effectum tribuit Tridentinum huic Sacramento sess. 13. cap. 2. Sed hic effectus non est necessarius simpliciter ad vitam aeternam, quia sine dono perseverantiae multi relapsi suscitantur in vitam aeternam per poenitentiam, et salvantur: ergo neque ratione hujus effectus Eucharistia in re erit necessaria. Probatur consequentia, quia sine illo contingit adultum salvari.

Praeterea ratione hujus effectus, tum maxime esset necessaria, quia infallibiliter tribueret perseverantiam, vel quia tribuit abundantiore auxilia ad eum finem; non primum, quia hunc effectum nullum Sacramentum habet ex opere operato, quia regulariter non datur omnibus digne accedentibus, cura multi postea relabamur. Sed si esset medium necessarium, maxime esset tale ratione infallibilis perseverantiae dando auxilia infallibilia, quibus homo praeveniretur infallibiliter, ne peccaret

Si secundum dicatur, cum illa auxilia abundantiora sint tantum ad melius esse, non ad simpliciter esse, sequitur non esse necessaria necessitate salutis, quia potest contingere salus sine ipsis, vel ipsa per alia media, ut bona opera, orationes, et jejunia, et ejusmodi obtineri possunt, quia sic etiam impetratur remissio venialium, qui est effectus ibidem a Concilio assignatus huic Sacramento ; ergo neque Sacramentum ratione eorum est necessarium necessitate medii. Dices perseverantiam dari per Eucharistiam, nisi homo ponat impedimentum.

Contra, si daretur infallibiliter per Eucharistiam perseverantia, praeveniretur impedimentum ex parte, ita ut non foret; ergo signum est non dari perseverantiam ex parte Sacramenti, cum non praeservatur impedimentum. Probatur consequentia ex Tridentino sess. 7. can. 7 . ubi definit effectum gratiae semper dari per Sacramenta, quantum est ex parte ipsorum, nisi ponatur obex, sed qui dispositus est ad recipiendum Sacramentum, dispositus est sufficienter, et quantum est ex parte sua ad effectum Sacramenti, quia hoc est esse dispositum ad Sacramentum ; ergo accedens ad Eucharistiam digne , quantum est ex se, est dispositus ad recipiendum effectum quemcumque infallibilem, et sacramentalem ejus, et. consequenter perseverantiam, si talis esset effectus Sacramenti.

Tertia conclusio, Eucharistia in voto non habet necessitatem particularem medii, sequitur ex dictis, nihil in voto operatur effectum, quem non operatur in re ipsa applicatum, quia perfectior est virtus

Sacramenti in re ipsa, quam in voto tantum applicati. Sed Eucharistia non tribuit primam justificationem, neque efficit infallibiliter perseverantiam in re ipsa, neque alius quicumque effectus ejus est necessarius necessitate absoluta finis seu medii; ergo neque in voto dicit necessitatem medii. Minor patet ex praecedenti. Major probatur, quia Baptismus et Paenitentia in re applicata causant remissionem peccati, et justitiam, quae in voto dicuntur causare, quando non adest copia Sacramenti suscipiendi in re ; alia autem Sacramenta non dicuntur in voto causare suos effectus, sed illa tantum quae habent necessitatem medii, quia ita suaviter dispositum est per divinam providentiam, ut remedium universale poenitentiae, id est, contritionis perfectae vel charitatis, suppleat defectum remedii particularis ad hoc instituti, cum proposito tamen, et voto suscipiendi illud, si facultas daretur, et quando datur.

Sed hoc non convenit Eucharistiae, quia quando quis peccat post Eucharistiae sumptionem, si postea confiteatur, non habet obligationem praecepti etiam ad sumendam Eucharistiam denuo. Ponamus casum, quod post viaticum sumptum ipse peccaverit, et confessus est ante transitum, non tenetur denuo communicare: ergo non habet necessitatem ejus sumendi etiam in voto, alias data opportunitate tunc tenetur ante transitum eam sumere, quod nemo dicit, nec praxis Ecclesiae eam necessitatem insinuat.

Dices ipsam Poenitentiam aut Baptismum includere votum Eucharistiae. Contra, Baptismus et Poenitentia non subordinantur alii remedio, sed ex propria institutione significant, et conferunt remissionem peccati, et gratiam, ergo non includunt ad hoc votum speciale Eucharistiae ; speciale dico, quia generale possunt includere adimplendi praecepta, et consequenter praeceptum Eucharistiae pro tempore suo currens. Consequentia patet, quia quod causat in voto alterius, causat in virtute ejus, et tanquam ipsi subordinatum, unde Trid. sess. 6. c. 7. sine Baptismo in re aut voto, dicit nemini contigisse salutem post Evangelii promulgationem. Si autem in voto Eucharistiae, aut ejus votum includeret Baptismus, tunc diceretur in virtute Eucharistiae dare primam gratiam, quod non quadrat Canonibus fidei.de efficacia hujus Sacramenti, alioquin non proprie ex opere operato conferre gratiam, sed magis ex opere operantis, sicut contritio justificat dispositive eo modo ; votum enim spectat ad voluntatem operantis, non ad genus Sacramentum aut signi. Confirmatur, Eucharistia, ut patet ex Trident. sess. 13. cap. 2. dat gratiam per modum nutrimenti ; ergo causalitas ejus in voto non extenditur ultra illum modum dandi gratiam ; sed nutrimentum, si proprie loquamur, non vivificat mortuum, neque ullam habet ad hoc efficaciam, sed tantum ad restaurandum vivum ; ergo Baptismus et Paenitentia,quae sunt Sacramenta vivificantia mortuum,non dicunt in hoc ordinem aut dependentiam ad votum Eucharistiae, neque ipsum includunt, cum per hoc nullam accipiant virtutem ad suos effectus. Dices saltem in ordine ad perseverantiam, necessarium esse votum; contra, ergo non includitur in Baptismo aut Paenitentia votum speciale. Probatur consequentia, quia Baptismus et Poenitentia instituta sunt ad dandam vitam non autem ad eam conservandam, ad quod requiruntur alia remedia, sed si includerent votum Eucharistiae, deberent habere aliquam efficaciam ad conservandam vitam, ergo non includunt. Probatur ,major ex iis, quae Concilia tradunt de efficacia illorum Sacramentorum ; minor probatur, quia nihil includunt Sacramenta, nisi quod spectat ad virtutem activam ipsorum, et perficit ea, in eo genere qua causa sunt ; ergo cum praefata non habeant efficaciam respectu perseverantiae, sic non includunt votum Eucharistiae, quod ad hoc tantum facit.

Ex his sequitur difficulter salvari posse, quae tradunt discipuli quidam S. Thomae de illo voto speciali Eucharistiae incluso in Baptismo et Poenitentia., Dices generationem baptismalem consummari per gratiam nutrimentalem Eucharistiae, ac proinde illam in hac concludi, ut in fine ac complemento. Contra, quia licet generatio supponatur ad nutritionem, non tamen in virtute ejusdem causae uterque effectus habetur, etiam in physicis ; ergo eodem modo in proposito. Probatur consequentia ex dictis, quia diversa ad haec instituta sunt Sacramenta, quorum quodlibet ex propria efficacia habet effectum, et non in virtute alterius.

Dices ultimo cum Soto et Cajetano, Eucharistiam operari in voto sicut finis in intentione ; contra, quia hic modus operandi non est sacramentalis, ve) certe non sufficit quando in re sumi potest Samientum. Antecedens patet, quia quodlibet Sacramentum ex instituto habet rationem causae efficientis ex definitione Sacramenti, et Concilium Tridentinum supra, quod tribuit effectum nutritionis huic Sacramento, quando in reipsa sumitur.

Alterum membrum patet ex jam dictis de Baptismo et ejus voto, quia non est obligatio suscipiendi Eucharistiam in re ipsa, secluso praecepto positivo divino aut humano: sed quando votum Sacramenti requiritur, etiam exigitur, ut in re sumatur ipsum Sacramentum data opportunitate, ut dictum est. Deinde,

quando finis operatur in intentione per . modum finis,sequitur aliqua electio medii, et executio. Quaero jam si Sacramentum in voto operatur ut finis, an illud votum seu desiderium sit efficax: si ita, ergo sequitur aliqua electio et effectus diversus ab ipsa intentione, et quaero quisnam? alia nequit esse quam susceptio Sacramenti in reipsa, ut patet de omni alio desiderio efficaci hujus aut illius, non extendi ultra acquisitionem finis in re desiderati, aut ad ea quae necessaria sunt ad eum ponendum, sed ex vi illius voti non sequitur, neque exigitur sumptio realis Sacramenti, ergo non erit efficax: vel dato etiam Sacramento, in re ipsa non causat aliquid, si totus effectus conveniens ipsi causetur pervotum, quod est contra natui ram intentionis efficacis, ut causet quid-F quid per finem in re positum, aut medium haberi posset, alias inutilis esset applicatio mediorum, et executio intentionis.

Si dicatur votum illud non esse efficax, jam non erit intentio, sed simplex complacentia finis et objecti, non autem ut finis ; ergo Eucharistia in voto non causabit per modum finis, sed tantum objecti. Dare autem simplici complacentiae appellationem, aut naturam propositi, aut voti perfecti, est insuetum, quia spectant ad voluntatem, quantum est de se, efficacem.

Deinde dicere quod simplex complacentia suppleat necessarium medium, est contra acceptionem terminorum, cum medium dicatur necessarium, ut applicatur in re, aut proposito de se efficaci: Eucharistia autem in tali simplici complacentia, neque ut finis in intentione, applicatur, neque ut effectus in re ipsa, aut causa, sed tantum ut objectum, quod potest convenire tam possibili quam impossibili, quorum potest esse voluntas simplex. Deinde votum Baptismi et Poenitentiae sunt propositum efficax, sive sit virtuale, sive formale, ergo tale debet esse votum Eucharistiae: videtur ergo fuga verborum asserere Eucharistiam in voto dicere necessitatem praefatam.

Quarta conclusio, hoc Sacramentum, licet non habeat necessitatem rigorosam medii, quam hactenus tractavimus, nec institutum sit, ut infallibiliter tribuat donum perseverantiae , est tamen medium utile, et adeo efficax ad perseverandum in gratia, ut sine ejus usu, longo tempore incurratur periculum lapsus; et ita supposita fragilitate nostra, dici potest medium, sine quo perseverantia communiter non detur mortalibus.

Communiter dico, quia hoc donum solum Dei voluntate aliquibus praestari contingit, et per alia media conducentia impetrari potest, non tamen infallibiliter, quia neque sub merito nostro cadit, neque etiam sub efficacia alicujus Sacramenti, tanquam effectus communiter datus et infallibilis.

Unde Tridenl. sess. 6. cap. 13. de perseverantiae munere , monet, ut nemo sibi certi aliquid absoluta certitudine polliceatur, tametsi in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere omnes debeant, etc. Verumtamen qui se existimant stare, videant ne cadant, et cum timore ac tremore salutem suam operentur in laboribus, in vigiliis, in eleemosynis, in orationibus et oblationibus, in jejuniis et castitate ; formidare enim debent, quod in spem gloriae, et nondum in gloriam renati sunt, de pugna quae superest cum carne, cum mundo, cum diabolo, etc.

Ex quibus verbis patet perseverantiam quidem Dei solius gratia dari, impetrari etiam laboribus nostris non esse infallibilem cuique, neque ad eam dari media infallibilia: unde non expediebat eum dari effectum huic Sacramento, quia id derogaret aliis mediis, et sollicitudini piorum et multis operibus, quibus supersederet homo, si in Sacramenti virtute eam infallibiliter obtineret.

Deinde sequitur, dato etiam perseverantiam dari per Sacramentum, non inde sequi esse medium necessarium ad salutem, ad quam consequendam sufficit finalis perseverantia, et resuscitatio a peccato, quae per Poenitentiam aut Baptismum haberi potest, aut perfectam contritionem sine usu hujus Sacramenti. Cum his tamen stat, quod hoc Sacramentum ad perseverantiae finem institutum sit, et quod det auxilia opportuna, esse medium ad eum finem commune; et supposita fragilitate nostra, quae difficulter, neque aliter quam per Dei specialem gratiam praeventa, inclinatur ad opera illa, quae exprimit Concilium ad impetrandam perseverantiam opportuna, neque communiter Dei dono singulis datur sine hujusmodi laboribus, sequitur, inquam, Eucharistiam, ex cujus virtute emanant auxilia ad perseverandum in Christo, esse medium morale, sine quo non contingit communiter perseverantia in Christo, quamvis eam infallibiliter non concedat. Ex quibus manet conclusio explicata.

Probatur conclusio ex Tridentino, quod tribuit hunc effectum Sacramento, sess. 13. cap. 2. Sumi antem voluit Sacramentum hoc tanquam spiritualem animarum cibum, quo alantur et confortentur viventes vita illius, qui dixit : Qui manducat me, et ipse vivet propter me; et tanquam antidotum quo liberentur a culpis quotidianis et a peccatis mortalibus praesentitur, etc. Idem docent Patres in Joan. 6. atque expositores, proinde, ut dicit ibidem Tridentinum, est pignus haereditatis.

Deinde patet ex institutione ejus per modum alimenti, cujus est conservare vitam, et reslaurare vires : mors autem spiritualis est peccatum mortale, ergo ad praeservandum ab ipso confert hoc Sacramentum auxilium et gratiam.

Patet etiam ex diligentia Ecclesiae praecipientis hujus Sacramenti usum. In primitiva Ecclesia quando charitas fervebat, quotquot adstabant sacris mysteriis, communicabant, ut constat ex Clemente lib. 2. constitut. cap. 37. et lib. 8. cap. 20. ex Dionysio de Coelesti hierarchia, cap. 3. Anacleto epistola prima;ex canone 10. Apostolorum;ex can. 2. Concilii Antiocheni, et aliis multis.

Haec consuetudo insinuatur in Missa per versum qui communio dicitur, et collectam sequentem, quae poslcommunionis nomen habet ; quae consuetudo mox dilatata fide et refrigescente charitate reducta est ad communionem ter in anno saltem, ut patet ex Concilio Eliberlino : Omnis homo, de consecrat. dist. 2. ex Fabiano in cap. Etsi non frequentius, eadem dist. ex Toletan. XI. cap. 13. tandem ad eam. quae nunc tenet, saltem communicandi semel in anno omnes, quotquot ad discretionis annos veniunt, cap. Utriusque sexus, quod est Concilii Lateranensis, quae sollicitudo Ecclesiae praecipientis usum hujus Sacramenti demonstrat necessitatem et fructum ejus. Ex quibus patet conclusio, quae intelligitur in adultis, et non in infantibus.

Contra priores conclusiones sunt quaedam objectiones, quae probant huic Sacramento inesse necessitatem medii; primo ex Joannis 6. Nisi manducaveritis carnem filii hominis, etc. non habebitis vitam iii vobis: deinde exemplo, quod adduxit Christus : Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem: et qui manducat me, ipse vivet propter me, etc. ergo non habere vitam sine hoc Sacramento, et vivere per hoc Sacramentum in Christo, sicut Christus vivet propter Patrem, denotant necessitatem medii, sicut illa : Nisi quis renatus fuerit, ex aqua et Spiritu sancto non intrabit in regnum coelorum, quae denotant necessitatem medii convenire Baptismo.

Deinde haec loca aliqui Patres referunt, etiam ad infantes aeque et adultos: sed necessitas praecepti non cadit in infantes, pro eo statu, cujus non sunt capaces; ergo declaratur hic necessitas medii et non praecepti.

Respondetur hic tantum declarari necessitatem praecepti, quia verba similis tenoris recipiunt interpretationem ex materia subjecta: sermo enim accommodatur rei, non e contra res sermoni, unde cum de fide sit hoc Sacramentum non posse sumi nisi in statu gratiae, quam concedit Baptismus et poenitentia, nihilque aliud requiri, quam statum gratiae ad salutem, sequitur quod illa tantum, quae delent peccatum in se, habeant necessitatem salutis.

Hinc verba illa Joannis 3. declarant necessitatem medii convenire Baptismo, quae nequit convenire Eucharistiae, cum sit Sacramentum vivorum, supponens gratiam sanctificantem; ergo illis quae concernit Eucharistiam, declaratur necessitas praecepti. Et sermo est ad adultos (non ad infantes, ut infra videbimus) ad quos Christus tunc loquebatur, et ad quos spectare potest manducatio dicta, non ad infantes, qui rationis et libertatis usu carent; quod autem aliqui Patres, haec etiam ad infantes referebant, alio sensu locuti sunt, quem modo explicabimus.

Objicies secundo Innocentium I. epistola ad Patres Mileuitani Concilii, quae est 93. apud Augustinum, in haec verba : Illud vero, quod eos vestra fraternitas asserit praedicare parvulos aeternae vitae praemiis etiam sine baptismatis gratia posse donari perfatuum est : nisi enim manducaverint carnem filii hominis, et biberint ejus san

guinem, non habebunt vitam in semetipsis, etc. Hanc sententiam Innocentii, tanquam fidei amplectitur Augustinus libro primo contra Julianum : Sancto, inquit, Innocentio vide quid respondeas, qui parvulos definivit, nisi manducaverint carnem filii hominis, vitam prorsus habere non posse, huic responde, imo et Domino, cujus ille Antistes usus est testimonio. Idem docet lib. 2. cap. 1. lib. 4. contra duas epistolas , Pelagianorum, cap. 4. et cap. 22. lib. 3. de doctrina Christiana, cap. 18. ergo Eucharistia dicit necessitatem medii, et sine ea nequit infans intrare vitam.

Confirmatur ex consuetudine antiqua Ecclesiae, quae infantes baptizatos communicabit, ut patet ex Liturgia Clementis Rom. lib, 8. ubi statuit post viduas communicandos infantes ante populum. Item patet ex Dionysio Areopagita cap. 3. Ecclesiast. hierarchiae, Augustin. epist. 23. et 107 Toletanum XI. cap. 11. docet, qui ob infantiam evomuit Eucharistiam, non esse puniendum. Concilium Matisconens. 11. cap. 6. instituit, ut reliquiae Eucharistiae Feria 4. et 6. indicto pueris jejunio, ipsis sumendae traderentur; est consuetudo in Ecclesia Orientali etiamnum communicandi pueros, de qua Nicephorus Calixtus lib. 17. cap. 25. Evagrius lib. 4. cap. 31. ergo etiam necessaria est infantibus.

Respondetur mihi videri ob has auctoritates, et alias similes, quibus necessitas et efficacia Eucharistiae declaratur prioris sententiae Auctores dixisse habere necessitatem illam in re, aut voto ; imo etiam quosdam eorum dixisse ex efficacia illa provenire aliquos infantes mori ante usum rationis, ut praesententur a peccato actuali, quod majores committerent, et ob quod damnarentur, sed certe non videtur quomodo hoc votum salvari possit in infantibus, ut supra visum est. Respondetur ergo aliter Augustinum et

. Innocentium intelligendos esse, vel de manducatione mystica, vel secundum aequivalentiam, quae est per fidem et justitiam, per quam tam infantes et adulti incorporantur Christo, tanquam viva ejus membra, et sic Christum in se continent: ideo Augustinus tract. 26. in Joannem, sumi itaque hunc cibum et potum bibere societatem vult intelligi corporis et membrorum, quod est Ecclesia; et infra : Hoc est ergo manducare illam escam, et illum bibere potum, in Christo manere, et illum manentem in se habere, etc. Unde Augustinus saepe alias contra Pelap gianos, docet infantes efficacia Baptismi salvari et liberari a peccato originali, ut patet epistola 23. ad Bonifacium 28. ad Hieronymum ; et lib. 1. de peccatorum meritis et remissionibus, cap. 20. praefatis autem in locis disputabant contra Pela-- gianos, qui admittebant infantes non baptizatos non ingredi regnum coelorum; habere tamen vitam et salutem extra regnum coelorum, quia non habent peccatum, quod est in ipsis delendum, cum nec actuale ob aetatem, neque originale ipsi admittebant: negabant ergo ipsos incorporari Christo, vel membra ejus fieri, nisi per Baptismum, salvari tamen sine incorporatione in Christo.

Unde Patres urgebant in primis locum illum Joannis 3. Nisi quis renatus fuerit, etc. non intrabit in regnum coelorum. Deinde illud aliud Joannis 6. ubi negatur vita aeterna non manducantibus; ex primo loco, inquam, Pelagiani fugiebant asserentes non intrare eos regnum coelorum, nisi baptizarentur et incorporaretur Christo ; vita tamen aeterna potiri asserebant extra regnum. Hinc urgebant Patres alium istum locum, quo negatur etiam vita non manducantibus Christum, quamvis intelligant manducationem et incorporationem mysticam, qua Christum in seipsis recipiunt per justitiam et fidem in Baptismo, ut patet ex praefato loco Augustini, unde fiant capaces manducationis realis et sacramentalis.

Ideo lib. 3. de peccatorum meritis et remissionibus, cap. 4. aequivalenter sumit illa, nempe manducare corpus et sanguinem Domini, et incorporari corpori Christi per Baptismum : Quid, inquit, apertius tot tantisque testimoniis divinorum eloquiorum, quibus dilucidissime apparet, nec praeter Christi societatem, ad vitam salutemque aeternam, posse quemquam hominum pervenire, etc. unde fit consequens, et quoniam nihil aliud agitur cum parvuli baptizantur, nisi ut incorporentur Ecclesiae, id est, corpori Christi, membrisque socientur, manifestum fit eos ad damnationem, nisi hoc eis collatum fuerit, pertinere, etc. et infra, numquid et illud ambiguum est, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei, etc. numquid et illud etiam, quia nisi manducaverint homines carnem ejus, hoc est, participes facti fuerint corporis ejus, non habebunt vitam.

His, atque hujusmodi aliis, quoe nunc proetereo, testimoniis, divina luce clarissimis, divina auctoritate certissimis, nonne veritas sine ulla ambiguitate proclamat, non solum in regnum Dei non baptizatos parvulos intrare non posse, sed nec vitam oeternam posse habere proeter Christi corpus, cui ut incorporaretur, sacro baptismate imbuuntur, etc.

Quibus verbis efficacia et necessitas Baptismi declarantur, itidem perinde esse, participes fieri infantes corporis ac sanguinis Christi, ac incorporari ipsius corpori, mediante Baptismo, alias si ad hoc requireretur etiam Eucharistia, adderet eamdem Baptismo ad eumdem effectum, et non sumeret solum Baptismum tanquam causam totalem incorporando Christo ad vitam. Manducare ergo ex intentione Augustini, idem est ac participem fieri corporis Christi, et vivum membrum per justitiam, quod infantibus convenit per Baptismum. Duo ergo praecipue Patres ex loco Joannis intendebant contra asserentes dari vitam aeternam infantibus non baptizatis, neque incorporatis in Christo, extra regnum caelorum. Primum est vitam aeternam dari tantum incorporatis in Christo infantibus, quia vita aeterna, solis incorporatis ex hoc loco dari constat. Secundum vero est infantes baptizatus manducare mystice et aequivalenter corpus Domini, quantum ad effectum incorporationis, qua per justitiam fiant viva membra Christi in Baptismo.

Haec quantum ad interpretationem Augustini; quae interpretatio ejus fundari potest in variis locis Scripturae , ex quibus comparatio fieri potest inter haec duo Sa-L cramenta secundum aequivalentiam, nam Joannis 6. promittitur vita sumentibus Eucharistiam : Hic est panis vitae, etc. qui manducaverit ex hoc pane, in aeternum , et infra promittitur etiam resurrectio ipsi : et ego resuscitabo eum in novissimo die. Haee eadem conveniunt Baptismo ad Romanos 6. An ignoratis quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in mortem ipsius baptizati sumus ;consepulti enim in illo sumus per Baptismum in mortem, ita et nos in novitate vitae ambulemus; si enim complantati sumus similitudini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus. Item ad Colossens. 3. mortui enim estis. et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo: cum autem Christus apparuerit, vita vestra, tunc et vos apparebitis cum Christo in gloria, etc. ubi vita et gloria et resurrectio promittitur baptizatis.

Deinde sicut Eucharistia repraesentat mortem Christi : hoc facite in meam commemorationem, ita et Baptismus eamdem repraesentat. Unde Leo Papa epistola 4. et 5. Episcopos per Siciliam : Proprie in morte crucifixi, et in resurrectione ex mortuis potentia Baptismi novam creaturam condidit ex veteri, etc. patet ex praedicto loco Pauli : in mortem ejus baptizati estis; et ideo in Paschate antiquitus celebrabatur Baptisma, ad veram repraesentalionem monstrandam, et Pentecoste. Aliis autem temporibus non licebat, ut patet capitulo Duo tempora, et capitulo Proprie, de Consecratione dist. 4. et aliis ibi; in Pentecoste autem fiebat propter adventum Spiritus santi, qui in Baptismo ungit baptizatum et illuminat.

Item Eucharistia significat corpus Chriti mysticum, ut Ecclesiam, ut patet ex Tridentino sess. 13. cap. 2. Pignus propterea voluit esse haereditatis nostrae, etc. adeoque Symbolum unius illius corporis, cujus ipse caput est, cuique nos tanquam membra arctissima, fidei, spei et charitatis connexione adstrictos esse voluit, etc. Per Baptismum autem significatur idem, quo quis fit Christianus, incorporatur Christo et Ecclesiae, tanquam membrum ejus, ideo regeneratio, signaculum, janua sacramentorum appellatur, quam incorporationem significat, ut dixi, Eucharistia, juxta illud Apostoli : Omnes, inquit, unum corpus sumus, qui de uno pane participamus, etc.

Ex his ergo, in quibus conveniunt haec duo Sacramenta, tanquam in effectu, licet secundum modum et dispositionem causatam differant, recte comparantur ad invicem tanquam aequivalentia, ut proinde dici possit baptizatus fieri particeps corporis et sanguinis Christi, quod tribuit eosdem effectus, vitam, resurrectionem, incorporationem Christo et Ecclesiae, repraesentationem mortis et passionis Christi,

qui adscribuntur Eucharistiae, licet haec, ut dixi, conveniant Eucharistiae per modum nutrimenti, Baptismo per modum generationis, quae ad idem absolute tendunt, nempe vitam, licet secundum diversum modum operandi ; et hoc significat per Baptismum fieri participem corporis et sanguinis Domini, quoad similitudinem et aequivalentiam rei significatae, et non quoad modum significandi; unde patet locutio Augustini, quam sit fundata, licet aliquibus dura videatur et perplexa, qui ad mysticam significationem eam non referunt. Ex physicis etiam posset haec doctrina illustrari, ex comparatione generationis et nutritionis: sed sufficiant exempla et testimonia Scripturarum. Ad confirmationem hujus argumenti respondetur, eam consuetudinem communicandi infantes spectasse ad ritum, non ad necessitatem, ut patet ex Tridentino allegato, conclusione prima.

Objicies tertio, sine resurrectione non contingit salus ; sed sumentibus Eucharistiam promissa est resurrectio, ergo est medium necessarium salutis. Respondeo ; patet ex dictis idem convenire Baptismo, imo etiam justis ominibus decedentibus : Justorum animae in manu Dei sunt, etc. beati mortui qui in Domino moriuntur, etc. Opera enim eorum sequuntur illos, et alias passim; unde sicut dictum est de vita et salute, quae contingit sine usu reali hujus Sacramenti, ita etiam de resurrectione dicendum.

Objicies quarto,hoc esse perfectissimum Sacramentum; ergo debet habere necessitatem medii. Respondeo negando consequentiam, quia cum necessitas medii consistat in remissione peccati, quod unicum est impedimentum vitae, et mors animae, ita non decuit, ut hoc Sacramentum, quod perfectissimum est, sumatur a peccatore indigno, maxime cum per modum nutrimenti institutum est, quod sup ponit vitam, non concedit, sed auget et conservat. Dices, nutrimentum corporale est medium necessarium ad sustentationem vitae; ergo et spirituale hoc. Respondetur negando paritatem, nisi reducatui ad sensum ultimae conclusionis, quia secundum adversarios hoc nutrit in voto tantum, non illud; ergo non est similitudo in omnibus, quia licet hoc institutum sit per modum nutrimenti, non tollit efficaciam aliorum mediorum, quibus impetratur perseverantia in bono et fuga mali.