COMMENTARIUS.

(f) Hic sequitur corollarium, etc. Subjicit duo corollario. Primum est, quomodo misericordia et justitia concurrant in collatione horum remediorum generi humano. Advertendum ergo ex ipso in dist. quaest. ..sig. .... quod sicut potentia et sapientia Dei in creatione combinantur et manifestantur, sic etiam misericordia et justitia in operibus redemptionis, et administratione creaturae rationalis, similiter concurrunt ; quam concomitantiam notat etiam Augustinus, lib. 2. de peccat. meritis et remission. cap. 19. Misericordiam et veritatem diligit. Psal. 83. Misericordia et veritas obviaverunt sibi, etc. et Psal. 84. Universae viae Domini misericordia et veritas. Idem c. 24. Et quis explicet, inquit, quam crebro haec duo conjuncta divina Scriptura commemoret ? aliquando etiam mutatis nominibus, ut gratia pro misericordia ponatur, unde est, et videmus gloriam, gloriam sicut unigeniti, plenam gratia et veritate; aliquando pro veritate judicium, sicut est; Misericordiam et judicium cantabo tibi

Domine, etc. Videatur Doctor infra dist. 46. quaest. 2. 3. et 4. Misericordia demonstratur respective ad hominem lapsum, cui collata sunt haec beneficia ; justitia vero respective ad personam Christi merentem. Vide Paulum ad Hom. 4.

Secundum corollarium, quod passio. Christi praevisa habuerit efficaciam respectu Circumcisionis et gratiae collatae antiquis Patribus ; et haec minor fuit, quam efficacia respectu Sacramentorum novae legis, quia passio, ut exhibita, est praestantius obsequium in esse meriti et satisfactionis, quam obsequium in opinione vel praevisione. Haec veritas declarata est supra ad initium hujus quaestionis.

Ad primum in contrarium, ad initium quaestionis, dicit passionem Christi praeteritam non esse praesentem in re physice, sed in acceptatione divina quod sufficit ad causam meritoriam ; est ergo praesens, quantum ad medium justitiae, et pacti et completae satisfactionis, qua sustulit chirographum peccati per abundantem redemptionem, sic solutio debiti semper ex lege est praesens, et eumdem effectum habet secundum justitiam, quem habuit quando in effectu posita est. Sic etiam peccatum praeteritum semper manet, quoad reatum donec deleatur, sic opera justorum semper sunt praesentia, quamvis in re praeterita. Unde illud : Beati mortui, qui in Domino moriuntur, opera enim illorum sequuntur illos, etc.

Secundum argumentum petit differentiam inter Sacramentum Circumcisionis et Baptismi, et Eucharistiae saltem, de quibus constat fuisse instituta ante passionem exhibitam: ergo non fuit magis efficax respectu horum, quam Circumcisionis. Respondet primo Doctor, ab instanti conceptionis passionem fuisse praesentem, quantum ad acceptationem et oblationem internam per voluntatem Christi, in qua primario consistit fundamentum meriti ejus ; non sic autem fuisse praesentem ante Incarnationem. Unde patet qua ratione passio habuerit influxum diversum in Baptismum ab eo,

quem habuit in Circumcisionem. Haec solutio est magis ex sententia Doctoris de institutione Baptismi ante passionem, in distinctione sequenti quaest. 4. et patet ex eo, quod meritum Christi positum in esse ante passionem habuerit valorem merendi et satisfaciendi, cui inniteretur efficacia quaecumque Baptismi, tanquam causae positae et acceptatae et superabundanti, ut patet ex communi dogmate fidei circa valorem operum Christi in utroque genere. Unde in Extravag. Unigenitus, etc. dicitur una gutta sanguinis ejus fusa ob unionem hypostaticam suffecisse pro redemptione totius mundi ; hoc autem contigit in Circumcisione ejus, quae praecessit institutionem Baptismi. Accedit quod ipsa passio jam in acceptatione posita fuerit, et inchoative: unde Baptismus ab eodem mutuare posset efficaciam et significationem mysticam, ut recte baptizati in mortem Christi, et passionem dicerentur tingi. Secundo insinuando aliam solutionem

. respondet, quod Sacramenta novae legis instituta, vivente Christo, minorem habuerint efficaciam, quam post ejus passionem, tamen non est inconveniens, ut fuerint tunc instituta, non pro tunc, sed post ejus mortem habitura principalem efficaciam. Haec solutio intelligi potest, vel de efficatia respectu gratiae, inquantum non causarent omnem gratiam, quantum ad gradum perfectionis et intensionis ante passionem, quamvis virtute continebant, ratione suae institutionis, efficaciam eamdem, cujus effectus abundantior et perfectior suspendebatur usque ad passionem et mortem Christi positam, a cujus exhibitione dependebant.

Haec solutio sic intellecta, mitigat sententiam quorumdam Patrum, qui negant Baptismum Christi, seu illum, quo utebantur discipuli dedisse spiritum: de quibus infra dist. sequenti quaest. 4. Et quamvis forte ex sententia ipsorum, non fuerit institutum ante passionem: rationes tamen, quibus innituntur, favent praesenti solutioni, quia nempe Baptismus Christi a passione, morte et resurrectione non solum praevisis, sed positis in esse, virtutem suam et efficaciam mutuabat.

Unde Leo Papa epistola 4. cap. 3. postquam dixit formam et potestatem baptizandi traditam fuisse discipulis post resurrectionem, subdit: de quo utique eos ante passionem potuisset instruere, nisi proprie voluisset intelligi regenerationis gratiam ex sua resurrectione coepisse, etc. et Rupertus eamdem rationem adducit lib .3. in Joan. Supponunt Chrysostomus, Euthymius, Theophylactus et antiquior Tertullianus lib. de Baptismo cap. 11. cui favent illa Joan. 7. Nondum Spiritus erat dalus, quia Jesus nondum erat glorificatus; sed magis loca Pauli, quae dicunt baptizari nos in mortem Christi ad Romanos 6. et alias. Item, ad Romanos 4. Qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram, etc. quibus ostenditur dependentia justificationis nostrae a morte et resurrectione.

Quamvis ergo teneatur sententia opposita et communis de institutione Baptismi ante passionem, sustineri etiam potest et ratio prioris sententiae jam praemissa cum illa limitatione, ut gratia quidem fuerit semper data per Baptismum a sui institutione, sed ante passionem propter dependentiam ab ipsa, ut causa posita in effectu, non fuisse tam abundantem, ac fuerit adimpleta causa, nempe passione et morte, in quibus principalius et complete meritum Christi consistit, qui reconciliavit nos in sanguine suo.

Alio modo intelligi potest dicta solutio non de effectu gratiae sanctificantis, sed de aliis, ut est apertio januae, tanquam dispositio ultima ad gloriam, de quo supra ; hic autem effectus non conveniebat Baptismo, nisi post passionem exhibitam.

Ad tertium respondet, gratiam nobis conferri graiis respective ad merita nostra, et loquitur de gratia prima et justificante, non tamen respective ad merita et passionem Christi, qui eam nobis meruit, et in priori sensu intelligitur Apostolus ad Romanos 9. Addit infra nullum fuisse in operibus Dei aliquod merae gratiae praeter solam incarnationem.

Loquitur de operibus supernaturalibus praedestinationis et vocationis, et reliquis disponentibus ad vitam, non autem de naturalibus, quibus nomen gratiae non accommodatur, quando non conferunt ad , salutem, ut recte D. Thomas 1. 2. quaest. 111. art. 9. ut patet ex Augustino lib. de praedest. Sanct. cap. 5. epist. 95. et 105. incongrue enim gratia dicuntur, stylo Scripturarum, licet gratis dentur, id est, sine meritis nostris, et etiam sine dispositione naturali praevia, ut patet ex epistola 95. citata.

Loquitur etiam de operibus in executione et effectu, non autem secundum quemcumque actum internum divinae voluntatis, quantum ad intentionem, quia per ipsum electio ad gloriam non supponit merita, estque omnino gratuita hoc modo ; agit ergo de ipsis operibus ad extra, et supposito lapsu. Quidquid ergo facit ad salutem, datum est nobis propter Christum ejusque merita et passionem, ut Scriptura et Patres docent con tra Pelagianos. Quod si amplius hoc principium latius interpretari volueris supposita sententia Doctoris in 3. dist. 7. quaest. 3. nempe incarnandum filium Dei, etiamsi non peccasset Adam, quem sequitur Suarez in 3. part. tom. 1. dist. 42. et protegam. 3. de gratia, cap. 2. in fine, dicendum est, omnia dona, sive naturalia, sive supernaturalia, fuisse ex Christo capite, quia ad Coloss. 1. Ipse est primogenitus omnis creaturae, quoniam in ipso condita sunt universa in coelo et in terra, visibilia et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates, omnia per ipsum, et in ipso creata sunt, et ipse ante omnes, et omnia in ipso constant, etc. Ratio est, quia naturalia ad supernaturalia reducuntur, utraque propter praedestinatos, praedestinati propter Christum, Christus autem propter Deum, 1. ad Corinth. 3. Omnia enim vestra sunt, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas, sive vita, sive mors, sive praesentia, sive futura, omnia vestra sunt, vos autem Christi, Christus autem Dei, etc. Christus ergo habuit influxum capitis secundum omnia dona concessa, ejusque intuitu concessa sunt, et ita non gratis data, sumendo gratiam late, ut excludit omnem causam extra Deum, ut saepius sumitur, quatenus opponitur non solum debito justitiae et legis, sed causae et etiam naturae.

Et ita sicut Christus fuit institutus caput universorum, licet ipse gratis datus est, reliqua tamen in ipso tanquam capite debebantur, et dependenter ab eo collata sunt. Debentur ergo in ipso debito fidelitalis et pacti, quod solum cadit in Deum respective ad creaturam. Sic debetur Ecclesiae directio mediante Vicario Christi, et Petro, cui facta est promissio ; sic merito nostro debetur praemium, sic mediantibus Sacramentis debetur gratia ex promissione Dei, etiamsi institutio eorum non fieret intuitu meritorum Christi. Quod si in eo statu gratia et influxus capitis non applicaretur membris per merita ejus, tamen necessario applicarentur ab ipso, ut causa morali, alioquin non salvaretur influxus capitis, neque institutio, si nullus esset ejus influxus in membra.

Sic quidam explicant electionem ad gloriam fuisse sub ratione praemii dependenter ab operibus, non quidem sub ratione meriti formaliter, sed sub ratione causae moralis, quidquid sit de veritate hujus asserti. Sic etiam Adam constitutus, est caput naturae propagandae in posteros, cum justitia originali, ut licet meritum ejus non transiret in posteros, tamen si perseverasset justitia, erat debita posteris, ita ut non gratis communicata diceretur, licet non ex merito Adami in posteros transiret, sed ex primo pacto, quod ab ejus perseverantia dependebat: merita nempe Adami non erant communia, sed personalia, quia opera filiorum ab ipsis non dependerent, sicut nec acceptaretur a Deo, sicut opera justorum post lapsum et satisfactio acceptantur in operibus Christi, ut docet Tridentinum sess. 15. cap. 8. Non habet homo inde glorietur, sed omnis gloriatio nostra in Christo est, in quo vivimus, in quo meremur, in quo satisfacimus, facientes fructus dignos poenitentiae, qui ex illo vim habent, ab illo offeruntur Patri, et per illum acceptantur a Patre, etc.

Quod si amplius dicatur, quod etiam Christus veniret, ut causa meritoria, licet non ut satisfactoria, quia satisfactione non indigeret ille status, magis salvatur praedicta doctrina.

Quidquid autem sit de illa quaestione, cui supersedeo, saltem de facto potest etiam illa doctrina intelligi universaliter quoad omnia dona, et hoc verba Pauli sonant. Patres autem in illa epistola 95. et alias contra Pelagianos, intelligendi sunt de gratia salvante et justificante, de qua fuit controversia cum Pelagio, atque adeo de gratia Redemptoris. Unde Ecclesia sic interpretatur in suis Collectis et orationibus, quas per Christum dirigit ad Deum, sive temporale, sive spirituale, sive naturale, sive supernaturale postulat, omnia in nomine ejus petit, juxta illud : Quidquid petieritis Patrem in nomine meo, etc. omnia in nomine meo petite, etc.

Altera assertio Doctoris est, incarnationem fuisse omnino gratuitam, et independenter ab omnibus meritis, sive ipsius Christi, sive aliorum. Oppositus error tribuitur Origeni, lib. 2. Periarchon, quod asseruerit animam Christi fuisse simul cum Angelis creatam, et merito virtutum obtinuisse unionem hypostaticam. Photinus pro eodem errore citatur a D. Thoma 3. p. q. 1 art. 11. asserens Christum hominem praecessisse, et meruisse unionem cum Verbo accidentalem, cum distinctione suppositi, ut asseruit Nestorius.

Pro hoc errore Augustinus, Philaster et alii antiqui, non citant Photinum, cum potius tenuerit cum Sabellio, negando Trinitatem, et cum Paulo Samosateno asserente Christum fuisse purum hominem.

Caeterum, quidquid sit de Photino, non videtur contemnenda sententia Cassiani (licet non inveniatur ab Augustino, et gestis Ecclesiasticis expressa) lib. 5. et 7. de Incarnatione, asserentis Nestorianam haeresim a Pelagio prius fuisse conceptam, qui putavit Christum primum fuisse hominem purum, deinde pure et integre ita vixisse, ut meruerit liberi arbitrii Deificationem ; hinc Nestorius subsequens duo in Christo supposita cum unione accidentali asseruit. Forte ad hanc historiam allusit Prosper in Epitaphio de utraque haeresi.

Nestoriano lues successi Pelagianae, Qua tamen est utero progenerata meo.

Infelix miserae genitrix et filia natae, Prodiui ex ipso germine, quod peperi, etc.

Conclusio praedicta Doctoris est communis omnium, quantum ad meritum ipsius Christi in 3. dist. 2. et 3. part, quaest. 2. art. 11. est Augustini in lib. de dono persev. cap. 1. de corrept. et gratia. cap. 11. Videatur de dono persev. cap. ultimo lib. 2. de peccator. meritis et remiss. cap. 17. lib. 13. de Trinit. cap. 17. serm. 9. in Evang. Matth. serm. 8. de verbis Apost. in Enchiridio cap. 38. et cap. 40. Aliqui contrarium docent esse contra fidem, alii esse errorem. Augustinus cap. 11. de corrept. et gratia, supponit esse fidei veritatem, quod verissimum puto, maxime si loquamur de merito antecedente.

Asserit praeterea Doctor, Patres etiam, ac B. Virginem non meruisse Incarnationem, nisi forte ejus accelerationem, quantum ad meritum de condigno, id docent omnes, quia merita Patrum non sunt ordinata ad illum effectum. Secundo, quia ipsa et omnis gratia eorum fuit ex Incarnatione, tanquam radice : Principium autem meriti non cadit sub merito. Tertio, nullus meretur gratiam primam sibi de facto, neque auxilia, neque donum perseverantiae ; minus ergo Incarnationem, ex qua illa redundant. Quarto denique, quia ipse sibi Christus de facto non meruit incarnationem. Quinto, quia ex ipso, tanquam capite, omnia emanant in reliquos: ergo saltem, ut Doctor in textu, praeordinatio capitis praecessit omne meritum praevisum in aliis. Ultimo, ordinatio .Christi Redemptoris facta fuit nullo praeviso merito post lapsum, aut capacitate merendi ob peccalum, ut de fide constat: Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de coelis, et incarnatus est de Spiritu sancto, etc.

An potuerit autem de potentia absoluta dari meritum Incarnationis in pura creatura, dubitari solet. Rationes quorumdam circa praecedens, non solum tollunt actum, sed et potentiam, ideoque communiter asserunt de possibili quidem dari non posse meritum de condigno Incarnationis in pura creatura. Ita Vasquez 3. part. disp. 22. cap. 1. Suarez disp. 10. sect. 5. ex parte concordat, nempe non posse dari meritum ex toto condignum, Cabrera dist. 4. in art. 11. quaestionis 2. D. Thomae 3. partis, Lorca dist. 21. Favet ratio D. Thomae, nempe meritum de condigno esse aequale praemio, incarnationi nihil esse aequale in pura creatura. Altera ratio est ex hypothesi incarnationis, prout est de facto radix omnis meriti: principium autem meriti non cadit sub merito, sed supponitur sicut causa ad effectum.

Contrarium docet Medina in praefatum articulum D. Thomae, Suarez etiam in parte accedit, et solum asserit meritum illud purae creaturae deficere a mensura seu totalitate condignitatis, quia non esset aequale, quae est ratio D. Thomae. Haec sententia magis est secundum principia Doctoris, licet in reipsa nihil differat de praemissa quaestione in specie, quia ubique ad meritum de condigno nihil exigit praeter statum personae, et promissionem Dei, cum conditione operis. Et docet principia contraria fundamento primae sententiae in 3. dist. 20. g Contra, ubi negat vitam humanam Christi fuisse bonum infinitum, et idem negat de operibus, et g In ista quaestione et responsione ad 2. comparat infinitatem actus ex objecto et fine ad infinitatem, quae dicitur peccati; et responsione ad 1. docet si Christus secundum portionem tantum inferiorem meruerit, praemium collatum fuisse excedens meritum ejus, nempe perfectione specifica, quia spectat ad portionem superiorem; si autem meruerit secundum portionem superiorem, meritum Christi excessisse. Deinde negat meritum debere esse aequale praemio, sed esse inferius, quantum ad aequalitatem rei ibidem. Tenendo ergo haec, conclusio praemissa sequitur; et quoniam in terminis non datur a Doctore, non erit alienum a proposito illam probare. Probatur ergo, quia illa aequalitas inter rem praemii et meriti, non requiritur ad meritum de condigno; duplicem enim statuunt praefati Doctores, primam Inter merentem et praemiantem ; secundam inter rem praemii et meriti. Aliqui dicunt non requiri ut sit formalis aequalitas, sed sufficere ut sit virtualis, ita ut meritum hoc modo sit aequale praemio; hinc gratia, quae est semen gloriae, dat operi bono, ut sit aequale gloriae.

His suppositis probatur antecedens, quia datum fuit meritum de condigno in Angelis, quorum gratia non dependebat a Christo per ipsos, et quoscumque negantes Incarnationem fuisse primum determinatam independenter a praevisione peccati, sed inter ipsos et Deum praemiantem nulla fuit aequalitas personarum ; idem patet etiam de merito justorum, ergo prima aequalitas non requiritur. Et quamvis diceretur gratiam esse quamdam participationem Dei, perquam constitueretur illa aequalitas, certum est non posse esse participationem in substantia, neque per eam constitui aequale secundum medium justitiae commutativae,

. et proportionem Geometricam, alias non esset ratio cur negaretur, puram creaturam non posse de condigno satisfacere, mediante illa gratia, pro peccatis, prout ipsi negant, et confugiunt ad inaequalitatem personarum satisfacientis creaturae,

et Dei offensi. Patet etiam instantia de Rege praemiante subditum, duce praemiante militem, et divite praemiante pauperem mercenarium, in quibus servatur proportio requisita juris ad condignitatem et debitum.

Secundo probatur, quia meritum ordinatur ad praemium, ut ad finem ; omne autem ordinatum, ut ad finem perficientem, quale est praemium, est imperfectius ipso ; hanc tangit Doctor loco citato. Confirmatur, omnis ordinatio secundum rectam rationem et prudentiam, est inferioris ad superius et perfectius, quod etiam in operibus Dei observatur, sic lex vetus ordinatur ad novam ; haec vero ad gloriam, ex Dionysio da Eccles. hierarchia, cap. 5. sic virtutes omnes ad charitatem, sic praedestinati ad Christum, ex Paulo, Christus autem ad Deum, sic justificatio a peccato ad haereditatem, et patet in caeteris ; recta namque ratio ordinat secundum exigentiam rerum in seipsis, sed ex intentione recta tam praemiantis, quam merentis ordinate agentium, meritum ordinatur ad praemium, ut ad finem; ergo praemium est perfectius, alias nisi praemium excederet, non recte commutaret merens suum meritum pro praemio, neque alliceret praemians merentem proposito praemio, nisi esset majus bonum in aestimatione.

Dices forte, praemiantem intendere meritum, propter quod commutat praemium, etiam prudenter. Contra, non intendit meritum, nisi ut est medium acquirendi finis extrinseci, et principaliter intenti, quod excedit tam meritum quam praemium, alias certe imprudenter ageret.

Hinc Deus intendens per meritum Christi praemium nostrum, intendit per meritum nostrum, proposito praemio gloriae, primario manifestationem gloriae suae, justitiae et bonitatis, qui est finis omnium operum Dei ad extra, et illa excedens intendit gloriam Christi principaliter tanquam finem justificationis nostrae, ut docet Trid. sess. 6. cap. 7. sic Princeps, solvens et praemians militem, intendit salutem publicam, quae praeponderat praemio.

Deinde patet exemplo, quia gloria, quae est praemium propositum, excedit meritum nostrum in via, quod est condignum respectu ejus ; ergo stat inaequalitas cum condignitate meriti. Patet antecedens, quia perfectius attingit finem, quae autem remotiora sunt a fine, sunt imperfectiora. Praeterea patet auctoritate : Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis, etc. Nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis intravit, quae praeparavit Deus diligentibus se, etc. Momentaneum tribulationis nostrae aeternum gloriae pondus operatur, etc. et plura similia, in quibus superabundantia praemii supra meritum declaratur, atque perfectionis excessus in Scriptura.

Et quamvis utrumque consistat in actu, tamen praemium excedit in modo et substantia. Neque satisfacit reponsio praemissa de aequalitate, quae statuitur ex parte meriti, qua procedit ex gratia sanctificante (de qua jam non dissero, ne omnia vertamus in dubium, an scilicet ex natura rei sit talis, an ex ordinatione divina, videantur dicenda infra d. 16.) quia status peregrinationis nequit comparari in perfectione ad statum gloriae et comprehensionis, secundum Scripturam et Patres.

Quod probatur discurrendo Theologica ratione per singula, quia lumen gloriae excedit fidem cui succedit, tentio spem ; haec duo, nempe fides et spes, excidunt in patria, ex Paulo 1. ad Corinth. 13. Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus, cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est, etc. Evacuabitur ergo spes et fides, quae imperfecta sunt, adveniente eo quod perfectum est, id est, gloria. Videmus nunc per speculum in aenigmate, id est, per fidem, quae obscura est, tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum, etc. Nunc manent fides, spes, charitas, tria haec, major autem horum est charitas, etc. quae manet in patria, secundum Apostolum, charitas nunquam excidit, etc.

In his tribus consistit quantum ad habitum justitia viatoris, ex Trident sess. 6. cap. 7. quam vocat veram, Christianam justitiam, ac stolam primam (pro illa quam perdidit nobis Adam per peccatum, et inobedientiam) candidam, immaculatam, quam jubentur renati conservare.

Unde sic argumentor, licet manet in patria charitas, est principium perfectioris actus, quam sit in via; excidunt fides et spes tanquam imperfecta, succedentibus aliis perfectioribus ; ergo comparando gloriam ad meritum in ratione actus, non est aequalitas, sed excessus, tam quoad principia operandi, quam quoad ipsum opus. Si autem addas gratiam sanctificantem ab his distinctam, quae sit in essentia animae, non est principium meriti, sed conditio et status personae praerequisitus ; et quidquid dicatur abstinendo ab ulteriori quaestione et controversia, illa manet etiam in patria cum excessu praemisso, neque ipsi competit constituere aequalitatem meriti ad gloriam, in quam non influit, sed potius aequalitatem in persona merente, alias sequeretur quod omnia merita justorum essent etiam aequalia, cum perinde praerequirant hanc gratiam, quod nemo admittit ; si ergo inter merita, quae consistunt in opere in via, inter se nequit statuere aequalitatem, minus statuit aequalitatem inter gloriam, quae consistit etiam in opere, et ipsum opus meriti, ex iisdem enim principiis hinc inde sumitur fundamentum inaequalitatis,

quae major est inter merita et gloriam, quam inter merita inter se collata.

Tertio idcirco requireretur ad meritum de condigno talis aequalitas ad praemium, ut servaretur medium justitiae inter datum et acceptum, sed non magis requiritur ad hoc aequalitas meriti ad praemium quam praemii ad meritum, ut servetur mutua proportio secundum aequalitatem; sed potest praemium excedi a merito sine offensione justitiae; ergo et meritum excedi a praemio in perfectione. Patet subsumptum, quia meritum Christi Domini excedit praemium pro ipso constitutum, in quo tamen servatur debita proportio justitiae.

Illud quod dicunt de virtuali aequalitate meriti viatoris ad praemium, non videtur adeo fundatum ; haec emim virtualitas non consistit in alio, quam in eo quod connotet dignitatem personae merentis per gratiam sanctificantem, de quo jam dictum est, .vel certe quia meritum est causa praemii. Sed hoc etiam est satis debile fundamentum, qui a praemii est causa tantum moralis, ut includit promissionem et pactum Dei, quod perinde conveniret in casu proposito merito purae creaturae.

Objicies primo, meritum Christi Domini excedere praemium ipsi destinatum, quod est justificatio et gloria nostra. Respondet Doctor meritum excedi a praemio, quando quis meretur sibi, non autem quando alteri distinctio a se. Secundi generis est meritum Christi, qui aliis, non sibi meruit. Dices hoc videtur libere dictum. Respondetur negando assumptum, quia illud vulgare : Deus praemiat ultra condignum, intelligitur de merito et praemio personali ; disparitas autem est sumenda ex principio Doctoris jam praemisso, quando enim meritum est personale, ordinatur ad praemium, ut ad finem, ac proinde praemium est excedens, et fit processus ab impefecto ad imperfectum in esse,et a minori bono, ordinando ipsum ad majus bonum. Meritum autem Christi non ordinatur ad praemium personale, sed ejus praemium est gratia et gloria aliorum, ad quae non ordinatur tanquam ad finem ultimatum, sed tanquam ad finem sub fine ; opera enim Christi subordinata sunt ad justificationem nostram ex occasione peccati, et non primario et ultimate, sed ad gloriam Dei et ipsius Christi, quae sunt finis nostrae justificationis, ut definit Tridentinum sess. 6. cap. 7. Hoc ergo modo bonum perfectum quandoque refertur ad minus perfectum, non tanquam finis operis, sed tanquam finis operantis. Unde quamvis omnis virtus, sicut et tota lex refertur ad finem charitatis inducendae, aut conservandae, actus tamen charitatis refertur quandoque ad finem poenitentiae, ut quando ex motivo charitatis concipitur, ut declarat Tridentinum sess. 6. c. 6. quae relatio non est ex fine ultimato operis, sed ex fine operantis proximo et subordinato.

Objicies secundo, inter meritum et praemium servatur medium justitiae commutativae, sed haec exigit aequalitatem in dato et accepto ; ergo inter meritum et praemium. Respondetur, servare medium secundum proportionem, quae in hoc consistit, ut quantum intensive et extensive crescat meritum, tantum etiam augeatur et debeatur praemium, non autem aliter, quia infimum supremi excedit summum infimi, ut gloria infantis in coelo, meritum cujuscumque puri viatoris, juxta illud Matthaei 11. Inter natos mulierum, non surrexit major Joanne Baptista;qui autem minor est in regno coelorum, major est illo, etc. Quam clausulam intelligunt Augustinus lib. 2. contra advers. legis, Hieronymus et Beda in eumdem locum de Beatis. Quidquid sit de aliis interpretationibus,

sententia est vera. Dixi puri viatoris, quia meritum Christi (quantum ad actus internos, in quibus primario consistebat, et secundum portionem superiorem, ut probabilius judico, etiam ex mente Doctoris, quia ex perfectissima charitate, ut commendat Scriptura, praecessit) excessit praemium cujuscumque alterius in gloria.

Objicies tertio meritum de congruo non distingui a merito de condigno, nisi ratione illius aequalitatis ; ergo. Respondetur, negando antecedens, quia idem actus continuatus potest esse meritum de condigno, et meritum de congruo ob diversum statum elicientis, ut quando attritio seu contritio, infusa gratia continuatur. Differentia autem sumitur ex eo quod meritum de congruo sit dispositio ad gratiam, ut fides et opera quae antecedunt justitiam ; neque acceptetur ad praemium sicut meritum de condigno, quod proprie est meritum, et secundum justitiam, eo modo quo intervenit justitia inter Deum et creaturam. Contra, contritio perfecta habet annexam promissionem Dei, estque actus et bonus et supernaturalis secundum inclinationem charitatis; ergo differentia non recte fundatur.

Respondetur, negando consequentiam, quia fundatur in Paulo et Conciliis, qua dicunt nos justificari gratis, et non ex meritis, ut docet Apostolus ad Romanos 4. Justificati graiis per gratiam ipsius, per

redemptionem, quae est in Christo Jesu, etc. quae est definitio Diospolitani contra Pelagium art. 12. Milevitani can. 3.6. et 8. unde Tridentinum sess. 6. cap. 8. Gratis autem ideo justificari dicimur, quia nihil eorum quae justificationem praecedunt, sive fides, sive opera, ipsam justificationis gratiam promerentur, etc.

Promissio facta contritioni itaque in hoc differt a promissione, qua acceptata sunt opera justorum, quod haec acceptatio sit ex motivo justitiae, et per modum meriti, quia vita aeterna proposita est justis et filiis, ut bene declarat Tridentinum sess. 6. cap. 16. Atque ideo bene operantibus usque in finem, et in Deo sperantibus (loquitur de justificatis) proponenda est vita aeterna, et tanquam gratia filiis Dei per Christum Jesum misericorditer propromissa, et tanquam merces ex ipsius Dei promissione bonis ipsorum operibus et meritis fideliter reddenda, etc. Vita autem aeterna non promittitur peccatoribus, et quamvis dispositionem perfectam per contritionem infallibiliter consequatur justificatio. Haec tamen fit gratis per redemptionem quae est in Christo Jesu, et misericorditer, et non per meritum proprie dictum, sed congruum, quae congruitas in Dei bonitate fundatur, quae respicit vere contritum et conversum a viis suis pravis, non in merito ipsius, licet eadem Dei bonitas et misericordia respiciat gradum et mensuram suae conversionis infundendo gratiam, ut docet Trident sess. 6. c. 7. secumdum propriam cujusque dispositionem, etc.

Ex quibus patet differentia praemissa, tam inter promissiones facias, quam inter ipsos actus, quia illa quae annexa est merito, est ex medio et motivo justitiae, et pacto, quamvis admixta misericordia Dei, sed quae annexa est contritioni, est ex mera misericordia; unus actus se habet, ut dispositio, et non ut meritum: alter autem ut meritum de condigno, de quo loquimur. Et quamvis appellari possit dispositio ex Ductore dist. praecedenti q. 4. est tamen dispositio ad gloriam: contritio autem peccatoris dispositio ad justificationem et remissionem peccati, quae fit gratis, et qua acquiritur capacitas merendi gloriam per gratiam sanctificantem, quae facit de injusto justum, et de filio gehennae filium regni, cui facta est promissio haereditatis. His suppositis, quantum ad meritum de condigno, superest quid dicendum sit de merito de congruo, quantum ad potentiam absolutam, et quantum ad ordinariam, et id quod in facto contingit. Quoad primum, non est controversia potuisse dari meritum de congruo respectu Incarnationis, quia in hoc deficit illa conditio praescripta aequalitatis, quam exigunt Doctores, quos impugnavimus in praecedenti dubio, necessariam esse ad meritum de condigno, non autem de congruo. Nos autem affirmamus cum Doctore ad neutrum horum exigi: ex utraque ergo sententia sequitur, non esse implicantiam hujus meriti de congruo, quantum ad potentiam absolutam.

Quantum vero ad ordinariam, seu de facto, aliqui asserunt Sanctos Patres . meruisse de congruo, non solum circumstantiam, sed et substantiam Incarnationis ; pro hac citatur Cajetanus 3. p. q. 2. art. 11. et quidam recentiores, inter quos Cabrera id asserit dist. 5. concl. 5. Suarez vero disp. 10. sect. 6. admittit meritum de congruo praecessisse in Patribus quoad executionem, non tamen quoad praedestinationem, quia nempe haec praedestinatio praecessit quoad substantiam et circumstantias Incarnationis, meritum Sanctorum Patrum, executio subsequitur. Alii docent eos non meruisse substantiam Incarnationis, sive in intentione, sive in executione, bene tamen circumstantias quoad utrumque ordinem. Hanc defendit Vasquez disp. 22. cap. 4. Quarta sententia est nullam etiam circumstantiam quocumque modo et ordine eos meruisse,ne quidem ipsam accelerationem ejus.Lorca disp. 22. 3. part.a. 11. Conclusio Doctoris est meruisse solam accelerationem, et haec est frequentior opinio antiquorum Theologorum, Alensis 3. part. quaest. 8. m. 3. D. Thomae in 3. dist. 4. D. Bonaventurae eadem dist. art. 2. Richardi art. 3. quaest. 1. Gabrielis art. 3. dubio 3. Almaini q. 1. dub. 1. quibus accedunt nostri in eadem dist. Sotus lib. 2. de justitia et Jure, q. 4. art. 3. con. 3. Patet primo, quia eadem est ratio de merito condigno et congruo, quantum ad dependentiam ab Incarnatione, tanquam principio, quod utrique supponitur ; principium autem meriti non cadit sub merito, sicut neque causa a suo effectu dependere potest, sive remota sit, sive proxima: omnis autem gratia Sanctorum Patrum processit ab Incarnatione et meritis Christi.

Secundo id supponunt verba Augustini citata, aeque enim excludunt utrumque meritum cap. 1. de dono perseverantiae ; Eadem, inquit, gratia fit ab initio fidei homo quicumque Christianus, qua gratia ab initio homo ille factus est Christus, etc. Ante fidem non datur meritum de congruo, quia illud esset solius arbitrii sine fide et gratia ; fides autem et vocatio antecedunt omnia merita. Deinde de corrept. et gratia, cap. 11. negat meritum etiam impetratorium et congruum : Unde meruit, inquit, quod ejus bonum qualecumque praecessit ? quid agit ante ? quid petivit ut ad excellentiam ineffabilem perveniret, etc.

Et quamvis Augustinus loquatur de merito elicito ab ipso Christo, perinde est, quia si excludatur meritum Christi, a fortiori aliorum, maxime ex ratione Augustini, quia nempe prius assumpta fuit humanitas quam operata. Sic etiam prius fuit ordinata Incarnatio quoad intentionem et 1 et executionem a Deo, ut esset principium omnis meriti et boni operis, ac gratiae in caeteris, quam praevisum fuerit aliquod bonum in caeteris, quod esset meritum ejus. Unde idem Augustinus 13. de Trinit. cap. 15. asserit Incarnationem fuisse summam gratiam inter reliqua opera Dei, quod non solum intelligi debet, quantum ad excellentiam et perfectionem, sed quantum ad modum quo ex mera Dei bonitate processit, et gratuite absque omni merito ex parte nostra; quod plures rationes Sanctorum Patrum probant, quae pro congruentia facti suo loco adducuntur.

Sicut ergo vocatio ad fidem non supponit aliquod meritum, ac proinde dicitur gratuita respectu vocati ad fidem, radix et principium ejus, sicut et ipsa fides caeterorum, quae in justificatione subsequuntur ; ita similiter dici debet a fortiori quoad Incarnationem, cujus ordinatio in massa perditionis nihil potuit supponere boni praeter solam naturam, quae peccato fuit universim vitiata.

Et si dicas quoad intentionem id verum esse, non quoad executionem, contra, Incarnatio ut determinate ponenda in esse, et sic etiam ut determinata a Deo, fuit causa omnis gratiae et boni in homine, et sic et non aliter fuit causa vocationis et fidei; si ergo haec non supponunt meritum ex parte nostri, aut bonum, et dependent ab Incarnatione in re determinate ponenda, supponunt in Deo non solum ejus ordinationem quoad intentionem, sed etiam quoad executionem ; ergo quidquid ex his procedit, nempe a fide et vocatione, supponunt Incarnationem ordinatam et praevisam in executione.

Confirmatur, omne meritum nostrum quod acceptat Deus de facto, sive sit condigni, sive congrui, est antecedens et independens a suo praemio tanquam causa anteriore, ut patet universim ex Scriptura, in qua nullum invenitur meritum a Deo praemiatum, nisi antecedens,

nulla promissio facta operibus, nisi exhibitis aut exhibendis, antequam jus aliquod acquiratur praemii, et antequam ipsum praemium detur. Patet in dispositione peccatoris ad gratiam, in meritis justorum respectu praemii, sibi, vel aliis impetratorie dandi, vel etiam de condigno, quoad proprium fructum et perfectum. Patet ex promissionibus absolute factis in lege et Evangelio, ex comminationibus et etiam praeceptis, quae supponunt vel exigunt exhibitionem operis, et non solam praevisionem; ergo cum Incarnatio in acceptatione et ordinatione divina antecedat tanquam causa, et principium, quodcumque bonum opus nostrum, sequitur non dari meritum ejus. Dices, unde haec cognoscatur cum potuerit de potentia absoluta saltem cadere sub merito de congruo, et secundum nos de condigno.

Respondetur, quod sicut non admittitur meritum de condigno ejus de facto, sic paritas rationis excludit quodcumque meritum ejus de congruo, quod perinde a radice Incarnationis est, sicut et meritum de condigno. Et documenta Scripturarum sequenda sunt, quae non admittunt meritum aliquod consequens in Deo de facto, licet foret possibile, ut alias in tractatu hujus materiae disputavi.

Rejicienda est ergo sententia asserentium incertum esse, neque posse dici assertive quid Deus de facto ordinaverit, quia nempe modus ordinarius agendi divinae voluntatis satis ex Scriptura liquet ; neque alius modus supponendus est praeter consuetum, qui ex Scriptura patet, quia, ut dicit Augustinus, epistola 108. Non omnia, quae facta sunt, scripta inveniuntur, verumtamen facta esse ex caeteris documentis probantur, etc.

Loquitur de Baptismo Apostolorum, quo ipsi baptizati sunt, qui licet scriptum non intentatur, tamen ex iis, quae de Baptismi praecepto traduntur in Scriptura, colligitur factus. Eodem modo licet non inveniatur revelatum in specie, quod Deus non acceptant meritum aliquod de congruo respectu Incarnationis, tamen ex documentis eorum, quae de Incarnatione ipsa habentur ex Scriptura, colliguntur, quia de plenitudine ejus omnes accepimus, est radix et principium nostrae justitiae, fidei et vocationis, quae evacuant omne meritum ex parte nostra, et ex altero documento Scripturae, quo reperimus omne meritum tam spirituale quam temporale esse independens a suo praemio; occurrit, inquam, ex his duobus sufficiens documentum, unde colligamus accedente sententia Magistrorum scholae, quod principium meriti non cadit sub merito, unde evacuemus omne meritum respectu Incarnationis.

Accedit etiam quod Deus de facto nullum peccatum praevisum nostrum per anticipationem puniat, nullum opus bonum praemiet per anticipationem ; sed aequalis est ratio utriusque apud ipsum, qui singulis partitur prout gerunt in corpore suo, sive bonum, sive malum: doctrina enim falsa fuit Semipelagianorum, praevisum motum liberi arbitrii praemiari, aut puniri a Deo. Unde ab hac universali regula non est recedendum, nisi ratio aliqua suadeat exceptionem, quae in proposito nulla est.

Quod si urgeas merita Christi praevisa acceptata fuisse et profuisse Patribus, respondetur, id verum esse, sed singulare in Christo Domino, qui est caput universorum, imo confirmat propositam conclusionem Doctoris, quia licet opera Christi praevisa induxerint in praedestinatos, qui eum antecesserunt, gratiam, fidem et remissionem peccati (alias non fuisset eis sufficienter in Christo provisum) quae necessaria erant ad salutem ipsorum; tamen ex operibus Christi praevisis non receperunt praemium completum antequam fuerunt exhibita in reipsa. Et licet habuerit illam efficaciam quoad sufficientia et necessaria pro statu viae, et sic fuerint acceptata quoad haec praecise, non tamen erant efficacia, quoad praemium completum et ultimatum, antequam exhibitum fuit completum meritum in passione: ergo sequitur Deum non acceptare meritum praevisum purae creaturae, cum non acceptant meritum Christi, nisi tantum quoad necessaria ad salutem praedestinatorum in via, quibus aliter per Christum subsequentem, vel in ipso non fuisset provisum.

Hae rationes probant contra Suarez, quod nec Patres meruerint substantiam Incarnationis, etiam in executione. Neque refert dicere quod nulla sit repugnantia, quia licet non de potentia absoluta id verum sit, quoad ordinariam tamen, et regulas divinae sapientiae positas, non est verum, licet enim praecesserit opera bona in Patribus Incarnationem factam, subsecutae tamen sunt eamdem in praevisione quoad executionem et dependentiam causalitatis, atque principii quod tollit ordinem meriti et praemii inter ipsa.

Conclusio praedicta etiam probatur quoad inclusivam seu affirmativam, qua dicuntur Patres meruisse accelerationem Incarnationis, quia Sancti Patres oraverunt pro acceleratione Incarnationis : Ostende nobis Domine misericordiam tuam, et salutare tuum da nobis, Psalm. 84. Emitte Domine agnum dominatorem terrae de petra deserti, Isaiae 16. et plurima similia. Sed haec non solum declarant desideria Sanctorum, sed etiam orationem, quae non fuit temeraria, sed ex instinctu Spiritus sancti, ac proinde quod petebat, impetrari potuit ex opinione et fiducia orantium Patrum. Hinc Danielis 9. Septuaginta hebdomadae abbreviatae super populum tuum, ut ungatur Sanctus Sanctorum, etc. ubi acceleratio impetrata videtur, et Psalm. 11. Propter miseriam inopum, et gemitum pauperum, nunc exurgam, dicit Dominus, etc. quod etsi de redemptione a captivitate temporali intelligi potest, potest etiam de redemptione simpliciter intelligi, consuetuo stylo Scripturae, quae plura mysteria unica sententia nonnunquam comprehendit.

Secundo, non sequitur hinc aliquod inconveniens, ut neque illud, quod deductum est contra priorem sententiam, quia Incarnatio secundum substantiam suam, est principium meriti et gratiae Sanctorum Patrum, et non secundum hanc circumstantiam ; quod enim fieret hoc aut illo tempore, derogat, aut superaddit ejus valori, ergo haec circumstantia cadit sub meritum quod procedit ex substantia Incarnationis, sine eo quod principium meriti cadat sub meritum. Dices Deum praedefinivisse omnes circumstantias Incarnationis, quando ipsam Incarnationem praedefinivit ante praevisa merita Sanctorum Patrum; ergo et hanc circumstantiam praedefinivit.

Respondetur, negando antecedens, quia Incarnatio praedefinita fuit ante praevisum peccatum ex nostrae scholae sententia ; praeviso autem peccato, modus Incarnationis in carne passibili et ad finem redemptionis est ordinatus, sic ergo et hae et illae circumstantiae (quidquid de priori dicatur quod exempli loco adducitur) extrinsecae Incarnationi non necessario praefinitae sunt simul cum ipsa, ac proinde potuerunt esse ex merito Sanctorum Patrum impetratorio saltem, de quo agitur, nam de condigno non ita suppetit fundamentum; hoc enim exigit pactum et legem, de quibus non constat adeo ex Scriptura.

Responderi potest secundo, licet praecesserit illa praedefinitio absoluta, quantum ad intentionem, nihil obstare, quin in executione circumstantia illa cadat sub meritum, cujus ipsa nullo modo est principium ; sic electi praeordinati sunt ad gloriam, quantum est ex vi electionis efficacis, ante praevisa merita; haec tamen in executione sunt causa ejus, et secundum Augustinum Deus facit, ut petamus quae ipse facturus erat. Non obstat ergo decretum intentionis executioni, quin haec dependeat ab aliqua causa, a qua non dependet executio, per quod solvitur quodcumque inconveniens quod potest objici, quia etsi intentio determinet rem quoad esse, executio tamen superaddere potest aliquam determinationem ulteriorem, quoad extrinseca, ut moralibus exemplis et obviis de facili potest demonstrari.

Dices, circumstantia temporis non cadit sub meritum, quando substantia operis non cadit sub meritum, sed substantia Incarnationis non cadit sub meritum ; ergo neque circumstantia ulla ejus. Respondetur negando majorem, quia circumstantia temporis quandoque superaddit aliquam bonitatem praemio diversam, ut si debitor anticiparit solutionem creditori ob aliquod ejus speciale obsequium, ad quam anticipationem alias ex pacto et lege non tenebatur. Ex quibus patet conclusio.

Disputatur etiam de aliis circumstantiis Incarnationis ; potissimae sunt descendestia secundum carnem ex Patribus Abrahamo, Davide et aliis, quibus promissus est Christus, an illam meruerint. Item, de circumstantia Materni talis, an eam meruerit Beata Virgo de congruo vel condigno. Item, de circumstantia videndi et annuntiandi Christum i carne, in quibus variant Doctores. Eas autem in suum locum remittimus, quia textus haec explicare non exigit, licet forte per consecutionem excludat ad haec meritum praecessisse, cum solum doceat sub dubio meritum accelerationis respective ad Patres, etiam ad Virginem; loquitur tamen de Incarnatione quoad substantiam, et ea quae proxime et intrinsece ipsam afficiunt in effectu, non autem de extrinsecis, quae spectant ad causas ejus. Quidquid dicatur, textus non repugnat ; si enim dicatur nullum praecessisse meritum, responderi potest speciatim ad illa loca, quae pro merito Beatae virginis afferuntur, quibus dicitur digna fuisse ut fieret mater Christi, intelligenda esse quantum ad dignitatem excellentiae et perfectionis, ad quam partim ex meritis, partim ex privilegiis collatis absque merito pervenit, non autem de merito rigorose sumpto, quod supponit pactum et acceptationem specialem aut generalem respectu talis praemii, quia illud pactum praecessisse non constat, aut scientiam ejus, quod ex modo Incarnationis et Annuntiationis atque colloquio cum Angelo magis liquet: Quomodo flet istud, quoniam virum non cognosco, etc. Cogitavit qualis esset illa salutatio, etc. Et quamvis in Prophetis legerit, quod Virgo foret mater Christi : Ecce Virgo concipiet et pariet filium, etc. humilitas ejus non permisit ut id in seipsa complendum fore praesumeret sine speciali revelatione ejus, quam non videtur habuisse ex praedictis Evangelii verbis ; sine autem speciali scientia non potuit habuisse meritum explicitum respectu talis praemii, atque ad ipsam directum, cum fuerit particulare, et non lege statutum. Quod si teneatur oppositum, explicandus est textus ut supra praemissum est. Et ad rationem jam adductam diceretur sufficere scientiam illam, quam habuit ex lege et Prophetis, quae promiserunt nascendum Messiam ex Virgine, cum praerogativa bonorum operum, quae fuerunt in Virgine, quamvis ea specialiter non direxerit in eum finem, ut in seipsa promissio compleretur: direxit tamen sua opera orando, ut promissio facta compleretur, quod sufficit ad meritum in ipsa salvandum, sicut salvatur in ea meritum respectu accelerationis ejus, etc.

(g) Ad ultimum dico, quod si illud vulnus fuit inflictum, etc. Quidam dixerunt, ut Petrus Joannis, vulnus laterale Christi in vita ei fuisse inflictum, ac proinde verba Joannis per recapitulationem dicta non servare ordinem narrationis. Definitum est in Concilio Viennensi Clementina de Summa Trinitate, et fide Catholica, Joannem servasse ordinem gestorum sua narratione, ac proinde vulnus laterale post mortem inflictum fuisse. Haec definitio contigit post mortem Doctoris, antea autem illa interpretatio falsa licet, videtur fuisse tolerata, vel saltem non fuit in terminis ab Ecclesia damnata. Itaque illa particula si, non dubitative intelligitur, sed permissive, atque ad excusandum tractatum, qui ad hunc locum non spectat, quia Doctor infra dist. sequenti quaest. 3. responsione ad ultimum, supponit contrarium cum Innocentio, quod perinde hic etiam insinuat in illis verbis, ut narrat Evangelium, supple Joannis, de quo infra loco praedicto : Et qui vidit, testimonium perhibuit veritati, etc. supponit ergo ordinem servasse narrationis.