COMMENTARIUS.

(e) Dicit etiam quidam, quod posset dici, etc. Ilaec est sententia Richardi in hac dist. art. 1. quaest. 1. in corpore, ubi tenet probabiliter dici posse Ecclesiam illegitimare personam pro tempore quo durat coactio, ac proinde matrimonium esse irritum, si adhibeatur coactio ex Jure tantum Ecclesiastico: quam sententiam tenet Durandus hic quaest. 2. Paludanus quaest. 1. art. 3. conclusione 2. Sotus quaest. 1. art. 3. Arboreus lib. 11.

Theosophiae, cap. 15. Ledesma 2. p. 4. quaest. 49. art. 3. Henriquez lib. 11. de malrim. cap. 9. et alii, quos sequitur Sanchez lib. 4. de matrim, disp. 14.

Conclusio Doctoris est negativa, quam tenet D. Thomas in hac distinct. quaest, unic. art. 3. quaestiunc, in corpore, D. Bonaventura quaest. 1. Richardus loco citato, Gabriel. in 3. dist. 39. quaest. 1. art. 2. conclus. 8. in supplemento hac dist. quaest. 2. art. 2. Almain q. 1. Carthusianus q. 2. Anton. 3. part. Summae tit. 1. cap. 7 . Veracruz 1. part. speculi, art. 8. conclus. 1. Angles in flor. 1. part. de matrim. quaest. 3. art. 1. diffi-cult. 1. Bartholom. Ledesma dub. 23. de matrim. conclus. 3. Molina tom. 2. de Justitia et Jure, disput. 326. ad secundum. Sotus docet esse valde probabilem. Covar. in 4. decret. 2. part. cap. 3. Victoria et alii, qui magis adhaerent primae sententiae.

Hujus conclusionis fundamenta et probationem adducit Doctor in textu praecedenti, ubi probat matrimonium coacte contractum esse Jure divino invalidum ex causa formali, finali et efficiente. Confirmatur, Jura quae cilantur et solum mentionem faciunt hujus metus cadentis in constantem virum, non continent inhabilitatem hanc, quam dicit prima sententia inductam ab Ecclesia, tanquam per eam primo institutam, neque alibi extat ullus Canon continens institutionem hujus inhabilitatis Jure Ecclesiastico, et anterior , ergo nequit institutio referri in Ecclesiam. Antecedens patet, quia illi Canones declarant metum constantis viri irritare matrimonium, et nihil in hoc statuunt, quia agunt de matrimonio contracto, non autem contrahendo. Institutio autem Ecclesiastica reducitur semper ad suam originem, quando est nova, vel si ex traditione est Apostolica, illa traditi)

habetur ex Conciliis, et antiquis Patribus. Casus autem praesens non ita reducitur, neque Ecclesia se remittit in illis Canonibus ad aliquod Jus antiquum aut traditionem ; ergo ex natura contractus, et prout primum institutum est, debet referri illa explicatio, non vero ad institutionem Ecclesiae.

Probatur consequentia, quia in primis c. Cum locum, etc. de sponsalibus, etc. intelligi debet juxta rationem et causam, quam adducit Pontifex irritati matrimonii ex metu viri constantis. Haec ratio praecise desumitur ex natura ipsius contractus et Sacramenti : Cum locum non habeat, inquit, consensus, ubi metus vel coactio intercedit, necesse est ut ubi assensus cujusquam requiritur, coactionis materia repellatur. Matrimonium autem solo consensu contrahitur, et ubi de ipso quaeritur, plena debet securitate ille gaudere, cujus est animus indagandus, ne per timorem dicat sibi placere quod odit, et sequatur exitus, qui de inviti solet nuptiis provenire, etc. ubi Pontifex primum sumit rationem ex natura consensu liberi a coactione, quod est consonum Juri naturali, et ex intitutione Juris divini positivi. Deinde, fundat rationem quatenus per consensum liberum hoc modo perficitur tanquam per causam. Hanc eamdem rationem assignat Innocentius III. cap. Tuae fraternitati, etc. de sponsalibus et matrimon. etc. ubi quaeritur, an solis verbis contrahatur matrimonium ?

Respondetur, matrimonium vere contrahi per legitimum viri et mulieris consensum, etc. requiri verba in ordine ad Ecclesiam, et surdos et mutos posse contrahere matrimonium per mutuum consensum. Ex quibus Doctores colligunt contractum matrimonii ex divina, et non Ecclesiastica institutione fieri per consensum mutuum verbis aut signis expressum, quia consensus est qui inducit contractum, in quo consistit matrimonium, sive fiat Sacramentum, sive non, de quo supra dictum est; ergo nullum est fundamentum interpretandi Pontificem in c. Cum locum, allegando eamdem causam, ex qua declarat matrimonium coactum esse nullum, loqui secundum institutionem Ecclesiae, cum causa ipsa allegata contineat divinam institutionem, et quae determinavit de natura hujus contractus. Item, Pontifex assignat aliam rationem, quam supra Doctor expressit ex causa finali : Ne per timorem, inquit, dicat sibi placere quod odit, et sequatur exitus, qui de invitis solet nuptiis provenire, etc. cui concordat illud 20. q. 3. cap. Praesens, quod quis non diligit, facile contemnit, etc. et cap. Requisivit, etc. dicitur libera esse matrimonia,cum coactione difficiles soleant exitus frequenter habere, etc. Cum ergo matrimonium sit individua vitae societas per amorem mutuum, ad finem educandae prolis, ideo Deus instituit illud in consensu libero utriusque per quem contractus firmaretur, ne inviti a fine destinato resilirent. Eodem modo etiam instituit, ut idem consensus liber a coactione, quod non minus ad talem finem facit, et ad mutuum amorem cum pacifica cohabitatione. Primum citra controversiam est divinae institutionis ; ergo et secundum , nam quod aliqui moderni doceant matrimonium non potuisse institui sine mutuo consensu, ideo id docent, quia vel consensus est causa formalis vel materialis, et requisitus ad hunc nexum ex fine ad quem tendit, quod a fortiori probat consensum non esse debere coactum hac coactione,de qua loquimur; qui vero dicunt posse induci aut potuisse vinculum a Deo, sine dependentia a voluntate conjugum, ideo de facto docent non fuisse sic institutum, quia non congruebat fini praescripto. Unde id recte Doctor colligit ex illo Gen. 2. Adhaerebit uxori suae, etc. relinquendo, scilicet patrem et matrem, non adhaeret autem nisi libera, et non coacta voluntate eam accipiat. Et hujus libertatis exemplum recte statuit Gen. 24. in Rebecca, cujus voluntas explorata fuit antequam parentes consensum praestiterint in matrimonium ejus cum Isaac, ergo haec institutio ex praefatis Canonibus non colligitur esse Ecclesiastica, sed divina ex fine et causa contractus assignata in praedicto cap. Cum locum, ex quibus procedit declaratio.

Secundo probatur conclusio: Contractus Jure divino et naturali nullus nequit esse legitimus matrimonii, aut fieri legitimus per Ecclesiam ; sed contractus coactus per metum viri constantis est nullus lege divina et naturali ; ergo nequit esse ex eadem lege legitimus matrimonii. Sumo contractum late, ut obnoxius est restitutioni, et solubilis, aut irritari potest. Major est certa: minor recepta ab omnibus, quia tales contractus sunt ipso humano Jure nulli, aut irritandi, quia per eum res non transit in justam possessionem alterius ; aut dominium, cum hoc requirat translationem liberam, et antequam irritetur contractus, qui eam possidet, tenetur eam restituere ex divino et naturali Jure, quo quis nequit privari re sua injuste. Probatur consequentia, quia contractus matrimonii ex natura sua est insolubilis ex divina institutione ; ergo nequit fundari in aliquo solubili, et quod divina lege aut naturali irritum est, aut irritandum ; ergo non ex sola Ecclesiastica aut humana institutione est nullus, sed ex divina, qua habet ut fiat per consensum legitimum et irrevocabilem, sive per humanam legem, sive etiam per propriam voluntatem ; ea enim ratione, qua inducta est divisio rerum, et proprietas, Deo approbante in Decalogo, manet res in proprietate sui domini, nisi ipse eam juste transferat, et per liberum consensum, quando lex aliter non disponit in paenam negligentiae aut delicti, et hoc ad communem pacem et societatem legitime servandam.

Dices inde sequi quod etiam consensus metu levi, et inconstantis extortus annullat matrimonium, quia caeteri contractus tali metu facti sunt obnoxii restitutioni in foro conscientiae, quia deficit translatio libera.

Contra, non sequitur, sed argumentum a fortiori concludit dato antecedente ; et peto qua lege consensus coactus non transferat dominium in foro interno animae ? Non alia quam ex lege illius fori propria, quae est divina et naturalis, quae judicat de occultis ; ergo contractus nullus illa lege non potest esse matrimonialis inducens vinculum insolubile, nisi ipsa lege et voluntate legislatoris suppleatur. Sed consensus coactus per metum viri constantis non inducit contractum legitimum in foro conscientiae obstante divina lege ; ergo neque matrimonialem. Cur autem metus levis non annullat contractum matrimonii, non est ex institutione Ecclesiae, sed ex divina institutione, quam per declarationem Ecclesiae cognoscimus, quae declarat requiri consensum liberum a coactione, quae cadat in virum constantem, ad valorem matrimonii, quod non annullatur per metum viri inconstantis et levis, quia id non declarat Ecclesia, imo excludit per exceptionem solius metus cadentis in constantem virum, divina institutio ex declaratione Ecclesiae est petenda, quae institutio congrua fuit propter praeceptum et necessitatem propagationis, et ad excludendos praetextus faciles ad solvendum matrimonium, quod Deus voluit esse insolubile, nisi in casu praefato, aut quando deest circumstantia lege statuta, ut contrahentes sint habiles.

Tertio : Omnis ratio et congruentia, quae probat necessitatem consensus proprii conjugum, ita ut parentes pro filiis infantibus contrahentes, aut tutores non perficiant matrimonium pupillorum nomine, quamvis alii contractus valeant nomine ipsorum. Omnis, inquam, talis ratio reducitur ad necessitatem consensus liberi ipsorum conjugum ex divina institutione ; sed perinde etiam probatur necessarium esse illum consensum liberum esse a coactione praedicta ex divina institutione, ex qua consensus coactus non reputatur pro vero consensu et libertatis necessariae ad contractum in foro conscientiae,quia consentiens licet sit voluntarius, tamen electio ejus magis specificatur a motivo coactionis, tanquam a fine operantis quam a translatione rei, in quam non consentit, nisi ut praecise est medium liberandi seipsum a coactione gravi, quae infertur, et ejus causa quae applicatur. Consensus autem liber in matrimonio, et personalis ideo requiritur, quia vinculum, amoris naturalis per individuam societatem, quae prima est in genere humano, inducitur per matrimonium ; ergo requiritur consensus in eo gradu liber ex divina institutione, quo specificatur a suo fine principaliter, et ut ex ejus motivo procedit, non autem ex motivo contrario, et sollicitante perpetuum dissidium et odium inter contrahentes, contra naturam specificam hujus contractus, et finem matrimonii a Deo institutum, et lege inseparabilem: qui enim determinat finem, determinat etiam media ad finem in eo gradu quo sunt media, et non aliter. Alias rationes non contemnendas pro hac conclusione, vide apud Sanchez loco praefato.

Objicies primo : Quia metus cadens in constantem virum, aut annullaret contractum Iure divino, et non Ecclesiastico ex defectu libertatis, aut ex injuria illata, sed utrumque horum perinde reperitur in metu levi ; ergo signum est Jure Ecclesiastico induci hoc impedimentum, non vero Jure divino aut naturali.

Respondetur primario est defectu libertatis requisitae Jure divino, ut supra probatum est, et consequenter ratione injuriae illatae, per coactionem talem. Neutrum invenitur in eo gradu in metu levi, cujus causa est in apprehensione erronea, et non subsistit in re ipsa, aut in recta ratione, ac proinde non tollit libertatem in eodem gradu quo metus constantis viri, quia etiam ob hunc metum Jura dant actionem in foro externo, non ita ob metum levem ; magna ergo est differentia utriusque. Ratio adducta perinde urget etiam in sententia propria; quare enim Ecclesia annullarit contractum matrimonii ex metu viri constantis, et non ex metu levi initum, nisi ex diversitate praemissa ; lex enim debet respicere ea quae in recta ratione communiter fundantur, et non quae ex accidenti in hoc aut illo eveniunt ex propria infirmitate, aut corruptione. Sicut ergo Ecclesia habet rationem unius, et non alterius metus, quantum ad nullitatem matrimonii, juxta primam sententiam, ita Deus perinde instituendo contractum voluit esse liberum a coactione proveniente a metu gravi, et non a metu levi ; et hoc declarat Ecclesia ex prima institutione contractus in consensu libero hoc modo.

Quod amplius est, dico Ecclesiam non potuisse hanc differentiam inducere ; quod supposito quod vinculum hoc sit indissolubile ex divina institutione,et alligatum contractui legitimo, qui excluderet defectum libertatis, et injustitiam, sicut Ecclesia nequit facere, quin contractus etiam initus per consensum extortum per metum levem non sit obnoxius nullitati in foro conscientiae, quia est contra legem divinam; ita etiam ex ratione communi contractus, matrimonium esset nullum, nisi Deus specialiter exciperet coactionem gravem, quia si contractus non est legitimus, qui fit contra legem positivam humanam, a fortiori non erit legitimus, qui fit contra legem Dei fortius ligantem. Sicut ergo Deus solus excipere potuit hunc contractum, ne irritaretur per metum levem in foro conscientiae, ita etiam instituit, ut per solum gravem fieret ipso Jure divino nullus ; ex quo patet ad rationem adductam.

Responderi potest secundo, Jure divino irritari in foro conscientiae matrimonium quocumque metu extortum, si ipse metus sit tota causa consensus, et Ecclesiam nihil circa hoc mutasse, asserens metum cadentem in constantem virum reddere matrimonium nullum, quia Ecclesia sequitur praesumptionem fori externi, qui fundatur in causa metus, quando est levis, non praesumitur coactio repugnans libertati ; quando vero gravis, contrarium praesumitur, si tamen metus ex causa levi sit adeo gravis in affectu interno, ut tollat omnino spontaneum consensum, ita ut nullo modo patiens vellet contractum nisi ex terrore, tunc tollitur consensus liber requisitus ad matrimonium, cum locum non habeat consensus, ubi metus et coactio intercedit, etc. cap. Cum locum, etc. de sponsalibus, et plena libertate debet gaudere matrimonium loco citato, ut procedat ex electione spontanea, et non coacta. Jus enim statuens discrimen inter metum levem et gravem, innititur praesumptioni, ut dixi, ex natura causae, ubi autem veritas in foro occulto conscientiae (de quo nequit sciri publice nisi ex natura causae applicatae) elidit praesumptionem ; in foro perinde conscientiae standum est veritati rei, et non praesumptioni, ut patet in simili casu praesumptionis, quo sponsalia per copulam ante Tridentinum transibant in matrimonium, quia Ecclesia praesumebat copulam maritali consensui inniti; si tamen in veritate animus non fuit maritalis, sed fornicarius, matrimonium erat in foro conscientiae nullum . Sic etiam ficto animo proferens verba exprimentia exterius, nullum contrahit matrimonium, quamvis in facie Ecclesiae praesumitur consentiens, et matrimonium tenet, quia in foro conscientiae veritas praevalet praesumptioni, c. Tuae, cap. Is qui fidem, etc. de sponsalibus. Si ergo reliqui contractus metu ex levi causa initi, in foro conscientiae non tenent, si metus solus dedit causam contractui, ita neque matrimonium, quod requirit majorem libertatem, valebit, ubi enim caeteri contractus propter metum sunt rescindendi, matrimonium erit nullum.

Metus autem ex causa levi quoad affectum potest esse ita gravis respective ad personam, ut eumdem effectum inducat, quantum ad privationem libertatis, quem metus gravis in viro constante operatur. Hinc etiam Doctores metum gravem respective ad personam attendi debere dicunt propter libertatem requisitam consensus spontanei, sine quo non valet contractus. Hanc sententiam tenet noster Roderiquez 2. tomo Summae, cap. 8. Decius reg. in omnibus causis 29. ff. de reg. juris, Navarr. in Summa Latina cap. 22. lib. 3. consil. cons. 84. de regul. lib. 1. de his quae vi, etc. cons. 1. 3. 5. et 9. Jacobatius de Conciliis, lib. 4. art. 4. in tomo ii. tract, juris, Veracruz prima parte speculi art. 8. Probabilem tenet Ledesma in 4. 2. part. q. 46. Henriq. lib. 11. de matrim. cap. 9. Salzedo super regula 592. et probabilem etiam docet Sanch. lib. 4. dispul, 17. maxime dicendo metum irritare matrimonium ex Jure divino.

Advertendum tamen metum gravem in affectu, licet ex causa levi in aestimatione prudentum, aliquando esse, aliquando vero levem, sive ex causa levi, sive ex causa gravi, respective ad consensum praestitum. Tenendo ergo hanc sententiam dicendum est universaliter illum metum esse gravem ex quacumque causa oriatur, gravem dico in affectu, et praejudicantem libertati consensus, qui non est solum impulsivus per modum excitantis ad consensum. sed dat causam finalem consensui, ita ut nullo modo daretur consensus nisi ad summovendum causam metus, et ipsum metum, et nullum sit motivum operandi propositum voluntati, quod affectat propter se, nisi tantum summotio metus et causae ejus hic et nunc ;; talis autem consensus est simpliciter coactus, et ut est matrimonii, non est ipsius propter se, sed ut est medium summovendi metum. E contra sive causa levis, sive gravis sit, modo metus sit levis in affectu, et solum excitans ad consensum, qui alias fit propter finem intrinsecum ipsius contractus, tunc non dat causam contractui finalem, et valet in foro conscientiae, quantumlibet in foro externo praesumatur nullus ob causam metus gravis. Et si dicatur, Ecclesiam induxisse impedimentum inhabilitatis in casu coactionis gravis ex causa, esset nullus, tamen tenendo sententiam quam sequimur erit validum matrimonium, quia consensus spontaneus est, ut respicit suum motivum finale, et ex mera electione, licet ad eum excitet metus levis in affectu, v. g. aliquis contrahens sponsalia accedit animo maritali ad sponsam, quam omnino vult ducere ;; si adjiciatur ad hoc metus ex causa gravi, non potest esse gravis in affectu, quia talis non est repugnans, sed potius promovet interius consensum quem habet, in suum finem: metus autem est circa nolitum et repugnans appetitui elicito voluntatis ;; in proposito casu voluntas non est repugnans, sed inclinata in consensum ;; ergo, etc.

Hinc sequitur Deum non instituisse aliquid speciale circa contractum matrimonialem, quantum ad libertatem necessariam consensus, praeter id quod commune est caeteris. Doctores autem et Ecclesia loquentes praecise de coactione viri constantis, innituntur praesumptioni fori externi. Ex quo patet ad argumentum in oppositum, una vel altera via, dicendo scilicet quod ex divina institutione tantum metus cadens in constantem virum annullet matrimonium, attendendo tantum ad metum rationabilem, ut ex eo est consensus, vel dicendo ex secunda responsione omnem metum ex quacumque causa ortum, qui dat causam et finem consensui, annullare contractum secundum veritatem, et in foro conscientiae, non secundum praesumptionem.

Objicies secundo: Baptismus requirit consensum adulti, tamen coactus sufficit; ergo etiam coactus non irritat Jure divino matrimonium.

Respondetur non requiri consensum adulti ad Baptismum, ut materia et forma, sicut ad matrimonium, sed ut conditionem, ideoque consensum coactum sufficere, per quem inclinatur voluntas efficaciter ad receptionem ejus. Non ita in matrimonio, quia requiritur ut perficiatur contractus ejus per consensum mutuum personalem et liberum, in forma et materia, ex divina institutione: est enim contractus onerosus, ad quem Deus instituit hominem debere de libero suo consensu excludente coactionem gravem induci, et hoc requirit finis, et ratio specifica hujus contractus.

Objicies tertio: Nihil magis contrariatur contractui, quam dolus et error : sed hic non irritat matrimonium, nisi sit personae, aut conditionis: ergo metus non irritat, nisi solo Jure Ecclesiastico.

Respondetur negando consequentiam: ad antecedens vero dicetur dist. sequenti, quis error, et quo Jure dirimat matrimonium, nempe utrumque Jure divino, et non Ecclesiastico dirimere ex defectu libertatis et consensus, sicut metus gravis, qui magis repugnat libertati consensus, quam ignorantia et error, quia metus positive repugnat, error vero solum privative, et ex defectu intellectus.

(f) Contra hoc, iste coactus metu simpliciter, etc. Objicit contra conclusionem principalem, primo, quia consensus coactus, supple ex metu, est absolutus, et transfert dominium; est enim conformis verbis, per quae exprimitur, quae sunt signa consensus absoluti, et non conditionali. Debet autem proferens verba habere consensum conformem et absolutum, ne mentiatur perniciose, ut supra probavit. sig. Hic dicitur, etc.

Secundo contrahens ex metu peccati valide contrahit ;; ergo etiam contrahens ex metu paenae vel damni.

Tertio, contrahens ex metu mali in proximo valide contrahit, sive sit peccati, sive paenae.

(g) Ad solutionem istorum, etc. Respondet primo ex ratione Sacramenti, ad quod requiritur intentio libera in ministro : Quamvis hoc, inquit, non sit ita notum, sicut notum est requiri libertatem ad contractum. Ministri hujus Sacramenti sunt ipsi contrahentes, ut dicit dist. 26. merito dicit non esse notum libertatem in eo gradu requiri ad intentionem ministri, sicut ad contractum, quia intentione, coacta etiam, ministri, salvatur intentio Christi et Ecclesiae, quod sufficit ad perficiendum Sacramentum, adhibitis materia et forma. Caeterum in hoc Sacramento est ratio specialis, quia contrahentes ministrant Sacramentum, inquantum contrahunt, si sunt baptizati ; quidquid ergo requiritur ad contractum validum, requiritur ad Sacramentum.Quia tamen manifestior est ratio desumpta ex natura contractus quam Sacramenti, et ministri intentione, licet hic conjuncta sint, ideo dicit non esse ita notum primum, sicut est notum secundum. Hoc ergo praesupposito respondet se-

. cundo ad primum, quod ille cui incutitur

I metus peccati mortalis, aut carceris seu alterius paenae, secundum rectam rationem, debet dicere verba matrimonialia exterius, et habere consensum conformem interius. Intelligit metum peccati mortalis secundum rectam rationem, illum qui est mendacii perniciosi, si ficte diceret verba sine consensu debito, quem repraesentant, quando scilicet est constitutus in ea perplexitate, ut vel mentiatur dicendo verba ficte vel certe det consensum per metum. Negat autem per talem consensum transferri potestatem corporis, vel ex defectu consensus liberi requisiti ex ratione communi contractus, vel quia talis in specie non ratificatur a superiori domino, qui est Deus.

Haec solutio trimembris patet ex responsione praemissa ad primum argumentum oppositae sententiae, secundum utramque viam ibi assignatam ; consensus ergo ille, licet sit absolutus, impeditur per metum; est autem absolutus, quamvis imbibat conditionem praesuppositam legis annullantis, quia est absolutus, quantum est ex parte consentientis in talibus circumstantiis ; ex quo patet ad replicaui, vide textum.

(h) Ad secundum dico, etc. Respondet ad secundam objectionem, nempe si cousensus fiat ex zelo justitiae, et ad evitandum peccatum, tenere consensum, et contractum factum, quia nempe hic consensus est ab intrinseco, et secundum rectam rationem, et non ex commodo, sed ex justitia, de quo superius diximus, verbi gratia, quando aliquis contrahit cum concubina metu divinae offensae, et ne amplius in peccatum incidat, vel aliquis timore scandali contrahat, et hujusmodi.

Hinc infertur primo, quod si aliquis ex metu reverentiali contrahat, validum esse contractum, si ille consensus fiat ex motivo justitiae servandae, aut morem gerendi praecepto patris, aut consilio superiorum, et voluntati; quod si consensus sit ex metu reverentiali, cui adjunguntur minae, et periculum damni gravis, est cadens in constantem virum, et annullat matrimonium, quia metus ille ex affectu commodi procedit, et non justitiae. Vide plura de hoc apud Sanchez lib. 4. disput. 6.

Infertur secundo, quod si aliquis metu gravi contraxit matrimonium, quod si eodem metu inductus fuerit ad consummationem ejus, si consummatio facta sit ex affectu justitiae, et spontanea ne peccaret, valere matrimonium, cap. Is qui fidem, etc. de sponsalibus, etc. communiter Doctores in praesenti distinct. ut D. Thomas artic. 3. quaestiunc. 2. ad 2. D. Bonaventura. quaest. 2. Richardus artic. 2. quaest. 2. Paludanus quaest, 1. artic. 4. Glossa in cap. consultationi, etc. eodem, Summistae verb. Matrimonium, qui dicunt per copulam spontaneam animo maritali habitam matrimonium nullum ex metu ratificari. Ratio est, quia metus in casu proposito mutat rationem causae, quam habuit in priori contractus, quia in illo fuit causa non solum compulsiva, sed etiam finalis, et dans speciem actui, id est, consensum specificans ex solo affectu commodi ad removendum damnum; in casu copulae sequentis ex animo maritali, est solum excitans, et consensus maritalis est novus et diversus, et conceptus ex regula justitiae ad evitandum peccatum, quia alias non liceret habere copulam ex vi prioris consensus coacti. Consensus ergo maritalis superveniens specificatur ab ipso contractu et fine ejus, ratificat priorem contractum, et reddit copulam licitam, est concomitans cum consensu alterius conjugis, qui manet alias suspensus et nullus, i donec accedat consensus patientis coactionem.

Idem dicendum si ex utraque parte fuit coactio, modo superveniat consensus maritalis mutuus in ordine ad copulam. Hoc matrimonium ita ratificatum per consensum praemissum non est matrimonium praesumptum, sed reale, et secundum veritatem rei, vel in foro conscientiae, vel aliquando etiam in foro externo, ut si metum passus affirmet de se novo consentire in contractum, qui alias nullus erat per consensum priorem et metum, asserens se consentire in copulam non ex coactione, quae infertur, sed ne illicita sit, et ad salutem animae suae, et ne ex facto sequatur scandalum ; tunc matrimonium erit validum in foro exteriori supposito vero consensu maritali; si vero adhibeat consensum internum tantum, et factum externum, erit saltem matrimonium verum in foro conscientiae, licet aliqui in negent.

Dubium est, si in foro externo et coram Ecclesia fiet verum matrimonium. Idem etiam dubium non obstantibus praemissis manet etiam quoad valorem matrimonii in foro conscientiae. Qui dicunt inhabilitari personas pro eo tempore quo durat coactio, consequenter dicerent, quod neque in foro interno, neque externo valeat matrimonium, quia consensus maritalis non perficit contractum, quia inhabiles sunt personae ad contrahendum per legem, ideoque donec recedat coactio, nullus consensus erit legitimus ; haec satis consequenter dicta sunt, et patet in aliis impedimentis irritantibus, quamdiu persistunt, non valere matrimonium. Hanc tenet Sanchez disput. 18. lib. 4. Aliud fundamentum esse potest, nempe durante coactione non posse copulam haberi ex consensu maritali ; ergo etiam neque in foro conscientiae valebit matrimonium in casu praemisso ex utraque causa.

Alia sententia tenet matrimonium in foro externo valere, cap... de eo qui duxit in matrimonium, etc. ubi glossa in cap. consultationi, cum glossa cap. Ex litteris, de sponsat ib. impub. quibus praesumitur matrimonium subsecuta copula, ex ratione alias allegata, quia nempe Ecclesia praesumit consensum maritalem, qui debet inesse secundum rectam rationem et legem. Pro hac facit Paludan. supplementum Gabrielis hic dubio 3. Sotus quaest. 1. art. 3. Angles supra citatus, et Barthol. de Ledesma dub. 23. Vega lib. 2. Summae casu 513. et probabilem censent Henriquez et Sanchez citati. Idem de sponsalibus quando copula sequitur etiam coacta olim transivisse in matrimonium, docent Covarr. 4. decret. 1 . cap. 4. Cuccus lib. 1. Institut. Major tit. 10. Hostiensis cap. Is qui fidem, etc. de sponsalibus, etc. Joannes Andreas ibidem, dicens foeminam posse solum allegare contra praesumptionem se vim passam, non autem virum, qui opprimi nequit.

Dico primo praesumptionem in hoc casu esse dubiam, quia eadem causa manens elidit praesumptionem, nempe coactio. In praedictis autem Juribus fundatur praesumptio in copula spontanea, ad quam vis exterior non compellebat, et cessante coactione. Unde sicut Ecclesia nequit praesumere consensum spontaneum ex causa metus in contractu sequente, quia metus ille praesumitur causa consensus, ita etiam supposita perseverantia ejusdem coactionis ad consummationem matrimonii coacti, manet dubia praesumptio in facto externo consummationis, quamdiu voluntas subest coactioni, quia ex offensione libertatis offenditur, et deliberatio, et judicium obscuratur in operante, de quo aliter praesumendum est in repentinis et coactis, aliter vero quando spontanee et ex deliberatione operatur.

Dico secundo, quidquid sit de praesumptione, matrimonium esse validum in foro conscientiae modo praecessit consensus maritalis, quia nihil deest requisitum ; copula enim ex consensu maritali provenit. Ad rationem primam in contrarium alias dictum est, Iure divino reddi matrimonium coactum nullum ex defectu libertatis, non autem Jure Ecclesiastico, quia Ecclesia declarat secundum Jus divinum, et non statuit: Ad secundum respondetur, sicut in potestate libera hominis est non peccare exercendo actum ad quem compelletur ; sic etiam consentire in actum, ut fieri debet sine peccato, hunc consensum ex casu et occasione metus sollicitat, libera vero electio et recta ratio in homine constante causat, excitat, ut dixi, metus et coactio, non vero specificat. In moralibus autem facilis est distinctio inter causam excitantem et specificantem actum, verbi gratia, stipendium oblatum Sacerdoti, ut sacrificium hic et nunc offerat, vel praeceptum superioris ; tamen oblatio ad his non specificatur intrinsece, sed a cultu Dei, neque refert, ut idem medium, quod habet diversam efficaciam ad diversos fines, cadat simul sub duplici electione, quarum neutra communicat alteri, verbi gratia, ut quis emat equum ad vecturam et arandum. Sic in proposito consummans ex metu et coactione matrimonium, intendit summovere metum et libertatem suam ; consummans similiter animo matrimoniali intendit summovere peccatum, et sic consummatio ex utroque fine simul contingere potest, quia ut fit animo maritali, est medium proportionatum etiam ad sum movendam coactionem secundum rectam rationem eligibile, et ille finis erit secundarius et extrinsecus actus, intrinsecus vero recta ratio et honestas actus. Dici ergo potest metum esse solum causam excitantem, et non specificantem actum, nisi secundum quid et remote, ut nempe concipitur secundum rectam rationem, et ex fine primario intrinseco.

Dico tertio, matrimonium ex metu coactum posse ratificari aliis modis, ut fiat praesumptum. Primo, per cohabitationem mutuam et spontaneam, cessante errore, metu et causa ejus, manente altero in sua libertate, ut recedere possit absque impedimento, et reclamare contra factum ex coactione, quia his omnibus concurrentibus non praesumitur aliqua cohabitationis causa sufficiens, nisi ratificatio prioris contractus. Ita communiter Doctores. Si autem error, quo putaret priorem contractum fuisse validum, subsit, aut ipse metus durat, aut causa metus, et subjectio inde proveniens, aut defectus eorum, quae ad recessum, aut reclamationem sunt necessaria ; cohabitatio ex his sumet interpretationem, et non ex ratificatione.

Ratificatur etiam si cessantibus dictis impedimentis spontanee, et in plena libertate existentis se complectantur ut conjuges. Haec omnia habent locum post Tridentinum, modo Parochus et testes adhibiti sunt praesentes contractui, et ignorantes impedimentum metus et coactionis: illi ergo actus omnes significant ratificationem matrimonii ab utrisque.

(i) Ad tertium, etc. Supple objectionem superius factam, respondet, si timetur paena in proximo, et timor ille sit gravis, seu cadens in utrum constantem, irritare contractum. Si vero timeatur peccatum tantum, ut prostitutio, et hujusmodi, esse opus perfectum si ducatur persona, in qua est periculum, et valere matrimonium, quia procedit ex electione libera, et secundum charitatem. Haec responsio quoad utramque partem patet ex dictis.

(k) Ad primum argumentum, etc. Respondet ad argumenta praeliminaria ; quoad primum et secundum patet responsio ex littera.

Ad tertium, negat paritatem inter involuntarium ex terrore, et involuntarium ex blanditiis, ad sollicitandum, scilicet consensum voluntatis. Haec doctrina est communis ; blanditiae enim non annullant actum ex natura sua, ut tenet D. Bonaventura hic quaest. 1. Richardus art. i. q. 1. ad 3. Durandus quaest. 2. ad 1. D. Thomas 1. 2. q. art. 6. Advertendum tamen id intelligendum esse ex natura actus, si tamen procedat a tali persona, quae solet damnum inferre, aut ili?us merito praesumitur, et potest inferre, et solet, quando voluntati ejus non ceditur, tunc blanditiae ejus et illecebrae, ut habent conjunctum timorem tantum et gravem, possunt causare involuntarium ex metu, et contractum eo metu factum irritare. Felinus cap. Causam matrimonii, etc. de officio delegati. Joan. Andreas c. fin. qui clerici, vel voven. Abb. cap. Cum dilectus, etc. de his quae vi, etc. Sotus in hac distinct.

part. i. art. 2. Manuel tomo 1. Summ. cap. 23. Henriquez citatus. In hoc casu idem dicendum est, quod de contractu ex metu per causam expressam et minas, quia metus implicitus eumdem effectum inducit, etiam in viro constante, et perinde derogat libertati consensus. Idem docent aliqui de precibus, quando sunt instantes, importunae, et saepius inculcatae, quarum fastidio cedit voluntas per coactionem. Sed attendendum est, si metus conjungatur cadens in constantem virum, ut si sint a Principe, qui aequo animo non fert repulsam.

Ad ultimum patet responsio ex littera, et iis quae diximus supra in hoc casu dist. 28. dub. 3. ubi juxta glossam citatam interpretantur leges civiles, quibus statuitur, ut filii ex consensu parentum ineant matrimonium, de consilio id ordinare, non de praecepto. Doctor autem hic admittere videtur esse praecepti, sed per Canones illa Jura fuisse correcta. Quod etiam verum esse, quantum ad libertatem filiorum, patet ex ibi dictis. Aliqui etiam docent quandoque illas leges fuisse receptas per Ecclesiam, et statuisse impedimentum dirimens ; sed hoc etiam fuit per posteriores Canoues sublatum.

Argumentum ex matrimonio spirituali, licet in aliquibus teneat, non tamen in omnibus concludit, nisi ubi ex natura actus et legum praescriptione aequiparantur in proposito ex natura actus, ut quando qu is eligitur sine suo consensu ad Episcopatum, et Pontifex cogit ad subeundum onus, conditio electi fit melior, at in matrimonio corporali fit deterior.